gāo zǔ huáng hòu lǐ shì
○高祖皇后李氏
gāo zǔ huáng hòu lǐ shì, táng míng zōng huáng dì nǚ yě. hòu chū hào yǒng níng gōng zhǔ, qīng tài èr nián fēng wèi guó zhǎng gōng zhǔ. zì fèi dì lì, cháng yí gāo zǔ bì fǎn. sān nián, gōng zhǔ zì tài yuán rù cháo qiān chūn jié, cí guī, liú zhī bù dé, fèi dì zuì, yǔ gōng zhǔ yuē: ěr guī hé sù, yù yǔ shí láng fǎn xié? jì xǐng, zuǒ yòu gào zhī, fèi dì dà huǐ. gōng zhǔ guī, yǐ yǔ gāo zǔ, gāo zǔ yóu shì yì bù zì ān. gāo zǔ jí wèi, gōng zhǔ dāng wèi huáng hòu. tiān fú èr nián sān yuè, yǒu sī yán: huáng tài fēi zūn hào yǐ zhèng, qǐng shàng bǎo cè. tài fēi, gāo zǔ shù mǔ liú shì yě. gāo zǔ yǐ zōng miào wèi lì, qiān yì wèi huáng. qī nián xià wǔ yuè, gāo zǔ yǐ bìng, nǎi zhào zūn tài fēi wèi huáng tài hòu, rán zú bù fèng cè ér gāo zǔ bēng, gù hòu qì gāo zǔ shì yì wú cè mìng. chū dì tiān fú bā nián qī yuè, cè zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu. tài hòu wèi rén qiáng mǐn, gāo zǔ cháng yán dàn zhī. chū dì féng huáng hòu yòng shì, tài hòu shù xùn jiè zhī, chū dì bù cóng, nǎi jí yú bài.
高祖皇后李氏,唐明宗皇帝女也。後初號永寧公主,清泰二年封魏國長公主。 自廢帝立,常疑高祖必反。三年,公主自太原入朝千春節,辭歸,留之不得,廢帝 醉,語公主曰:「爾歸何速,欲與石郎反邪?」既醒,左右告之,廢帝大悔。公主 歸,以語高祖,高祖由是益不自安。高祖即位,公主當為皇后。天福二年三月,有 司言:「皇太妃尊號已正,請上寶冊。」太妃,高祖庶母劉氏也。高祖以宗廟未立, 謙抑未皇。七年夏五月,高祖已病,乃詔尊太妃為皇太后,然卒不奉冊而高祖崩, 故後訖高祖世亦無冊命。出帝天福八年七月,冊尊皇后為皇太后。太后為人強敏, 高祖常嚴憚之。出帝馮皇后用事,太后數訓戒之,出帝不從,乃及於敗。
kāi yùn sān nián shí èr yuè, yē lǜ dé guāng yǐ jiàng jìn bīng, qiǎn zhāng yàn zé xiān fàn jīng shī, yǐ shū yí tài hòu, jù dào yǐ jiàng jìn jūn, qiě yuē: wú yǒu shū tóu nī zǐ qiè yī yào náng yǐ bēn yú jìn, jīn jiē zài fǒu? wú zhàn yáng chéng shí, wáng xī chē yī chéng, zài fǒu? yòu wèn qì dān xiān wèi jìn huò zhě jí jǐng yán guǎng sāng wéi hàn děng suǒ zài. tài hòu yǔ dì wén yàn zé zhì, yù zì fén, bì chén xuē chāo quàn zhǐ zhī. jí dé dé guāng suǒ yǔ shū, nǎi miè huǒ, chū shàng yuàn zhōng. dì zhào dāng zhí xué shì fàn zhì, wèi yuē: dù láng yī hé xiāng fù! xī xiān dì qǐ tài yuán shí, yù zé yī zi liú shǒu, móu zhī běi cháo huáng dì, huáng dì yǐ shǔ wǒ, wǒ sù yǐ wèi qí suǒ zhī, qīng wèi wǒ cǎo zòu jù yán zhī, shù jǐ huó wǒ zǐ mǔ. zhì wèi dì cǎo jiàng biǎo yuē:
開運三年十二月,耶律德光已降晉兵,遣張彥澤先犯京師,以書遺太后,具道 已降晉軍,且曰:「吾有梳頭妮子竊一藥囊以奔於晉,今皆在否?吾戰陽城時,亡 奚車一乘,在否?」又問契丹先為晉獲者及景延廣、桑維翰等所在。太后與帝聞彥 澤至,欲自焚,嬖臣薛超勸止之。及得德光所與書,乃滅火,出上苑中。帝召當直 學士范質,謂曰:「杜郎一何相負!昔先帝起太原時,欲擇一子留守,謀之北朝皇 帝,皇帝以屬我,我素以為其所知,卿為我草奏具言之,庶幾活我子母。」質為帝 草降表曰:
sūn nán chén zhòng guì yán: qǐng zhě táng yùn gào zhōng, zhōng yuán shī yù, shù qióng fǒu jí, tiān quē dì qīng. xiān rén yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ, bīng lián huò jié, lì qū shì gū. wēng huáng dì jiù huàn cuī gāng, xìng lì chú hài, gōng huàn jiǎ wèi, shēn rù kòu chǎng. fàn lù méng shuāng, dù yàn mén zhī xiǎn chí fēng jī diàn, xíng zhōng jì zhī zhū. huáng yuè yī huī, tiān xià dà dìng, shì líng yǔ zhòu, yì gǎn shén míng. gōng chéng bù jū, suì xìng jìn zuò, zé wēng huáng dì yǒu dà zào yú shí shì yě.
孫男臣重貴言:頃者唐運告終,中原失馭,數窮否極,天缺地傾。先人有田一 成,有眾一旅,兵連禍結,力屈勢孤。翁皇帝救患摧剛,興利除害,躬擐甲胃,深 入寇場。犯露蒙霜,度雁門之險;馳風擊電,行中冀之誅。黃鉞一麾,天下大定, 勢凌宇宙,義感神明。功成不居,遂興晉祚,則翁皇帝有大造於石氏也。
xuán shǔ tiān jiàng jū xiōng, xiān jūn jí shì, chén zūn chéng yí zhǐ, cuàn shào qián jī. liàng àn zhī chū, huāng mí shī cì, fán yǒu jūn guó zhòng shì, jiē wěi jiāng xiāng dà chén. zhì yú shàn jì zōng tiāo, jì fēi lǐn mìng qīng fā wén zì, zhé gǎn kàng zūn. zì qǐ xìn duān, guǒ yí hè nù, huò zhì shén huò, yùn jǐn tiān wáng. shí wàn shī tú, wàng fēng shù shǒu yì zhào lí shù, yán jǐng guī xīn. chén fù yì bāo xiū, tān shēng rěn chǐ, zì yí diān fù, shàng lèi zǔ zōng, tōu dù cháo hūn, gǒu cún shì xī. wēng huáng dì ruò huì gù chóu xī, shāo jì léi tíng, wèi cì líng zhū, bù jué xiān sì, zé bǎi kǒu hé gēng shēng zhī dé, yī mén xián wú bào zhī ēn, suī suǒ yuàn yān, fēi gǎn wàng yě. chén yǔ tài hòu qī féng shì yú jiāo yě miàn fù qí zuì cì.
旋屬天降鞠凶,先君即世,臣遵承遺旨,篡紹前基。諒闇之初,荒迷失次,凡 有軍國重事,皆委將相大臣。至於擅繼宗祧,既非廩命;輕發文字,輒敢抗尊。自 啟釁端,果貽赫怒,禍至神惑,運盡天亡。十萬師徒,望風束手;億兆黎庶,延頸 歸心。臣負義包羞,貪生忍恥,自貽顛覆,上累祖宗,偷度朝昏,苟存視息。翁皇 帝若惠顧疇昔,稍霽雷霆,未賜靈誅,不絕先祀,則百口荷更生之德,一門銜無報 之恩,雖所願焉,非敢望也。臣與太后、妻馮氏於郊野面縛俟罪次。
yòu wèi tài hòu biǎo yuē:
又為太后表曰:
jìn shì huáng tài hòu xīn fù lǐ shì qiè yán: zhāng yàn zé fù zhù ér děng zhì, fú méng huáng dì ā wēng jiàng shū ān fǔ zhě. qiè fú niàn xiān huáng dì qǐng zài bìng fén, shì féng tún nán, wēi tóng léi luǎn, jí ruò dào xuán, zhì yǒng jù qióng, zhāo xī bù bǎo. huáng dì ā wēng fā zì jì běi, qīn dǐ hé dōng, bá lǚ shān chuān, yú yuè xiǎn zǔ. lì píng jù niè, suì dìng zhōng yuán, jiù shí shì zhī fù wáng, lì jìn cháo zhī shè jì. bù xìng xiān dì yàn dài, sì zǐ chéng tiāo, bù néng jì hǎo xī mín, ér fǎn kuī ēn gū yì. bīng gē lǚ dòng, sì mǎ nán zhuī, qī shí zì yí, jiù jiāng shuí zhí! jīn qióng mín zhèn nù, zhōng wài xié lí, shàng jiāng qiān yáng, liù shī jiě jiǎ. qiè jǔ zōng fù xìn, shì jǐng tōu shēng, huáng huò zhī zhōng, fǔ wèn sī zhì, míng xuān ēn zhǐ, diǎn shì hán róng, wèi yù dīng níng, shén shuǎng fēi yuè. qǐ wèi yǐ chuí zhī mìng, hū méng gēng shēng zhī ēn, shěng zuì zé gōng, jiǔ sǐ wèi bào. jīn qiǎn sūn nán yán xù yán bǎo, fèng biǎo qǐng zuì, chén xiè yǐ wén.
晉室皇太后新婦李氏妾言:張彥澤、傅住兒等至,伏蒙皇帝阿翁降書安撫者。 妾伏念先皇帝頃在並、汾,適逢屯難,危同累卵,急若倒懸,智勇俱窮,朝夕不保。 皇帝阿翁發自冀北,親抵河東,跋履山川,逾越險阻。立平巨孽,遂定中原,救石 氏之覆亡,立晉朝之社稷。不幸先帝厭代,嗣子承祧,不能繼好息民,而反虧恩辜 義。兵戈屢動,駟馬難追,戚實自貽,咎將誰執!今穹旻震怒,中外攜離,上將牽 羊,六師解甲。妾舉宗負釁,視景偷生,惶惑之中,撫問斯至,明宣恩旨,典示含 容,慰諭丁寧,神爽飛越。豈謂已垂之命,忽蒙更生之恩,省罪責躬,九死未報。 今遣孫男延煦、延寶,奉表請罪,陳謝以聞。
dé guāng bào yuē: kě wú yōu, guǎn qǔ yī chī fàn chù.
德光報曰:「可無憂,管取一吃飯處。」
sì nián zhēng yuè dīng hài shuò, dé guāng rù jīng shī, dì yǔ tài hòu jiān yú zhì jiāo wài, dé guāng bù jiàn, guǎn yú fēng chán sì, qiǎn qí jiāng cuī yán xūn yǐ bīng shǒu zhī. shì shí yǔ xuě hán dòng, jiē kǔ jī. tài hòu shǐ rén wèi sì sēng yuē: wú cháng yú cǐ fàn sēng shù wàn, jīn rì qǐ bù xiāng mǐn xié? sì sēng cí yǐ lǔ yì nán cè, bù gǎn xiàn shí. dì yīn qí shǒu zhě, nǎi shāo dé shí.
四年正月丁亥朔,德光入京師,帝與太后肩輿至郊外,德光不見,館於封禪寺, 遣其將崔延勛以兵守之。是時雨雪寒凍,皆苦飢。太后使人謂寺僧曰:「吾嘗於此 飯僧數萬,今日豈不相憫邪?」寺僧辭以虜意難測,不敢獻食。帝陰祈守者,乃稍 得食。
xīn mǎo, dé guāng jiàng dì wèi guāng lù dài fū jiǎn xiào tài wèi, fēng fù yì hóu, qiān yú huáng lóng fǔ. dé guāng shǐ rén wèi tài hòu yuē: wú wén zhòng guì bù cóng mǔ jiào ér zhì yú cǐ, kě qiú zì biàn, wù yǔ jù xíng. tài hòu dá yuē: zhòng guì shì qiè shén jǐn. suǒ shī zhě, wéi xiān jūn zhī zhì, jué liǎng guó zhī huān. rán zhòng guì cǐ qù, xìng méng dà huì, quán shēng bǎo jiā, mǔ bù suí zi, yù hé suǒ guī! yú shì tài hòu yǔ féng huáng hòu huáng dì zhòng ruì huáng zǐ yán xù yán bǎo děng jǔ zú cóng dì ér běi, yǐ gōng nǚ wǔ shí huàn zhě sān shí dōng xī bān wǔ shí yī guān yī kòng hè guān sì yù chú qī chá jiǔ sī sān yí luán sī sān liù jūn shì èr shí rén cóng, wèi yǐ qí bīng sān bǎi. suǒ jīng zhōu xiàn, jiē gù jìn jiāng lì, yǒu suǒ gōng kuì, bù dé tōng. lù bàng fù lǎo, zhēng chí yáng jiǔ wèi xiàn, wèi bīng tuī gé bù shǐ jiàn dì, jiē tì qì ér qù.
辛卯,德光降帝為光祿大夫、檢校太尉,封「負義侯」,遷於黃龍府。德光使 人謂太后曰:「吾聞重貴不從母教而至於此,可求自便,勿與俱行。」太后答曰: 「重貴事妾甚謹。所失者,違先君之志,絕兩國之歡。然重貴此去,幸蒙大惠,全 生保家,母不隨子,欲何所歸!」於是太后與馮皇后、皇弟重睿、皇子延煦、延寶 等舉族從帝而北,以宮女五十、宦者三十、東西班五十、醫官一、控鶴官四、御廚 七、茶酒司三、儀鸞司三、六軍士二十人從,衛以騎兵三百。所經州縣,皆故晉將 吏,有所供饋,不得通。路傍父老,爭持羊酒為獻,衛兵推隔不使見帝,皆涕泣而 去。
zì yōu zhōu xíng shí yú rì, guò píng zhōu, chū yú guān, xíng shā qì zhōng, jī bù dé shí, qiǎn gōng nǚ cóng guān, cǎi mù shí yě shū ér shí. yòu xíng qī bā rì, zhì jǐn zhōu, lǔ rén pò dì yǔ tài hòu bài ā bǎo jī huà xiàng. dì bù shèng qí rǔ, qì ér hū yuē: xuē chāo wù wǒ, bù lìng wǒ sǐ! yòu xíng wǔ liù rì, guò hǎi běi zhōu, zhì dōng dān wáng mù, qiǎn yán xù bài zhī. yòu xíng shí yú rì, dù liáo shuǐ, zhì bó hǎi guó tiě zhōu. yòu xíng qī bā rì, guò nán hǎi fǔ, suì zhì huáng lóng fǔ.
自幽州行十餘日,過平州,出榆關,行砂磧中,飢不得食,遣宮女、從官,采 木實、野蔬而食。又行七八日,至錦州,虜人迫帝與太后拜阿保機畫像。帝不勝其 辱,泣而呼曰:「薛超誤我,不令我死!」又行五六日,過海北州,至東丹王墓, 遣延煦拜之。又行十餘日,渡遼水,至渤海國鐵州。又行七八日,過南海府,遂至 黃龍府。
shì suì liù yuè, qì dān guó mǔ xǐ dì tài hòu yú huái mì zhōu, zhōu qù huáng lóng fǔ xī běi yī qiān wǔ bǎi lǐ. xíng guò liáo yáng èr bǎi lǐ, ér guó mǔ wèi yǒng kāng wáng suǒ qiú, yǒng kāng wáng qiǎn dì tài hòu hái zhǐ liáo yáng, shāo gōng gěi zhī. míng nián sì yuè, yǒng kāng wáng zhì liáo yáng, dì bái yī shā mào, yǔ tài hòu huáng hòu yì zhàng zhōng shàng yè, yǒng kāng wáng zhǐ dì yǐ cháng fú jiàn. dì fú dì yǔ qì, zì chén guò jiù. yǒng kāng wáng shǐ rén fú qǐ zhī, yǔ zuò, yǐn jiǔ zòu lè. ér yǒng kāng wáng zhàng xià líng rén cóng guān, wàng jiàn gù zhǔ, jiē qì xià, bēi bù zì shèng, zhēng yǐ yī fú yào ěr wèi yí.
是歲六月,契丹國母徙帝、太后於懷密州,州去黃龍府西北一千五百里。行過 遼陽二百里,而國母為永康王所囚,永康王遣帝、太后還止遼陽,稍供給之。明年 四月,永康王至遼陽,帝白衣紗帽,與太后、皇后詣帳中上謁,永康王止帝以常服 見。帝伏地雨泣,自陳過咎。永康王使人扶起之,與坐,飲酒奏樂。而永康王帳下 伶人、從官,望見故主,皆泣下,悲不自勝,爭以衣服藥餌為遺。
wǔ yuè, yǒng kāng wáng shàng xíng, qǔ dì suǒ cóng xíng huàn zhě shí wǔ rén dōng xī bān shí wǔ rén jí huáng zǐ yán xù ér qù. yǒng kāng wáng qī xiōng chán nú ài dì xiǎo nǚ, qiú zhī, dì cí yǐ shàng yòu. yǒng kāng wáng chí yī qí qǔ zhī, yǐ cì chán nú. xíng, lǔ dì, yóu gāo liáng, lǔ rén cháng yǐ wǔ yuè shàng xíng bì shǔ, bā yuè xià xíng. zhì bā yuè, yǒng kāng wáng xià xíng, tài hòu zì chí zhì bà zhōu jiàn yǒng kāng wáng, qiú yú hàn ér chéng cè cì dì zhǒng mù yǐ wèi shēng. yǒng kāng wáng yǐ tài hòu zì cóng, xíng shí yú rì, qiǎn yǔ yán xù jù hái liáo yáng.
五月,永康王上陘,取帝所從行宦者十五人、東西班十五人及皇子延煦而去。 永康王妻兄禪奴愛帝小女,求之,帝辭以尚幼。永康王馳一騎取之,以賜禪奴。陘, 虜地,尤高涼,虜人常以五月上陘避暑,八月下陘。至八月,永康王下陘,太后自 馳至霸州見永康王,求於漢兒城側賜地種牧以為生。永康王以太后自從,行十餘日, 遣與延煦俱還遼陽。
míng nián nǎi hàn gān yòu èr nián, qí èr yuè, xǐ dì tài hòu yú jiàn zhōu. zì liáo yáng dōng nán xíng qiān èr bǎi lǐ zhì jiàn zhōu, jié dù shǐ zhào yán huī bì zhèng qǐn yǐ guǎn zhī. qù jiàn zhōu shù shí lǐ wài de dì wǔ shí yú qǐng, dì qiǎn cóng xíng zhě gēng ér shí zhī.
明年乃漢乾祐二年,其二月,徙帝、太后於建州。自遼陽東南行千二百里至建 州,節度使趙延暉避正寢以館之。去建州數十里外得地五十餘頃,帝遣從行者耕而 食之。
míng nián sān yuè, tài hòu qǐn jí, wú yī yào, cháng yǎng tiān ér qì, nán wàng jǐ shǒu mà dù zhòng wēi lǐ shǒu zhēn děng yuē: shǐ sǐ zhě wú zhī zé yǐ, ruò qí yǒu zhī, bù shè ěr yú dì xià! bā yuè jí jí, wèi dì yuē: wǒ sǐ, fén qí gǔ sòng fàn yáng fó sì, wú shǐ wǒ wèi lǔ dì guǐ yě! suì zú. dì yǔ huáng hòu gōng rén huàn zhě dōng xī bān, jiē bèi fā xǐ xiǎn, fú yú qí jiù zhì cì dì, fén qí gǔ, chuān dì ér zàng yān.
明年三月,太后寢疾,無醫藥,常仰天而泣,南望戟手罵杜重威、李守貞等曰: 「使死者無知則已,若其有知,不赦爾於地下!」八月疾亟,謂帝曰:「我死,焚 其骨送范陽佛寺,無使我為虜地鬼也!」遂卒。帝與皇后、宮人、宦者、東西班, 皆被發徙跣,扶舁其柩至賜地,焚其骨,穿地而葬焉。
zhōu xiǎn dé zhōng, yǒu zhōng guó rén zì qì dān wáng guī zhě, yán jiàn dì yǔ huáng hòu zhū zi jiē wú yàng. hòu bù zhī qí suǒ zhōng.
周顯德中,有中國人自契丹亡歸者,言見帝與皇后諸子皆無恙。後不知其所終。
tài fēi ān shì
○太妃安氏
ān tài fēi, dài běi rén yě, bù zhī qí shì jiā, wèi jìng rú qī, shēng chū dì, fēng qín guó fū rén. chū dì lì, zūn wèi huáng tài fēi. fēi lǎo ér shī míng, cóng chū dì běi qiān, zì liáo yáng xǐ jiàn zhōu, zú yú dào zhōng. lín zú wèi dì yuē: dāng fén wǒ wèi huī, nán xiàng yáng zhī, shù jǐ yí hún dé fǎn zhōng guó yě. jì zú, shā qì zhōng wú cǎo mù, nǎi huǐ xī chē ér fén zhī, zài qí jìn gǔ zhì jiàn zhōu. lǐ tài hòu yì zú, suì bìng zàng zhī.
安太妃,代北人也,不知其世家,為敬儒妻,生出帝,封秦國夫人。出帝立, 尊為皇太妃。妃老而失明,從出帝北遷,自遼陽徙建州,卒於道中。臨卒謂帝曰: 「當焚我為灰,南向揚之,庶幾遺魂得反中國也。」既卒,砂磧中無草木,乃毀奚 車而焚之,載其燼骨至建州。李太后亦卒,遂並葬之。
chū dì huáng hòu féng shì
○出帝皇后馮氏
chū dì huáng hòu féng shì, dìng zhōu rén yě. fù méng, wèi zhōu jìn zòu lì, jū jīng shī, yǐ qiǎo nìng wèi ān zhòng huì suǒ xǐ, yǐ wèi yè dōu fù liú shǒu. gāo zǔ liú shǒu yè dōu, dé méng huān shén, nǎi wèi zhòng yìn qǔ méng nǚ, hòu fēng wú guó fū rén. zhòng yìn zǎo zú, hòu guǎ jū, yǒu sè, chū dì yuè zhī. gāo zǔ bēng, zǐ gōng zài bìn, chū dì jū sàng zhōng, nà zhī yǐ wèi hòu. shì rì, yǐ liù jūn zhàng wèi tài cháng gǔ chuī, mìng hòu zhì xī yù zhuāng, jiàn yú gāo zǔ yǐng diàn. qún chén jiē hè. dì gù wèi féng dào děng yuē: huáng tài hòu zhī mìng, yǔ qīng děng bù rèn dà qìng. qún chén chū, dì yǔ huáng hòu hān yǐn gē wǔ, guò zǐ gōng qián, lèi ér gào yuē: huáng tài hòu zhī mìng, yǔ xiān dì bù rèn dà qìng. zuǒ yòu jiē shī xiào, dì yì zì jué dào, gù wèi zuǒ yòu yuē: wǒ jīn rì zuò xīn nǚ xù, hé sì? hòu yǔ zuǒ yòu jiē dà xiào, shēng wén yú wài. hòu jì lì, zhuān nèi chǒng, fēng bài gōng guān shàng gōng zhī kè děng jiē wèi jùn fū rén, yòu yòng nán zǐ lǐ yàn bì wèi huáng hòu gōng dōu yā yá. qí xiōng yù zhí zhèng, nèi wài yòng shì, jìn suì yǐ luàn. qì dān fàn jīng shī, bào dì zhī è yú tiān xià yuē: nà shū mǔ yú zhōng gōng, luàn rén lún zhī dà diǎn. hòu suí dì běi qiān, āi dì zhī rǔ, shù qiú dú yào, yù yǔ dì jù yǐn yǐ sǐ, ér yào bù kě dé. hòu bù zhī qí suǒ zhōng.
出帝皇后馮氏,定州人也。父濛,為州進奏吏,居京師,以巧佞為安重誨所喜, 以為鄴都副留守。高祖留守鄴都,得濛歡甚,乃為重胤娶濛女,後封吳國夫人。重 胤早卒,後寡居,有色,出帝悅之。高祖崩,梓宮在殯,出帝居喪中,納之以為後。 是日,以六軍仗衛、太常鼓吹,命後至西御莊,見於高祖影殿。群臣皆賀。帝顧謂 馮道等曰:「皇太后之命,與卿等不任大慶。」群臣出,帝與皇后酣飲歌舞,過梓 宮前,酹而告曰:「皇太后之命,與先帝不任大慶。」左右皆失笑,帝亦自絕倒, 顧謂左右曰:「我今日作新女婿,何似?」後與左右皆大笑,聲聞於外。後既立, 專內寵,封拜宮官尚宮、知客等皆為郡夫人,又用男子李彥弼為皇后宮都押衙。其 兄玉執政,內外用事,晉遂以亂。契丹犯京師,暴帝之惡於天下曰:「納叔母於中 宮,亂人倫之大典。」後隨帝北遷,哀帝之辱,數求毒藥,欲與帝俱飲以死,而藥 不可得。後不知其所終。
gāo zǔ shū fù xiōng dì
○高祖叔父兄弟
jìn shì shǐ chū yí dí ér wēi, zhōng wèi yí dí suǒ miè, gù qí zōng shì cì xù běn mò bù néng jiū jiàn. qí kě jiàn zhě, yuē gāo zǔ èr shū fù, yī xiōng liù dì, qī zǐ èr sūn, ér yǒu lüè yǒu xiáng, fēi wéi huò luàn duō gù ér shī qí shì shí, yì yì wú zú chēng yān zhě. rán cū cún qí jiàn zhě, yǐ bèi qí què yún. èr shū fù yuē wàn yǒu wàn quán, xiōng yuē jìng rú, dì yuē jìng wēi jìng dé jìng yīn jìng yūn jìng huī zhòng yìn, zǐ yuē zhòng guì zhòng xìn zhòng yì zhòng yīng zhòng jìn zhòng ruì zhòng gǎo, sūn yuē yán xù yán bǎo. xiào píng huáng dì shēng xiào yuán huáng dì wàn yǒu wàn quán, xiào yuán huáng dì shēng gāo zǔ, wàn yǒu shēng jìng wēi jìng yūn, wàn quán shēng jìng huī, ér jìng rú jìng dé jìng yīn zhòng yìn jiē bù zhī qí yú gāo zǔ wèi qīn shū yě.
晉氏始出夷狄而微,終為夷狄所滅,故其宗室次序本末不能究見。其可見者, 曰高祖二叔父,一兄六弟,七子二孫,而有略有詳,非惟禍亂多故而失其事實,抑 亦無足稱焉者。然粗存其見者,以備其闕雲。二叔父曰萬友、萬詮,兄曰敬儒,弟 曰敬威、敬德、敬殷、敬贇、敬暉、重胤,子曰重貴、重信、重乂、重英、重進、 重睿、重杲,孫曰延煦、延寶。孝平皇帝生孝元皇帝、萬友、萬詮,孝元皇帝生高 祖,萬友生敬威、敬贇,萬詮生敬暉,而敬儒、敬德、敬殷、重胤皆不知其於高祖 為親疏也。
gāo zǔ, xiào yuán huáng dì dì èr zi yě, ér jìng rú wèi xiōng, yí qí zhǎng zi yě, zé yú gāo zǔ shǔ zhǎng ér qīn, rán zèng guān fǎn zuì hòu yú zhū dì, ér gāo zǔ shì dú bù dé zhuī fēng, cǐ yòu kě yí yě. zhòng yìn, gāo zǔ dì yě, yì bù zhī qí wèi qīn shū, rán gāo zǔ ài zhī, yǎng yǐ wèi zi, gù yú míng jiā zhòng ér xià chǐ zhū zi. gāo zǔ shū xiōng yǔ dì jìng yīn zi zhòng jìn, jiē qián jí wèi zú, ér jìng wēi jìng dé zhòng yìn zhòng yīng, gāo zǔ fǎn shí sǐ. gāo zǔ shǎo zǐ yuē féng liù, wèi míng ér zú, ér jiù shuō yǐ zhòng ruì wèi yòu zǐ zhě, fēi yě.
高祖,孝元皇帝第二子也,而敬儒為兄,疑其長子也,則於高祖屬長而親,然 贈官反最後於諸弟,而高祖世獨不得追封,此又可疑也。重胤,高祖弟也,亦不知 其為親疏,然高祖愛之,養以為子,故於名加「重」而下齒諸子。高祖叔、兄與弟 敬殷、子重進,皆前即位卒,而敬威、敬德、重胤、重英,高祖反時死。高祖少子 曰馮六,未名而卒,而舊說以重睿為幼子者,非也。
shí shì shì shì jūn zhōng, wàn yǒu wàn quán zhí bēi bù jiàn. tiān fú èr nián zhēng yuè, wàn yǒu zì gù jīn zǐ guāng lù dài fū jiǎn xiào sī tú jiān yù shǐ dài fū shàng zhù guó zèng tài shī. wàn quán yì zì jīn zǐ guāng lù dài fū jiǎn xiào sī kōng jiān yù shǐ dà fū shàng zhù guó zèng tài fù. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, zhuī fēng huáng shū zǔ wàn yǒu wèi qín wáng, wàn quán jiā zèng tài shī, zhuī fēng zhào wáng.
石氏世事軍中,萬友、萬詮職卑不見。天福二年正月,萬友自故金紫光祿大夫、 檢校司徒兼御史大夫、上柱國贈太師。萬詮亦自金紫光祿大夫、檢校司空兼御史大 夫、上柱國贈太傅。出帝天福八年五月,追封皇叔祖萬友為秦王,萬詮加贈太師, 追封趙王。
cóng dì jìng wēi
○從弟敬威
jìng wēi zì fèng xìn, táng fèi dì shí wèi zhāng shèng yòu dì sān dū zhǐ huī shǐ, lǐng cháng zhōu cì shǐ. wén gāo zǔ jǔ bīng tài yuán, wèi rén yuē shēng ér yǒu sǐ, rén shú néng miǎn? wú xiōng fāng jǔ dà shì, wú bù kě tōu shēng qǔ rǔ, jiàn xiào yī shí. suì zì shā. jìng dé shí wèi yí zhōu mǎ bù jūn zhǐ huī shǐ, yǐ gāo zǔ fǎn zhū. tiān fú èr nián zhēng yuè, zèng jìng wēi jìng dé jiē wèi tài fù, bìng zèng jìng yīn yǐ jiǎn xiào tài zǐ bīn kè, yì zèng tài fù, ér bù jí jìng rú. qī nián zhēng yuè, zhuī fēng jìng wēi guǎng wáng, jìng dé fú wáng, jìng yīn tōng wáng, jiē zèng tài wèi. jìng rú shǐ yǐ gù jīn zǐ guāng lù dài fū jiǎn xiào shàng shū zuǒ pū shè jiān yù shǐ dài fū shàng zhù guó zèng tài fù, ér dú bù dé fēng. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, jiā zèng sān huáng shū jiē wèi tài shī, ér huáng bó jìng rú shǐ zhuī fēng sòng wáng, yì jiā zèng tài shī.
敬威字奉信,唐廢帝時為彰聖右第三都指揮使,領常州刺史。聞高祖舉兵太原, 謂人曰「生而有死,人孰能免?吾兄方舉大事,吾不可偷生取辱,見笑一時。」遂 自殺。敬德時為沂州馬步軍指揮使,以高祖反誅。天福二年正月,贈敬威、敬德皆 為太傅,並贈敬殷以檢校太子賓客,亦贈太傅,而不及敬儒。七年正月,追封敬威 廣王,敬德福王,敬殷通王,皆贈太尉。敬儒始以故金紫光祿大夫、檢校尚書左仆 射兼御史大夫、上柱國贈太傅,而獨不得封。出帝天福八年五月,加贈三皇叔皆為 太師,而皇伯敬儒始追封宋王,亦加贈太師。
cóng xiōng jìng yūn
○從兄敬贇
jìng yūn zì dé hé, shǎo wú lài, cuàn shēn mín jiān. gāo zǔ shǐ rén qiú dé zhī, bǔ tài yuán yá jiāng. jí wèi, yǐ wèi fēi lóng huáng chéng shǐ, lèi qiān cáo zhōu fáng yù shǐ. tiān fú wǔ nián dōng, bài hé yáng sān chéng jié dù shǐ. jìng yūn xìng tān bào, gāo zǔ wèi zé xián zuǒ lì fǔ zhī, ér jìng yūn yì dàn gāo zǔ yán, wèi cháng gǎn fàn fǎ. suì yú, xǐ zhèn bǎo yì. chū dì shí, jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, shǐ jiàn jiāo zì. dì cháng qiǎn shǐ zhě zhì, bì wèn yuē: xiǎo zhí ān fǒu? shǎn rén kǔ qí bào nüè, zhào hái jīng shī, yǐ qí huáng shū bù néng zé yě, chì qí yuán cóng dōu yā yá sū yàn cún zhèng wēn yù yǐ jǐng zhī. qì dān fàn biān, jìng yūn cóng chū dì xìng chán yuān, shǐ yǐ bīng bèi wèn yáng, shǒu má jiā dù, wèi cháng jiàn dí, jiē wú gōng. kāi yùn yuán nián qī yuè, fù chū wèi wēi shèng jūn jié dù shǐ. suì yú, chū dì yǐ cáo zhōu wèi wēi xìn jūn, shòu jìng yūn jié dù shǐ. zài cáo tān bào yóu shén, jiǔ zhī, zhào hái. zhāng yàn zé bīng fàn jīng shī, jìng yūn yè zǒu, yú chéng dōng yuán, duò shā háo nì sǐ, shí nián sì shí jiǔ.
敬贇字德和,少無賴,竄身民間。高祖使人求得之,補太原牙將。即位,以為 飛龍皇城使,累遷曹州防禦使。天福五年冬,拜河陽三城節度使。敬贇性貪暴,高 祖為擇賢佐吏輔之,而敬贇亦憚高祖嚴,未嘗敢犯法。歲余,徙鎮保義。出帝時, 加同中書門下平章事,始漸驕恣。帝嘗遣使者至,必問曰:「小侄安否?」陝人苦 其暴虐,召還京師,以其皇叔不能責也,斥其元從都押衙蘇彥存、鄭溫遇以警之。 契丹犯邊,敬贇從出帝幸澶淵,使以兵備汶陽,守麻家渡,未嘗見敵,皆無功。開 運元年七月,復出為威勝軍節度使。歲余,出帝以曹州為威信軍,授敬贇節度使。 在曹貪暴尤甚,久之,召還。張彥澤兵犯京師,敬贇夜走,逾城東垣,墮沙濠溺死, 時年四十九。
cóng dì hán wáng jìng huī
○從弟韓王敬暉
hán wáng jìng huī zì dé zhāo, wèi rén hòu zhòng gāng zhí, yǒng ér duō zhì, gāo zǔ yóu ài zhī. gāo zǔ shí wèi cáo zhōu fáng yù shǐ, yǐ lián jiǎn jiàn chēng, zú yú guān, zèng tài fù. tiān fú bā nián, jiā zèng tài shī, zhuī fēng hán wáng. zi xī sì.
韓王敬暉字德昭,為人厚重剛直,勇而多智,高祖尤愛之。高祖時為曹州防禦 使,以廉儉見稱,卒於官,贈太傅。天福八年,加贈太師,追封韓王。子曦嗣。
gāo zǔ zhū zi sūn
○高祖諸子孫
gāo zǔ lǐ huáng hòu shēng chǔ wáng zhòng xìn, qí zhū zi jiē bù zhī qí mǔ. dāng gāo zǔ qǐ tài yuán, zhòng yīng wèi yòu wèi jiāng jūn, zhòng yìn wèi huáng chéng fù shǐ, jū jīng shī. wén gāo zǔ jǔ shì, nì mín jiā jǐng zhōng, bǔ dé zhū zhī, bìng zú mín jiā. tiān fú èr nián zhēng yuè, gāo zǔ wèi èr zi fā āi, jiē zèng wèi tài bǎo bìng zèng zhòng jìn yǐ gù zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn zèng tài bǎo. qī nián zhēng yuè, jiē jiā zèng tài fù, zhuī fēng zhòng yīng guó wáng, zhòng yìn tán wáng, zhòng jìn kuí wáng. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, jiē jiā zèng tài shī.
高祖李皇后生楚王重信,其諸子皆不知其母。當高祖起太原,重英為右衛將軍, 重胤為皇城副使,居京師。聞高祖舉事,匿民家井中,捕得誅之,並族民家。天福 二年正月,高祖為二子發哀,皆贈為太保;並贈重進以故左金吾衛將軍贈太保。七 年正月,皆加贈太傅,追封重英虢王,重胤郯王,重進夔王。出帝天福八年五月, 皆加贈太師。
zi chǔ wáng zhòng xìn
○子楚王重信
chǔ wáng zhòng xìn zì shǒu fú, wèi rén mǐn wù duō zhì ér hǎo lǐ. tiān fú èr nián èr yuè, yǐ zuǒ xiāo wèi shàng jiāng jūn bài hé yáng sān chéng jié dù shǐ, yǒu shàn zhèng, gāo zǔ xià zhào bāo zhī. shì suì fàn yán guāng fǎn, zhào qián líng wǔ jié dù shǐ zhāng cóng bīn fā hé yáng bīng tǎo yán guāng, cóng bīn yì fǎn, zhòng xìn jiàn shā, shí nián èr shí. gāo zǔ yù zèng zhòng xìn tài wèi, dà chén yǐn hàn gù shì, huáng zǐ wú wèi sān gōng zhě. gāo zǔ yuē: cǐ ér wèi shàn bèi huò, wú āi zhī shén, zì wǒ ér yǐ, qǐ yǒu lì xié! nǎi zèng tài wèi. qī nián zhēng yuè, jiā zèng tài shī, zhuī fēng yí wáng. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, yì fēng chǔ wáng.
楚王重信字守孚,為人敏悟多智而好禮。天福二年二月,以左驍衛上將軍拜河 陽三城節度使,有善政,高祖下詔褒之。是歲范延光反,詔前靈武節度使張從賓發 河陽兵討延光,從賓亦反,重信見殺,時年二十。高祖欲贈重信太尉,大臣引漢故 事,皇子無為三公者。高祖曰:「此兒為善被禍,吾哀之甚,自我而已,豈有例邪!」 乃贈太尉。七年正月,加贈太師,追封沂王。出帝天福八年五月,易封楚王。
zi shòu wáng zhòng yì
○子壽王重乂
shòu wáng zhòng yì zì hóng lǐ, wèi rén hǎo xué, pō zhī bīng fǎ. gāo zǔ jí wèi, bài zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn. gāo zǔ xìng biàn zhōu, yǐ wèi dōng dōu liú shǒu. zhāng cóng bīn fǎn, gōng hé nán, jiàn shā, shí nián shí jiǔ, zèng tài fù. tiān fú qī nián zhèng yuè, jiā zèng tài wèi, zhuī fēng shòu wáng. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, jiā zèng tài shī. jiē wú zi.
壽王重乂字弘理,為人好學,頗知兵法。高祖即位,拜左驍衛大將軍。高祖幸 汴州,以為東都留守。張從賓反,攻河南,見殺,時年十九,贈太傅。天福七年正 月,加贈太尉,追封壽王。出帝天福八年五月,加贈太師。皆無子。
zi zhòng ruì
○子重睿
zhòng ruì wèi rén mào lèi gāo zǔ. gāo zǔ wò jí, zǎi xiàng féng dào rù jiàn wò nèi, zhòng ruì shàng yòu, gāo zǔ hū chū shǐ bài dào yú qián, yīn yǐ huàn zhě bào chí zhì dào huái zhōng, gāo zǔ suī bù yán, zuǒ yòu jiē zhī qí yǐ zhòng ruì tuō dào yě. gāo zǔ bēng, jìn dà chén yǐ guó jiā duō shì, yì lì zhǎng jūn, ér jǐng yán guǎng yǐ yīn xǔ lì chū dì, zhòng ruì suì bù dé lì. chū dì yǐ zhòng ruì wèi jiǎn xiào tài bǎo kāi fēng yǐn, yǐ zuǒ sàn qí cháng shì biān wèi quán zhī kāi fēng fǔ shì. kāi yùn èr nián wǔ yuè, bài zhòng ruì xióng wǔ jūn jié dù shǐ, suì yú, xǐ zhèn zhōng wǔ, jiē bù zhī zhèn. qì dān miè jìn, zhòng ruì cóng chū dì běi qiān, hòu bù zhī qí suǒ zhōng.
重睿為人貌類高祖。高祖臥疾,宰相馮道入見臥內,重睿尚幼,高祖呼出使拜 道於前,因以宦者抱持寘道懷中,高祖雖不言,左右皆知其以重睿托道也。高祖崩, 晉大臣以國家多事,議立長君,而景延廣已陰許立出帝,重睿遂不得立。出帝以重 睿為檢校太保、開封尹,以左散騎常侍邊蔚權知開封府事。開運二年五月,拜重睿 雄武軍節度使,歲余,徙鎮忠武,皆不之鎮。契丹滅晉,重睿從出帝北遷,後不知 其所終。
zi zhòng gǎo
○子重杲
chén wáng zhòng gǎo, gāo zǔ yòu zǐ yě. xiǎo zì féng liù, wèi míng ér zú, zèng tài fù, zhuī fēng chén wáng, cì míng zhòng gǎo. chū dì tiān fú bā nián wǔ yuè, jiā zèng tài shī.
陳王重杲,高祖幼子也。小字馮六,未名而卒,贈太傅,追封陳王,賜名重杲。 出帝天福八年五月,加贈太師。
sūn yán xù yán bǎo
○孫延煦 延寶
yán xù yán bǎo, gāo zǔ zhū sūn yě, chū dì yǐ wèi zi.
延煦、延寶,高祖諸孫也,出帝以為子。
kāi yùn èr nián qiū, yǐ yán xù wèi zhèng zhōu cì shǐ. yán xù shǎo, bù néng shì shì, yǐ yī huàn zhě cóng zhī, yòu xuǎn shàng shū láng lù háng cān zhī zhōu shì. huàn zhě suì zhuān zhèng shì, měi gòu rǔ háng, chū dì zhào háng hái. yǐ ér xǐ yán xù qí zhōu fáng yù shǐ. sān nián, bài zhèn níng jūn jié dù shǐ. shì shí, hé běi yòng bīng, tiān xià hàn huáng, mín è sǐ zhě bǎi wàn jì, ér zhū zhèn zhēng wèi jù liǎn, zhào zài lǐ suǒ jī jù wàn, wèi zhū hóu wáng zuì. chū dì lì qí zī, nǎi yǐ yán xù qǔ zài lǐ nǚ, zài lǐ xiàn juàn sān qiān pǐ, qián hòu suǒ xiàn bù kě shèng shù. sān nián wǔ yuè, qiǎn zōng zhèng qīng shí guāng zàn yǐ pìn bì yī bǎi wǔ shí chuáng yíng yú qí dì, chū dì yàn zài lǐ wàn suì diàn, suǒ yǐ cì yǔ shén hòu, jūn chén qióng jí shē chǐ, shí rén yǐ wèi róng. zài lǐ wèi rén yuē: wú cǐ yī hūn, qí fèi shí wàn. shí yī yuè, xǐ yán xù zhèn bǎo yì.
開運二年秋,以延煦為鄭州刺史。延煦少,不能視事,以一宦者從之,又選尚 書郎路航參知州事。宦者遂專政事,每詬辱航,出帝召航還。已而徙延煦齊州防禦 使。三年,拜鎮寧軍節度使。是時,河北用兵,天下旱蝗,民餓死者百萬計,而諸 鎮爭為聚斂,趙在禮所積鉅萬,為諸侯王最。出帝利其貲,乃以延煦娶在禮女,在 禮獻絹三千匹,前後所獻不可勝數。三年五月,遣宗正卿石光贊以聘幣一百五十床 迎於其第,出帝宴在禮萬歲殿,所以賜予甚厚,君臣窮極奢侈,時人以為榮。在禮 謂人曰:「吾此一婚,其費十萬。」十一月,徙延煦鎮保義。
zì yán xù wèi qí zhōu fáng yù shǐ, ér yán bǎo dài wèi zhèng zhōu cì shǐ. jí qì dān miè jìn, chū dì yǔ tài hòu qiǎn yán xù yán bǎo jī jiàng biǎo yù xǐ jīn yìn yǐ guī qì dān, ér yán bǎo shí yì wèi wēi xìn jūn jié dù shǐ yǐ. qì dān dé xǐ, yǐ wèi zhì zuò fēi gōng, yǔ qián shǐ suǒ chuán zhě yì, mìng yán xù děng hái bào qiú zhēn xǐ. chū dì yǐ zhuàng dá yuē: qǐng lù wáng cóng kē zì fén yú luò yáng, yù xǐ bù zhī suǒ zài, yí yǐ fén zhī. xiān dì shòu mìng, mìng yù gōng zhì cǐ xǐ, zài wèi qún chén jiē zhī zhī. nǎi yǐ. hòu yán xù děng cóng chū dì běi qiān, bù zhī qí suǒ zhōng.
自延煦為齊州防禦使,而延寶代為鄭州刺史。及契丹滅晉,出帝與太后遣延煦、 延寶齎降表、玉璽、金印以歸契丹,而延寶時亦為威信軍節度使矣。契丹得璽,以 為製作非工,與前史所傳者異,命延煦等還報求真璽。出帝以狀答曰:「頃潞王從 珂自焚於洛陽,玉璽不知所在,疑已焚之。先帝受命,命玉工制此璽,在位群臣皆 知之。」乃已。後延煦等從出帝北遷,不知其所終。
wū hū! gǔ zhī bù xìng wú zi, ér yǐ qí tóng zōng zhī zǐ wèi hòu zhě, shèng rén xǔ zhī, zhe zhī lǐ jīng ér bù huì yě. ér hòu shì lǘ yán bǐ lǐ zhī rén zé huì zhī, huì zé bù shèng qí qī yǔ wěi yě. gù qí gǒu tōu qiè qǔ yīng hái qiǎng bǎo, huì qí fù mǔ, ér zì qī yǐ wèi wǒ shēng zhī zǐ, yuē: bù rú cǐ, zé bù néng dé qí yī zhì jǐn ài yú wǒ, ér qí xīn bì èr yě. ér wèi qí zi zhě, yì zì huì qí suǒ shēng, ér jué qí tiān xìng zhī qīn, fǎn shì yǐ wèi shū bó fù, yǐ cǐ qī qí jiǔ zú, ér luàn qí rén guǐ qīn shū zhī shǔ. fán wù shēng ér yǒu zhī, wèi yǒu bù ài qí fù mǔ zhě. shǐ shì zi yě, néng rěn ér zhēn jué qí tiān xìng yú, céng qín shòu zhī bù ruò yě. shǐ qí bù rěn ér wài yáng jué zhī, shì dà wěi yě. fū lǘ yán bǐ lǐ zhī rén zhī lǜ yú shì zhě, yì yǐ shēn yǐ! rán ér gǒu qiè qī wěi bù kě yǐ wèi fǎ zhě, xiǎo rén zhī shì yě. wéi shèng rén zé bù rán, yǐ wèi rén dào mò dà yú jì jué, cǐ wàn shì zhī tōng zhì ér tiān xià zhī gōng xíng yě, hé bì huì zāi! suǒ wèi zi zhě, wèi yǒu bù yóu fù mǔ ér shēng zhě yě, gù wèi rén hòu zhě, bì yǒu suǒ shēng zhī fù, yǒu suǒ hòu zhī fù, cǐ lǐ zhī zì rán yě, hé bì huì zāi! qí jiǎn yì míng bái, bù gǒu bù qiè, bù qī bù wěi, kě yǐ wèi tōng zhì ér gōng xíng zhě, shèng rén zhī fǎ yě. yòu yǐ wèi wèi rén zhī hòu zhě suǒ chéng zhòng, gù jiā qí fú yǐ zhǎn. ér bù jué qí suǒ shēng zhī qīn zhě, tiān xìng zhī bù kě jué yě, rán ér ēn yǒu qū yú yì, gù jiàng qí fú yǐ qī. fú, wài wù yě, kě yǐ jiàng, ér fù mǔ zhī míng bù kě gǎi, gù zhe yú jīng yuē: wèi rén hòu zhě, wèi qí fù mǔ bào. zì sān dài yǐ lái, yǒu tiān xià guó jiā zhě mò bù yòng zhī, ér jìn shì bù yòng yě. chū dì zhī yú jìng rú, jué qí fù dào, chén ér jué zhī, fēi tè yǐ qí yì bù dāng lì, bù dé yǐ ér jué zhī, gài yì xí jiàn lǘ yán bǐ lǐ zhī suǒ wèi yě. wǔ dài, gān gē zéi luàn zhī shì yě, lǐ lè bēng huài, sān gāng wǔ cháng zhī dào jué, ér xiān wáng zhī zhì dù wén zhāng sǎo dì ér jǐn yú shì yǐ! rú hán shí yě jì ér fén zhǐ qián, tiān zǐ ér wèi lǘ yán bǐ lǐ zhī shì zhě duō yǐ! ér jìn shì qǐ yú yí dí, yǐ cuàn nì ér dé tiān xià, gāo zǔ yǐ yē lǜ dé guāng wèi fù, ér chū dì yú dé guāng zé yǐ wèi zǔ ér chēng sūn, yú qí suǒ shēng fù zé chén ér míng zhī, shì qǐ kě yǐ rén lǐ zé zāi!
嗚呼!古之不幸無子,而以其同宗之子為後者,聖人許之,著之《禮》經而不 諱也。而後世閭閻鄙俚之人則諱之,諱則不勝其欺與偽也。故其苟偷竊取嬰孩襁褓, 諱其父母,而自欺以為我生之子,曰:「不如此,則不能得其一志盡愛於我,而其 心必二也。」而為其子者,亦自諱其所生,而絕其天性之親,反視以為叔伯父,以 此欺其九族,而亂其人鬼親疏之屬。凡物生而有知,未有不愛其父母者。使是子也, 能忍而真絕其天性歟,曾禽獸之不若也。使其不忍而外陽絕之,是大偽也。夫閭閻 鄙俚之人之慮於事者,亦已深矣!然而苟竊欺偽不可以為法者,小人之事也。惟聖 人則不然,以謂人道莫大於繼絕,此萬世之通制而天下之公行也,何必諱哉!所謂 子者,未有不由父母而生者也,故為人後者,必有所生之父,有所後之父,此理之 自然也,何必諱哉!其簡易明白,不苟不竊,不欺不偽,可以為通制而公行者,聖 人之法也。又以謂為人之後者所承重,故加其服以斬。而不絕其所生之親者,天性 之不可絕也,然而恩有屈於義,故降其服以期。服,外物也,可以降,而父母之名 不可改,故著於經曰:「為人後者,為其父母報。」自三代以來,有天下國家者莫 不用之,而晉氏不用也。出帝之於敬儒,絕其父道,臣而爵之,非特以其義不當立, 不得已而絕之,蓋亦習見閭閻鄙俚之所為也。五代,干戈賊亂之世也,禮樂崩壞, 三綱五常之道絕,而先王之制度文章掃地而盡於是矣!如寒食野祭而焚紙錢,天子 而為閭閻鄙俚之事者多矣!而晉氏起於夷狄,以篡逆而得天下,高祖以耶律德光為 父,而出帝於德光則以為祖而稱孫,於其所生父則臣而名之,是豈可以人理責哉!