chū liù rì dòng zhōng shì wán, yú yù yī tàn tiě qí yán, suì wèi xíng jì. ér shì rì yǔ fù pèi rán, yú bù gù, chén cān jí xíng. yī lǐ, guò lái shí héng liè zhī běi dòng, yòu bàn lǐ, dǐ héng liè zhī nán dòng, yǔ shì mí dà. yú yóu yù yī dēng nán dòng, nǎi pān cóng pī máo, mào yǔ ér shàng, lián dǐ èr yá xià, jìng bù dé dòng. yǔ qīng pén xià zhù, nǎi yǐ yá bì zhī. yì bù zhǐ, dǐng zhǒng lín lí, yá bù néng jiǔ yǐ, suì qù gài zhǔ sǎn wèi zhàng, pān máo wèi huán, fù mào yǔ xià. gài qí dòng shàng dōng, yú suǒ jī zhě zài xī, xià wàng zé liǎo rán, ér jìn mì zé máng bù dé jiàn ěr. yòu mào yǔ yī lǐ, nán guò ān líng tán. yòu bàn lǐ, xī dù xī, nǎi cóng qí xī xiàng shān ào. bàn lǐ, yú ào ér xī, lù jiàn dà, yǔ jiàn shā. tòu shān xiá ér chū, gòng yī lǐ, nán yú xiǎo qiáo, jí lái shí héng shè xiǎo xī shàng yuán yě, zé yǎng wàng qiáo nán shān bàn, yǒu dòng běi xiàng, yǒu lù kě dēng, jí cóng zhī. dòng rù pō shēn, ér wú tā qí, tǔ rén zhì zhǐ yú zhōng, zhǐ zhì shén cū, ér chí zào hōng jù jiē yī yán ér bèi. zhōng suī wú rén, zhī qù gǔ dǐng bù yuǎn. nǎi jiù qí zhōng jiǎo yī qù shuǐ, xià shān, xún lù zài xī, zé cūn diàn lín cì, chēng shān zhōng jù luò zhī shèng yān. wèn suǒ wèi tiě qí yán zhě, jū rén zhǐ zài xī běi fēng bàn. yòu bàn lǐ, dǐ qí fēng zhī dōng nán, jiàn fēng yāo yán xià céng chū, yú yǐ wèi shì yǐ. zuǒ yòu mì lù bù dé, wèi wǎng fǎn zhě shù sì. jì nǎi yòu xī, shǐ jiàn shān bàn dòng xuán yú shàng, gé yǐ yú qián, ér zuǒ yòu zhōng bù dé lù. fù wǎng fǎn jiǔ zhī, dé chuí diào tóng zǐ wèi zhī qián dǎo. gài qí jìng jí zài shān xià, rù chù wèi shuǐ yān cǎo fù, gù máng wú kě biàn. shāo shàng jí dé céng jí, yǒu dà mù héng yǎn jí páng, shàng cóng mù ěr, xià jié líng zhī, shí jí yú rù yán, bù jí xì jiǎn. jí dǐ yán, zé yán mén shuāng yǎn, yǐ shéng wǎn kòu, zhī sēng rén bù zài, ér yǔ yóu pèi, wèi zhī tuī fēi yǐ rù. qí yán nán xiàng, zhèng yǔ bǎi bù táng nán zhī lù lǒng shān xiāng duì. gài yán qián gǔ dǐng zhī tuī fēi yǐ rù. qí yán nán xiàng, zhèng yǔ bǎi bù táng nán zhī lù lǒng shān xiāng duì. gài yán qián gǔ dǐng cūn zhī shān zhì yú zuǒ, fèi shuǐ yán zhī shān zhì yú yòu, yán xuán shān bàn, dòng kǒu yuán tōng, ér gé yá yú nèi. qí nèi bù shèn kuān guǎng, cóng liè shén xiàng, yòu zhuǎn hóng kuò ér àn rán, shù zhàng zhī nèi, yì huí huán wú tā qí rù yǐ. dòng nèi zhī guān suī fá qí guī, ér dòng zhī shèng, pō ráo yǎn yìng. tiě qí zhī míng, qí yǐ fēng zhe, fēi yǐ dòng zhe yé! huán shì sēng zhī biāo jù, zài yòu zhuǎn dòng zhōng, ér wò zhàng shè yú qián gé. yīn dēng qí shàng, tuō yī jiǎo shuǐ ér xuán zhī chuāng jiān, qǔ sēng suǒ liú yī yǎn tǐ yǐ qí zhī. guò wǔ, wàng jiàn shān xià yī sēng, dài lì bō máo ér dēng, jì jiǔ bù zhì, zé cǎi ěr yíng kuāng, gù chí chí ěr. chū zhì, yǐ yú shàn qǐ qí bì, cí sè shén jù ào màn. yú gào yǐ yuǎn lái yù yǔ, bù dé bù rù yǐ dài bù. chū cí yǐ wú mǐ qiě wú xīn, yú xiān kuī qí àng yǒu sù chǔ zhǐ cún yú de chái mǐ děng, bù zhí zhé zhī ér chuān, qiáng qí bì chuī. jì chuī, yú jiù yǔ yǔ, yǔ suì hé, bù tè chuī mǐ gōng fàn, qiě yuè ěr wèi shū, gèng mì xīn zhì yī yān. qí sēng hǎo zuò chán yǔ. chǔ rén. jì fàn, chóu yǐ qián, fù bù nà. shí yǔ jiàn zhǐ, yú yīn wèn lóng yán suǒ zài. sēng chū zhù shān, wù yǐ fèi shuǐ yán wèi lóng yán, zhǐ yú xī nán rù. yú chū bù zhī, cóng zhī. bàn lǐ zhì qí xià, shān xià yǒu shuǐ xué dōng běi xiàng, zhū shuǐ shén mǎn, ér nèi shēng kōng tóng, qí dōng fù rán, gài qí xià jiē zhōng kōng, ér shuǐ mǎn zhū zhī. rán yú suǒ wén lóng yán zài shān bàn, yīn wàng gāo ér jī. qí shān shàng qí liǎng fēng, zhōng xuē qiān rèn, xī yǒu qiǎn xué zài xuē yá zhī xià, dōng yǒu jiā xià zài cè fēng zhī cè, jiàn jí pī sōu, zhōng wú wēi yán zhù shuǐ. nǎi xià, rán yóu bù zhī qí yán zhī wèi fèi shuǐ bù wèi lóng yán yě. dōng bàn lǐ, qū gǔ dǐng cūn. wàng cūn hòu shān nán xiàng dòng kāi, yī gāo xiá shàng qióng, yī yuán qiào bìng zhì. sī niàn cǐ qí bù kě shī, jí cóng qí dōng shàng. shàng qióng zhě, rú lóu tī nèi shēng, ér qián yǒu yī chuí shí dāng mén, dōng tòu wèi tái, xià cóng tái qián nán rù bìng zhì zhī qiào yuán qiào zhě, rú huán shì nèi wān, ér nèi yǒu yī tū shí zhōng jù. cǐ shí yì yóu yǐ fèi shuǐ wèi lóng yán, bù fù zhī cǐ dì kě bié mì lóng yán yě. jì xià, réng yóu cūn běi jiù lù guò xiǎo qiáo, zé xī shuǐ bào zhǎng, qiáo méi shuǐ dǐ zhě èr chǐ yú, yǐ sǎn zhǔ cè yǐ dù. niàn cǐ xiǎo xī rú cǐ, ruò líng shòu shí yàn, zhǎng gāo shì yǒng, bì nán dōng dù. shì yǒu tǔ rén qǔ sǔn guī gǔ dǐng, wèn zhī, rì: dà xī chéng nán shè, rán yì bù bì shè. yú lǐng dǐ xī, jí suí xī běi xià, suǒ shè zhě zhǐ yī xiǎo xī, jí kě rào chū lǎo jūn dòng zuǒ. yú wén zhī xǐ shén. gài bù tè kě yǐ bì shè, ér qiě kě yǐ dé ān líng yǐ běi rù dòng yuán liú, zhèng yú yì zhōng shì, suì cóng zhī. yú ào, dǐ lái suǒ shè ān líng xī yàn, zé shuǐ shì xiōng yǒng, xún fēi jiē lì suǒ jí. nǎi jí suí xī zuǒ běi xíng, lǐ bàn, jìn gé xī héng liè zhī nán dòng, xī suì xī zhuǎn. yòu huán xī miàn yī dú fēng, cóng qí xī lù zhuǎn běi, dōng xiàng yǐ qū lǎo jūn hòu dòng yān. lù zhì shì jù fù shēn máo jiān, mò cè yǐng xiǎng, wéi wàng fēng àn xiàng ér qū. gòng èr lǐ, jiàn líng shòu dà xī yǐ dōng qù, bù néng wèi yú zǔ ér xī shān jiā zhōng, yòu yǒu yī xiǎo xī xī lái zhù zhī, qí shàng yǒu yàn kě shè. rán xié zhǎng shì jiāo, yǐ tóu biān kě dù zhī qū, bù miǎn yǒu wàng yáng rú zú zhī tàn. chóu chú bàn shǎng, jì jì ér rì yǐ xī chén, suì xún xī ér dōng. gài cǐ chù yǒu jìng, nǎi běi jīng liú gōng yán chū xià kuò dà dào zhě, àn fāng jì lǐ, yū qū shén duō shí mù sè yǐ shàng, wèi yǐ zài dòng hòu, cóng qí zuǒ yuè ào ér xià, jí kě dá dòng qián, jí wú lù, pān máo jiàn jí, bù guò lǐ xǔ, nǎi jié jué qū zhī, qí ào jiē xuán shí céng qiàn, téng cì jiāo luò, xiàn shēn méi dǐng, shǒu zú mò shī, rú qīng dàng hóng tāo zhōng, gǔ gǔ zhōng wú chū lǐ. jì yù fǎn zhé liú gōng yán, yǐ míng mò néng jí, cǐ shí wú lùn hǔ láng shé huī, fán fēi zǒu zhī cù, yī néng shèng yǔ. xìng jí cì zhòng yì, fǎn shì hóng méng ní dùn wèi záo, huò fú chuān qí kuà xià, huò róu chuō qí yì duān, jiǔ zhī jìng chū ào jí. fǔ ér pān jí gǔn yá, yì jué hūn àn zhōng xià zhuì wú kǒng. jì nǎi chū dòng zuǒ shū wā zhōng, shǐ dé dá dòng, zé cān huì yǐ xià jiàn zhī fēi yǐ. hū ér qǐ fēi, zài yǐ rù dòng, fǎn ruò gēng shēng yān.
初六日 洞中事完,余欲一探鐵旗岩,遂為行計。而是日雨復沛然,余不顧,晨餐即行。一里,過來時橫列之北洞,又半里,抵橫列之南洞,雨勢彌大。余猶欲一登南洞,乃攀叢披茅,冒雨而上,連抵二崖下,竟不得洞。雨傾盆下注,乃倚崖避之。益不止,頂踵淋漓,崖不能久倚,遂去蓋拄傘為杖,攀茅為絙,復冒雨下。蓋其洞尚東,余所躋者在西,下望則瞭然,而近覓則茫不得見耳。又冒雨一里,南過安靈潭。又半里,西渡溪,乃從岐西向山坳。半里,逾坳而西,路漸大,雨漸殺。透山峽而出,共一里,南逾小橋,〔即來時橫涉小溪上源也,〕則仰望橋南山半,有洞北向,有路可登,亟從之。洞入頗深,而無他岐,土人製紙於中,紙質甚粗,而池灶烘具皆依岩而備。中雖無人,知去古鼎不遠。乃就其中絞衣去水,下山,循麓再西,則村店鱗次,稱山中聚落之盛焉。問所謂鐵旗岩者,居人指在西北峰半。又半里,抵其峰之東南,見峰腰岩罅層出,余以為是矣。左右覓路不得,為往返者數四。既乃又西,始見山半洞懸於上,閣倚於前,而左右終不得路。復往返久之,得垂釣童子為之前導。蓋其徑即在山下,入處為水淹草覆,故茫無可辨。稍上即得層級,有大木橫偃級旁,上叢木耳,下結靈芝,時急於入岩,不及細簡。及抵岩,則岩門雙掩,以繩綰扣,知僧人不在,而雨猶沛,為之推扉以入。其岩南向,正與百步塘南之陸壠山相對。蓋岩前古鼎之推扉以入。其岩南向,正與百步塘南之陸壠山相對。蓋岩前古鼎村之山峙於左,沸水岩之山峙於右,岩懸山半,洞口圓通,而閣衙於內。其內不甚寬廣,叢列神像,右轉宏擴而暗然,數丈之內,亦迴環無他岐入矣。洞內之觀雖乏奇瑰,而洞之勝,頗饒罨映。鐵旗之名,其以峰著,非以洞著耶!環視僧之爂具,在右轉洞中,而臥帳設於前閣。因登其上,脫衣絞水而懸之窗間,取僧所留衣掩體以俟之。過午,望見山下一僧,戴笠撥茅而登,既久不至,則采耳盈筐,故遲遲耳。初至,以余擅啟其閉,辭色甚倨傲慢。余告以遠來遇雨,不得不入以待餔。初辭以無米且無薪,余先窺其盎有夙儲指存余的柴米等,不直折之而穿,強其必炊。既炊,余就與語,語遂合,不特炊米供飯,且瀹耳為蔬,更覓薪炙衣焉。其僧好作禪語。楚人。既飯,酬以錢,復不納。時雨漸止,余因問龍巖所在。僧初住山,誤以沸水岩為龍巖,指余西南入。余初不知,從之。半里至其下,山下有水穴東北向,瀦水甚滿,而內聲崆峒,其東復然,蓋其下皆中空,而水滿瀦之。然余所聞龍巖在山半,因望高而躋。其山上岐兩峰,中削千仞,西有淺穴在削崖之下,東有夾罅在側峰之側,踐棘披搜,終無危岩貯水。乃下,然猶不知其岩之為沸水不為龍巖也。東半里,趨古鼎村。望村後山南向洞開,一高峽上穹,一圓竅並峙。私念此奇不可失,即從岐東上。上穹者,如樓梯內升,而前有一垂石當門,東透為台,下從台前南入並峙之竅;圓竅者,如圜室內剜,而內有一突石中踞。此時亦猶以沸水為龍巖,不復知此地可別覓龍巖也。既下,仍由村北舊路過小橋,則溪水暴漲,橋沒水底者二尺余,以傘拄測以渡。念此小溪如此,若靈壽石堰,漲高勢涌,必難東渡。適有土人取筍歸古鼎,問之,日:「大溪誠難涉,然亦不必涉。逾嶺抵溪,即隨溪北下,所涉者止一小溪,即可繞出老君洞左。」余聞之喜甚。蓋不特可以避涉,而且可以得安靈以北入洞源流,正余意中事,遂從之。逾坳,抵來所涉安靈西堰,則水勢洶湧,洵非揭厲所及。乃即隨溪左北行,里半,近隔溪橫列之南洞,溪遂西轉。又環西面一獨峰,從其西麓轉北,東向以趨老君後洞焉。路至是俱覆深茅間,莫測影響,惟望峰按向而趨。共二里,見靈壽大溪已東去,不能為余阻;而西山夾中,又有一小溪西來注之,其上有堰可涉。然挾漲勢驕,以投鞭可渡之區,不免有望洋濡足之嘆。躊躇半晌,既濟而日已西沉,遂循溪而東。蓋此處有徑,乃北經劉公岩出下廓大道者,按方計里,迂曲甚多;時暮色已上,謂已在洞後,從其左越坳而下,即可達洞前,即無路,攀茅踐棘,不過里許,乃竭蹶趨之,其坳皆懸石層嵌,藤刺交絡,陷身沒頂,手足莫施,如傾盪洪濤中,汩汩終無出理。計欲反輒劉公岩,已暝莫能及,此時無論虎狼蛇虺,凡飛走之簇,一能勝予。幸棘刺中翳,反似鴻蒙泥沌未鑿,或伏穿其跨下,或蹂踔其翳端,久之竟出坳脊。俯而攀棘滾崖,益覺昏暗中下墜無恐。既乃出洞左蔬蛙中,始得達洞,則參慧已下楗支扉矣。呼而啟扉,再以入洞,反若更生焉。
chū qī rì cān huì zǎo fù zhāi tán, yú yǐ yī rú wèi gān, zì chuī zì zhì yú yán zhōng. ér shì rì yǔ lín lí bù zhǐ, jiāng wǔ shāo jiān, nǎi qū chéng nán xùn zhōu, gèng rù chéng bǔ yī yān. shì zǎo yǒu sān zhōu yǐ fā, jì xū jiù qí chù qí děng dài zhī yì zhī, gài zhōu cóng huái yuǎn lái, fēi kě yù nǐ, ér běn dì zhī zhōu zé bù shí fā yě. bó mù nǎi fǎn dòng qǔ náng, yǐ jiù chéng nán nì lǚ, ér cān huì yóu wèi fǎn yán, bù jí yǔ bié, wèi liú qián bì qí tú ér qù. shì rì qī xī, cǐ fāng rén jí yǐ dāng zhōng yuán qī yuè shí wǔ rì, mín jiān chuán tǒng jié rì, dāng wǎn zhuī sì zǔ xiān, yì bù zhī qǐ qiǎo, zhǐ zhī bào xiān, yì yī fāng zhī hòu dào yě. qí shí yǔ zhèn shí zuò, jiāng shuǐ bào zhǎng, yú wèi gū jiǔ jìn zhuó, dài yè yōng chú ch cǎo ér wò, yǔ tòu máo dī lì, wò jù jù shī.
初七日 參慧早赴齋壇,余以衣濡未乾,自炊自炙於岩中。而是日雨淋漓不止,將午稍間,乃趨城南訊舟,更入城補衣焉。是早有三舟已發,計須就其處俟等待之意之,蓋舟從懷遠來,非可預擬,而本地之舟則不時發也。薄暮乃返洞取囊,以就城南逆旅,而參慧猶未返岩,不及與別,為留錢畀其徒而去。是日七夕,此方人即以當中元七月十五日,民間傳統節日,當晚追祀祖先,益不知乞巧,只知報先,亦一方之厚道也。其時雨陣時作,江水暴漲,余為沽酒浸酌,迨夜擁芻chú草而臥,雨透茅滴瀝,臥具俱濕。
chū bā rì yǔ shì yù jí, jiāng zhǎng mí shén. zǎo dé yī zhōu, jí xié náng xià dài jiǔ zhī, qí zhǔ zhě zhì, zhōu shén ài, shì nán bìng chù, yú nǎi fù fù náng hái lǚ sì. shì wǔ shuǐ shì chuí chuí, yú yá pāi àn, shì rén jiàn qí lüè zhǎng kè zēng kě néng jì xù shàng zhǎng, duō yí qī gāo yuán yǐ bì zhī. yú zuò duì jiāng liú tāo tāo, dà mù lián zhū bì jiāng ér xià, fēn chén xuán wō, ruò zhàn jiàn zhī zhēng xiān. tǔ rén duō yǐ xiǎo zhōu jié qí líng zhī, qǐng kè mǎn zài yòu yǐ zhǎng suǒ xì qí jù gàn, suí qí shì xià zhì xuán wān chù, shǐ chè rù huí liū, xiè zhī yá jiān. yá rén wèi: lú qiě bù bǎo, hé yǒu yú xīn? zhōu rén wèi: yú yīn shuǐ wèi lì, bù ruò rǔ zhī xū nì děng dài yān méi. jiāo xiāng xiào yě.
初八日 雨勢愈急,江漲彌甚。早得一舟,亟攜囊下待;久之,其主者至,舟甚隘,勢難並處,余乃復負囊還旅肆。是午水勢垂垂,逾涯拍岸,市人見其略長刻增可能繼續上漲,多移棲高原以避之。余坐對江流滔滔,大木連株蔽江而下,分陳漩渦,若戰艦之爭先。土人多以小舟截其零枝,頃刻滿載;又以長索系其巨干,隨其勢下至漩灣處,始掣入洄溜,泄之涯間。涯人謂:「廬且不保,何有於薪?」舟人謂:「余因水為利,不若汝之胥溺等待淹沒。」交相笑也。
chū jiǔ rì yè yǔ fù jiān zuò, dá dàn shǎo zhǐ, ér shuǐ mí zhǎng. yú réng dé yī xiǎo zhōu, zuò qí jiān, pō chéng nán diào qiáo xià. qí qiáo gāo èr zhàng, qiáo xià shuǐ xī běi zì yǎn wǔ chǎng lái, chū hé bù chéng liú, zhì shì shū ér líng àn, shū ér yú liáng, rén rén yǒu chǎn wā chén zào zhī lǜ. guò wǔ, zhǔ zhōu zhě zhì, zé dū sī cù biǎo chà yě. yòu yǒu běn yì chà yǐ dú mù zhōu sì, zhuì qí liǎng páng, yǐ fù jùn yān, nǎi jùn jiǎo qǔ yǐ zài lǔ zhě lán jié zài yán de zhōu. qí zhōu suī xiǎo, dé cǐ sì zhōu, ruò tiān liǎng yì. xià wǔ fā zhōu, dōng nán xíng, yǐ zhuǎn xī nán, èr shí lǐ, yǒu shān tū lì jiāng shí, nǎi xī zì gǔ dōng shān yú jī lóng ào ér dōng dǐ yú cǐ zhě, yòu èr shí lǐ wèi gāo jiē, yǒu bǎi jiā zhī jù zài jiāng yòu. yòu wǔ lǐ, wèi fú róng shān gèn qí dōng nán, yǒu bǎi jiā zhī jù zài jiāng zuǒ. yòu xī nán wǔ lǐ wèi hé mù xū. yòu xī shí lǐ guò wǔ yáng jiāng kǒu. wǎn pō yú shā gōng, shuǐ qiě jí jiē qú, jǐn shī lái shí zhī shā qì xuán yá yǐ.
初九日 夜雨復間作,達旦少止,而水彌漲。余仍得一小舟,坐其間,泊城南吊橋下。其橋高二丈,橋下水西北自演武場來,初涸不成流,至是倏而凌岸,倏而逾梁,人人有產蛙沉灶之慮。過午,主舟者至,則都司促表差也。又有本邑差以獨木舟四,綴其兩旁,以赴郡焉,乃郡徼取以載鹵者攔截載鹽的舟。其舟雖小,得此四舟,若添兩翼。下午發舟,東南行,已轉西南,二十里,有山突立江石,乃西自古東山逾雞籠坳而東抵於此者,又二十里為高街,有百家之聚在江右。又五里,為芙蓉山亘其東南,有百家之聚在江左。又西南五里為和睦墟。又西十里過舞陽江口。晚泊於沙弓,水且及街衢,盡失來時之砂磧懸崖矣。
chū shí rì mèi shuǎng fàng zhōu. yī shí wǔ lǐ, mǎ tóu. wǔ lǐ, yáng chéng, zhōu pō ér dài chéng chà guān shǔ zhōng de yì bān guān lì qǔ gōng gěi yú yì. qí jiāng zhī xī běi yǒu yá bīn jiāng, gài dōng yǔ mǎ tóu duì zhě yě. dǐ wǔ shǐ fàng zhōu. wǔ lǐ, cǎo xū, shí wǔ lǐ, luó yán. cūn zài jiāng zuǒ, yán zài jiāng yòu. qí yán céng tū dá bān bó, wǔ sè càn rán. nán yá shāo dī, yǒu shí zhī yǎn fēng dǐng, yǒu dòng páo wān yá bàn, dāng yì yǒu shèng kě xún, ér lái shí yǐ shǔ yǔ yǎn péng, qù fù jǐn gé jiāng yáo dì, yá jiān yuán hè, néng bù xiào rén yé! yòu wǔ lǐ yáng liǔ, yòu wǔ lǐ dà bǎo, yòu shí wǔ lǐ jiù xiàn, yòu wǔ lǐ gǔ chéng, yòu wǔ lǐ bái shā wān. jiāng běi yǒu jiān fēng, liǎng jiǎo fēn dōng xī qǐ, qiào bá tè shén, qí nán cóng shān jí xiàn zhì suǒ yǐ yě. jiāng zhì bái shā yòu qū ér nán, yòu shí lǐ, xià wǔ dǐ liǔ chéng xiàn xī mén. lóng jiāng xī zhì qìng yuǎn lái huì. àn zhì, xiàn zhì xī yǒu chuān shān, ér zhì xī píng lín jiāng zhǔ, dì qiě wú shān, ān dé yǒu chuān? yòu àn, chéng běi yǒu bǐ jià wén bǐ fēng, ér bù dé qí jù. biàn xún tǔ rén, yǒu shí zhě zhǐ chéng xī nán gé jiāng qiào fēng cóng lì zhě wèi bǐ jià wén bǐ, yòu yán qí diān yǒu dòng zhōng tòu, chuān shān dāng yì jí cǐ. rán fāng yú yǔ zhì bù hé, ér zhì jì gè biāo, zī hé yǐ bìng cuì yé? chéng chà fù wǎng yì zhōng, yú zuò dài shén jiǔ, pō duō xíng shǎo, bù yì shùn liú zhī jí, yān liú nǎi ěr! jì mù, chà zhì, cù zhōu rén yè xíng, suì dé bǔ rì zhī bù zú yān. nán èr lǐ, jiāng zhī zuǒ wèi luán lán shān, xuē yá jié jiāng, wèi xiàn chéng nán zhàng jiāng zhī yòu jí qiào fēng cóng lì, tǔ rén suǒ zhǐ wèi bǐ jià chuān shān zhě, ér tòu míng zhī xué zhōng wú cóng zhǔ. zhào yuè shùn liú, shùn xī shí wǔ lǐ, zhuǎn ér dōng běi xíng. yòu wǔ lǐ, yǒu shān wù sǒng jiāng dōng àn, pái liè ér nán, jiāng yì suí zhī nán zhé, tān shēng hōng hōng, rú yīn léi bù jué, shì wèi dào cuī tān. qǐ shān fǎn chā ér shuǐ nì liú, gù wèi zhī dào, ér jiāo bìng bī cù, gù wèi zhī cuī yé? qí shí bō guāng shān yǐng, yuè sè tān shēng, wèi zhī yǎn yìng, suǒ yún xié fēi xiān zhě fēi yú! yòu nán shí wǔ lǐ wèi gǔ líng, yòu èr shí lǐ wèi huáng zé xū, xī yǔ é shān gé shān xiāng xiàng yǐ. yòu dōng nán sān lǐ dǐ liǔ zhōu fǔ, pō qí nán mén, chéng gǔ yóu chū xià yě.
初十日 昧爽放舟。一十五里,馬頭。五里,楊城,舟泊而待承差官署中的一般官吏取供給於驛。其江之西北有崖瀕江,蓋東與馬頭對者也。抵午始放舟。五里,草墟,十五里,羅岩。村在江左,岩在江右。其岩層突沓斑駁,五色燦然。南崖稍低,有石芝偃峰頂,有洞匏剜崖半,當亦有勝可尋,而來時以暑雨掩篷,去復僅隔江遙睇,崖間猿鶴,能不笑人耶!又五里楊柳,又五里大堡,又十五里舊縣,又五里古城,又五裏白沙灣。江北有尖峰,兩角分東西起,峭拔特甚,其南叢山即縣治所倚也。江至白沙又曲而南,又十里,下午抵柳城縣西門。龍江西至慶遠來會。按《志》,縣治西有穿山,而治西平臨江渚,地且無山,安得有「穿」?又按,城北有筆架、文筆峰,而不得其據。遍詢土人,有識者指城西南隔江峭峰叢立者為筆架、文筆,又言其巔有洞中透,穿山當亦即此。然方隅與《志》不合,而《志》既各標,茲何以並萃耶?承差復往驛中,余坐待甚久,泊多行少,不意順流之疾,淹留乃爾!既暮,差至,促舟人夜行,遂得補日之不足焉。南二里,江之左為巒攔山,削崖截江,為縣城南障;江之右即峭峰叢立,土人所指為筆架、穿山者,而透明之穴終無從矚。棹月順流,瞬息十五里,轉而東北行。又五里,有山兀聳江東岸,排列而南,江亦隨之南折,灘聲轟轟,如殷雷不絕,是為倒催灘。豈山反插而水逆流,故謂之「倒」,而交並逼促,故謂之「催」耶?其時波光山影,月色灘聲,為之掩映,所云挾飛仙者非歟!又南十五里為古陵,又二十里為皇澤墟,西與鵝山隔山相向矣。又東南三里抵柳州府,泊其南門,城鼓猶初下也。
shí yī rì zǎo rù xī nán mén, dǐ zhū yù, zé jìng wén yǔ gù pū bìng yóu wèi chài quán yù yě. wǎng fǎn èr shí rì, jì jù yǒu qǐ sè, ér gù pū xuē ruò yóu qí, wèi zhī chàng rán.
十一日 早入西南門,抵朱寓,則靜聞與顧仆病猶未瘥痊癒也。往返二十日,冀俱有起色,而顧仆削弱尤其,為之悵然。
shí èr rì chū dōng mén, tóu cì míng tiě yè wáng hàn jiǎn zhī zǐ luó yuán gōng, míng táng guó, yǐ xiāng jiàn rèn luó yuán lìng. qí dì shàng chūn guān xià dì, yóu wèi zhī. yǐ jí cí. hái cóng běi mén rù. xià wǔ chū nán mén, yán jiāng xún wǎng xún zhōu chuán, yǐ zhōng yuán jié wú yǒu xíng zhě.
十二日 出東門,投刺名帖謁王翰簡之子羅源公,名唐國,以鄉薦任羅源令。其弟上春官下第,猶未知。以疾辭。還從北門入。下午出南門,沿江詢往潯州舡,以中元節無有行者。
shí sān rì zǎo, cóng nán mén dù jiāng, xún mǎ ān shān běi lù xī xíng, zhé ér nán, xún qí xī lù, yóu xī nán wù zhōng dēng shān. shí jí cǎo méi, shī huá bù néng tóu zú. fù guō míng yán, qí huāng wú nǎi ěr, hé guài shēn yá jué gǔ yé! xiān yì yán zài shān bàn xuē yá xià, qí mén xī xiàng, zhèng yǔ lì yú shān duì, zhǐ gé shān xià píng hè zhōng yī tán qí yán nèi bī rú hé zhǎng, shēn zhǐ zhàng yú, zhōng zuò xiān xiàng, liǎng yá juān tí mǎn bì. yán wài yòu yǒu shí duān sǒng, qí shàng bèng liè chéng wén, cān chà bù qí, suī kě dēng qì, ér yǐ wèi hēi jī chì mài, fēn shí bā dào kě yì, shì wèi wèi què zuǒ yǒu yá shàng xuē, dà zhuàn diào tái èr zì, jiāng yáo tán ài, hé kān xiàn yú. gài bó bù jí wèi shū qīng zhī tái, diào bù jí yán zǐ líng zhī jī, wéi dēng qì yá yòu shí duān, píng yī lì yú, yán zhōng fàn yīn qìng q ng fó sì zhōng de fǎ qì xiǎng, piāo rán tiān jūn, zhèn yì shān gǔ yě. yá zuǒ yǒu jí dōng nán shàng, yòu liè yī yán, xíng yǔ xiān yì tóng, xī nán xiàng. zhōng qì shí wèi zuò, hòu yǒu xué xià zhuì, pō shēn ér ài. yòu yǒu liǎng yuán xué, dà jǐn rú tǒng, ér zhōng wài tòu lòu, dì ài bù néng rù qí xià. dōng nán dǐ ào zhōng, yòu jìn yī yán, yì qiǎn ài bù zú guān. gài xiān yì sān yán, qí liè shān bàn, jù xiāng bó zhòng ér yǐ. jì xī xià shān lù hái wàng, fù dé yī yán, yì xī xiàng, zhèng zài zhōng yán zhī xià. qí yán yì qiǎn ài, zhōng xī yǒu bēi, jīn zhǐ cún qí fū. yán shàng fù yǒu sān yuán yán, ruò méi huā zhī bàn, xī piāo líng qí èr, bù chéng wǔ. chū yán qián, yǒu shí píng dǐ rú píng, ér chì wén zòng héng, yì wèi zhī yǒu. yán yòu yǒu shí kū rú xiá, běi tòu tōng míng, qí zhōng kāi lǎng kě qì. ér yǒu bìng fū wò qí qián, yǐ rú rú bù néng qū shēn. huāng gǔ duàn yá, qiáo mù bù zhì, ér sī rén tuō mìng yú cǐ, kě āi yì kě jìng yě! chū yán, xī pán yī shān zuǐ, zhuǎn qí dōng nán, shān bàn yǒu dòng xī nán xiàng. nǎi jiàn jí ér dēng, dòng mén yá rán, qí zhōng gāo qióng ér shàng, shēn zhuì ér xià, zòng héng chéng xiá, céng dié wèi lóu, bù shèn kuān hóng, ér yǐ wēi jùn bī liè jiàn qí zhě yě. rù mén, yǒu shí tū mén yòu, dūn jù ruò niú ér qīng qí sè, qí bèi fù gāo tū yī shí, yuán ruò lǎo rén zhī shǒu. xiān shì, lì yú sēng zhǐ qí chù yǒu shòu xīng yán, bì jí cǐ yǐ. dàn suǒ zhǐ shàng zài dōng nán huáng yá xuán xuē chù, gài huáng yá xī miàn yǔ lì yú duì, ér cǐ zé cè yǐn yú běi, dāng shí wèi jiàn ěr. yóu tū shí zhī zuǒ xuán jí xià zhuì, xī chū tū shí zhī xià, zé xià zhuì yuān xuē, ér shàng jí xū xuán, jiē qiào liè bù tōng xíng. dōng rù xiá dào zhōng, wān huán ér jìn, hū dé tiān guāng shàng yìng, yǎng dì ruò céng lóu kōng jià, ér liǎng yá shàng fù xià qiàn, wú yóu zhí xū shàng jī. dì yáo jiàn guāng yìng chù, nèi mén guī liè, gāo xuán jiā yá zhī duān, wài hù léng fēn, lìng tòu qián shān zhī shàng, qí dǐng píng ruò fù wéi, hèn bù néng qiān xiāo yī dēng, chàng chàng ér chū.
十三日 早,從南門渡江,循馬鞍山北麓西行,折而南,循其西麓,由西南塢中登山。石級草沒,濕滑不能投足。附郭名岩,其荒蕪乃爾,何怪深崖絕谷耶!仙奕岩在山半削崖下,其門西向,正與立魚山對,〔只隔山下平壑中一潭〕其岩內逼如合掌,深止丈余,中坐仙像,兩崖鐫題滿壁。岩外右有石端聳,其上迸裂成紋,參差不齊,雖可登憩,而以為黑肌赤脈,分十八道可弈,似未為確;左有崖上削,大篆「釣台」二字,江遙潭隘,何堪羨魚。蓋博不及魏叔卿之台,釣不及嚴子陵之磯,惟登憩崖右石端,平揖立魚,岩中梵音磬qìng佛寺中的法器響,飄然天鈞,振溢山谷也。崖左有級東南上,又裂一岩,形與仙弈同,〔西南向〕。中砌石為座,後有穴下墜,頗深而隘。右有兩圓穴,大僅如筒,而中外透漏,第隘不能入其下。東南抵坳中,又進一岩,亦淺隘不足觀。蓋仙弈三岩,齊列山半,俱相伯仲而已。既西下山麓還望,復得一岩,亦西向,正在中岩之下。其岩亦淺隘,中昔有碑,今止存其趺。岩上覆有三圓岩,若梅花之瓣,惜飄零其二,不成五。出岩前,有石平砥如枰,而赤紋縱橫,亦未之有。岩右有石窟如峽,北透通明,其中開朗可憩。而有病夫臥其前,已蠕蠕不能屈伸。荒谷斷崖,樵牧不至,而斯人託命於此,可哀亦可敬也!出岩,西盤一山嘴,轉其東南,山半有洞西南向。乃踐棘而登,洞門岈然,其中高穹而上,深墜而下,縱橫成峽,層疊為樓,不甚寬宏,而以危峻逼裂見奇者也。入門,有石突門右,蹲踞若牛而青其色,其背復高突一石,圓若老人之首。先是,立魚僧指其處有壽星岩,必即此矣。但所指尚在東南黃崖懸削處,蓋黃崖西面與立魚對,而此則側隱於北,當時未見耳。由突石之左懸級下墜,西出突石之下,則下墜淵削,而上級虛懸,皆峭裂不通行。東入峽道中,灣環而進,忽得天光上映,仰睇若層樓空架,而兩崖上覆下嵌,無由蹠虛上躋。第遙見光映處,內門規列,高懸夾崖之端,外戶楞分,另透前山之上,其頂平若覆帷,恨不能牽綃一登,悵悵而出。
gèng xià shān ér dōng, yǎng jiàn běi shān zhī bàn, fù yǒu yī mén nán xiàng, jì qí chù dāng jí qián dòng guāng yìng suǒ tōng yě. jiàn qí xià jù huí yá céng gèn, nǎi shāo dōng, xún yá duān xī běi ér shàng, yú xià yá, dǐ zhōng yá, ér shàng yá xuán jué bù dé shàng. fù cóng qián dào xià, gèng dōng xún yá jiǎo xī běi dēng shàng yá. yán yá xī zhì, zé dòng qián sān miàn jiē wēi bì yǐ kōng, wéi cǐ yī xiàn pán yá kě tōng. qián yǒu píng shí rú lù tái, nèi xuán shì wàn zhàng, sì bì jù huán zhù pián zhī, xì ruò lòu sī chuí luò, lián bù mì qiàn, ér dǐng píng rú mù, xià píng rú dǐ. xī běi nèi tōng yī mén, xià lín shēn xiá, guǒ jí qián suǒ yǎng wàng tòu kōng chù yě. ruò duàn sāi suǒ dēng yī xiàn pán yá, cóng xiá zhōng shè tī yǐ shàng, cǐ yán gāo lǎng rú gé, zhèng cháo qī xué chù zhī miào jìng yǐ. zuò qì jiǔ zhī, réng xún yá duān dōng nán xià, qí nán fù yǒu shān què qǐ. cóng liǎng shān jiā zhōng qǔ dào ér dōng, kě chū mǎ ān zhī dōng yú, ér zhōng sāi wú lù xún nán shān xī lù qǔ dào ér nán, kě dǐ shàng lóng tán, nǎi wǎng lái dà dào yě. cóng xī lù yǎng tiào shān bàn, xuán yá qióng tà, huáng bān zhě yǐng, hōng rán xī xiàng, yù yī dēng wú lù. xún shān nán xíng, yǒu wēi jìng cóng cǎo zhōng dōng shàng, qǐng jí yì méi. xiē jué shàng dēng, dé yī mén, wài suī qióng rán, ér nèi jǐn rú hé zhǎng, wú kě shēn rù. wàng huáng zhě hōng xuē chù, yǐ zài qí běi, ér yá zuǐ jiān gé, bù kě pán zhì. fù xià zhì shān lù, zài cóng mǎng zhōng wàng yá ér dēng, jiǔ zhī dǐ hōng yá xià. qí yá wēi xuē shù qiān chǐ, shàng fù xià qiàn, ruò chuí kōng zhī yún, gèn jiē tiān bàn. měi dāng píng xuē chù, shí liè kǒng yī fāng, zhōng duō fēn lún qí guǐ, dì suǒ suì bù néng shēn rù. xún yá xià běi xíng, shàng yǒu fēi tū zhī yá, xià yǒu lèi jià zhī shí, shēng jiàng shí xià zhōng, suī wú yǎo tiǎo zhī mén, rú dù líng xū zhī xiè, yì zú qí yě.
更下山而東,仰見北山之半,復有一門南向,計其處當即前洞光映所通也。見其下俱回崖層亘,乃稍東,循崖端西北而上,逾下崖,抵中崖,而上崖懸絕不得上。復從前道下,更東循崖角西北登上崖。沿崖西陟,則洞前三面皆危壁倚空,惟此一線盤崖可通。前有平石如露台,內旋室萬丈,四壁俱環柱駢枝,細若鏤絲垂絡,聯布密嵌,而頂平如幕,下平如砥。西北內通一門,下臨深峽,果即前所仰望透空處也。若斷塞所登一線盤崖,從峽中設梯以上,此岩高朗如閣,正巢棲穴處之妙境矣。坐憩久之,仍循崖端東南下,其南復有山鵲起。從兩山夾中取道而東,可出馬鞍之東隅,而中塞無路;循南山西麓取道而南,可抵上龍潭,乃往來大道也。從西麓仰眺山半,懸崖穹拓,黃斑赭影,轟然西向,欲一登無路。循山南行,有微徑從草中東上,頃即翳沒。蠍蹶上登,得一門,外雖穹然,而內僅如合掌,無可深入。望黃赭轟削處,已在其北,而崖嘴間隔,不可盤陟。復下至山麓,再從莽中望崖而登,久之抵轟崖下。其崖危削數千尺,上覆下嵌,若垂空之雲,亘接天半。每當平削處,時裂孔一方,〔中多紛綸奇詭,〕第瑣碎不能深入。循崖下北行,上有飛突之崖,下有累架之石,升降石罅中,雖無窈窕之門,如度凌虛之榭,亦足奇也。
shí rì yǐ guò wǔ, xià shān yù nán xún shàng lóng tán, jì wú cóng dé fàn ér dōng xiàng xiá zhōng, xún mǎ ān dōng lù, jí bàng guō xún jiāng, jí yì dé shí, ér yòu kě kuī píng fēng dēng tái, jiān jǐn wáng shì shān fáng zhū shèng, qiě qǔ dào liǎng shān jiān, gèng qiè suǒ yuàn yě. nǎi pī mǎng ér dōng, jiàn liǎng yá shí jiē chán ch n shān shì xiǎn jùn qiàn, cóng cuì yì zhī, shén yù fēi dòng. jì ér dé yì shū zhī qí. yòu dōng yī lǐ, dé běi lái dà dào. jié dà dào héng guò, dōng qù yī lǐ dé jù luò, zé jùn dōng mén zhī duì jiāng dù yě. yú shì bīn jiāng nán àn yǐ píng fēng shān běi lù dōng xíng, qí chù cūn jū lián luò. yī lǐ, dǐ dēng tái shān, jū jù yù chóu. jiāng wèi shān è, tǔ rén wèi dēng tái shān diān yǒu sān hǔ, yè zhé xià shān dàn zhū quǎn. mín jū huán shān lù ér yá jùn, hǔ dé fù yú, mò gǎn yīng yān. zhuǎn ér běi qù, lù cóng shān nán rào qí dōng lù ér běi. wén qí chù yǒu yáng wén guǎng dòng, shén shēn yǎo, cóng jiāng dǐ qián tōng fǔ táng, jīn qí dòng yǐ sāi, tǔ rén mò néng zhǐ dǎo, jǐn rén rén yán zhī ér yǐ. dēng tái zhī běi yòu yī lǐ, yǒu shān héng liè sān fēng, qí yīn jí wáng shì shān fáng suǒ yǐ, yú xī cóng luò róng lái, cóng qí běi lù dù jiāng zhě yě. zī cóng nán zhì, wàng jiàn nán lù yǒu dòng pián liè, lù dāng chū qí dōng yú, ér yáo wén dòng qián rén shēng fèi rán, nǎi yū ér xī běi zhì qí xià, zé cūn máng zhī qún shè yú yě miào zhě yě. dòng zài miào běi bàn lǐ, nán xiàng yá rán. qí shān dào shí xū xuán, nèi liè sān xiá, wài tōng sān mén, wǎn zhuǎn huí hé ér bù shèn shēn kuò, rán shí qīng rùn ér xué páng tōng, yì bù yì zhōng suǒ nán dé zhě. chū dòng, wàng xī fēng zhī yáng, fù yǒu yī yán nán xiàng, nǎi shè wā cóng zhī. shì yǒu fù fù chú zì běi ào lái, wèn dōng xī èr dòng hé míng, yuē: dōng dòng míng mán wáng, xī dòng qiǎn ér wú míng, rán zhōng yǒu shé xué zhī. wèn: běi ào kě dá wáng shì shān fáng? yuē: běi ào qiáo jìng, wú qí kě tōng dà lù cóng dōng lù ér yáo, xiǎo jìng yuán xī pō ér jìn, rán wǎn zhé yǒu hǔ, xū jí xíng. yú nǎi shàng xī dòng. dòng mén yì nán xiàng, ér zhōng guǒ qiǎn, jiē zhě chì zhī shí, xià wú páng tōng zhī qiào, hé yǐ xué shé? nèi gāo wǔ liù chǐ, fù yǒu shí bǎn píng guǐ, xū xuán bù néng shàng. ér shí bǎn zhōng yāng yǒu kǒng yī yuán, rú jǐng lán zhōng wān, xià shì yǒu tū shí, jiàn shí tòu kǒng, jǐng xiàng qià chū kǒng shàng, rú zuì rén zhī náng sān mù gǔ dài dài zài fàn rén jǐng shǒu jiǎo shàng de mù zhì xíng jù zhě, rán sǒng jiān shù bì, kě zì cǐ shàng yuè yě. dàn qí shàng yì bù kuān ào, bù kān shū qì. suì xià, cóng xī pō xiǎo jìng xià shān, xún xī lù ér běi yú yī gāng, zhú wù wěng cóng. lǐ yú ér dé yī máo shè, dōng yǐ shān lù, xī lín jiāng pō. pō shàng mì qìng bì kōng, lián lù jiāo yīn, dào chū qí xià, rú xíng kōng cuì xué zhōng, bù fù zhī yǒu xī shuò zhī rì yě. yī lǐ, běi dǐ yáo bù, jí dōng mén dù yě. qí shàng cūn jū shù shí jiā. yóu cūn hòu nán xiàng dēng, shàng jí wáng shì shān fáng. shí rì yǐ zè tài yáng piān xī. yú xiān měi rù yī yán, zhé yǐ suǒ xié lóng yǎn bǐng ěr jī jù dàn zhī, gù zhì cǐ ér hòu suǒ cān, dé zhōu sì ōu, fàn yǔ chá jiān lì zhī yǐ, suì nán rù zhú wù zhōng, dàn dāng wàn gè, sēn sēn jù bì yù xiáng yān, jué chén xiāo zhī qì jù jǐn. yǐ ér shàng shān, shí dèng shén jùn, xī yuán nán zhé, chuān róng shù gēn zhōng, tòu qí kuà xià. qí shù xiǎo yú guì lín zhī róng shù mén, ér yī héng kuà jiē qú, yī cè yǐ yá fēng, chuān gēn tòu xì zé tóng yě. yǐ yòu dōng shàng, guò yī guǐ shí piàn xià, shí qù dì wǔ liù chǐ, yá páng píng guǐ chū, báo qí jià bǎn, zé shān fáng zài yān. xiǎo lóu sān yíng héng liè dòng qián, běi lín jué hè, xī zhān shì dié zòng héng, běi tiào jiāng liú bēn yǎn, dōng zhǐ mǎ lù luó dòng zhū shān, fēn háng tū cuì, yī lǎn wú dùn xíng. lóu hòu jí dòng, dòng gāo bù wèi lóu yǎn, zhōng zhì xī fāng zhū xiàng, ér sēng zé tuō qī lóu zhōng, ruò wèi dòng mén suǒ yào zhě. gài wáng shì xī dú shū yú cǐ, jīn zé yǐ wèi sēng lú, ér míng dōng lín dòng yān. dòng hòu xī dōng fēn liǎng qiào: xī qiào cóng nán rù, shāo zhuǎn ér dōng, jiàn hēi ài, bù kān shēn rù dōng qiào cóng nán rù, zhuǎn ér dōng hū tòu míng yān. yú dōng yù ér chū, jù shí bèng liè chéng liǎng xià: yī xià běi tòu zé shí cóng, ér píng tái zhōng xuán, kě yǐ yuǎn tiào yī xià dōng xià zé yá xuē, ér máo gé xū qiàn, kě yǐ qián qī. sì páng jiē sǒng shí yún xū màn màn dì tǔ qì, fēi cuì luán wǔ, yōu huàn xiǎn shuò, hú zhōng zhī tòu bié yǒu tiān, shì wài zhī qī yǎo wú dì, fēi ruò tā shān tòu fù ér chū, yī lǎn jí jǐn yě. jì ér hái zhì qián dòng, wàng dù zhōu fǔ qù xī àn. nǎi cóng dòng dōng nán jī lǐng shàng, shí dèng wēi jùn, suǒ wàng yù kuò, suì nán kàn dēng tái yān. jiǔ zhī xià shān, zé dù zhōu shì zhì, suì yóu dōng mén, gòng èr lǐ fǎn yù.
時日已過午,下山欲南尋上龍潭,計無從得飯;而東向峽中,循馬鞍東麓,即傍郭循江,即易得食,而又可窺屏風、登台,兼盡王氏山房諸勝,且取道兩山間,更愜所願也。乃披莽而東,見兩崖石皆巉chán山勢險峻嵌,叢翠翳之,神愈飛動。既而得藝蔬之畦。又東一里,得北來大道。截大道橫過,東去一里得聚落,則郡東門之對江渡也。於是瀕江南岸倚屏風山北麓東行,其處村居連絡。一里,抵登台山,居聚愈稠。江為山扼,土人謂登台山巔有三虎,夜輒下山啖豬犬。民居環山麓而崖峻,虎得負嵎,莫敢攖焉。轉而北去,路從山南繞其東麓而北。聞其處有楊文廣洞,甚深杳,從江底潛通府堂,今其洞已塞,土人莫能指導,僅人人言之而已。登台之北又一里,有山橫列三峰,其陰即王氏山房所倚,余昔從洛容來,從其北麓渡江者也。茲從南至,望見南麓有洞駢列,路當出其東隅,而遙聞洞前人聲沸然,乃迂而西北至其下,則村氓之群社於野廟者也。洞在廟北半里,南向岈然。其山倒石虛懸,內裂三峽,外通三門,宛轉回合而不甚深擴,然石青潤而穴旁通,亦不意中所難得者。出洞,望西峰之陽,復有一岩南向,乃涉窪從之。適有婦負芻自北坳來,問東西二洞何名,曰:「東洞名蠻王,西洞淺而無名,然中有蛇穴之。」問:「北坳可達王氏山房?」曰:「北坳樵徑,無岐可通;大路從東麓而遙,小徑緣西坡而近,然晚輒有虎,須急行。」余乃上西洞。洞門亦南向,而中果淺,皆赭赤之石,下無旁通之竅,何以穴蛇?內高五六尺,復有石板平庋,虛懸不能上。而石板中央有孔一圓,如井欄中剜,下適有突石,踐石透孔,頸項恰出孔上,如罪人之囊三木古代戴在犯人頸、手、腳上的木製刑具者,然聳肩束臂,可自此上躍也。但其上亦不寬奧,不堪舒憩。遂下,從西坡小徑下山,循西麓而北逾一岡,竹塢蓊叢。里余而得一茅舍,東倚山麓,西臨江坡。坡上密箐蔽空,連麓交蔭,道出其下,如行空翠穴中,不復知有西爍之日也。一里,北抵姚埠,即東門渡也。其上村居數十家。由村後南向登,上即王氏山房。時日已昃太陽偏西。余先每入一岩,輒以所攜龍眼、餅餌箕踞啖之,故至此而後索餐,得粥四甌,飯與茶兼利之矣,遂南入竹塢中,憺簹萬個,森森俱碧玉翔煙,覺塵囂之氣俱盡。已而上山,石磴甚峻,西緣南折,穿榕樹根中,透其跨下。其樹小於桂林之榕樹門,而一橫跨街衢,一側倚崖豐,穿根透隙則同也。已又東上,過一庋石片下,〔石去地五六尺,崖旁平庋出,薄齊架板,〕則山房在焉。小樓三楹橫列洞前,北臨絕壑,西瞻市堞縱橫,北眺江流奔衍,東指馬鹿、羅洞諸山,分行突翠,一覽無遁形。樓後即洞,洞高不為樓掩,中置西方諸像,而僧則托棲樓中,若為洞門鎖鑰者。蓋王氏昔讀書於此,今則以為僧廬,而名東林洞焉。洞後西、東分兩竅:西竅從南入,稍轉而東,漸黑隘,不堪深入;東竅從南入,轉而東忽透明焉。逾東閾而出,巨石迸裂成兩罅:一罅北透則石叢,而平台中懸,可以遠眺;一罅東下則崖削,而茅閣虛嵌,可以潛棲。四旁皆聳石雲噓慢慢地吐氣,飛翠鸞舞,幽幻險爍,壺中之透別有天,世外之棲杳無地,非若他山透腹而出,一覽即盡也。既而還至前洞,望渡舟甫去西岸。乃從洞東南躋嶺上,石磴危峻,所望愈擴,遂南瞰登台焉。久之下山,則渡舟適至,遂由東門,共二里返寓。
shí sì rì zài liǔ yù.
十四日 在柳寓。
shí wǔ rì zài liǔ yù.
十五日 在柳寓。
shí liù rì zuò yī shū yǔ wáng hàn jiǎn zhī zǐ luó yuán gōng. cù jìng wén wǎng tiān fēi miào shú suǒ dāng bèi, jìng bù dé.
十六日 作一書與王翰簡之子羅源公。促靜聞往天妃廟贖所當被,竟不得。
shí qī rì yǐ shū tóu wáng luó yuán, bù qí qí huí shū, jí xié xíng lǐ xià zhōu. guò wǔ, yǔ rú zhù. jì ér fù cóng nán mén rù dǐ běi mén, shì tǔ yào yú zhū yī shì, dé shān dòu gēn zhū yāo zǐ tiān zhú huáng shuǐ luó pú tù jīn téng zhū yào gè shǎo xǔ, xià zhōu yǐ hūn hēi yǐ.
十七日 以書投王羅源,不俟其回書,即攜行李下舟。過午,雨如注。既而復從南門入抵北門,市土藥於朱醫士,得山豆根、豬腰子、天竺黃、水蘿葡、兔金藤諸藥各少許,下舟已昏黑矣。