shén zāi, bái mǎ zhī huò, bēi fū, kě wèi liú tì zhě yǐ! rán shì zhī shēng sǐ, qǐ qí yī shēn zhī shì zāi? chū, táng tiān yòu sān nián, liáng wáng yù yǐ bì lì zhāng tíng fàn wèi tài cháng qīng, táng zǎi xiàng péi shū yǐ wèi tài cháng qīng táng cháng yǐ qīng liú wèi zhī, tíng fàn nǎi liáng kè jiāng, bù kě. liáng wáng yóu cǐ dà nù, yuē:" wú cháng yǔ péi shū chún hòu bù xiàn fú báo, jīn yì wèi cǐ xié!" shì suì sì yuè, huì chū xī běi, sǎo wén chāng xuān yuán tiān shì, zǎi xiàng liǔ càn xī liáng wáng zhǐ, guī qí qiǎn yú dà chén, yú shì zuǒ pú yè péi shū dú gū sǔn yòu pú yè cuī yuǎn shǒu tài bǎo zhì shì zhào chóng bīng bù shì láng wáng zàn gōng bù shàng shū wáng pǔ lì bù shàng shū lù yǐ jiē yǐ wú zuì biǎn, tóng rì cì sǐ yú bái mǎ yì. fán jìn shēn zhī shì yǔ táng ér bù yǔ liáng zhě, jiē wū yǐ péng dǎng, zuò biǎn sǐ zhě shù bǎi rén, ér cháo tíng wèi zhī yī kōng.
甚哉,白马之祸,悲夫,可为流涕者矣!然士之生死,岂其一身之事哉?初, 唐天祐三年,梁王欲以嬖吏张廷范为太常卿,唐宰相裴枢以谓太常卿唐常以清流为 之,廷范乃梁客将,不可。梁王由此大怒,曰:“吾常语裴枢纯厚不陷浮薄,今亦 为此邪!”是岁四月,彗出西北,扫文昌、轩辕、天市,宰相柳璨希梁王旨,归其 谴于大臣,于是左仆射裴枢、独孤损、右仆射崔远、守太保致仕赵崇、兵部侍郎王 赞、工部尚书王溥、吏部尚书陆扆皆以无罪贬,同日赐死于白马驿。凡搢绅之士与 唐而不与梁者,皆诬以朋党,坐贬死者数百人,而朝廷为之一空。
míng nián sān yuè, táng āi dì xùn wèi yú liáng, qiǎn zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì zhāng wén wèi wéi cè lǐ shǐ, lǐ bù shàng shū sū xún wèi fù zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì yáng shè wèi yā chuán guó bǎo shǐ, hàn lín xué shì zhōng shū shè rén zhāng cè wèi fù yù shǐ dài fū xuē yí jǔ wèi yā jīn bǎo shǐ, shàng shū zuǒ chéng zhào guāng féng wèi fù. sì yuè jiǎ zǐ, wén wèi děng zì shàng yuán yì fèng cè bǎo, chéng lù chē, dǎo yǐ jīn wú zhàng wèi tài cháng lǔ bù, cháo liáng yú jīn xiáng diàn. wáng gǔn miǎn nán miàn, chén wén wèi chén xún fèng cè shēng diàn, jìn dú yǐ, chén shè chén cè fèng chuán guó xǐ, chén yí jǔ chén guāng féng fèng jīn bǎo, yǐ cì shēng, jìn dú yǐ, jiàng, lǜ wén wǔ bǎi guān běi miàn wǔ dǎo zài bài hè.
明年三月,唐哀帝逊位于梁,遣中书侍郎、同中书门下平章事张文蔚为册礼使, 礼部尚书苏循为副;中书侍郎、同中书门下平章事杨涉为押传国宝使,翰林学士、 中书舍人张策为副;御史大夫薛贻矩为押金宝使,尚书左丞赵光逢为副。四月甲子, 文蔚等自上源驿奉册宝,乘辂车,导以金吾仗卫、太常卤簿,朝梁于金祥殿。王衮 冕南面,臣文蔚、臣循奉册升殿,进读已,臣涉、臣策奉传国玺,臣贻矩、臣光逢 奉金宝,以次升,进读已,降,率文武百官北面舞蹈再拜贺。
fū yī tài cháng qīng yǔ shè jì shú wéi zhòng? shǐ shū děng bù sǐ, shàng xī yī qīng, qí kěn yǐ guó yú rén hū? suī shū děng zhī lì wèi bì néng cún táng, rán bì bù wáng táng ér dú cún yě. wū hū! táng zhī wáng yě, xián rén jūn zǐ jì yǔ zhī gòng jǐn, qí yú zài zhě jiē yōng nuò bù xiào qīng xiǎn kuài huá qū lì mài guó zhī tú yě. bù rán, ān néng méng chǐ rěn rǔ yú liáng tíng rú cǐ zāi! zuò táng liù chén chuán.
夫一太常卿与社稷孰为重?使枢等不死,尚惜一卿,其肯以国与人乎?虽枢等 之力未必能存唐,然必不亡唐而独存也。呜呼!唐之亡也,贤人君子既与之共尽, 其馀在者皆庸懦不肖、倾险狯猾、趋利卖国之徒也。不然,安能蒙耻忍辱于梁庭如 此哉!作《唐六臣传》。
zhāng wén wèi
○张文蔚
zhāng wén wèi, zì yòu huá, hé jiān rén yě. chū yǐ wén xíng zhī míng, jǔ jìn shì jí dì. táng zhāo zōng shí, wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ. shì shí, tiān zǐ wēi ruò, zhì dù yǐ huī, wén wèi jū hàn lín, zhì zhào sì fāng, dú shǒu dà tǐ. zhāo zōng qiān luò, bài zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. liǔ càn shā péi shū děng qī rén, màn yǐn cháo shì, zhé jiā zhū shā, jìn shēn xiāng shì yǐ mù, jiē bù zì bǎo, wén wèi lì jiǎng jiě zhī, cháo shì duō lài yǐ quán huó. liáng tài zǔ lì, réng yǐ wén wèi wèi xiāng, liáng chū zhì dù jiē wén wèi suǒ cái dìng. wén wèi jū jiā yì xiào tì. kāi píng èr nián, tài zǔ běi xún, liú wén wèi xī dōu, yǐ bào jí zú, zèng yòu pú yè.
张文蔚,字右华,河间人也。初以文行知名,举进士及第。唐昭宗时,为翰林 学士承旨。是时,天子微弱,制度已隳,文蔚居翰林,制诏四方,独守大体。昭宗 迁洛,拜中书侍郎、同中书门下平章事。柳璨杀裴枢等七人,蔓引朝士,辄加诛杀, 缙绅相视以目,皆不自保,文蔚力讲解之,朝士多赖以全活。梁太祖立,仍以文蔚 为相,梁初制度皆文蔚所裁定。文蔚居家亦孝悌。开平二年,太祖北巡,留文蔚西 都,以暴疾卒,赠右仆射。
yáng shè
○杨涉
yáng shè, zǔ shōu, táng yì zōng shí zǎi xiàng fù yán, guān zhì bīng bù shì láng. shè jǔ jìn shì, zhāo zōng shí wéi lì bù shàng shū. āi dì jí wèi, bài zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. shè, táng míng jiā, shì shǒu lǐ fǎ, ér xìng tè jǐn hòu, bù xìng zāo táng zhī luàn, bài xiāng zhī rì, yǔ jiā rén xiāng duì qì xià, gù wèi qí zi níng shì yuē:" wú bù néng tuō cǐ wǎng luó, huò jiāng zhì yǐ, bì lèi ěr děng." táng wáng, shì liáng wèi mén xià shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, zài wèi sān nián, fǔ shǒu wú suǒ shī wéi, bà wèi zuǒ pú yè, zhī gòng jǔ, hòu shù nián zú.
杨涉,祖收,唐懿宗时宰相;父严,官至兵部侍郎。涉举进士,昭宗时为吏部 尚书。哀帝即位,拜中书侍郎、同中书门下平章事。涉,唐名家,世守礼法,而性 特谨厚,不幸遭唐之乱,拜相之日,与家人相对泣下,顾谓其子凝式曰:“吾不能 脱此网罗,祸将至矣,必累尔等。”唐亡,事梁为门下侍郎、同中书门下平章事, 在位三年,俯首无所施为,罢为左仆射,知贡举,后数年卒。
zi níng shì, yǒu wén cí, shàn bǐ zhá, lì shì liáng táng jìn hàn zhōu, cháng yǐ xīn jí zhì shì, jū yú luò yáng, guān zhì tài zǐ tài bǎo.
子凝式,有文词,善笔札,历事梁、唐、晋、汉、周,常以心疾致仕,居于洛 阳,官至太子太保。
zhāng cè
○张策
zhāng cè, zì shǎo yì, hé xī dūn huáng rén yě. fù tóng, wèi táng róng guǎn jīng lüè shǐ. cè shǎo cōng wù hào xué, tōng zhāng jù. fù tóng, jū luò yáng dūn huà lǐ, jùn jǐng dé gǔ dǐng, míng yuē:" wèi huáng chū yuán nián chūn èr yuè, jiàng jí qiān." tóng yǐ wéi qí, cè shí nián shí sān, jū tóng cè, qǐ yuē:" hàn jiàn ān èr shí wǔ nián, cáo gōng hōng, gǎi yuán yán kāng. shì suì shí yuè, wén dì shòu shàn, yòu gǎi huáng chū, shì huáng chū yuán nián wú èr yuè yě, míng hé miù xié?" tóng dà jīng yì zhī. cè shǎo hǎo fú tú zhī shuō, nǎi luò fà wèi sēng, jū cháng ān cí ēn sì. huáng cháo fàn cháng ān, cè nǎi fǎn chū fú, fèng fù mǔ yǐ bì luàn, jū tián lǐ shí yú nián. zhào bài guǎng wén guǎn bó shì. bīn zhōu wáng xíng yú pì guān chá zhī shǐ. jìn wáng lǐ kè yòng gōng xíng yú, cè yǔ bì jiān yú qí mǔ dōng guī, xíng jī xuě zhōng, xíng zhě lián zhī. liáng tài zǔ jiān sì zhèn, pì zhèng huá zhī shǐ, yǐ mǔ sāng jiě zhí. fú chú, rù táng wèi shàn bù yuán wài láng. huá zhōu hán jiàn pì pàn guān, jiàn xǐ xǔ zhōu, yǐ wéi zhǎng shū jì, jiàn qiǎn cè pìn yú tài zǔ, tài zǔ jiàn ér xǐ yuē:" zhāng fū zǐ zhì yǐ." suì liú yǐ wéi zhǎng shū jì, jiàn zhī yú cháo, lèi bài zhōng shū shè rén hàn lín xué shì. tài zǔ jí wèi, qiān gōng bù shì láng fèng zhǐ. kāi píng èr nián, bài xíng bù shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, qiān zhōng shū shì láng. yǐ fēng yàng bà wèi xíng bù shàng shū, zhì shì, zú yú luò yáng.
张策,字少逸,河西敦煌人也。父同,为唐容管经略使。策少聪悟好学,通章 句。父同,居洛阳敦化里,浚井得古鼎,铭曰:“魏黄初元年春二月,匠吉千。” 同以为奇,策时年十三,居同侧,启曰:“汉建安二十五年,曹公薨,改元延康。 是岁十月,文帝受禅,又改黄初,是黄初元年无二月也,铭何谬邪?”同大惊异之。 策少好浮图之说,乃落发为僧,居长安慈恩寺。黄巢犯长安,策乃返初服,奉父母 以避乱,居田里十馀年。召拜广文馆博士。邠州王行瑜辟观察支使。晋王李克用攻 行瑜,策与婢肩舆其母东归,行积雪中,行者怜之。梁太祖兼四镇,辟郑、滑支使, 以母丧解职。服除,入唐为膳部员外郎。华州韩建辟判官,建徙许州,以为掌书记, 建遣策聘于太祖,太祖见而喜曰:“张夫子至矣。”遂留以为掌书记,荐之于朝, 累拜中书舍人、翰林学士。太祖即位,迁工部侍郎奉旨。开平二年,拜刑部侍郎、 同中书门下平章事,迁中书侍郎。以风恙罢为刑部尚书,致仕,卒于洛阳。
zhào guāng féng
○赵光逢
zhào guāng féng, zì yán jí, fù yǐn, táng zuǒ pú yè. guāng féng zài táng yǐ wén xíng zhī míng, shí rén chēng qí fāng zhí wēn rùn, wèi zhī" yù jiè chǐ." zhāo zōng shí wéi hàn lín xué shì chéng zhǐ yù shǐ zhōng chéng, yǐ shì luàn qì guān, jū luò yáng, dù mén jué rén shì zhě wǔ liù nián. liǔ càn wèi xiāng, yǔ guāng féng yǒu jiù ēn, qǐ guāng féng wèi lì bù shì láng tài cháng qīng. táng wáng, shì liáng wèi zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, lèi qiān zuǒ pú yè, yǐ tài zǐ tài bǎo zhì shì. mò dì jí wèi, qǐ wèi sī kōng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, fù yǐ sī tú zhì shì. táng tiān chéng zhōng, jí qí jiā bài tài bǎo, fēng qí guó gōng, zú, zèng tài fù.
赵光逢,字延吉,父隐,唐左仆射。光逢在唐以文行知名,时人称其方直温润, 谓之“玉界尺。”昭宗时为翰林学士承旨、御史中丞,以世乱弃官,居洛阳,杜门 绝人事者五六年。柳璨为相,与光逢有旧恩,起光逢为吏部侍郎、太常卿。唐亡, 事梁为中书侍郎、同中书门下平章事,累迁左仆射,以太子太保致仕。末帝即位, 起为司空、同中书门下平章事,复以司徒致仕。唐天成中,即其家拜太保,封齐国 公,卒,赠太傅。
xuē yí jǔ
○薛贻矩
xuē yí jǔ, zì xī yòng, hé dōng wén xǐ rén yě, shì táng wèi bīng bù shì láng hàn lín xué shì chéng zhǐ. zhāo zōng zì qí hái cháng ān, dà zhū huàn zhě, yí jǔ shí wéi zhōng wèi hán quán huì děng zuò huà xiàng zàn, zuò zuǒ qiān. yí jǔ nǎi zì jié yú liáng tài zǔ, tài zǔ yán zhī yú cháo, bài lì bù shàng shū, qiān yù shǐ dài fū. tiān yòu sān nián, tài zǔ zì zhǎng lú hái jūn, āi dì qiǎn yí jǔ lái láo, yí jǔ yǐ chén lǐ jiàn, tài zǔ yī zhī shēng jiē, yí jǔ yuē:" diàn xià gōng dé jí rén, sān líng gǎi bo, huáng dì fāng xíng shùn yǔ zhī shì, chén ān gǎn wéi?" nǎi chēng chén bài wǔ, tài zǔ cè shēn yǐ bì zhī. yí jǔ hái, suì qù āi dì xùn wèi. tài zǔ jí wèi, bài yí jǔ zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, lèi bài sī kōng. yí jǔ wèi liáng xiāng wǔ nián, zú, zèng shì zhōng.
薛贻矩,字熙用,河东闻喜人也,仕唐为兵部侍郎、翰林学士承旨。昭宗自岐 还长安,大诛宦者,贻矩时为中尉韩全诲等作画像赞,坐左迁。贻矩乃自结于梁太 祖,太祖言之于朝,拜吏部尚书,迁御史大夫。天祐三年,太祖自长芦还军,哀帝 遣贻矩来劳,贻矩以臣礼见,太祖揖之升阶,贻矩曰:“殿下功德及人,三灵改卜, 皇帝方行舜、禹之事,臣安敢违?”乃称臣拜舞,太祖侧身以避之。贻矩还,遂趣 哀帝逊位。太祖即位,拜贻矩中书侍郎、同中书门下平章事,累拜司空。贻矩为梁 相五年,卒,赠侍中。
sū xún dù xiǎo fù
○苏循 杜晓附
sū xún, bù zhī hé xǔ rén yě. wéi rén qiǎo nìng, ē yú wú lián chǐ, wéi lì shì qū. shì táng wèi lǐ bù shàng shū. shì shí, liáng tài zǔ yǐ shì zhāo zōng, lì āi dì, táng zhī jiù chén jiē fèn wǎn qiè chǐ, huò fǔ shǒu wèi huò, huò qù bù shì, ér xún tè fù huì liáng yǐ xī jìn yòng. liáng bīng gōng yáng xíng mì, dà bài yú xǔ hé, tài zǔ zào fèn, jí yú chán dài, yù yāo táng jiǔ xī, qún chén mò gǎn dāng qí yì, dú xún chàng yán:" liáng wáng gōng dé, tiān mìng suǒ guī, yí jí shòu shàn." míng nián, liáng tài zǔ jí wèi, xún wèi cè lǐ fù shǐ.
苏循,不知何许人也。为人巧佞,阿谀无廉耻,惟利是趋。事唐为礼部尚书。 是时,梁太祖已弑昭宗,立哀帝,唐之旧臣皆愤惋切齿,或俯首畏祸,或去不仕, 而循特附会梁以希进用。梁兵攻杨行密,大败于珝河,太祖躁忿,急于禅代,欲邀 唐九锡,群臣莫敢当其议,独循倡言:“梁王功德,天命所归,宜即受禅。”明年, 梁太祖即位,循为册礼副使。
xún yǒu zi kǎi, gān níng zhòng jǔ jìn shì jí dì, zhāo zōng qiǎn xué shì lù yǐ fù luò zhī, kǎi cháng cán hèn. jí zhāo zōng yù shì, táng zhèng chū yú liáng, kǎi wèi qǐ jū láng, yǔ liǔ càn zhāng tíng fàn děng xiāng jié, yīn wèi tíng fàn yuē:" fū shì zhě, suǒ yǐ yì míng ér guì xìn yě. qián yǒu sī shì xiān dì yuē' zhāo', míng shí bù chēng, gōng wèi tài cháng qīng, yǔ shǐ guān yě, bù kě yǐ bù yán." nǎi shàng shū bó yì. ér tíng fàn běn liáng kè jiāng, cháng qiú tài cháng qīng bù dé zhě, tíng fàn yì yǐ cǐ yuàn táng, yīn xià kǎi shū tíng fàn, tíng fàn yì yuē:" chén wén zhí shì jiān gù zhī wèi gōng, luàn ér bù sǔn zhī wèi líng, wǔ ér bù suì zhī wèi zhuāng, zài guó féng nán zhī wèi mǐn, yīn shì yǒu gōng zhī wèi xiāng, qǐng gǎi shì zhāo zōng huáng dì yuē gōng líng zhuāng mǐn huáng dì, miào hào xiāng zōng."
循有子楷,乾宁中举进士及第,昭宗遣学士陆扆覆落之,楷常惭恨。及昭宗遇 弑,唐政出于梁,楷为起居郎,与柳璨、张廷范等相结,因谓廷范曰:“夫谥者, 所以易名而贵信也。前有司谥先帝曰‘昭’,名实不称,公为太常卿,予史官也, 不可以不言。”乃上疏驳议。而廷范本梁客将,尝求太常卿不得者,廷范亦以此怨 唐,因下楷疏廷范,廷范议曰:“臣闻执事坚固之谓恭,乱而不损之谓灵,武而不 遂之谓庄,在国逢难之谓闵,因事有功之谓襄,请改谥昭宗皇帝曰恭灵庄闵皇帝, 庙号襄宗。”
liáng tài zǔ yǐ jí wèi, zhì jiǔ xuán dé diàn, gù qún chén zì chén dé báo bù zú yǐ dàng tiān mìng, jiē zhū gōng tuī dài zhī lì. táng zhī jiù chén yáng shè zhāng wén wèi děng jiē cán jù fǔ fú bù néng duì, dú xún yǔ zhāng yī xuē yí jǔ shèng chēng liáng wáng gōng dé, suǒ yǐ shùn tiān yìng rén zhě. xún fù zǐ jiē zì yǐ fù huì liáng dé suǒ tuō, dàn xī yǐn shǒu, xī jiàn jìn yòng, jìng xiáng yóu è zhī, wèi tài zǔ yuē:" liáng shì xīn zào, yí dé duān shì yǐ hòu fēng sú, xún fù zǐ jiē wú xíng, bù kě lì yú xīn cháo." yú shì fù zǐ jiē lēi guī tián lǐ, nǎi yī zhū yǒu qiān yú hé zhōng. qí hòu, yǒu qiān pàn liáng jiàng jìn, jìn wáng jiāng jí dì wèi, qiú táng gù chén zài zhě, yǐ bèi bǎi guān zhī quē, yǒu qiān qiǎn xún zhì wèi zhōu. shì shí liáng wèi miè, jìn zhū jiàng xiāng duō bù yù jìn wáng jí wèi. jìn wáng zhī yì suī ruì, jiàng xiàng dà chén wèi yǒu zàn chéng qí yì zhě. xún shǐ zhì wèi zhōu, wàng zhōu xiè tīng shì jí bài, wèi zhī" bài diàn". jí rù yè, dǎo wǔ hū wàn suì ér chēng chén, jìn wáng dà yuè. míng rì yòu xiàn" huà rì bǐ" sān shí guǎn, jìn wáng yì xǐ, yīn yǐ xún wèi jié dù fù shǐ. yǐ ér bìng zú. zhuāng zōng jí wèi, zèng zuǒ pú yè.
梁太祖已即位,置酒玄德殿,顾群臣自陈德薄不足以当天命,皆诸公推戴之力。 唐之旧臣杨涉、张文蔚等皆惭惧俯伏不能对,独循与张祎、薛贻矩盛称梁王功德, 所以顺天应人者。循父子皆自以附会梁得所托,旦夕引首,希见进用,敬翔尤恶之, 谓太祖曰:“梁室新造,宜得端士以厚风俗,循父子皆无行,不可立于新朝。”于 是父子皆勒归田里,乃依硃友谦于河中。其后,友谦叛梁降晋,晋王将即帝位,求 唐故臣在者,以备百官之阙,友谦遣循至魏州。是时梁未灭,晋诸将相多不欲晋王 即位。晋王之意虽锐,将相大臣未有赞成其议者。循始至魏州,望州廨听事即拜, 谓之“拜殿”。及入谒,蹈舞呼万岁而称臣,晋王大悦。明日又献“画日笔”三十 管,晋王益喜,因以循为节度副使。已而病卒。庄宗即位,赠左仆射。
kǎi, tóng guāng zhōng wèi shàng shū yuán wài láng. míng zōng jí wèi, dà chén yù lǐ qí bó shì zhī zuì, yǐ yōu sǐ.
楷,同光中为尚书员外郎。明宗即位,大臣欲理其驳谥之罪,以忧死。
dāng táng zhī wáng yě, yòu yǒu dù xiǎo zhě, zì míng yuǎn. zǔ shěn quán, fù ràng néng, jiē wèi táng xiāng. zhāo zōng shí, wáng xíng yú lǐ mào zhēn bīng fàn jīng shī, zhāo zōng shā ràng néng yú lín gāo yǐ zì jiě. xiǎo yǐ fù sǐ wú zuì, jū sāng āi huǐ fú chú, bù yī fú jīn, zì fèi shí yú nián. cuī yìn pàn yán tiě, pì xún guān, chú jī xiàn wèi, zhí zhāo wén guǎn, jiē bù qǐ. cuī yuǎn pàn hù bù, yòu pì xún guān, huò wèi xiǎo yuē:" jī kāng sǐ, zi shào zì fèi bù chū shì, shān tāo yǐ wù lǐ zé zhī, nǎi shì. wú zi rěn lìng dù shì suì shí pù xí jì qí xiān rén tóng pǐ shù hū?" xiǎo nǎi wèi zhī qǐ. lèi qiān shàn bù láng zhōng hàn lín xué shì. liáng tài zǔ jí wèi, qiān gōng bù shì láng fèng zhǐ. kāi píng èr nián, bài zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. yǒu guī lì, qiān lǐ bù shàng shū jí xián diàn dà xué shì. yuán xiàng xiān děng tǎo zéi, bīng dà lüè, xiǎo wèi luàn bīng suǒ shā, zèng yòu pú yè.
当唐之亡也,又有杜晓者,字明远。祖审权,父让能,皆为唐相。昭宗时,王 行瑜、李茂贞兵犯京师,昭宗杀让能于临皋以自解。晓以父死无罪,居丧哀毁;服 除,布衣幅巾,自废十馀年。崔胤判盐铁,辟巡官,除畿县尉,直昭文馆,皆不起。 崔远判户部,又辟巡官,或谓晓曰:“嵇康死,子绍自废不出仕,山涛以物理责之, 乃仕。吾子忍令杜氏岁时铺席祭其先人同匹庶乎?”晓乃为之起。累迁膳部郎中、 翰林学士。梁太祖即位,迁工部侍郎奉旨。开平二年,拜中书侍郎、同中书门下平 章事。友珪立,迁礼部尚书、集贤殿大学士。袁象先等讨贼,兵大掠,晓为乱兵所 杀,赠右仆射。
wū hū! shǐ wèi péng dǎng zhī lùn zhě shuí yú? shén hū zuò yǒng zhě yě, zhēn kě wèi bù rén zhī rén zāi! yǔ cháng zhì fán chéng, dú wèi shòu shàn bēi, jiàn hàn zhī qún chén chēng wèi gōng dé, ér dà shū shēn kè, zì liè qí xìng míng, yǐ kuā yào yú shì. yòu dú liáng shí lù, jiàn wén wèi děng suǒ wéi rú cǐ, wèi cháng bù wéi zhī liú tì yě. fū yǐ guó yǔ rén ér zì kuā yào, jí suì xiāng zhī, cǐ fēi xiǎo rén, shú néng wéi yě? hàn táng zhī mò, jǔ qí cháo jiē xiǎo rén yě, ér qí jūn zǐ zhě hé zài zāi! dāng hàn zhī wáng yě, xiān yǐ péng dǎng jìn gù tiān xià xián rén jūn zǐ, ér lì qí cháo zhě, jiē xiǎo rén yě, rán hòu hàn cóng ér wáng. jí táng zhī wáng yě, yòu xiān yǐ péng dǎng jǐn shā cháo tíng zhī shì, ér qí yú cún zhě, jiē yōng nuò bù xiào qīng xiǎn zhī rén yě, rán hòu táng cóng ér wáng. fū yù kōng rén zhī guó ér qù qí jūn zǐ zhě, bì jìn péng dǎng zhī shuō yù gū rén zhǔ zhī shì ér bì qí ěr mù zhě, bì jìn péng dǎng zhī shuō yù duó guó ér yú rén zhě, bì jìn péng dǎng zhī shuō. fū wèi jūn zǐ zhě, gù cháng guǎ guò, xiǎo rén yù jiā zhī zuì, zé yǒu kě wū zhě, yǒu bù kě wū zhě, bù néng biàn jí yě. zhì yù jǔ tiān xià zhī shàn, qiú qí lèi ér jǐn qù zhī, wéi zhǐ yǐ wéi péng dǎng ěr. gù qí qīn qī gù jiù, wèi zhī péng dǎng kě yě jiāo yóu zhí yǒu, wèi zhī péng dǎng kě yě huàn xué xiāng tóng, wèi zhī péng dǎng kě yě mén shēng gù lì, wèi zhī péng dǎng kě yě. shì shù zhě, jiē qí lèi yě, jiē shàn rén yě. gù yuē: yù kōng rén zhī guó ér qù qí jūn zǐ zhě, wéi yǐ péng dǎng zuì zhī, zé wú miǎn zhě yǐ. fū shàn shàn zhī xiāng lè, yǐ qí lèi tóng, cǐ zì rán zhī lǐ yě. gù wén shàn zhě bì xiāng chèn yù, chēng yù zé wèi zhī péng dǎng, dé shàn zhě bì xiāng jiàn yǐn, jiàn yǐn zé wèi zhī péng dǎng, shǐ rén wén shàn bù gǎn chēng yù, rén zhǔ zhī ěr bù wén yǒu shàn yú xià yǐ, jiàn shàn bù gǎn jiàn yǐn, zé rén zhǔ zhī mù bù dé jiàn shàn rén yǐ. shàn rén rì yuǎn, ér xiǎo rén rì jìn, zé wéi rén zhǔ zhě, chāng chāng rán shuí yǔ zhī tú zhì ān zhī jì zāi? gù yuē: yù gū rén zhǔ zhī shì ér bì qí ěr mù zhě, bì yòng péng dǎng zhī shuō yě. yī jūn zǐ cún, qún xiǎo rén suī zhòng, bì yǒu suǒ jì, ér yǒu suǒ bù gǎn wéi, wéi kōng guó ér wú jūn zǐ, rán hòu xiǎo rén dé sì zhì yú wú suǒ bù wéi, zé hàn wèi táng liáng zhī jì shì yě. gù yuē: kě duó guó ér yǔ rén zhě, yóu qí guó wú jūn zǐ, kōng guó ér wú jūn zǐ, yóu yǐ péng dǎng ér qù zhī yě. wū hū, péng dǎng zhī shuō, rén zhǔ kě bù chá zāi! chuán yuē " yī yán kě yǐ sàng bāng" zhě, qí shì zhī wèi yǔ! kě bù jiàn zāi! kě bù jiè zāi!
呜呼!始为朋党之论者谁欤?甚乎作俑者也,真可谓不仁之人哉!予尝至繁城, 读《魏受禅碑》,见汉之群臣称魏功德,而大书深刻,自列其姓名,以夸耀于世。 又读《梁实录》,见文蔚等所为如此,未尝不为之流涕也。夫以国予人而自夸耀, 及遂相之,此非小人,孰能为也?汉、唐之末,举其朝皆小人也,而其君子者何在 哉!当汉之亡也,先以朋党禁锢天下贤人君子,而立其朝者,皆小人也,然后汉从 而亡。及唐之亡也,又先以朋党尽杀朝廷之士,而其馀存者,皆庸懦不肖倾险之人 也,然后唐从而亡。夫欲空人之国而去其君子者,必进朋党之说;欲孤人主之势而 蔽其耳目者,必进朋党之说;欲夺国而与人者,必进朋党之说。夫为君子者,故尝 寡过,小人欲加之罪,则有可诬者,有不可诬者,不能遍及也。至欲举天下之善, 求其类而尽去之,惟指以为朋党耳。故其亲戚故旧,谓之朋党可也;交游执友,谓 之朋党可也;宦学相同,谓之朋党可也;门生故吏,谓之朋党可也。是数者,皆其 类也,皆善人也。故曰:欲空人之国而去其君子者,惟以朋党罪之,则无免者矣。 夫善善之相乐,以其类同,此自然之理也。故闻善者必相称誉,称誉则谓之朋党, 得善者必相荐引,荐引则谓之朋党,使人闻善不敢称誉,人主之耳不闻有善于下矣, 见善不敢荐引,则人主之目不得见善人矣。善人日远,而小人日进,则为人主者, 伥伥然谁与之图治安之计哉?故曰:欲孤人主之势而蔽其耳目者,必用朋党之说也。 一君子存,群小人虽众,必有所忌,而有所不敢为,惟空国而无君子,然后小人得 肆志于无所不为,则汉魏、唐梁之际是也。故曰:可夺国而予人者,由其国无君子, 空国而无君子,由以朋党而去之也。呜呼,朋党之说,人主可不察哉!《传》曰 “一言可以丧邦”者,其是之谓与!可不鉴哉!可不戒哉!