chū shí rì chén qǐ, jì sè kě yì. suì yóu gé dōng zhú wù, rào shí yá zhī zuǒ, dēng qí shàng. qí yá gāo wǔ liù zhàng, dà sì zhàng, yī shí qíng kōng, sì miàn bì lì, ér nán tū wèi yán, qí xià qiàn rù, yá dǐng píng zhǎn rú tái. gāng jí cóng běi lái huán qí hòu, duàn ér fù qǐ, qí duàn chù yì huán wèi xiá, rào yá zuǒ yòu, ér liú quán yíng zhī. zhǒng zhú xiá zhōng, lán cuì yǎn yìng, dào cóng zhī dēng. xī yù lù gòu diàn sān yíng zài dǐng, sù fú wèi jìng, zhǐ yǒu kòng liáng luò yàn ní yě.
初十日晨起，霽色可挹。遂由閣東竹塢，繞石崖之左，登其上。其崖高五六丈，大四丈，一石擎空，四面壁立，而南突為岩，其下嵌入，崖頂平展如台。岡脊從北來環其後，斷而復起，其斷處亦環為峽，繞崖左右，而流泉瀠之。種竹峽中，嵐翠掩映，道從之登。昔玉麓構殿三楹在頂，塑佛未竟，止有空梁落燕泥也。

yǐ fù xià qīng lián gé, cóng gé cè nán tòu yá xià, qí yán hū běng yún yǎn mù, tíng tíng shàng fù, ér xià lín fù qióng jiǎo bù shēng rán wú dì. zhuǎn qí xī, yán yì rú zhī, dì yǐn shuǐ huán liú qí qián, ér duàn běi tōng zhī ài, zhì xià yán yǔ shàng tái fēn wèi liǎng jié. yú wèi bù ruò tōng běi ài, duàn dōng lù, shǐ qīng lián gé zhōng dào, yóu qián yán zhī xià cóng xī běi zhuǎn dá yú hòu xiá, réng zì hòu xiá shàng yá tái, shù jǐ hū jiàn rù jiā jìng, bù fēn liǎng qí yě.
已復下青蓮閣，從閣側南透崖下，其岩忽繃雲罨幕，亭亭上覆，而下臨復跫ｑｉóｎｇ腳步聲然無地。轉其西，岩亦如之，第引水環流其前，而斷北通之隘，致下岩與上台分為兩截。余謂不若通北隘，斷東路，使青蓮閣中道，由前岩之下從西北轉達於後峽，仍自後峽上崖台，庶幾乎漸入佳境，不分兩岐也。

jì ér tài lù wēng cè zhàng xié chén cān zhì. cān bì, yú yǐ tiān sè jiàn jì, jí yú wèi shí chéng yóu. tài lù liú tàn sōng pō shí dòng, yú yǐ guī tú qī zhī. tài lù yuē: jīn rì dǐ jiāng biān yǐ wǎn, bù bì dù, kě mì tǔ guān zǎo lóng jiāng jiā tóu sù. bǐ zì wèi dēng shān zhǐ nán. bù rán, qí dì jiē yí zhài, wú kě tōng yǔ zhě. yú shí zhī, suì xíng.
既而太麓翁策杖攜晨餐至。餐畢，余以天色漸霽，急於為石城游。太麓留探松坡石洞，余以歸途期之。太麓曰：「今日抵江邊已晚，不必渡，可覓土官早龍江家投宿。彼自為登山指南。不然，其地皆彝寨，無可通語者。」余識之，遂行。

nǎi xī nán xià, zhì qí lú cè, suì dù wù zhōng nán chū zhī shuǐ, qí xī yī lǐ, shàng xún xī pō běi xiàng xíng. yī lǐ, zhuǎn ér pī qí xī xiá, bàn lǐ, yú jí xī xià. yī lǐ, xià zhì hè zhōng, qí chù hū pán wō jiā gǔ, zì dōng běi ér tòu xī nán zhī mén. lù xún qí nán pō xī xíng, yī lǐ, shè xiá zhōng xiǎo shuǐ, tóng tòu mén chū, nǎi xī nán suí pō xià.
乃西南下，至其廬側，遂渡塢中南出之水，其西一里，上循西坡北向行。一里，轉而披其西峽，半里，逾脊西下。一里，下至壑中，其處忽盤窩夾谷，自東北而透西南之門。路循其南坡西行，一里，涉峽中小水，同透門出，乃西南隨坡下。

sān lǐ, fù pán pō xī zhuǎn, wàng jiàn nán wù zhōng kāi, xià shǐ yǒu tián, yǒu lù cóng dōng nán lái hé, jí làn ní bà běi lái dào yě. pō xī nán lù, yǒu shù jiā yǐ pō nán xiàng, shì wèi mǒu mǒu. réng xià pō yī lǐ, cóng cūn zuǒ dù xiǎo qiáo. shì pō zuǒ yòu jù yǒu xiǎo shuǐ cóng běi xiá lái, ér cūn xuán qí zhōng. yòu xī běi kāi yī xiá, qí shuǐ jiào dà, yì dōng lái hé zhī, huì tóng nán qù, dāng yì yǔ sōng pō shuǐ tóng chū luó míng zhě.
三里，復盤坡西轉，望見南塢中開，下始有田，有路從東南來合，即爛泥壩北來道也。坡西南麓，有數家倚坡南向，是為某某。仍下坡一里，從村左度小橋。是坡左右俱有小水從北峽來，而村懸其中。又西北開一峽，其水較大，亦東來合之，會同南去，當亦與松坡水同出羅明者。

yóu shì wàng qí xī běi ér qū, yī lǐ, yú pō rù zhī.
由是望其西北而趨，一里，逾坡入之。

yòu dù yī dōng běi lái xiǎo shuǐ, jí xún běi pō sù jiàn xī běi xíng.
又渡一東北來小水，即循北坡溯澗西北行。

èr lǐ xī xià, dù wù zhōng jiàn, fù xī běi shàng jiàn xī zhī shān. yòu suí qí zhī xiá rù, èr lǐ, zài shàng pán xī tū zhī pō. pō xī yǒu hè zhōng pán, yóu hè zhī běi yá bàn lǐ, huán zhì qí xī jí, yuē sān lǐ, yóu jí xī nán xià. bàn lǐ, píng xíng kū xiá zhōng, yī lǐ, yǒu kū xiá zì běi lái hé, héng zhì zhī, xún běi lǐng zhī pō xī xíng. yī lǐ, qí chù xiá fēn sì qí: yú lái zhě zì dōng, yòu yī xiá zì běi, yòu yī xiá zì nán, suī jiē zhōng kū, jiē shuǐ suǒ cóng lái zhě yòu yī xiá xiàng xī, zé zhū liú suǒ yóu xià zhù zhī kǒu. lù dāng cóng xī xiá běi pō shàng xíng, yú jiàn běi lái xiá dǐ yǒu lù rù, suì sù zhī. èr lǐ, qí zhōng fù huán wèi yī hè, wén shuǐ shēng cóng cóng, shù jiā yǐ xī pō ér jū, shì wèi dǎ láng. rù xún jū rén, shǐ zhī shàng jiāng lù zài wài xiá zhī xī, hè dōng běi yì yǒu lù yú lǐng, cǐ yì tōng fǔ zhī dào, dú xī běi nǎi shān zhī huán jí, wú tōng tú yě. nǎi suí xī shān zhī bàn nán xiàng chū, èr lǐ, pán xī shān zhī nán zuǐ ér xī, qí qián yǒu lù zì xiá dǐ lái hé, zé dōng lái zhèng dào yě. yú shì yǐ běi yá xī xíng xī xiá zhī shàng, xiá nán pán hè lǚ kāi, ér shuǐ réng xī zhù xiá běi xī chuí jiàn xià, shí gǔ bèng chū. xíng èr lǐ, shí shàng wǔ shǔ shén, yú zé yīn wò shí bàn shǎng, nǎi xī běi xià pō. bàn lǐ, yǒu jiàn zì dōng lái, qí shuǐ cóng cóng chéng liú, yuè zhī, réng yǐ běi pō xī běi xíng. èr lǐ, fàn yú pō jiān. yòu xī běi èr lǐ, yuè gāng xī xià, qí jiān kēng qiàn páng wǔ, pō tuó
二里西下，渡塢中澗，復西北上澗西之山。又隨其支峽入，二里，再上盤西突之坡。坡西有壑中盤，由壑之北崖半里，環陟其西脊，約三里，由脊西南下。半里，平行枯峽中，一里，有枯峽自北來合，橫陟之，循北嶺之坡西行。一里，其處峽分四岐：余來者自東，又一峽自北，又一峽自南，雖皆中枯，皆水所從來者；又一峽向西，則諸流所由下注之口。路當從西峽北坡上行，余見北來峽底有路入，遂溯之。二里，其中復環為一壑，聞水聲淙淙，數家倚西坡而居，是為打郎。入詢居人，始知上江路在外峽之西，壑東北亦有路逾嶺，此亦通府之道，獨西北乃山之環脊，無通途也。乃隨西山之半南向出，二里，盤西山之南嘴而西，其前有路自峽底來合，則東來正道也。於是倚北崖西行西峽之上，峽南盤壑屢開，而水仍西注；峽北西垂漸下，石骨迸出。行二里，時上午暑甚，余擇蔭臥石半晌，乃西北下坡。半里，有澗自東來，其水淙淙成流，越之，仍倚北坡西北行。二里，飯於坡間。又西北二里，越岡西下，其間坑塹旁午，陂陀ｐō

bù píng tǎn jiān cuò, mù shù sēn luó. èr lǐ, lù qí wèi liǎng, yī xī nán, yī xī běi. yú wèi zhī suǒ cóng, cóng xī běi zhě. yǐ ér hòu yī rén zhì, yuē: xī nán wèi měng lài dù jiāng jìng dào, cǐ xī běi dào nǎi qū ér cóng měng lín zhě. yú yù zhuǎn, qí rén yuē: jì lái yī lǐ, bù bì zhuǎn, jí cóng měng lín wǎng kě yě. nǎi xī běi suí xiá shāo xià.
ｔｕō不平坦間錯，木樹森羅。二里，路岐為兩，一西南，一西北。余未知所從，從西北者。已而後一人至，曰：「西南為猛賴渡江徑道，此西北道乃曲而從猛淋者。」余欲轉，其人曰：「既來一里，不必轉，即從猛淋往可也。」乃西北隨峽稍下。

èr lǐ yú, yǒu jù luò yǐ nán pō, lín běi hè, shì wèi měng lín.
二里余，有聚落倚南坡，臨北壑，是為猛淋。

cǐ nǎi dǎ láng xī shān, nán xià xī zhuǎn, diào wěi ér běi, huán wèi cǐ hè. qí hè běi xiàng pō huō, yáo wàng yǒu jù shān zài běi, héng gèn xī xià, cǐ běi chōng hòu shān, jiā xī xī xíng, ér jǐn yú měng lài xī běi wáng shàng shū zhài lǐng zhě yě. hè zhōng shuǐ dāng běi xià běi chōng xī xī.
此乃打郎西山，南下西轉，掉尾而北，環為此壑。其壑北向頗豁，遙望有巨山在北，橫亘西下，此北沖後山，夾溪西行，而盡於猛賴溪北王尚書寨嶺者也。壑中水當北下北沖西溪。

qí rén zhǐ yú cóng měng lín cūn hòu xī nán yú lǐng xíng.
其人指余從猛淋村後西南逾嶺行。

yī lǐ, zhì lǐng tóu, yú ér nán xià, suì shī lù. xià yī lǐ, qí lù zì xī lái hé, suì shāo dōng xià, dù yī xiǎo qiáo, nǎi zhuǎn xī nán yuè pō. èr lǐ, zé pō nán dà jiàn zì dōng ér xī xiàng zhù, yǒu lù yì zì jiàn běi xī lái, qí lù zé yán pō ér shàng, yú suǒ yóu lù zé zhuì yá ér xià, yú shì hé ér xī xiàng. bàn lǐ, yán xī bàn xiàn lù xíng. qí yá qiào shí líng kōng, xià lín jué hè, qí xià bēn liú pò xiá, dào yǐng wú dì, ér lù yuán qí jiān, qiàn bì ér xíng. xī nán bàn lǐ, shāo xià lí yá zú, huí tiào běi yá shàng chā, yóu rú céng chéng dié zhàng yě. yòu xī èr lǐ yú, cóng yá zú pán xī nán tū zuǐ, bàn lǐ, shǐ jiàn shàng jiāng nán wù, qí xiá dà kāi, zhōng qiàn wèi píng chóu, zhǐ jiàn xiá dǐ ér bù jiàn jiāng liú. yǒu xī zì xī shān dōng nán héng jiè píng chóu zhōng, zhí dǐ dōng shān zhī lù, ér yú suǒ xún zhī xī, yì xī nán zhù zhī. xiá kǒu bō guāng, sì wéi dàng yàng, qí chù bù shěn jí xiá xī suǒ huì, yì shàng jiāng zhī qū. yú yòu yí dōng nán héng jiè zhī liú jí wèi shàng jiāng, rán qí shì shén xiǎo, bù zú yǐ dāng zhī. fāng yí ér wèi dìng, yú tū zuǐ ér xī, yòu bàn lǐ, zhuǎn ér běi, suí běi xiá xià yī lǐ, cóng běi xiá xī zhuǎn, shǐ jiàn shàng jiāng běi wù, suī píng chóu jiào xiǎo yú nán wù, ér běi lái jiāng liú pán zhé qí zhōng, dōng xiá yòu yǒu xī xī xiàng rù zhī. qí nán liú suī dà, ér jiāng liú xún dōng shān zhī lù, wèi dōng shān kuī bì, wéi dāng xiá kǒu jǐn lù yī bān, bù ruò cǐ zhī quán tǐ jù xiàn yě. yòu xī xiàng zhě yī lǐ, yǒu shí yú jiā yǐ nán shān běi xiàng ér jū, qí qián jí dōng xiá suǒ chū xī xī nán huán zhī. wèn shàng jiāng dù hé zài, cūn rén zhǐ zài qí xī běi. wèn zǎo tǔ guān hé zài, zài qí xī nán èr lǐ. nǎi běi dù qí xī. xī shuǐ pō dà, ér qí shàng wú qiáo, jǐn héng yī mù, píng yú shuǐ miàn, liǎng jiē ér dù zhī, ér mù wèi shuǐ jī, hàn yáo bù dìng, ér shuǐ shí yǒng yuè qí shàng.
一里，陟嶺頭，逾而南下，遂失路。下一里，其路自西來合，遂稍東下，度一小橋，乃轉西南越坡。二里，則坡南大澗自東而西向注，有路亦自澗北西來，其路則沿坡而上，余所由路則墜崖而下，於是合而西向。半里，沿溪半線路行。其崖峭石凌空，下臨絕壑，其下奔流破峽，倒影無地，而路緣其間，嵌壁而行。西南半里，稍下離崖足，回眺北崖上插，猶如層城疊障也。又西二里余，從崖足盤西南突嘴，半里，始見上江南塢，其峽大開，中嵌為平疇，只見峽底而不見江流。有溪自西山東南橫界平疇中，直抵東山之麓，而余所循之溪，亦西南注之。峽口波光，四圍蕩漾，其處不審即峽溪所匯，抑上江之曲。余又疑東南橫界之流即為上江，然其勢甚小，不足以當之。方疑而未定，逾突嘴而西，又半里，轉而北，隨北峽下一里，從北峽西轉，始見上江北塢，雖平疇較小於南塢，而北來江流盤折其中，東峽又有溪西向入之。其南流雖大，而江流循東山之麓，為東山虧蔽，惟當峽口僅露一斑，不若此之全體俱現也。又西向者一里，有十餘家倚南山北向而居，其前即東峽所出溪西南環之。問上江渡何在，村人指在其西北。問早土官何在，在其西南二里。乃北渡其溪。溪水頗大，而其上無橋，僅橫一木，平於水面，兩接而渡之，而木為水激，撼搖不定，而水時踴躍其上。

suī xiǎn zú chì zhe jiǎo ér shè, ér zú xià bù néng zì zhǔ, wēi shén. yú shì shàng xī pō, nán xiàng suí liú. xíng chéng jiān, yī lǐ, shāo zhé ér xī nán, yòu yī lǐ, rù zǎo shì zhī lú, yǐ mù. shǐ zài qí wài shì, shén lòu, jì nǎi yán rù zhōng táng, zhǔ rén shǐ chū yī, yóu yǐ hóng bù chán shǒu zhě. xùn yú suǒ cóng lái, yú yǐ mǎ shì duì. yuē: yuán kāng yǔ wǒ hòu hòu dài, hé bù yǐ yī jiǎn xiāng shì? yú chū yuán kāng shī shì zhī, qí rén nǎi qù chán shǒu, yì jīn fú ér chū, zài yī, suì jù wǎn cān, ér wò qí zhōng táng.
雖跣足赤着腳而涉，而足下不能自主，危甚。於是上西坡，南向隨流。行塍間，一里，稍折而西南，又一里，入早氏之廬，已暮。始在其外室，甚陋，既乃延入中堂，主人始出揖，猶以紅布纏首者。訊余所從來，余以馬氏對。曰：「元康與我厚厚待，何不以一柬相示？」余出元康詩示之，其人乃去纏首，易巾服而出，再揖，遂具晚餐，而臥其中堂。

cǐ dì wèi měng lài, nǎi shàng jiāng dōng àn zhī zhōng, qí mài yóu běi chōng xī xī běi jiè zhī shān, xī tū wèi wáng shàng shū yíng zhě, xià zhuì wù zhōng wèi píng chóu, nán yǎn zhì cǐ shàng jiāng zhī liú xī yíng zhī, běi chōng xī xī dōng jiā zhī, ér dāng qí jiāo huì zhī zhōng xī nán jí suǒ xià zhī lǐng, zì měng lín nán jiā xī nán xià, zhì wèi xià liú zhī lóng shā, ér wáng shàng shū yíng lǐng jí qí běn zhī, ér yòu wèi shàng liú zhī hǔ shā yě. shàng jiāng zhī dōng, shàng chēng wèi zhài, èr shí bā zhài jiē tǔ qiú guān shě. jiāng yǐ xī shì wèi shí wǔ xuān, xuān zhě, qǔ xuān jù zhī yì, wèi zhòng zhī suǒ jí yě. wéi cǐ dì yǒu cǐ chēng. qí rén jiē yí, lán jū kū chù, yǔ yuè xī yí dì xiāng sì. ér zǎo lóng jiāng nǎi jū zhōng ér xiá zhī zhě.
此地為猛賴，乃上江東岸之中，其脈由北沖西溪北界之山，西突為王尚書營者，下墜塢中為平疇，南衍至此；上江之流西瀠之，北沖西溪東夾之，而當其交會之中；溪南即所下之嶺，自猛淋南夾溪南下，峙為下流之龍砂，而王尚書營嶺即其本支，而又為上流之虎砂也。上江之東，尚稱為「寨」，二十八寨皆土酋官舍。江以西是為十五喧，「喧」者，取喧聚之義，謂眾之所集也。惟此地有此稱。其人皆彝，欄居窟處，與粵西彝地相似。而早龍江乃居中而轄之者。

shí yī rì chén qǐ, zǎo lóng jiāng jù fàn, qiě yán: jiāng wài tǔ rén, zhì yě bù xún, jiàn rén zhé bì. jūn yù yóu shí chéng, qí shān zài xī běi chóng xiá zhī shàng, lù yóu mán biān rù. mán biān yì yú suǒ xiá, dāng fèng yī xí wén shū, lìng qí huǒ tóu gōng yīng chú dào, bō zhài fū yǐn zhì qí chù, bù rán, yī shí wú qī tuō zhī suǒ yě. yú xiè zhī. lóng jiāng fù yǐn yú chū lú qián kuàng chù, zhǐ diǎn ér yán yuē: dōng běi yī fēng tè sǒng, xī lín jiāng zuǒ zhě, wèi wáng shàng shū zhù yíng zhī fēng.
十一日晨起，早龍江具飯，且言：「江外土人，質野不馴，見人輒避。君欲游石城，其山在西北崇峽之上，路由蠻邊入。蠻邊亦余所轄，當奉一檄文書，令其火頭供應除道，撥寨夫引至其處，不然，一時無棲托之所也。「余謝之。龍江復引余出廬前曠處，指點而言曰：」東北一峰特聳，西臨江左者，為王尚書駐營之峰。

xī běi zhòng xiá zhī xià, yī gāng dōng tū jiāng yòu zhě, shì wèi mán biān, xī lù chuān pàn qiú sī rèn jù wèi cháo.
西北重峽之下，一岡東突江右者，是為蠻邊，昔麓川叛酋思任踞為巢。

qí hòu zhòng àn shàng, shì wèi shí chéng, sī qiú shì yǐ wèi xiǎn, yǔ wáng shàng shū jiā jiāng xiāng jù zhě yě. cǐ dì xī wèi zhàn chǎng, wèi zéi kū. jīn jí tiān zǐ wēi líng, mín ān dì jìng, wù chǎn fēng yíng, shèng yú tā suǒ. tā chù fāng kǔ hàn, ér cǐ dì zhī yǔ bù jué tā chù fǔ chā shí, ér cǐ zhōng zhī xīn gǔ yǐ dēng, tā chù duō dào zéi, ér cǐ zhōng yè bù bì hù. gǎn wèi qióng biān fēi lè tǔ hū! dì wú gāo rén zhì cǐ, ér jīn dé zhī, qǐ fēi shān chuān zhī xìng! yú xiè bù gǎn dāng. shí xīn gǔ xīn huā, yī shí bìng chū, ér wǎn dào xiāng fēng, yíng chuān bèi lǒng, zhēn biān jìng zhī xiū fēng, ér huò zhǐ yǐ wèi zhàng, yì cǐ dì zhī cháng ěr.
其後重岸上，是為石城，思酋恃以為險，與王尚書夾江相拒者也。此地昔為戰場，為賊窟。今藉天子威靈，民安地靜，物產豐盈，盛於他所。他處方苦旱，而此地之雨不絕；他處甫插蒔，而此中之新谷已登，他處多盜賊，而此中夜不閉戶。敢謂窮邊非樂土乎！第無高人至此，而今得之，豈非山川之幸！「余謝不敢當。時新谷、新花，一時並出，而晚稻香風，盈川被隴，真邊境之休風，而或指以為瘴，亦此地之常耳。

jì fàn. lóng jiāng yù shì xíng, yú gù cí zhī, qī fǎn tú zài wù, nǎi yǐ qí xí wǎng. chū mén, jí sù jiāng dōng àn běi xíng. èr lǐ, shí dù zhōu zài xī àn, yú zuò dōng yá shù xià dài zhī, bàn shǎng dōng lái, nǎi shòu zhī. sù liú shāo běi, yòu shòu tuó qí, cǐ zì běi chōng xī lái zhě.
既飯。龍江欲侍行，余固辭之，期返途再晤，乃以其檄往。出門，即溯江東岸北行。二里，時渡舟在西岸，余坐東涯樹下待之，半晌東來，乃受之。溯流稍北，又受駝騎，此自北沖西來者。

dù zhōu wèi lóng jiāng zhī dì lóng chuān suǒ guǎn, zhǐ tuó qí gè bì zhī qián, ér qìng shēn zhī shēn bù dài tā wù zhī dù, wú bì qián zhě. shí lóng chuān jū jiāng àn, xī yǔ mán biān zhī lù gé yī dōng xià xiǎo xī. dù fū wèi yú, zì mán biān huí, bì xiàng xī nán yī wù lóng chuān. yú xǔ zhī. nǎi cóng xiǎo xī běi àn dēng yá, jí xī běi xíng, yú shì shè shàng jiāng zhī xī yǐ. cǐ shí wǔ xuān zhī zhōng yě, xún xī shān běi èr rì wèi bēng jiá, nán èr rì wèi bā wān.
渡舟為龍江之弟龍川所管，只駝騎各畀之錢，而罄身隻身不帶他物之渡，無畀錢者。時龍川居江岸，西與蠻邊之路隔一東下小溪。渡夫謂余，自蠻邊回，必向溪南一晤龍川。余許之。乃從小溪北岸登涯，即西北行，於是涉上江之西矣。此十五喧之中也，循西山北二日為崩戛，南二日為八灣。

bēng jiá běi wèi hóng máo yě rén.
崩戛北為紅毛野人。

bā wān nán wèi lù jiāng ān fǔ sī.
八灣南為潞江安撫司。

xī shí zào qiáo, xī yú shān xīn, chū hú píng kǒu, zhì téng yáng dào, shàng zài qí nán xià liú èr shí lǐ. qí tiān shēng shí yá kě jiù wèi qiáo zhǐ zhě, yòu zài qí xià.
昔時造橋，西逾山心，出壺瓶口，至騰陽道，尚在其南下流二十里。其天生石崖可就為橋址者，又在其下。

xī zhòng yì jiù yá jiàn qiáo, sūn jùn zūn yǐ tóng mǎ yuán zhōng bèi qīn zhì ér xiāng dù zhī. hòu xú bié jià jí téng yuè dū zào wèi guān, yǐ sī yì jiàn qiáo yú shí yá běi shā zuǐ zhī chōng, xuán wèi shuǐ cuī qù, qiáo jìng bù chéng.
昔眾議就崖建橋，孫郡尊已同馬元中輩親至而相度之。後徐別駕及騰越督造衛官，以私意建橋於石崖北沙嘴之沖，旋為水摧去，橋竟不成。

cǐ jiāng wáng jìng yuǎn yǔ sī rèn jiā jiāng duì lěi, xiāng chí bù dé dù.
此江王靖遠與思任夾江對壘，相持不得渡。

wáng mìng duō fù fá.
王命多縛筏。

yī xī fù yáng yú gǔ, fù jù yú fá, fàng zhī bì jiāng nán xià. sī qiú jiàn zhī, yǐ wèi fá qiě yóu xià liú dù, jìng cóng xī àn qū xià liú, ér qiě shī cóng shàng liú jì yǐ, suì kè zhī. jīn dōng àn zhī luó míng, nǎi qí fù sōng míng zhài, luó gǔ nǎi qí zào gǔ zhài yě.
一夕縛羊於鼓，縛炬於筏，放之蔽江南下。思酋見之，以為筏且由下流渡，競從西岸趨下流，而且師從上流濟矣，遂克之。今東岸之羅明，乃其縛松明寨，羅鼓乃其造鼓寨也。

xī běi sān lǐ, yǒu xī zì xī xiá chū, běi dù zhī. bàn lǐ, yǒu jù luò yǐ pō dōng xiàng luó liè, shì wèi mán biān.
西北三里，有溪自西峽出，北渡之。半里，有聚落倚坡東向羅列，是為蠻邊。

àn zhì, shí wǔ xuān wú mán biān zhī míng, xiǎng jí suǒ wèi zhōng gāng yě. shǎn tài shǐ yì yǒu zhuāng zài yān. mì huǒ tóu bù jiàn. qí qī chí xí mì yī sēng dú zhī, yán yú zuò zhú lán shàng ér jù cān yān.
按《志》，十五喧無蠻邊之名，想即所謂中岡也。閃太史亦有莊在焉。覓火頭不見。其妻持檄覓一僧讀之，延余坐竹欄上而具餐焉。

qí sēng jí shí chéng xià céng zhōng tái sì sēng, jié ān zhōng tái zhī shàng, gè xuān tǔ rén jù xìn fú zhī, jīn wèi qǔ mù yán jiàng, jiāng kāi jiàn dà sì. cǐ sēng fǔ xià shān, yǔ gè xuān huǒ tóu yì kāi jiàn zhī shì, yán ān zhōng wú rén, quàn yú gū tíng cǐ, hòu qí míng rì guī, fāng kě yóu ān mì shí chéng yě. yú cóng zhī, zuò lán shàng zuò jì. xià wǔ yù yú jiàn. fù dēng lán, guān huǒ tóu jiā pēng xiǎo tún jì xiān. lìng yī rén cóng wài wàng, yī rén cóng nèi hū. wèn: kě lái? yuē: lái le. rú shì zhě shù shí cì. yǐ bù yè lù jiān, dù rù kān ér zhuó zhī fàn zhī, quàn yì rú shēng rén. bó mù, qí zi yǐ jiǔ ròu lái xiàn, nǎi huǒ jiǔ yě. zhuó yú lán shàng, fēng yǔ hū lái, suī lán wú suǒ bì, ér chuān zhōng yùn rè, jí jiù lán ér wò, bù xiá yí jiù qí shì yě.
其僧即石城下層中台寺僧，結庵中台之上，各喧土人俱信服之，今為取木延匠，將開建大寺。此僧甫下山，與各喧火頭議開建之事，言庵中無人，勸余姑停此，候其明日歸，方可由庵覓石城也。余從之，坐欄上作紀。下午浴於澗。復登欄，觀火頭家烹小豚祭先。令一人從外望，一人從內呼。問：「可來？」曰：「來了。」如是者數十次。以布曳路間，度入龕而酌之飯之，勸亦如生人。薄暮，其子以酒肉來獻，乃火酒也。酌於欄上，風雨忽來，雖欄無所蔽，而川中蘊熱，即就欄而臥，不暇移就其室也。

huǒ tóu zhě, yī xuān zhī zhǔ yě, jí zhōng tǔ bǎo zhǎng lǐ zhǎng zhī lèi.
「火頭」者，一喧之主也，即中土保長、里長之類。

shí èr rì huǒ tóu jù fàn, yán yī jiù tǔ guān tóng cān. qí rén jiǔ shí qī suì yǐ, yǐ nián gāo, hòu gǎi yú zǎo lóng jiāng zhě. xuān zhōng rén jiē yán, qí rén zhì zhí ér bù hài rén, wèi tǔ guān zuì jiǔ, céng bù zuò yī fēng bō, yǒu kuì zhī zhě, qiān qián zhī wài zhé bù shòu. dāng dào lǚ wù sè kǎo chá zhī, zhōng mò de qí guò jī. xuān rén gǎn niàn zhī, gòng zǎi yī niú, mài wèi shàn lǎo zhī zī. jì fàn, yǐ yī rén yǐn yú wǎng zhōng tái sì. yú yù qí rén jìng yǐn tàn shí chéng, bù bì yóu zhōng tái. qí rén yán: xuān zhōng rén jù bù shí shí chéng lù, wéi zhōng tái sēng néng shí zhī qiě lù bì yóu zhōng tái wǎng, wú tā dào yě. yú bù xìn, fù hái. biàn zhēng zhī xuān zhōng, qí yán hé, suì yǔ tóng xiàng zhōng tái.
十二日火頭具飯，延一舊土官同餐。其人九十七歲矣，以年高，後改於早龍江者。喧中人皆言，其人質直而不害人，為土官最久，曾不作一風波，有饋之者，千錢之外輒不受。當道屢物色考察之，終莫得其過跡。喧人感念之，共宰一牛，賣為贍老之資。既飯，以一人引余往中台寺。余欲其人竟引探石城，不必由中台。其人言：「喧中人俱不識石城路，惟中台僧能識之；且路必由中台往，無他道也。」余不信，復還。遍征之喧中，其言合，遂與同向中台。

yóu cūn běi sù xī xī xiàng rù, èr lǐ, guò shàng mán biān, jiàn rù xiá. yòu xī yī lǐ yú, shè yī shuǐ gōu, zhú lín nán jiàn yǐ běi pō ér xíng. yòu lǐ yú, zé běi pō shāo kāi, yǒu qí běi qù. yòu xī yú pō, guò yī shuǐ táng, běi xià xiá zhōng. gòng èr lǐ, yǒu xī zì běi xiá lái, jià mù wèi qiáo, xī dù zhī. qiáo zhī nán, yòu yǒu xī zì nán xiá xī lái, yǔ qiáo shuǐ hé jìn, ér chū yú mán biān nán dà xī zhě. jì dù qiáo xī, jí běi xiàng shàng pō. qí pō jùn shén, qiě nìng shén, xiàn nào bù néng jǔ zú, yīn qí zhōng lín mù shēn mèn, niú chù róu jiàn, suì chéng nào tǔ, pān zhì shén nán.
由村北溯溪西向入，二里，過上蠻邊，漸入峽。又西一里余，涉一水溝，逐臨南澗倚北坡而行。又里余，則北坡稍開，有岐北去。又西逾坡，過一水塘，北下峽中。共二里，有溪自北峽來，架木為橋，西度之。橋之南，又有溪自南峽西來，與橋水合進，而出於蠻邊南大溪者。既度橋西，即北向上坡。其坡峻甚，且濘甚，陷淖不能舉足，因其中林木深悶，牛畜蹂踐，遂成淖土，攀陟甚難。

èr lǐ, jiù xiǎo jìng xíng cóng mù zhōng.
二里，就小徑行叢木中。

sān lǐ, fù yǔ dà lù hé, jùn yǔ nìng yù shén. yòu běi shàng yī lǐ, zhé ér xī nán shàng xiá zhōng. yī lǐ, nán yú qí gāng, zé zhōng tái dōng xià zhī jí yě, shǐ jiàn yǒu máo ān dāng xī yá zhī xià, qí yá chù rán bì lì yú hòu, shàng cān xiāo hàn, qí shàng gài jí shí chéng yún.
三里，復與大路合，峻與濘愈甚。又北上一里，折而西南上峽中。一里，南逾其岡，則中台東下之脊也，始見有茅庵當西崖之下，其崖矗然壁立於後，上參霄漢，其上蓋即石城雲。

nǎi rù ān.
乃入庵。

ān dōng xiàng, nǎi fù máo wèi zhī zhě, qí qián jī mù shèn jù, yī jiàng gōng zhuó zhī wèi diàn cái. zuó suǒ wù lǎo sēng hào cāng hǎi, sì chuān rén. yǐ xiān zhì, jí wèi yú jù fàn. yú gào yǐ yù dēng shí chéng, sēng yuē: bì qí míng rì, jīn yǐ wú jí yǐ. cǐ lù wéi sēng néng dǎo zhī, jí xuān zhōng rén yì bù néng zhī yě. yú shǐ xìn xuān rén zhī yán bù miù, suì tíng qí máo zhōng. cǐ sì suī chēng zhōng tái, shí dēng shān dì yī píng yě. shí chéng zhī dǐng, héng zhì yú hòu zhě, wèi dì èr céng. qí hòu yòu huán yī xiá, yòu chù ér shàng, jí xuě shān dà jí zhī dōng tū, shì wèi dì sān chóng.
庵東向，乃覆茅為之者，其前積木甚巨，一匠工斫之為殿材。昨所晤老僧號滄海，四川人。已先至，即為余具飯。余告以欲登石城，僧曰：「必俟明日，今已無及矣。此路惟僧能導之，即喧中人亦不能知也。」余始信喧人之言不謬，遂停其茅中。此寺雖稱中台，實登山第一坪也。石城之頂，橫峙於後者，為第二層。其後又環一峽，又矗而上，即雪山大脊之東突，是為第三重。

zì dì yī píng ér shàng, jiē wēi zhàng shēn mù, méng yì xuán zǔ, céng wú rén jī. wéi cǐ lǎo sēng xī cháng tóng yī tú, chí fǔ bǐng jù, tàn lì sì wǔ rì, yú shàng èr céng gè zhuó mù shù shí zhū, xiāng jī bo zhǐ, yù jié máo yú shàng, yǐ qù rén jìng tài yuǎn, nǎi hái qī xià céng. jīn xuān rén guī yī, jiàn yǒu zhǎn tà yǐ.
自第一坪而上，皆危嶂深木，蒙翳懸阻，曾無人跡。惟此老僧昔嘗同一徒，持斧秉炬，探歷四五日，於上二層各斫木數十株，相基卜址，欲結茅於上，以去人境太遠，乃還棲下層。今暄人歸依，漸有展拓矣。

shí sān rì sēng cāng hǎi jù fàn, jí zhí shū qián qū. yú yǔ gù pū yì yè zhàng cóng zhī. cóng píng gāng yòu yè pū shù shàng, dù ér rù. qí shù zhǎng èr shí yú zhàng, dà hé bào, héng jià yá bì xià, qí liǎng páng jiē cóng qìng jiū téng, bù kě zhe zú, qí xià kǎn kě méng bì. wú lù kě tōng, bù dé bù jiǎ dào yú shù yě. guò shù, yán xī yá shí jiǎo, nán xiàng pī cóng jí, tóu bù dài tiān, zú bù jiàn dì, rú shé yóu fú mǎng, róng jīn sī hóu guò duàn zhī, wéi suí lǎo sēng, sēng pān yì pān, sēng guà yì guà, sēng pú fú yì pú fú. èr lǐ, guò chóng yá zhī xià. yòu nán yuè yī gāng, yòu dōng nán xià shè yī qìng, gòng lǐ yú, nǎi nán shàng pō, jiàn jī máo ér héng zhì zhī. qí máo dào zhě hòu chǐ yú, shù zhě gāo zhàng yú, yì yǎng bù biàn tiān, fǔ bù biàn dì. yòu lǐ yú, chū nán gāng zhī shàng. cǐ gāng xià lín nán xiá, dōng xiàng chuí zhī ér xià, yǒu wēi jìng zì nán xiá zhī dǐ, xī xiàng xún gāng ér shàng, yú shì shǐ dé lù. suí zhī shàng niè, qí shàng shén jùn, gài shí chéng píng lì, cǐ qí dōng nán zhī fū, nán xiá yòu huán qí wài, wéi yī xiàn xuán yá xiá zhī jiān. suì cóng pān jī xī xiàng shàng zhě wǔ lǐ, nǎi zhé ér běi shàng. yī lǐ, xī běi zhì kǎn kě zhī shí, bàn lǐ, dǐ shí chéng nán chuí zhī zú. nǎi zhī cǐ shān fēi huán zhuǎn zhī chéng, qí shān zé cóng qí hòu xuě shān zhī jí, dōng dù nán zhé, zhōng dōu yī xiá, nán qiàn ér xià, zhì cǐ nán chuí zhī zú, nǎi xiá zhōng zhī mén yě. qí yá zé cóng nán zhé zhī jí, héng liè yī píng, tè sǒng ér shàng, zhì cǐ nán chuí zhī zú, zé chéng fū zhī zuò yě. xiá zé wéi sān quē yī, píng zé jiè yī wèi èr, jiē bù kě wèi zhī chéng. rán xiá zhī yǎo miǎo zhàng yú nèi, píng zhī tū wù lín yú wài, cǐ nán chuí píng xiá zhī jiāo, zhèng rú huáng hé huá yuè, còu è tóng guān, bù kě bù wèi xiǎn zhī jí yě. cóng nán chuí zú, pán qí dōng lù ér běi, wèi yá qián bì, zhèng lín tái ān ér shàng. bì jiān yǒu dòng, yì dōng xiàng, qiàn gāo shēn jiān, dēng zhī piǎo miǎo yún duān, píng lín qióng gé, suǒ shǎo zhě shí suǐ wú tíng xué ěr. pán qí xī lù ér běi, wèi yá hòu bì, zhèng huán zhuì xiá zhī dōng. xuē lěi shàng yā, yuān qiàn xià pán, wàn mù sēn kōng, téng xiǎn jiāo yōng, yōu qiào zhī shén. xún yá běi xíng yī lǐ, lù fēn wèi èr: yī dōng běi shàng, wèi niè yá dǐng zhě yī xī běi, wèi pán xiá ào zhě. nǎi xiān cóng xiá. bàn lǐ, shè qí dǐ, dǐ yì shén píng, sēn mù jiē fú kōng jié cuì, sī rì bù róng xià zhuì.
十三日僧滄海具飯，即執殳前驅。余與顧仆亦曳杖從之。從坪岡右腋仆樹上，度而入。其樹長二十餘丈，大合抱，橫架崖壁下，其兩旁皆叢箐糾藤，不可着足，其下坎坷蒙蔽。無路可通，不得不假道於樹也。過樹，沿西崖石腳，南向披叢棘，頭不戴天，足不踐地，如蛇游伏莽，狨ｒóｎｇ金絲猴過斷枝，惟隨老僧，僧攀亦攀，僧掛亦掛，僧匍匐亦匍匐。二里，過崇崖之下。又南越一岡，又東南下涉一箐，共里余，乃南上坡，踐積茅而橫陟之。其茅倒者厚尺余，豎者高丈余，亦仰不辨天，俯不辨地。又里余，出南岡之上。此岡下臨南峽，東向垂支而下，有微徑自南峽之底，西向循岡而上，於是始得路。隨之上躡，其上甚峻，蓋石城屏立，此其東南之趺ｆū，南峽又環其外，惟一線懸崖峽之間。遂從攀躋西向上者五里，乃折而北上。一里，西北陟坎坷之石，半里，抵石城南垂之足。乃知此山非環轉之城，其山則從其後雪山之脊，東度南折，中兜一峽，南嵌而下，至此南垂之足，乃峽中之門也。其崖則從南折之脊，橫列一屏，特聳而上，至此南垂之足，則承趺之座也。峽則圍三缺一，屏則界一為二，皆不可謂之城。然峽之杳渺障於內，屏之突兀臨於外，此南垂屏峽之交，正如黃河、華岳，湊扼潼關，不可不謂險之極也。從南垂足，盤其東麓而北，為崖前壁，正臨台庵而上。壁間有洞，亦東向，嵌高深間，登之縹緲雲端，憑臨瓊閣，所少者石髓無停穴耳。盤其西麓而北，為崖後壁，正環墜峽之東。削壘上壓，淵塹下蟠，萬木森空，藤蘚交擁，幽峭之甚。循崖北行一里，路分為二：一東北上，為躡崖頂者；一西北，為盤峽坳者。乃先從峽。半里，涉其底，底亦甚平，森木皆浮空結翠，絲日不容下墜。

shān shàng duō fú liú téng, suǒ wèi lǒu zi yě, cǐ chù yóu jù ér zhǎng, yǒu zhǎng liù zhàng zhě. yòu yǒu yī shù jìng chǐ, xì yá rú máo, mì zhuì pí wài wú háo xì. dāng qí zhōng yǒu mù lóng yān, nǎi yī jù shù yě. qí xià tǐ xíng biǎn, zòng sān chǐ, héng chǐ wǔ. zì dì ér shàng, gāo èr chǐ wǔ cùn, jí bàn cuī bàn mào. cuī zhě zài xī běi, zhǐ cún xià jié mào zhě zài dōng nán, sǒng yú ér qǐ. qí gàn zhèng yuán, wéi rú xià tǐ zhī bàn, ér gāo bù chì shí yú zhàng.
山上多扶留藤，所謂簍子也，此處尤巨而長，有長六丈者。又有一樹徑尺，細芽如毛，密綴皮外無毫隙。當其中有木龍焉，乃一巨樹也。其下體形扁，縱三尺，橫尺五。自地而上，高二尺五寸，即半摧半茂。摧者在西北，止存下節；茂者在東南，聳於而起。其干正圓，圍如下體之半，而高不啻十餘丈。

qí suǒ cún xià jié bìng fù zhī, qí yuán yì rú sǒng gàn, dé xià tǐ zhī bàn, ér qí zhōng jiē kōng, wài fū zhī wéi bào ér fù yú sǒng gàn zhě, qí hòu zhǐ cùn yú, zhōng huán kōng fù rú tǒng, ér shuǐ yíng yān. tǒng zhōng zhī shuǐ, shēn èr chǐ yú, gài xià jiāng jí yú dì, ér shàng dī yú wài fū zhī biān zhě, yī cùn yǒu wǔ, qí shuǐ bù shèn qīng, xiǎng jí shù zhī lì yě.
其所存下節並附之，其圓亦如聳干，得下體之半，而其中皆空，外膚之圍抱而附於聳干者，其厚止寸余，中環空腹如桶，而水盈焉。桶中之水，深二尺余，蓋下將及於地，而上低於外膚之邊者，一寸有五，其水不甚清，想即樹之瀝也。

zhōng yǒu kē dǒu yuè tiào, biāo jí sháo shuǐ ér gàn zhī zé bù jiàn.
中有蝌蚪躍跳，杓ｙǎｏ即勺水而干之則不見。

rán dǐ wú páng xué, bù xuán zhǒng jí bù jí zhuǎn shēn ér shuǐ réng mǎn, yì bù jiàn suǒ zì lái, jí mǎn zhì fū biān xià cùn wǔ, zhé zhǐ bù yì. ruò yǒu suǒ xiàn zhī zhě, cǐ yòu hé yé?
然底無旁穴，不旋踵即不及轉身而水仍滿，亦不見所自來，及滿至膚邊下寸五，輒止不溢。若有所限之者，此又何耶？

qí shù yī míng xī mǔ shù, yòu míng shuǐ dōng guā, yán qí duō shuǐ yě.
其樹一名溪母樹，又名水冬瓜，言其多水也。

tǔ rén yán, yǒu xīn qì tòng zhě, zhì cǐ yǐn zhī zhé yù.
土人言，有心氣痛者，至此飲之輒愈。

lǎo sēng qián yǐ kǎn mù xiāng jī zhì, yì jí cǐ shuǐ wèi cān ér shí. shù zhī běi, yǒu píng gāng zì xī ér dōng, shǔ yú shí yá zhī fēng. jí dù gāng zhī běi, yǒu wā huì shuǐ, wèi mǎ lù tán, yán mǎ lù suǒ qī yǐn zhě. wā zhī běi, zé liǎng àn duì shù rú mén, tán shuǐ suǒ cóng xiè yě. xún gāng xī shàng bàn lǐ, xī dà shān zhī lù yǒu pō yī fāng, jù mù jiāo zhěn, yún rì pī kōng, jí lǎo sēng xī lái suǒ kǎn ér yù bo zhī wèi jī zhě, jì sù zhī máo, shàng zài qí cè. yóu cǐ xī shàng, kě dēng shàng tái, ér lù yù bì, nǎi fǎn yóu qián qí dōng běi niè àn, bàn lǐ ér líng qí shàng. nán kàn xià tái zhī kān ān, rú jǐng dǐ cùn rén dòu mǎ, rú rú xià dòng. cǐ ān suì chéng yī huà fú, qí dǐng zhèng rú dǔ qiáng, nán běi suī yáo ér kuò jiē zhàng yú, shàng xià suī xuán ér zhǐ jiē zhí lì.
老僧前以砍木相基至，亦即此水為餐而食。樹之北，有平岡自西而東，屬於石崖之峰。即度岡之北，有窪匯水，為馬鹿潭，言馬鹿所棲飲者。窪之北，則兩岸對束如門，潭水所從泄也。循岡西上半里，西大山之麓有坡一方，巨木交枕，雲日披空，即老僧昔來所砍而欲卜之為基者，寄宿之茅，尚在其側。由此西上，可登上台，而路愈蔽，乃返由前岐東北躡岸，半里而凌其上。南瞰下台之龕庵，如井底寸人豆馬，蠕蠕下動。此庵遂成一畫幅，其頂正如堵牆，南北雖遙而闊皆丈余，上下雖懸而址皆直立。

yóu qí shàng dōng kàn shàng jiāng rú yī xiàn, ér dōng jiè jí běi zhī cáo jiàn, jí nán zhī niú jiǎo guān, kě yī jié ér jǐn wéi xī jiè zhī nán běi, wèi běn zhī suǒ yǎn, bù néng jǐn bēng jiá bā wān zhī jìng yě xī tiào xuě shān dà jí, kě yǐ píng yī ér wèn, dì shēn xiá zhōng qiàn, bù néng jìng zhì ěr. nǎi yǐ lǎo sēng fàn jù yá jí ér cān zhī, réng yóu jiù jìng xià qū zhōng tái ān. wèi zhì ér yǔ, wèi mì shù suǒ yì bù jué yě. jì zhì ér dà yǔ.
由其上東瞰上江如一線，而東界極北之曹澗，極南之牛角關，可一睫而盡；惟西界之南北，為本支所掩，不能盡崩戛、八灣之境也；西眺雪山大脊，可以平揖而問，第深峽中嵌，不能竟陟耳。乃以老僧飯踞崖脊而餐之，仍由舊徑下趨中台庵。未至而雨，為密樹所翳不覺也。既至而大雨。

sēng fù jù fàn. xià wǔ yǔ zhǐ, suì bié sēng xià shān, sù yú mán biān huǒ tóu jiā, yǐ shāo yú gōng huǒ jiǔ ér wò.
僧復具飯。下午雨止，遂別僧下山，宿於蠻邊火頭家，以燒魚供火酒而臥。