qǐ è féng kùn dūn qī yuè, jǐn zhān méng chì fèn ruò shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起閼逢困敦七月,盡旃蒙赤奮若十二月,凡一年有奇。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì yuán fēng qī nián liáo tài kāng shí nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝元豐七年(遼太康十年)
qiū, qī yuè, jiǎ chén, yī luò yì hé jué yuán chéng, zhī dà míng fǔ wáng gǒng chén yán: hé shuǐ bào zhì, shù shí wàn zhòng hào jiào qiú jiù, ér qián gǔ bǐng zhuǎn yùn, cháng píng guī tí jǔ, jūn qì gōng jiàng lì tí xíng, sào àn wù liào bīng zú jí shǔ dōu shuǐ, yán yùn sī zài yuǎn, wú yī de zhuān, cāng zú hé yǐ jì mín! wàng xǔ bù jū cháng zhì. zhào: shì gàn jī sù, zòu fù dié bǐng suǒ shǔ bù jí zhě, rú suǒ qǐng.
秋,七月,甲辰,伊、洛溢、河決元城,知大名府王拱辰言:「河水暴至,數十萬眾號叫求救,而錢穀稟轉運,常平歸提舉,軍器工匠隸提刑,埽岸物料兵卒即屬都水,鹽運司在遠,無一得專,倉卒何以濟民!望許不拘常制。」詔:「事干機速,奏覆牒稟所屬不及者,如所請。」
bǐng wǔ, qiǎn shǐ zhèn xù, cì nì sǐ zhě jiā qián.
丙午,遣使賑恤,賜溺死者家錢。
liáo zhǔ rú hēi lǐng.
遼主如黑嶺。
jiǎ yín, wáng ān lǐ bà. xiān shì shì yù shǐ zhāng rǔ xián dàn zòu wáng guī yǔ ān lǐ chén qǐ zǐ zhí chāi qiǎn, yǐ wèi yǐn yòng dōu shěng pī zhuàng, lì wài qǐ lì, shí hài dà zhèng. dì yǐ yǒu tiáo xǔ yòng lì zòu chāo, rǔ xián zhāng gé bù xià. ān lǐ wén zhī, miàn zòu qǐ zhì rǔ xián zuì, dì lìng fēn xī. rǔ xián zòu ān lǐ bù néng xiū shēn zhì jiā, qiě yán zài hú rùn yǔ chàng nǚ gòng zhèng. dì yǐ qí zhāng fù sān xǐng, wèi ān lǐ yuē: rǔ xián zòu dàn bù dāng, gù yǒu zuì qí suǒ yán jiān wū shì, qīng guǒ rú cǐ, hé yǐ fù lín bǎi guān? dì suī chù rǔ xián, ān lǐ yì bù zì ān, yīn zòu: wǎng yǐ xiōng ān shí jí bìng, cháng qǐ zhī jiāng níng, yuàn shēn qián qǐng. suì yǐ duān míng diàn xué shì zhī jiāng níng fǔ.
甲寅,王安禮罷。先是侍御史張汝賢彈奏王珪與安禮陳乞子侄差遣,以為引用都省批狀,例外起例,實害大政。帝以有條許用例奏鈔,汝賢章格不下。安禮聞之,面奏乞治汝賢罪,帝令分析。汝賢奏安禮不能修身治家,且言在湖、潤與倡女共政。帝以其章付三省,謂安禮曰:「汝賢奏彈不當,固有罪;其所言姦污事,卿果如此,何以復臨百官?」帝雖黜汝賢,安禮亦不自安,因奏:「往以兄安石疾病,嘗乞知江寧,願申前請。」遂以端明殿學士知江寧府。
bā yuè, gēng wǔ, zhào zhī lú zhōu wáng guāng zǔ qiǎn rén zhāo yù qǐ dì, xǔ chū jiàng miǎn zuì bǔ guān. qǐ dì jì shī tǔ, qióng shén, wǎng lái zhū mán jiān, wú suǒ yī. dì yóu yù zhāo lái zhī, xǔ yǐ zì xīn. wèi jǐ, qǐ dì sǐ, yú shì luó shǐ dǎng dòu rán dòu gèng děng qiú zhǎng jí xīn qǔ shēng jiè liǎng jiāng yí zú, qǐng yī zhū xìng tuán jié, jiē wèi yì jūn cóng zhī. lú yí zhèn shè, bù fù wèi biān huàn.
八月,庚午,詔知瀘州王光祖遣人招諭乞弟,許出降免罪補官。乞弟既失土,窮甚,往來諸蠻間,無所依。帝猶欲招來之,許以自新。未幾,乞弟死,於是羅始黨斗然、斗更等酋長及新取生界兩江夷族,請依諸姓團結,皆為義軍;從之。瀘夷震懾,不復為邊患。
guǐ sì, qú zhōu yán tài zǐ shǎo bǎo zhì shì zhào biàn zú. zèng tài zǐ shǎo shī, shì qīng xiàn. biàn hé yì zhǎng hòu, qì mào qīng yì, rén bù jiàn qí xǐ yùn. píng shēng bù zhì zī yè, bù chù shēng jì. jià xiōng dì zhī nǚ shí shù, tā gū nǚ èr shí yú rén, shī dé qióng pín, gài bù kě shèng jì. rì suǒ wèi shì, rù yè, bì yì guān lù lì, fén xiāng yǐ hòu tiān, bù kě gào zé bù gǎn wèi yě. qí wèi lì, shàn yīn sú shī shè, kuān měng bù tóng zài chù, diǎn chéng dū, yóu wèi shì suǒ chēng dào. dì měi zhào èr jùn shǒu, bì jǔ biàn wèi yán, yào zhī yǐ huì lì wèi běn. zhī yuè zhōu shí, zhū zhōu jiē bǎng qú lù jìn zēng mǐ jià, biàn dú lìng yǒu mǐ zhě rèn zēng jià tiào zhī, yú shì mǐ shāng fú còu, jià nǎi gèng jiàn, rén wú jī zhě.
癸巳,衢州言太子少保致仕趙抃卒。贈太子少師,諡清獻。抃和易長厚,氣貌清逸,人不見其喜慍。平生不治資業,不畜聲妓。嫁兄弟之女十數,它孤女二十餘人,施德惸貧,蓋不可勝計。日所為事,入夜,必衣冠露立,焚香以後天,不可告則不敢為也。其為吏,善因俗施設,寬猛不同在處,典成都,尤為世所稱道。帝每詔二郡守,必舉抃為言,要之以惠利為本。知越州時,諸州皆榜衢路禁增米價,抃獨令有米者任增價糶之,於是米商輻輳,價乃更賤,人無飢者。
jiǔ yuè, guǐ hài, liáo zhǔ rú ǒu sī diàn.
九月,癸亥,遼主如藕絲淀。
yǐ chǒu, xià rén wéi dìng xī chéng, shāo kān gǔ zú zhàng, xī hé jiāng qín guì bài zhī.
乙丑,夏人圍定西城,燒龕谷族帳,熙河將秦貴敗之。
dōng, shí yuè, yǐ hài, yǐ gěi shì zhōng zhōng yàn wèi lǐ bù shàng shū. zhōng yàn rù xiè, dì yù yuē: xiān lìng gōng zhī xūn, zhèn suǒ bù gǎn wàng qīng fù jǐn zhōng cháo tíng, cǐ wèi zú yǐ chóu qīng yě.
冬,十月,乙亥,以給事中忠彥為禮部尚書。忠彥入謝,帝諭曰:「先令公之勛,朕所不敢忘;卿復盡忠朝廷,此未足以酬卿也。」
xià rén guān xī hé.
夏人冠熙河。
gēng chén, ráo zhōu tóng zǐ zhū tiān shēn duì yú ruì sī diàn, cì wǔ jīng chū shēn. zì bǎo yuán chū bà tóng zǐ kē, zhì shì shǐ zhì, qián hòu xī chū shēn zhě wǔ rén.
庚辰,饒州童子硃天申對於睿思殿,賜《五經》出身。自寶元初罷童子科,至是始置,前後錫出身者五人。
wù zǐ, zhào fēn huà jiāo zhǐ jiè, yǐ liù xiàn èr dòng cì zhī.
戊子,詔分畫交趾界,以六縣、二峒賜之。
xiān shì jiāo zhǐ yǐ zhuī bǔ nóng zhì huì wèi cí, fàn guī huà zhōu yòu qiǎn qí chén lí wén shèng lái guǎng xī bàn lǐ shùn ān guī huà jìng jiè, jīng lüè shǐ xióng běn qiǎn zuǒ jiāng xún jiǎn chéng zhuō diǎn yì, wén shèng chēng péi chén, bù gǎn zhēng zhí. zhào yǐ wén shèng néng zūn qián dé gōng shùn zhī yì, cì zhī páo dài jí juàn wǔ bǎi pǐ. zhì shì nǎi yǐ bā ài zhī wài bǎo lè liù xiàn sù sāng sān dòng yǔ qián dé.
先是交趾以追捕儂智會為辭,犯歸化州;又遣其臣黎文盛來廣西辦理順安、歸化境界,經略使熊本遣左江巡檢成卓典議,文盛稱陪臣,不敢爭執。詔以文盛能遵乾德恭順之意,賜之袍帶及絹五百匹。至是乃以八隘之外保樂六縣、宿桑三峒予乾德。
yǐ wèi, xià rén kòu jìng biān zhài, jīng yuán qián xiá péng sūn bài zhī. shí yī yuè, dīng yǒu shuò, kòu qīng biān zhài, duì jiāng bái yù lǐ guì sǐ zhī.
乙未,夏人寇靜邊砦,涇原鈐轄彭孫敗之。十一月,丁酉朔,寇清邊砦,隊將白玉、李貴死之。
jiǎ chén, xià guó zhǔ bǐng cháng qiǎn shǐ lái gòng.
甲辰,夏國主秉常遣使來貢。
yǐ mǎo, tài bái zhòu jiàn.
乙卯,太白晝見。
shí èr yuè, wù chén, yǐ duān míng diàn xué shì jiān hàn lín shì dú xué shì sī mǎ guāng wèi zī zhèng diàn xué shì, xiào shū láng qián zhī lóng shuǐ xiàn fàn zǔ yǔ wèi mì shū shěng zhèng zì bìng yǐ xiū zī zhì tōng jiàn shū chéng yě. zì zhì píng kāi jú, guāng yǔ liú fēn pū liú shù fàn zǔ yǔ jí zi kāng biān jí, qián hòu liù rèn, tīng yǐ shū jú zì suí, gěi zhī lù zhì. guāng yú shì biàn yuè jiù shǐ, páng cǎi xiǎo shuō, jué zhāi yōu yǐn, shàng qǐ zhōu wēi liè wáng èr shí sān nián, xià zhōng wǔ dài, fán yī qiān sān bǎi èr shí liù nián, xiū chéng èr bǎi jiǔ shí sì juǎn yòu lüè jǔ shì mù, nián jīng guó wěi, yǐ biàn jiǎn xún, wèi mù lù sān shí juǎn cān kǎo qún shū, píng qí tóng yì, bǐ guī yī tú, wèi kǎo yì sān shí juǎn. hé sān bǎi wǔ shí sì juǎn, lì shí jiǔ nián ér chéng. zhì shì shàng zhī, jiàng zhào jiǎng yù, cì yín bó yī dài ān mǎ. dì wèi fǔ chén yuē: qián dài wèi cháng yǒu cǐ shū, guò xún yuè hàn jì yuǎn yǐ. qiān guāng jí zǔ yǔ guān. shí liú shù yǐ zú, liú fēn pū zuò fèi chù, gù bù jí. hòu guāng bìng mù lù tài jiǎn, gèng wèi jǔ yào lì bā shí juǎn ér wèi chéng, yòu bié zhe lì nián èr juǎn, tōng lì bā shí juǎn, jī gǔ lù èr shí juǎn.
十二月,戊辰,以端明殿學士兼翰林侍讀學士司馬光為資政殿學士,校書郎、前知瀧水縣范祖禹為秘書省正字;並以修《資治通鑑》書成也。自治平開局,光與劉分攵、劉恕、范祖禹及子康編集,前後六任,聽以書局自隨,給之祿秩。光於是遍閱舊史,旁采小說,抉摘幽隱,上起周威烈王二十三年,下終五代,凡一千三百二十六年,修成二百九十四卷;又略舉事目,年經國緯,以便檢尋,為《目錄》三十卷;參考群書,評其同異,俾歸一塗,為《考異》三十卷。合三百五十四卷,歷十九年而成。至是上之,降詔獎諭,賜銀帛衣帶鞍馬。帝謂輔臣曰:「前代未嘗有此書,過荀悅《漢紀》遠矣。」遷光及祖禹官。時劉恕已卒,劉分攵坐廢黜,故不及。後光病《目錄》太簡,更為《舉要歷》八十卷而未成,又別著《歷年》二卷,《通曆》八十卷,《稽古錄》二十卷。
gēng yín, zhào mén xià zhōng shū wài shěng guān tóng jǔ yán shì yù shǐ.
庚寅,詔門下、中書外省官同舉言事御史。
liáo zhào gǎi míng nián yuán yuē dà ān, shè zá fàn sǐ zuì yǐ xià, gǎi qìng zhōu dà ān jūn yuē xìng píng.
遼詔改明年元曰大安,赦雜犯死罪以下,改慶州大安軍曰興平。
hé dōng jī, hé běi shuǐ, huài míng zhōu lú huì bìng juān qí shuì.
河東飢,河北水,壞洺州廬會;並蠲其稅。
shì suì, qiū yàn, dì gǎn jí, shǐ yǒu jiàn chǔ yì. yòu wèi fǔ chén yuē: lái chūn jiàn chǔ, qí yǐ sī mǎ guāng lǚ gōng zhe wèi shī bǎo.
是歲,秋宴,帝感疾,始有建儲意。又謂輔臣曰:「來春建儲,其以司馬光、呂公著為師保。」
yáng wǔ xíng shù, shǎo jùn mài, xǐ gōng míng, lùn gǔ jīn chéng shì, yǒu zhàn guó zòng héng qì xí. cóng chéng hào xué, yīn chū rù guāng gōng zhe mén, gōng zhe jiàn wèi chóng wén yuàn xiào shū. wáng ān shí yì ài zhī, shù duì qí zi yú yǔ xīn fǎ bù biàn, ān shí wén zhī nù, chì zhī yán líng xiàn. xiàn fèi, bù fù diào, fú zhàn shǎn luò jiān zhě qī nián, fù wèi xiào shū, wú chōng yòng wèi guǎn gé jiào kān, lì shǐ guǎn jiǎn tǎo zhù zuò zuǒ láng. què dài chōng xiāng, jǐn zhú chōng suǒ yòng rén, shù shēn jū jù jí. dì jiàn qí sòng wén yàn bó shī, chēng yú què, wèi shù jiǔ zài guǎn zhōng dāng qiān, què bù kě, dì fú gù. què yǒu jī qiǎo, zhī dì jiāng zhuó shù, tuì, jí chú zhí fāng yuán wài láng, zì shì shù wèi què dǎng yǐ. dì yǒu fù yòng guāng gōng zhe yì, què yǐ shù yú liǎng rén wèi mén xià kè, jí jié nà zhī. shù yì shēn zì fù tuō, nǎi wèi què huà cè, shāo shōu zhào míng shì, yú zhèng shì wēi yǒu gèng gé. jí guāng wèi zī zhèng diàn xué shì, què zhī qí bì fù yòng, yù zì tuō yú guāng, nǎi wèi shù yuē: shàng yǐ jūn shí wèi zī zhèng diàn xué shì, yì lǐ yě. jūn shí hǎo cí guān, què wǎn jìn, bù gǎn jìn shū. hé shū mén xià shì, yí yǐ shū yán bù kě zhī gù. hé shū, shù zì yě. shù dàn yǔ guāng zǐ kāng shū, zhì què yǔ kāng yǐ bái guāng, guāng xiào ér bù dá, yì zài cí ér hòu shòu zhī.
陽武邢恕,少俊邁,喜功名,論古今成事,有戰國縱橫氣習。從程顥學,因出入光、公著門,公著薦為崇文院校書。王安石亦愛之,恕對其子雩語新法不便,安石聞之怒,斥知延陵縣。縣廢,不復調,浮湛陝、洛間者七年,復為校書,吳充用為館閣校勘,歷史館檢討、著作佐郎。確代充相,盡逐充所用人,恕深居懼及。帝見其《送文彥博詩》,稱於確,謂恕久在館中當遷,確不可,帝弗顧。確有機巧,知帝將擢恕,退,即除職方員外郎,自是恕為確黨矣。帝有復用光、公著意,確以恕於兩人為門下客,亟結納之。恕亦深自附托,乃為確畫策,稍收召名士,於政事微有更革。及光為資政殿學士,確知其必復用,欲自托於光,乃謂恕曰:「上以君實為資政殿學士,異禮也。君實好辭官,確晚進,不敢進書。和叔門下士,宜以書言不可之故。」和叔,恕字也。恕但與光子康書,致確語;康以白光,光笑而不答,亦再辭而後受之。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì yuán fēng bā nián liáo dà ān yuán nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝元豐八年(遼大安元年)
chūn, zhēng yuè, liáo zhǔ rú hùn tóng jiāng.
春,正月,遼主如混同江。
wù xū, dì bù yù. jiǎ chén, shè tiān xià.
戊戌,帝不豫。甲辰,赦天下。
yǐ sì, mìng fǔ chén dài dǎo jǐng líng gōng. yǐ mǎo, fēn qiǎn qún chén dǎo yú tiān dì zōng miào shè jì. zì dì bù yù hòu, sān xǐng shū mì yuàn rì yì qǐn gé wèn jí, zhì shì jí xiǎo chōu, shǒu shū yù wáng guī děng, zì jīn kě jiān rì rù wèn.
乙巳,命輔臣代禱景靈宮。乙卯,分遣群臣禱於天地、宗廟、社稷。自帝不豫後,三省、樞密院日詣寢閣問疾,至是疾小瘳,手書諭王珪等,自今可間日入問。
shì yuè, liáo yǐ wáng jī zhī nán yuàn shū mì shǐ shì, xíng xī nián wèi zhōng jīng liú shǒu. yǐ shū mì zhí xué shì dù gōng wèi cān zhī zhèng shì. gōng wèi, fáng zhī zǐ yě.
是月,遼以王績知南院樞密使事,邢熙年為中京留守。以樞密直學士杜公謂參知政事。公謂,防之子也。
wǔ guó bù zhǎng gòng liáng mǎ yú liáo.
五國部長貢良馬於遼。
èr yuè, xīn wèi, liáo zhǔ rú shān yú diàn.
二月,辛未,遼主如山榆淀。
xīn sì, kāi bǎo sì gòng yuàn huǒ dīng hài, mìng lǐ bù suǒ shì bié suǒ.
辛巳,開寶寺貢院火;丁亥,命禮部鎖試別所。
guǐ sì, dì dà jiàn, qiān yù fú níng diàn, sān xǐng shū mì yuàn rù wèn, jiàn dì yú tà qián. wáng guī yán: qù dōng cháng fèng shèng zhǐ, huáng zǐ yán ān jùn wáng lái chūn chū gé, yuàn zǎo jiàn dōng gōng. fán sān zòu, dì sān gù, wēi shǒu kěn ér yǐ. yòu qǐ huáng tài hòu quán tóng tīng zhèng, hòu kāng fù rì yī jiù, dì yì gù shì shǒu kěn, guī děng nǎi chū.
癸巳,帝大漸,遷御福寧殿,三省、樞密院入問,見帝於榻前。王珪言:「去冬嘗奉聖旨,皇子延安郡王來春出閤,願早建東宮。」凡三奏,帝三顧,微首肯而已。又乞皇太后權同聽政,候康復日依舊,帝亦顧視首肯,珪等乃出。
xiān shì cài què lǜ dì fù yòng lǚ gōng zhe sī mǎ guāng, zé bì duó jǐ xiāng, nǎi yǔ xíng shù móu wèi gù wèi jì. shù yǎ yǔ huáng tài hòu zhí gāo gōng huì gōng jì yóu, dì chū qǐn jí, shù mì wèn huì huì, gōng huì jù yán jí kě yōu zhuàng, shù wén cǐ, gèng qǐ xié móu. què cháng qiǎn shù yāo èr rén, èr rén cí bù wǎng. míng rì, yòu qiǎn rén zhāo zhì dōng fǔ, què yuē: yí wǎng jiàn xíng zhí fāng. jì jiàn, shù yuē: jiā yǒu táo zhe bái huā, kě yù rén zhǔ jí, qí shuō chū dào zàng, xìng wǎng yī guān. rù zhōng tíng, zé hóng táo huā yě, jīng yuē: bái huā ān zài? shù zhí èr rén shǒu yuē: yòu xiāng lìng bù fù xīn, shàng jí wèi sǔn, yán ān jùn wáng yòu chōng, yí zǎo dìng yì. yōng cáo jiē xián wáng yě. èr rén fù jīng yuē: cǐ hé yán, jūn yù huò wǒ jiā xié! jí qū chū.
先是蔡確慮帝復用呂公著、司馬光,則必奪己相,乃與邢恕謀為固位計。恕雅與皇太后侄高公繪、公紀游,帝初寢疾,恕密問會繪,公繪具言疾可憂狀,恕聞此,更起邪謀。確嘗遣恕邀二人,二人辭不往。明日,又遣人招置東府,確曰:「宜往見邢職方。」既見,恕曰:「家有桃著白花,可愈人主疾,其說出《道藏》,幸枉一觀。」入中庭,則紅桃花也,驚曰:「白花安在?」恕執二人手曰:「右相令布腹心,上疾未損,延安郡王幼沖,宜早定議。雍、曹皆賢王也。」二人復驚曰:「此何言,君欲禍我家邪!」急趨出。
shù jì bù xíng, fǎn wèi yōng wáng hào yǒu kǎi yú xīn, huáng tài hòu jiāng shě yán ān jùn wáng ér lì zhī, wáng guī shí zhǔ qí shì, yǔ nèi diàn chéng zhì zhì shì wáng yù zào wū bàng. yù, kāi fēng rén, cháng cóng gāo zūn yù cháng jī yí yú jīng yuán, qīng qiǎo shì yě, gù shù yīn zhī.
恕計不行,反謂雍王顥有凱覦心,皇太后將舍延安郡王而立之,王珪實主其事,與內殿承制致仕王棫造誣謗。棫,開封人,常從高遵裕常機宜於涇原,傾巧士也,故恕因之。
yòu zhī què yǔ guī sù bù xiāng néng, yù jí cǐ yǐ xiàn guī. tā rì, jí wèn què yuē: shàng qǐ jū zhuàng bǐ hé rú? què yuē: jí xiàng ān, jiāng zé rì yù diàn. shù wēi shěn yuē: shàng jí zài zuò, shī yīn zhí shì, wén jìn zhōng yǐ bié yǒu chù fēn, shǒu xiàng wài wèi zhī zhǔ. gōng wèi cì xiāng, dú bù zhī xié? yī rì piàn zhǐ xià, yǐ mǒu wèi sì, zé gōng wèi zhī sǐ suǒ yǐ. gōng zì dù yǒu gōng dé zài cháo tíng hū? tiān xià shì dài fū sù guī xīn hū? què sǒng rán yuē: rán zé jì jiāng ān chū? shù yuē: yán ān jùn wáng jīn chūn chū gé, shǎng qù dōng gù yǒu chéng yán, qún chén mò bù zhī. gōng hé yǐ wèn jí lǜ tóng liè jù rù, jí yú shàng qián bái fà qí duān. ruò dōng gōng yīn gōng yán ér zǎo jiàn, qiān qiū wàn suì hòu, gōng ān yòu tài shān yǐ. què shēn rán zhī. shù yòu yuē: cǐ shì dāng lüè shè bèi, jīn yǔ píng shí bù tóng, shù kě yǐ zì biǎo jiàn. qí qū zhé dì gào zi hòu, yú rén wù shǐ zhī. zi hòu, dì dūn zì yě. què xiè, wèi shù yuē: hé shū jiàn zi hòu, jù yán zhī. dūn xǔ nuò. suì yǔ què dìng yì, réng yuē zhī kāi fēng fǔ cài jīng yǐ qí rì lǐng zhuàng shì dài biàn yú wài tíng, wèi yuē: dà chén gòng yì jiàn chǔ, ruò yǒu yì yì zhě, dāng yǐ zhuàng shì rù zhǎn zhī.
又知確與珪素不相能,欲藉此以陷珪。它日,亟問確曰:「上起居狀比何如?」確曰:「疾向安,將擇日御殿。」恕微哂曰:「上疾再作,失音直視,聞禁中已別有處分,首相外為之主。公為次相,獨不知邪?一日片紙下,以某為嗣,則公未知死所矣。公自度有功德在朝廷乎?天下士大夫素歸心乎?」確竦然曰:「然則計將安出?」恕曰:「延安郡王今春出閤,上去冬固有成言,群臣莫不知。公盍以問疾率同列俱入,亟於上前白髮其端。若東宮因公言而早建,千秋萬歲後,公安右泰山矣。」確深然之。恕又曰:「此事當略設備,今與平時不同,庶可以自表見。其曲折第告子厚,餘人勿使知。」子厚,帝惇字也。確謝,謂恕曰:「和叔見子厚,具言之。」惇許諾。遂與確定議,仍約知開封府蔡京以其日領壯士待變於外廷,謂曰:「大臣共議建儲,若有異議者,當以壯士入斬之。」
shì rì, sān xǐng shū mì jù rù wèn jí, chū yì wèi gǎn jí jiàn chǔ shì. jì tuì, nǎi yú shū mì yuàn nán tīng gòng yì zhī. què dūn lǚ yǐ yǔ pò guī, xìng jí xiǎo chí yì, jí shǒu zhū zhī. guī kǒu chī, lián chēng shì zì shù shēng, xú yuē: shàng zì yǒu zi, fù hé yì! què dūn gù wú rú guī hé. xún fù rù zòu, dé qǐng, jù chū, féng yōng cáo èr wáng yú diàn qián, dūn lì shēng yuē: yǐ dé zhǐ, lì yán ān jùn wáng wèi huáng tài zǐ yǐ. nài hé? yōng wáng yuē: tiān xià xìng shèn. yǐ ér jìn zhōng àn dǔ rú gù.
是日,三省、樞密俱入問疾,初亦未敢及建儲事。既退,乃於樞密院南廳共議之。確、惇屢以語迫珪,幸即小持異,即首誅之。珪口吃,連稱是字數聲,徐曰:「上自有子,復何異!」確、惇顧無如珪何。尋復入奏,得請,俱出,逢雍、曹二王於殿前,惇厲聲曰:「已得旨,立延安郡王為皇太子矣。奈何?」雍王曰:「天下幸甚。」已而禁中按堵如故。
què děng xié móu suī bù dé chěng, qí zōng jī guǐ mì yì mò biàn jié, gè zì wèi yǒu dìng cè gōng. shì jiǔ yǔ wén, zú yí hòu huò, qí shí běn shù fā zhī.
確等邪謀雖不得逞,其蹤跡詭秘亦莫辨詰,各自謂有定策功。事久語聞,卒貽後禍,其實本恕發之。
sān yuè, jiǎ wǔ shuò, zhí zhèng yì nèi dōng mén, rù wèn hòu, huáng tài hòu chuí lián, huáng zǐ lì lián wài. tài hòu yù guī děng: huáng zǐ qīng jùn hǎo xué, yǐ yù lùn yǔ qī juǎn, lüè bù hǎo nòng, zhǐ shì xué shū. zì huáng dì fú yào, shǒu xiě fú jīng èr juǎn qí fú. yīn chū suǒ xiě shì guī děng. shū zì jí duān jǐn, guī děng bài hè. suì xuān zhì, lì wèi huáng tài zǐ, gǎi míng xù, réng lìng yǒu sī zé rì bèi lǐ cè mìng. yòu zhào: yīng jūn guó zhèng shì, bìng huáng tài hòu quán tóng chù fēn, hòu kāng fù rì yī jiù.
三月,甲午朔,執政詣內東門,入問候,皇太后垂簾,皇子立簾外。太后諭珪等:「皇子清俊好學,已育《論語》七卷,略不好弄,止是學書。自皇帝服藥,手寫佛經二卷祈福。」因出所寫示珪等。書字極端謹,珪等拜賀。遂宣制,立為皇太子,改名煦,仍令有司擇日備禮冊命。又詔:「應軍國政事,並皇太后權同處分,候康復日依舊。」
yǐ wèi, shè tiān xià, qiǎn guān gào yú tiān dì zōng miào shè jì zhū líng.
乙未,赦天下,遣官告於天地、宗廟、社稷、諸陵。
dīng yǒu, huáng tài hòu mìng lì bù shàng shū céng xiào kuān wèi cè lì huáng tài zǐ lǐ yí shǐ.
丁酉,皇太后命吏部尚書曾孝寬為冊立皇太子禮儀使。
wù xū, dì bēng yú fú níng diàn, nián sān shí yǒu bā. zǎi chén wáng guī dú yí zhì: huáng tài zǐ jí huáng dì wèi. zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, huáng hòu wèi huáng tài hòu, dé fēi zhū shì wèi huáng tài fēi. yīng jūn guó shì, bìng tài huáng tài hòu quán tóng chù fēn, yī zhāng xiàn míng sù huáng hòu gù shì.
戊戌,帝崩於福寧殿,年三十有八。宰臣王珪讀遺制:「皇太子即皇帝位。尊皇太后為太皇太后,皇后為皇太后,德妃硃氏為皇太妃。應軍國事,並太皇太后權同處分,依章獻明肅皇后故事。」
dì tiān xìng xiào yǒu, qí rù shì liǎng gōng, shì lì zhōng rì, suī hán shǔ bù biàn qīn ài èr dì, wú xiān háo zhī jiān, zhōng dì zhī shì, nǎi chū jū wài dì. zǒng lǎn wàn jǐ, xiǎo dà bì qīn. yù diàn jué shì, huò rì zè bù xiá shí, shì chén yǒu yǐ wèi yán zhě, dì yuē: zhèn xiǎng tiān xià zhī fèng, fēi xǐ láo è yì, chéng yù yǐ cǐ qín bào zhī ěr. qiān chōng wù shí, zhōng shēn bù shòu zūn hào.
帝天性孝友,其入事兩宮,侍立終日,雖寒暑不變;親愛二弟,無纖豪之間,終帝之世,乃出居外第。總攬萬幾,小大必親。御殿決事,或日昃不暇食,侍臣有以為言者,帝曰:「朕享天下之奉,非喜勞惡逸,誠欲以此勤報之耳。」謙沖務實,終身不受尊號。
shí chéng píng rì jiǔ, shì duō shū huǎn, dì lì jīng tú zhì, yù yī zhèn qí bì yòu yǐ zǔ zōng zhì tūn yōu jì líng wǔ ér shù bài bīng, fèn rán jiāng xuě shù shì zhī chǐ. wáng ān shí suì yǐ fù qiáng zhī móu jìn, ér qīng miáo bǎo jiǎ jūn shū shì yì shuǐ lì zhū fǎ, yī shí bìng xìng, tiān xià sāo rán, tòng kū liú tì zhě jiē zhǒng ér zhì. dì zhōng bù jué wù, fāng fèi zhú yuán lǎo, bìn chì jiàn shì, xíng zhī bù yí, zǔ zōng zhī liáng fǎ měi yì, biàn huài jǐ jǐn, xún zhì jìng kāng zhī huò.
時承平日久,事多舒緩,帝厲精圖治,欲一振其弊;又以祖宗志吞幽薊、靈武而數敗兵,奮然將雪數世之恥。王安石遂以富強之謀進,而青苗、保甲、均輸、市易、水利諸法,一時並興,天下騷然,痛哭流涕者接踵而至。帝終不覺悟,方廢逐元老,擯斥諫士,行之不疑,祖宗之良法美意,變壞幾盡,馴至靖康之禍。
jǐ hài, shè tiān xià cháng shè suǒ bù yuán zhě.
己亥,赦天下常赦所不原者。
qiǎn shǐ gào āi yú liáo.
遣使告哀於遼。
bái hóng guàn rì.
白虹貫日。
gēng zǐ, mìng zǎi chén wáng guī wèi shān líng shǐ.
庚子,命宰臣王珪為山陵使。
jiǎ yín, yǐ qún chén gù qǐng, shǐ tóng tài huáng tài hòu tīng zhèng. dì fǔ shí suì, lín cháo zhuāng yán, zuǒ yòu pū yù, mò gǎn kuī qí xǐ yùn.
甲寅,以群臣固請,始同太皇太后聽政。帝甫十歲,臨朝莊嚴,左右仆御,莫敢窺其喜慍。
jǐ wèi, cì shū yōng wáng hào cáo wáng yūn zàn bài bù míng lìng zhōng wài bì tài huáng tài hòu fù zūn fǔ míng.
己未,賜叔雍王顥、曹王頵贊拜不名;令中外避太皇太后父遵甫名。
zhào: biān shì shāo zhòng zhě, shū mì yuàn yǔ sān xǐng tóng yì yǐ jìn.
詔:「邊事稍重者,樞密院與三省同議以進。」
gēng shēn, jìn fēng shàng shū zuǒ pú shè huán guó gōng wáng guī wèi qí guó gōng. yōng wáng hào wèi yáng wáng, cáo wáng yūn wèi jīng wáng, bìng jiā tài bǎo. jìn fēng dì níng guó gōng jí wèi suì níng jùn wáng, yí guó gōng bì wèi dà níng jùn wáng, chéng guó gōng yǔ wèi xián níng jùn wáng, hé guó gōng shì wèi pǔ níng jùn wáng. yǐ gāo mì jùn wáng zōng chéng hàn dōng jùn wáng zōng yuàn huá yuán jùn wáng zōng yù ān kāng jùn wáng zōng yǐn jiàn ān jùn wáng zōng chuò bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī. sī tú jì yáng jùn wáng cáo yì wèi tài bǎo, tè jìn wáng ān shí wèi sī kōng, yú jìn zhì yǒu chà.
庚申,進封尚書左僕射郇國公王珪為岐國公。雍王顥為揚王,曹王頵為荊王,並加太保。進封弟寧國公佶為遂寧郡王,儀國公佖為大寧郡王,成國公俁為咸寧郡王,和國公似為普寧郡王。以高密郡王宗晟、漢東郡王宗瑗、華原郡王宗愈、安康郡王宗隱、建安郡王宗綽並為開府儀同三司。司徒濟陽郡王曹佾為太保,特進王安石為司空,餘進秩有差。
mì shū shěng zhèng zì fàn zǔ yǔ shàng shū lùn sàng fú zhī zhì yuē: xiān wáng zhì lǐ, jūn fú tóng yú fù, jiē zhǎn shuāi sān nián. gài kǒng wèi rén chén zhě bù yǐ fù shì qí jūn, cǐ suǒ yǐ guǎn hū rén qíng yě. zì hàn yǐ lái, bù wéi rén chén wú fú, ér rén jūn suì bù wèi sān nián zhī sàng. wéi guó cháo zì zǔ zōng yǐ lái, wài tíng suī yòng yì yuè zhī zhì, ér gōng zhōng shí xíng sān nián zhī fú. qiě yì yuè zhī zhì suǒ yǐ nán gǎi zhě, yǐ rén jūn zì bù wèi fú yě. jīn jūn fú yǐ rú gǔ diǎn, ér chén xià yóu yī hàn zhì, shì yǐ dà xíng zài bìn, bǎi guān yǒu sī jiē yǐ fù qí gù shǎng, róng mào yī fú, wú yì yú xíng lù zhī rén. qǐ rén zhī xìng rú cǐ qí báo zāi? yóu shàng bù wèi zhī zhì lǐ yě. jīn qún chén suī yì yuè ér rén zhǔ shí xíng sàng, gù shí èr rì ér xiǎo xiáng, qī ér yòu xiǎo xiáng èr shí sì rì ér dà xiáng, zài qī ér yòu dà xiáng. xiǎo xiáng dà xiáng bù kě yǐ yǒu èr yě, jì yǐ rì wèi zhī, yòu yǐ yuè wèi zhī, cǐ lǐ zhī wú jù zhě yě. gǔ zhě zài qī ér dà xiáng, zhōng yuè ér dàn. dàn zhě, jì zhī míng, fēi fú zhī sè jīn nǎi wèi zhī cǎn fú sān rì rán hòu dàn, cǐ lǐ zhī bù jīng zhě yě. jì chú fú, zhì zàng ér yòu fú zhī, fù miào hòu jí jí, cái bā yuè ér jù chún jí, wú suǒ bù pèi, cǐ yòu lǐ zhī wú jiàn zhě yě. yì yuè zhī zhì, yīn xí yǐ jiǔ, bù kě fù zhuī. yí lìng qún chén cháo fú zhèng rú jīn rì ér wèi chú shuāi, zhì qī ér fú zhī, jiàn chú qí zhòng zhě, zài qī ér yòu fú zhī, nǎi shì shuāi, qí yú zé jūn fú sī fú kě yě. zhì yú dàn, bù bì wèi zhī fú, wéi wèi chún jí, yǐ zhì yú xiáng, rán hòu wú suǒ bù pèi. zé sān nián zhī zhì, lüè rú gǔ yǐ. zhào lǐ guān xiáng yì. lǐ bù shàng shū hán zhōng yàn děng yán: cháo tíng diǎn lǐ, shí shì yì yí, bù bì xún gǔ. qiě xiān wáng xù diǎn, jié wén shén duō, bì yù xún gǔ, yòu fēi tè rú suǒ yán ér yǐ. jīn jì bù néng jǐn yòng, zé dāng xún zǔ zōng gù shì jí xiān dì qiǎn zhì. zhào cóng qí yì.
秘書省正字范祖禹上疏論喪服之制曰:「先王制禮,君服同於父,皆斬衰三年。蓋恐為人臣者不以父事其君,此所以管乎人情也。自漢以來,不唯人臣無服,而人君遂不為三年之喪。唯國朝自祖宗以來,外廷雖用易月之制,而宮中實行三年之服。且易月之制所以難改者,以人君自不為服也。今君服已如古典,而臣下猶依漢制,是以大行在殯,百官有司皆已復其故賞,容貌衣服,無異於行路之人。豈人之性如此其薄哉?由上不為之制禮也。今群臣雖易月而人主實行喪,故十二日而小祥,期而又小祥;二十四日而大祥,再期而又大祥。小祥、大祥不可以有二也,既以日為之,又以月為之,此禮之無據者也。古者再期而大祥,中月而禫。禫者,祭之名,非服之色;今乃為之慘服三日然後禫,此禮之不經者也。既除服,至葬而又服之,祔廟後即吉,才八月而遽純吉,無所不佩,此又禮之無漸者也。易月之制,因襲已久,不可復追。宜令群臣朝服正如今日而未除衰,至期而服之,漸除其重者,再期而又服之,乃釋衰,其餘則君服斯服可也。至於禫,不必為之服,唯未純吉,以至於祥,然後無所不佩。則三年之制,略如古矣。」詔禮官詳議。禮部尚書韓忠彥等言:「朝廷典禮,時世異宜,不必循古。且先王恤典,節文甚多,必欲循古,又非特如所言而已。今既不能盡用,則當循祖宗故事及先帝遣制。」詔從其議。
sī mǎ guāng rù lín, wèi shì jiàn guāng, jiē yǐ shǒu jiā é yuē: cǐ sī mǎ xiàng gōng yě. suǒ zhì mín zhē dào jù guān, mǎ jì bù de xíng, yuē: gōng wú guī luò, liú xiāng tiān zǐ, huó bǎi xìng. guāng jù, huì fàng cí xiè, suì jìng guī luò.
司馬光入臨,衛士見光,皆以手加額曰:「此司馬相公也。」所至民遮道聚觀,馬既不得行,曰:「公無歸洛,留相天子,活百姓。」光懼,會放辭謝,遂徑歸洛。
tài huáng tài hòu wén zhī, jié wèn zhǔ zhě, qiǎn nèi shì liáng wéi jiǎn láo guāng, xiàng suǒ dāng xiān zhě. guāng nǎi shàng shū yuē: jìn suì shì dài fū yǐ yán wèi huì, lǘ yán chóu kǔ yú xià ér shàng bù zhī, míng zhǔ yōu qín yú shàng ér xià wú suǒ sù, cǐ zuì zài qún chén, ér yú mín wú zhī, guī yuàn xiān dì. chén yú yǐ wèi jīn rì suǒ yí xiān zhě, mò ruò míng xià zhào shū, guǎng kāi yán lù, bù yǐ yǒu guān wú guān, fán zhī cháo zhèng què shī jí mín jiān jí kǔ zhě, bìng xǔ jìn shí fēng zhuàng, jǐn qíng jí yán. réng bān xià zhū lù zhōu jūn, chū bǎng xiǎo shì, zài jīng zé yú gǔ yuàn tóu xià, wěi zhǔ pàn guān huà shí jìn rù zài wài zé yú zhōu jūn tóu xià, wěi zhǎng lì jí rì fù dì zòu wén. jiē bù dé zé qǔ fù běn, qiáng yǒu yì tuì. qún chén ruò yǒu jǔ nán zhě, qí rén bì yǒu jiān è, wèi rén zhǐ chén, zhuān yù yōng bì cōng míng, cǐ bù kě bù chá. cóng zhī.
太皇太后聞之,詰問主者,遣內侍梁惟簡勞光,向所當先者。光乃上疏曰:「近歲士大夫以言為諱,閭閻愁苦於下而上不知,明主憂勤於上而下無所訴,此罪在群臣,而愚民無知,歸怨先帝。臣愚以為今日所宜先者,莫若明下詔書,廣開言路,不以有官無官,凡知朝政闕失及民間疾苦者,並許進實封狀,盡情極言。仍頒下諸路州軍,出榜曉示,在京則於鼓院投下,委主判官畫時進入;在外則於州軍投下,委長吏即日附遞奏聞。皆不得責取副本,強有抑退。群臣若有沮難者,其人必有奸惡,畏人指陳,專欲壅蔽聰明,此不可不察。」從之。
xià, sì yuè, bǐng yín, chū yù zǐ chén diàn.
夏,四月,丙寅,初御紫宸殿。
xīn wèi, zhào kuān bǎo jiǎ yǎng mǎ, juān yuán fēng liù nián yǐ qián bū fù.
辛未,詔寬保甲、養馬,蠲元豐六年以前逋賦。
jiǎ xū, zhào yuē: xiān huáng dì lín yù shí yǒu jiǔ nián, jiàn lì zhèng shì yǐ zé tiān xià ér yǒu sī fèng xíng shī dāng, jǐ yú fán rǎo, huò gǒu qiě wén jù, bù néng bù xuān shí huì. qí shēn yù zhōng wài, xié xīn fèng lìng, yǐ chēng xiān dì huì ān yuán yuán zhī yì.
甲戌,詔曰:「先皇帝臨御十有九年,建立政事以澤天下;而有司奉行失當,幾於繁擾,或苟且文具,不能布宣實惠。其申諭中外,協心奉令,以稱先帝惠安元元之意。」
yǐ hài, zhào yǐ tài huáng tài hòu shēng rì wèi kūn chéng jié.
乙亥,詔以太皇太后生日為坤成節。
dīng chǒu, yù shū mì zhōng shū tōng yì shì dōu táng.
丁丑,諭樞密、中書通議事都堂。
yǐ zī zhèng diàn dà xué shì lǚ gōng zhe jiān shì dú. gōng zhe shí zhī yáng zhōu, tè zhào yòng zhī, zūn xiān dì yì yě.
以資政殿大學士呂公著兼侍讀。公著時知揚州,特召用之,遵先帝意也。
yǐ zī zhèng diàn xué shì sī mǎ guāng zhī chén zhōu.
以資政殿學士司馬光知陳州。
gēng chén, zhī tài yuán fǔ lǚ huì qīng qiǎn bù qí èr wàn xí xià rén yú jù xīng pō, zhǎn shǒu liù bǎi jí.
庚辰,知太原府呂惠卿遣步騎二萬襲夏人於聚星泊,斬首六百級。
xīn sì, qiǎn shǐ yǐ xiān dì yí liú wù yí liáo, jí gào jí wèi.
辛巳,遣使以先帝遺留物遺遼,及告即位。
yǐ zhí fāng yuán wài láng xíng shù wèi yòu sī yuán wài láng. cài què yù yīn shù yǐ jié sī mǎ guāng lǚ gōng zhe, gù zhòu qiān dū sī.
以職方員外郎刑恕為右司員外郎。蔡確欲因恕以結司馬光、呂公著,故驟遷都司。
yǐ yǒu, shū mì yuàn yán: fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ, liǎng dīng zhī jiā zhǐ yǒu bìng dīng tián bù jí èr shí mǔ zhě, tīng zì chén, tí jǔ sī shěn yàn yǔ fàng miǎn. cóng zhī.
乙酉,樞密院言:「府界三路保甲,兩丁之家止有病盯田不及二十畝者,聽自陳,提舉司審驗與放免。」從之。
dīng hài, fù juān jiù nián bū fù.
丁亥,復蠲舊年逋賦。
xīn mǎo, liáo zhǔ xī xìng.
辛卯,遼主西幸。
wǔ yuè, yǐ wèi, zhào bǎi guān yán cháo zhèng què shī, bǎng yú cháo táng. shí dà chén yǒu bù yù zhě, yú zhào yǔ zhōng shè liù shì yǐ jìn qiè yán zhě yuē: ruò yīn yǒu suǒ huái, fàn qí fēi fèn, huò shàn yáo jī shì zhī zhòng, huò yíng hé yǐ xíng zhī lìng, shàng zé gù wàng cháo tíng zhī yì yǐ jiǎo xìng xī jìn, xià zé xuàn huò liú sú zhī qíng yǐ gàn qǔ xū yù, ruò cǐ zhě, bì fá wú shè.
五月,乙未,詔百官言朝政闕失,榜於朝堂。時大臣有不欲者,於詔語中設六事以禁切言者曰:「若陰有所懷,犯其非分,或扇搖機事之重,或迎合已行之令,上則顧望朝廷之意以僥倖希進,下則眩惑流俗之情以干取虛譽,若此者,必罰無赦。」
zhào zhī chén zhōu sī mǎ guāng guò què rù jiàn. xiān shì guāng shàng shū yán: jiàn zhēng zhī chén, rén zhǔ zhī ěr mù yě. tài fǔ shǎo qīng sòng péng nián, yán zài jīng bù kě bù bìng zhì sān yá guǎn jūn chén liáo. shuǐ bù yuán wài láng wáng è, qǐ yī lìng bǎo mǎ yuán lì tiáo xiàn, jūn dìng zhú nián hé mǎi zhī shù yòu qǐ lìng tài xué zēng zhì chūn qiū bó shì. cháo tíng yǐ fēi qí běn zhí ér yán, gè fá tóng sān shí jīn. bì xià lín zhèng zhī chū, ér èr chén shǒu yǐ yán shì huò zuì, chén kǒng zhōng wài wén zhī, zhōng chén jiě tǐ, zhí shì cuò qì, tài píng zhī gōng shàng wèi kě qī yě. yú shì lìng guāng guò què rù jiàn, shǐ zhě láo wèn, wàng xiāng yú dào.
詔知陳州司馬光過闕入見。先是光上疏言:「諫爭之臣,人主之耳目也。太府少卿宋彭年,言在京不可不並置三衙管軍臣僚。水部員外郎王鄂,乞依令保馬元立條限,均定逐年合買之數;又乞令太學增置《春秋》博士。朝廷以非其本職而言,各罰銅三十斤。陛下臨政之初,而二臣首以言事獲罪,臣恐中外聞之,忠臣解體,直士挫氣,太平之功尚未可期也。」於是令光過闕入見,使者勞問,望相於道。
dīng yǒu, qún chén qǐng yǐ shí èr yuè bā rì wèi xìng lóng jié. dì běn yǐ qī rì shēng, bì xī zǔ jì chén, gù yí qí jié yú cì rì.
丁酉,群臣請以十二月八日為興龍節。帝本以七日生,避僖祖忌辰,故移其節於次日。
wù xū, zhào sū shì fù cháo fèng láng zhī dēng zhōu.
戊戌,詔蘇軾復朝奉郎、知登州。
jǐ hài, zhào lǚ gōng zhe chéng chuán fù què.
己亥,詔呂公著乘傳赴闕。
gēng zǐ, yǐ chéng hào wèi zōng zhèng sì chéng.
庚子,以程顥為宗正寺丞。
rén yín, chéng xī lán tōng yuǎn jūn, cì lǐ xiàn zhào jì yín bó yǒu chà.
壬寅,城熙、蘭、通遠軍,賜李憲、趙濟銀帛有差。
jiǎ chén, zuò shòu mìng bǎo.
甲辰,作受命寶。
bǐng wǔ, jīng shī dì zhèn, qǐ yǒu shí, jí zhǐ.
丙午,京師地震,起酉時,即止。
fù zhì liáo zhōu.
復置遼州。
zhào: kāi fēng fǔ jiè sān lù gōng bīng, bìng yī bǎo jiǎ wèi xíng yǐ qián fù zhì.
詔:「開封府界三路弓兵,並依保甲未行以前復置。」
gēng xū, shàng shū zhì pú shè jiān mén xià shì láng qí guó gōng wáng guī zú. zèng tài shī, shì wén gōng. lǐ bù yán dāng jǔ āi chéng fú, zhào yǐ dà xíng zài bìn, bà zhī. guī zì zhí zhèng zhì zǎi xiàng fán shí liù nián, wú suǒ jiàn míng, shí hào sān zhǐ zǎi xiàng, yǐ qí shàng diàn jìn chéng yún qǔ shèng zhǐ, shàng kě fǒu qì yún lǐng shèng zhǐ, jì tuì yù bǐng shì zhě yún yǐ dé shèng zhǐ gù yě. yòu yǔ cài què bǐ yǐ jǔ sī mǎ guāng, ér xìng xī shī zhī yì wèi qīng yì suǒ yì.
庚戌,尚書至僕射兼門下侍郎岐國公王珪卒。贈太師,諡文恭。禮部言當舉哀成服,詔以大行在殯,罷之。珪自執政至宰相凡十六年,無所建明,時號「三旨宰相」,以其上殿進呈雲「取聖旨」,上可否訖雲「領聖旨」,既退諭稟事者雲「已得聖旨」故也。又與蔡確比以沮司馬光,而興西師之役為清議所抑。
gǎi mìng cài què wèi shān líng shǐ.
改命蔡確為山陵使。
bǐng chén, cì lǐ bù zòu míng jìn shì jiāo dǎo děng jí zhū kē jí dì chū shēn tóng chū shēn sì bǎi liù shí yī rén.
丙辰,賜禮部奏名進士焦蹈等及諸科及第、出身、同出身四百六十一人。
tài huáng tài hòu yì zhào sī mǎ guāng lǚ gōng zhe, wèi zhì, qiǎn zhōng shǐ yíng láo, shǒu shū wèn jīn rì shè shī suǒ yí xiān. wèi jí tiáo xià, yǐ sàn qiǎn xiū jīng chéng yì fū, jiǎn huáng chéng luó zú, zhǐ jìn tíng gōng jì, chū jìn shì yóu wú zhuàng zhě, jiè zhōng wài wú kē liǎn, kuān mín jiān bǎo hù mǎ, bà suǒ mǎi wù huò chǎng. shì yóu zhōng zhǐ, wáng guī děng fú yù zhī yě. cóng fù zūn yù zuò xī zhēng shī lǜ dǐ zuì, cài què yù xiàn yú yǐ gù wèi, qǐ fù qí guān, hòu yuē: zūn yù líng wǔ zhī yì, tú tàn bǎi wàn. xiān dì zhōng yè dé bào, qǐ, huán tà xíng, chè dàn bù néng mèi, zì shì jīng jì, xún zhì dà gù, huò yóu zūn yù, dé miǎn xíng zhū xìng yǐ xiān dì ròu wèi lěng, wú hé gǎn gù sī ēn ér wéi tiān xià gōng yì hū! què sǒng xin lì ér tuì.
太皇太后驛召司馬光、呂公著,未至,遣中使迎勞,手書問今日設施所宜先。未及條下,已散遣修京城役夫,減皇城邏卒,止禁庭工技,出近侍尤無狀者,戒中外無苛斂,寬民間保戶馬,罷所買物貨場。事由中旨,王珪等弗預知也。從父遵裕坐西征失律抵罪,蔡確欲獻諛以固位,乞復其官,後曰:「遵裕靈武之役,塗炭百萬。先帝中夜得報,起,環榻行,徹旦不能寐,自是驚悸,馴致大故,禍由遵裕,得免刑誅幸矣;先帝肉未冷,吾何敢顧私恩而違天下公議乎!」確悚忄栗而退。
wù wǔ, yǐ shàng shū yòu pú shè jiān zhōng shū shì láng cài què wèi shàng shū zuǒ pú shè jiān mén xià shì láng, zhī shū mì yuàn shì hán chēn wèi shàng shū yòu pú shè jiān zhōng shū shì láng, mén xià shì láng zhāng dūn zhī shū mì yuàn, zī zhèng diàn xué shì sī mǎ guāng wèi mén xià shì láng.
戊午,以尚書右僕射兼中書侍郎蔡確為尚書左僕射兼門下侍郎,知樞密院事韓縝為尚書右僕射兼中書侍郎,門下侍郎章惇知樞密院,資政殿學士司馬光為門下侍郎。
chū, guāng yǐ zhī chén zhōu guò què, rù jiàn, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ yǐ wǔ yuè wǔ rì zhào shū shì guāng. guāng yán: zhào shū shǐ mò zhī yán, gù yǐ jǐn shàn zhōng jiān nì yǐ liù shì fáng zhī, chén yǐ wèi rén wéi bù yán, yán zé rù liù shì yǐ. huò yú qún chén yǒu suǒ bāo biǎn, zé wèi zhī yīn yǒu suǒ huái běn zhí zhī wài wēi yǒu suǒ shè, zé wèi zhī fàn fēi qí fēn chén guó jiā ān wēi dà jì, zé wèi zhī shàn yáo jī shì zhī zhòng huò yǔ cháo zhǐ àn hé, zé wèi zhī yíng hé yǐ xíng zhī lìng yán xīn fǎ bù biàn dāng gǎi, zé wèi zhī guān wàng cháo tíng zhī yì yán mín jiān chóu kǔ kě mǐn, zé wèi zhī xuàn huò liú sú zhī qíng. rán zé tiān xià zhī shì, wú fù kě yán zhě, shì zhào shū shǐ yú qiú jiàn ér zhōng yú jù jiàn yě. qǐ shān qù zhōng jiān yī jié, shǐ rén jǐn suǒ huái, bù yōu chù fá, zé zhōng wài zhī shì, yuǎn jìn zhī qíng, rú zhǐ zhū zhǎng yǐ.
初,光以知陳州過闕,入見,太皇太后遣中使以五月五日詔書示光。光言:「詔書始末之言,固已盡善;中間逆以六事防之,臣以為人唯不言,言則入六事矣。或於群臣有所褒貶,則謂之陰有所懷;本職之外微有所涉,則謂之犯非其分;陳國家安危大計,則謂之扇搖機事之重;或與朝旨暗合,則謂之迎合已行之令;言新法不便當改,則謂之觀望朝廷之意;言民間愁苦可憫,則謂之眩惑流俗之情。然則天下之事,無復可言者,是詔書始於求諫而終於拒諫也。乞刪去中間一節,使人盡所懷,不憂黜罰,則中外之事,遠近之情,如指諸掌矣。」
zhì shì bài mén xià shì láng, guāng cí, èr dá dāo bìng jìn. qí yī qǐng lí gé xīn fǎ yuē: xiān dì lì jīng qiú zhì yǐ zhì tài píng, bù xìng suǒ wěi zhī rén bù zú yǐ yǎng fù shèng zhì, duō yǐ jǐ yì qīng gǎi jiù zhāng, wèi zhī xīn fǎ. qí rén yì suǒ yù wèi, rén zhǔ bù néng duó, tiān xià mò néng yí. jìn shēn shì dài fū wàng fēng chéng liú, jìng xiàn cè huà, zuò qīng miáo miǎn yì shì yì shē dài děng fǎ. yòu yǒu biān bǐ zhī chén, xíng xiǎn jiǎo xìng, qīng dòng gān gē, shēn rù dí jìng, shǐ bīng fū shù shí wàn bào hái yú kuàng yě. yòu yǒu shēng shì zhī chén, jiàn yì zhì bǎo jiǎ hù mǎ yǐ zī wǔ bèi, biàn chá yán tiě yě děng fǎ, zēng jiā yè qīn jiē shāng shuì qián yǐ gōng jūn xū, fēi xiān dì zhī běn zhì yě. xiān dì shēng xiá, chén bēn sàng zhì jīng, nǎi méng tài huáng tài hòu bì xià tè jiàng zhōng shǐ, fǎng yǐ dé shī. gù tiān xià shì wù zhì duō, dàn qǐ xià zhào, shǐ lì mín dé shí fēng shàng yán, shù jǐ mín jiān jí kǔ wú bù wén dá. jì ér wén yǒu zhǐ bà xiū chéng yì fū, chè xún luó zhī zú, zhǐ yù qián zào zuò, jīng chéng zhī mín yǐ zì huān yuè. jí chén guī xī jīng zhī hòu, jì wén chì tuì jìn xí zhī wú zhuàng zhě, jiè chì yǒu sī fèng fǎ shī dāng guò wèi fán rǎo zhě, bà wù huò chǎng jí suǒ yǎng hù mǎ, yòu kuān bǎo mǎ nián xiàn, sì fāng zhī rén, wú bù gǔ wǔ shèng dé. fán chén suǒ yù yán zhě, bì xià lüè yǐ xíng zhī. rán shàng yǒu bìng mín shāng guó yǒu hài wú yì zhě, rú bǎo jiǎ miǎn yì qián jiāng guān sān shì, jiē dāng jīn zhī jí wù, lí gé suǒ yí xiān zhě, bié zhuàng zòu wén, fú wàng zǎo cì shī xíng.
至是拜門下侍郎,光辭,二答刂並進。其一請釐革新法曰:「先帝厲精求治以致太平,不幸所委之人不足以仰副聖志,多以己意輕改舊章,謂之新法。其人意所欲為,人主不能奪,天下莫能移。搢紳士大夫望風承流,競獻策畫,作青苗、免役、市易、賒貸等法。又有邊鄙之臣,行險僥倖,輕動干戈,深入敵境,使兵夫數十萬暴骸於曠野。又有生事之臣,建議置保甲、戶馬以資武備,變茶鹽、鐵冶等法,增家業侵街商稅錢以供軍需,非先帝之本志也。先帝升遐,臣奔喪至京,乃蒙太皇太后陛下特降中使,訪以得失。顧天下事務至多,但乞下詔,使吏民得實封上言,庶幾民間疾苦無不聞達。既而聞有旨罷修城役夫,撤巡邏之卒,止御前造作,京城之民已自歡躍。及臣歸西京之後,繼聞斥退近習之無狀者,戒飭有司奉法失當過為繁擾者,罷物貨場及所養戶馬,又寬保馬年限,四方之人,無不鼓舞聖德。凡臣所欲言者,陛下略以行之。然尚有病民傷國有害無益者,如保甲、免役錢、將官三事,皆當今之急務,釐革所宜先者,別狀奏聞,伏望早賜施行。」
shí fāng qiǎn zhōng shǐ zhào guāng shòu gào, guāng fù cí. tài huáng tài hòu cì yǐ shǒu zhào yuē: xiān dì xīn qì tiān xià, tiān zǐ yòu chōng, cǐ hé shí, ér jūn cí wèi xié? qiě shǐ liáng wéi jiǎn xuān zhǐ yuē: zǎo lái suǒ zòu, bèi xī qīng yì, zài jiàng zhào kāi yán lù, qí qīng gōng zhí shī xíng. guāng yóu shì bù gǎn fù cí.
時方遣中使召光受告,光復辭。太皇太后賜以手詔曰:「先帝新棄天下,天子幼沖,此何時,而君辭位邪?」且使梁惟簡宣旨曰:「早來所奏,備悉卿意,再降詔開言路,俟卿供職施行。」光由是不敢復辭。
shí mín rì yè yǐn lǐng yǐ guān xīn zhèng, ér yì zhě yóu yǐ wèi sān nián wú gǎi yú fù zhī dào, guāng kǎi rán zhēng zhī yuē: xiān dì zhī fǎ, qí shàn zhě suī bǎi shì bù kě biàn yě. ruò wáng ān shí lǚ huì qīng děng suǒ jiàn, wèi tiān xià hài, fēi xiān dì běn yì zhě, gǎi zhī dāng rú jiù fén zhěng nì, yóu kǒng bù jí. xī hàn wén dì chú ròu xíng, zhǎn yòu zhǐ zhě qì shì, chī wǔ bǎi zhě duō sǐ, jǐng dì yuán nián jí gǎi zhī. wǔ dì zuò yán tiě què gū jūn shū suàn fǎ, zhāo dì bà zhī. táng dài zōng zòng huàn guān qiú lù yí, zhì kè zhě, jū zhì sì fāng zhī rén, dé zōng lì wèi sān yuè bà zhī. dé zōng wǎn nián wèi gōng shì, wǔ fāng xiǎo ér bào héng, yán tiě yuè jìn xiàn yú, shùn dì jí wèi bà zhī. dāng shí yuè fú, hòu shì chēng sòng, wèi yǒu huò fēi zhī zhě yě. kuàng tài huáng tài hòu yǐ mǔ gǎi zi, fēi zi gǎi fù hū! yú shì zhòng yì nǎi xī.
時民日夜引領以觀新政,而議者猶以為三年無改於父之道,光慨然爭之曰:「先帝之法,其善者雖百世不可變也。若王安石、呂惠卿等所建,為天下害,非先帝本意者,改之當如救焚拯溺,猶恐不及。昔漢文帝除肉刑,斬右趾者棄市,笞五百者多死,景帝元年即改之。武帝作鹽鐵、榷酤、均輸算法,昭帝罷之。唐代宗縱宦官求賂遺,置客者,拘滯四方之人,德宗立未三月罷之。德宗晚年為宮市,五坊小兒暴橫,鹽鐵月進羨餘,順帝即位罷之。當時悅服,後世稱頌,未有或非之者也。況太皇太后以母改子,非子改父乎!」於是眾議乃息。
liù yuè, bǐng yín, bà fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ bù xǔ tóu jūn jí chōng gōng jiàn shǒu zhǐ huī.
六月,丙寅,罷府界三路保甲不許投軍及充弓箭手指揮。
wù chén, liáo zhǔ zhù tuō gǔ liè.
戊辰,遼主駐拖古烈。
gēng wǔ, cì chǔ zhōu xiào zǐ xú jī juàn mǐ. jī sān suì fù mò, měi dàn, kū shén āi. mǔ shǐ dú xiào jīng, zhé liú tì. shì mǔ jǐn xiào, zhāo xī guān dài dìng shěng. nián sì shí, bù hūn bù shì. bù hūn zhě, kǒng yì xìng bù néng jǐn xīn yú mǔ yě bù shì zhě, kǒng yī rì qù qí qīn yě. xiāng rén miǎn zhī jiù jǔ, suì xié mǔ zhī jīng shī. jì dēng dì, wèi diào guān ér mǔ wáng, suì bù fù shì. jiān sī shàng qí xíng, yǐ wèi jùn jiào shòu. jiǔ zhī, zhì shì, guī shān yáng. jī cháng yǔ sū shì yuē: zì gǔ jiē yǒu gōng, dú chēng dà yǔ zhī gōng, zì gǔ jiē yǒu cái, dú chēng zhōu gōng zhī cái, yǐ qí yǒu dé yǐ jiāng zhī gù ěr. shì rán qí yán.
庚午,賜楚州孝子徐積絹米。積三歲父歿,每旦,哭甚哀。母使讀《孝經》,輒流涕。事母盡孝,朝夕冠帶定省。年四十,不婚不仕。不婚者,恐異姓不能盡心於母也;不仕者,恐一日去其親也。鄉人勉之就舉,遂偕母之京師。既登第,未調官而母亡,遂不復仕。監司上其行,以為郡教授。久之,致仕,歸山陽。積嘗語蘇軾曰:「自古皆有功,獨稱大禹之功,自古皆有才,獨稱周公之才,以其有德以將之故爾。」軾然其言。
liáo zhǔ niàn xiāo wū nà zhī zhōng, yù shǐ shàng yuè guó gōng zhǔ. gōng zhǔ, liáo zhǔ dì sān nǚ, xiān xià jià xiāo chóu wò, shí wò yǐ zuì lí hūn, gù yù shǐ wū nà shàng zhī, wū nà gù cí. rén shēn, gǎi wáng jī wèi nán fǔ zǎi xiàng, jí mìng wū nà jiān zhī nán yuàn shū mì shǐ shì.
遼主念蕭烏納之忠,欲使尚越國公主。公主,遼主第三女,先下嫁蕭酬斡,時斡以罪離婚,故欲使烏納尚之,烏納固辭。壬申,改王績為南府宰相,即命烏納兼知南院樞密使事。
bǐng zǐ, yǐ zī zhèng diàn xué shì hán wéi zhī chén zhōu. wéi chū fù lín què tíng, tài huáng tài hòu jiàng shǒu zhào láo wèn. wéi zòu: zhì tiān xià zhī dào, bù bì guò qiú gāo yuǎn, zài shěn rén qíng ér yǐ. shí rén qíng bù nán, yǐ jǐ zhī xīn tuī rén zhī qíng kě jiàn yǐ. rén qíng pín zé sī fù, kǔ zé sī lè, láo kùn zé sī xī, yù sāi zé sī tōng. bì xià chéng néng cháng yǐ lì mín wèi běn, zé rén fù yǐ cháng yǐ ài mín wèi xīn, zé rén lè yǐ yì shì zhī yǒu fáng nóng wù zhě qù zhī, zé láo kùn xī yǐ fǎ jìn zhī wú yì zhì dào zhě juān zhī, zé yù sāi tōng yǐ. yòu zòu: chén cháng qǐng bì xià shēn chá dào zéi zhī yuán, bà fēi yè zhī lìng, kuān xùn liàn zhī chéng, gài wèi bǎo jiǎ bǎo mǎ fā yě. chén fēi wèi guó mǎ suì bù kě yǎng, dàn guān zhì jiān mù kě yǐ fēi wèi bīng mín suì bù kě jiào, dàn yú nóng xì yī shí xùn liàn kě yǐ. zhì shì, qǐ zhī chén zhōu wèi xíng, zhào jiān shì dú, jiā dà xué shì.
丙子,以資政殿學士韓維知陳州。維初赴臨闕庭,太皇太后降手詔勞問。維奏:「治天下之道,不必過求高遠,在審人情而已。識人情不難,以己之心推人之情可見矣。人情貧則思富,苦則思樂,勞困則思息,鬱塞則思通。陛下誠能常以利民為本,則人富矣;常以愛民為心,則人樂矣;役事之有妨農務者去之,則勞困息矣;法禁之無益治道者蠲之,則鬱塞通矣。」又奏:「臣嘗請陛下深察盜賊之原,罷非業之令,寬訓練之程,蓋為保甲、保馬發也。臣非謂國馬遂不可養,但官置監牧可矣;非謂兵民遂不可教,但於農隙一時訓練可矣。」至是,起知陳州;未行,召兼侍讀,加大學士。
dīng chǒu, zōng zhèng sì chéng chéng hào zú. hào shí wǔ liù shí, yǔ dì yí wén zhōu dūn yí lùn xué, suì yàn kē jǔ, kǎi rán yǒu qiú dào zhī zhì, fàn làn yú zhū jiā, chū rù yú shì lǎo zhě jǐ shí nián, fǎn qiú zhū liù jīng ér hòu dé zhī. qí yán yuē: dào zhī bù míng, yì duān hài zhī yě. xī zhī hài jìn ér yì zhī, jīn zhī hài shēn ér nán biàn xī zhī huò rén yě chéng qí mí àn, jīn zhī huò rén yě yīn qí gāo míng. shì jiē zhèng lù zhī zhēn wú, shèng mén zhī bì sāi, pì zhī ér hòu kě yǐ rù dào. hào zú, wén yàn bó biǎo qí mù yuē míng dào xiān shēng. dì yí xù zhī yuē: mèng kē sǐ, shèng rén zhī xué bù chuán, xiān shēng shēng yú qiān sì bǎi nián zhī hòu, dé bù chuán zhī xué yú yí jīng, zì mèng zǐ zhī hòu, yī rén ér yǐ.
丁丑,宗正寺丞程顥卒。顥十五六時,與弟頤聞周惇頤論學,遂厭科舉,慨然有求道之志,泛濫於諸家,出入於釋、老者幾十年,反求諸《六經》而後得之。其言曰:「道之不明,異端害之也。昔之害近而易知,今之害深而難辨;昔之惑人也乘其迷暗,今之惑人也因其高明。是皆正路之榛蕪,聖門之蔽塞,辟之而後可以入道。」顥卒,文彥博表其墓曰「明道先生」。弟頤序之曰:「孟軻死,聖人之學不傳,先生生於千四百年之後,得不傳之學於遺經,自孟子之後,一人而已。」
wù yín, yǐ fèng yì láng zhī ān xǐ xiàn shì qīng píng wáng yán sǒu wèi jiān chá yù shǐ. chū, shén zōng zhào jìn chén jǔ yù shǐ, jǔ zhě yì shǔ yán sǒu ér wèi jí shí. huò wèi kě yī wǎng jiàn, yán sǒu xiào yuē: shì suǒ wèi chéng shēn yù shǐ yě. zú bù jiàn. zhì shì, yòng liú zhì jiàn rù tái.
戊寅,以奉議郎、知安喜縣事清平王岩叟為監察御史。初,神宗詔近臣舉御史,舉者意屬岩叟而未及識。或謂可一往見,岩叟笑曰:「是所謂呈身御史也。」卒不見。至是,用劉摯薦入台。
guǐ wèi, lǚ gōng zhe rù jiàn, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ cì shí. gōng zhe shàng zòu shí shì: yī yuē wèi tiān, èr yuē ài mín, sān yuē xiū shēn, sì yuē jiǎng xué, wǔ yuē rèn xián, liù yuē nà jiàn, qī yuē báo liǎn, bā yuē shěng xíng, jiǔ yuē qù shē, shí yuē wú yì. yòu shàng zòu yán: xiān dì xīn dìng gōng zhì, shè jiàn yì dài fū sī jiàn zhèng yán, yuán shù shén bèi. yí xuǎn gǔ gěng gǎn yán zhī shì, biàn zhì zuǒ yòu, shǐ zhí jiàn zhēng. yòu, yù shǐ zhī guān, hào wèi tiān zǐ ěr mù, ér bǐ nián yǐ lái, zhuān jǔ liù chá gù shì. fú qǐ jǐn bà chá àn, zhǐ zhì yán shì yù shǐ sì rén huò liù rén, réng zhào jiàn guān yù shǐ bìng xū zhí yán wú huì, guī zhǔ shàng zhī guò shī, jǔ shí zhèng zhī pī móu, zhǐ qún chén zhī jiān dǎng, chén xià mín zhī jí kǔ.
癸未,呂公著入見,太皇太后遣中使賜食。公著上奏十事:一曰畏天,二曰愛民,三曰修身,四曰講學,五曰任賢,六曰納諫,七曰薄斂,八曰省刑,九曰去奢,十曰無逸。又上奏言:「先帝新定宮制,設諫議大夫、司諫、正言,員數甚備。宜選骨鯁敢言之士,遍置左右,使職諫爭。又,御史之官,號為天子耳目,而比年以來,專舉六察故事。伏乞盡罷察案,止置言事御史四人或六人,仍詔諫官、御史並須直言無諱,規主上之過失,舉時政之紕繆,指群臣之奸黨,陳下民之疾苦。」
zhào: hù bù jū cuī shì yì xī qián zhǔn shè chú fàng wài, qí běn qián tè yǔ diàn xiàn sān nián.
詔:「戶部拘催市易息錢准赦除放外,其本錢特與殿限三年。」
dīng hài, zhào yuē: zhèn chū lǎn shù zhèng, yù yú dà dào, sù yè zhī wèi, jù wú yǐ zhāng xiān dì zhī xiū liè ér ān jí tiān xià zhī mín. yǒng wéi gǔ zhī wáng zhě, yù zhì zhī shǐ, bì míng mù dá cōng yǐ fáng yōng bì. shī bù yún hū: fǎng yǔ luò zhǐ. cǐ chéng wáng suǒ yǐ qiú zhù ér qún chén suǒ yǐ jìn jiè, shàng xià jiāo jǐng, yǐ suì wén wǔ zhī gōng, zhèn shén mù yān. yīng zhōng wài chén liáo jí mín shù, bìng xǔ shí fēng zhí yán cháo zhèng què shī, mín jiān jí kǔ, zài jīng yú dēng wén gǔ jiǎn yuàn tóu jìn, zài wài yú suǒ shǔ zhōu jūn yì yǐ zhì wén, zhèn jiāng qīn lǎn, yǐ kǎo qiú qí zhōng ér shī zhī. sī mǎ guāng fán sān zòu qǐ gǎi qián zhào, yú shì shǐ yòng qí yán yě.
丁亥,詔曰:「朕初攬庶政,郁於大道,夙夜祗畏,懼無以章先帝之休烈而安輯天下之民。永惟古之王者,御治之始,必明目達聰以防壅蔽。《詩》不云乎:『訪予落止。』此成王所以求助而群臣所以進戒,上下交儆,以遂文、武之功,朕甚慕焉。應中外臣僚及民庶,並許實封直言朝政闕失,民間疾苦,在京於登聞鼓、檢院投進,在外於所屬州軍驛以置聞,朕將親覽,以考求其中而施之。」司馬光凡三奏乞改前詔,於是始用其言也。
lǚ gōng zhe jì shàng shí shì, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ yù gōng zhe yuē: lǎn qīng suǒ zòu, shēn yǒu kāi yì. dāng cǐ zhěng mín jí kǔ, gèng zhāng hé zhě wèi xiān? gēng yín, gōng zhe fù shàng zòu yuē: zì wáng ān shí bǐng zhèng, biàn yì jiù fǎ, qún chén yǒu lùn qí fēi biàn zhě, zhǐ yǐ wèi jǔ huài fǎ dù, bì jiā fèi chì. shì yǐ qīng miáo miǎn yì zhī fǎ xíng ér qǔ mín zhī cái jǐn, bǎo jiǎ bǎo mǎ zhī fǎ xíng ér yòng mín zhī lì jié, shì yì chá yán zhī fǎ xíng ér duó mín zhī lì xī, ruò cǐ zhī lèi shén zhòng. gèng zhāng xū yǒu shù, bù zài cāng zú. qiě rú qīng miáo zhī fǎ, dàn bà zhú nián bǐ xiào, zé guān sī jì bù yāo gōng, bǎi xìng zì miǎn yì lēi zhī huàn. miǎn yì zhī fǎ, dāng shǎo qǔ kuān shèng zhī shù, dù qí chà gù suǒ yí, wú lìng xià hù xū yǒu shū nà. bǎo jiǎ zhī fǎ, zhǐ lìng jiù dōng yuè nóng xì jiào xí, réng wěi běn lù jiān sī tí àn, jì bù zhì fáng nóng hài mín, zé zhòng shù shāo dé ān yè. zhì yú bǎo mǎ zhī fǎ, xiān cháo yǐ zhī yǒu sī fèng xíng zhī móu shì yì zhī fǎ, xiān dì yóu jué qí yǒu hài ér wú lì jí fú jiàn jiāng nán děng lù pèi mài chá yán guò duō, bǐ fāng zhī mín dài bù liáo shēng, kǒng dāng yī qiè bà qù, ér nán fāng yán fǎ, sān lù bǎo jiǎ, yóu yí xiān gé zhě yě. bì xià bì yù gèng xiū shù zhèng, shǐ bù jīng wù tīng ér shí lì jí mín, mò ruò rèn rén wèi jí. yòu shàng zòu yuē: sūn jué fāng zhèng yǒu xué shí, kě yǐ chōng jiàn yì dài fū. fàn chún rén gāng jìn yǒu fēng lì, kě yǐ chōng jiàn yì dài fū huò hù bù yòu cáo shì láng. lǐ cháng qīng zhí yǒu shǒu, kě bèi yù shǐ zhōng chéng. liú zhì zī xìng duān hòu, kě chōng shì yù shǐ. sū shì wáng yán sǒu bìng yǒu cái qì, kě chōng jiàn guān huò yán shì yù shǐ.
呂公著既上十事,太皇太后遣中使諭公著曰:「覽卿所奏,深有開益。當此拯民疾苦,更張何者為先?」庚寅,公著復上奏曰:「自王安石秉政,變易舊法,群臣有論其非便者,指以為沮壞法度,必加廢斥。是以青苗、免役之法行而取民之財盡,保甲、保馬之法行而用民之力竭,市易、茶鹽之法行而奪民之利悉,若此之類甚眾。更張須有術,不在倉卒。且如青苗之法,但罷逐年比校,則官司既不邀功,百姓自免抑勒之患。免役之法,當少取寬剩之數,度其差雇所宜,無令下戶虛有輸納。保甲之法,止令就冬月農隙教習,仍委本路監司提案,既不至妨農害民,則眾庶稍得安業。至於保馬之法,先朝已知有司奉行之繆;市易之法,先帝尤覺其有害而無利;及福建、江南等路配賣茶鹽過多,彼方之民殆不聊生,恐當一切罷去,而南方鹽法,三路保甲,尤宜先革者也。陛下必欲更修庶政,使不驚物聽而實利及民,莫若任人為急。」又上奏曰:「孫覺方正有學識,可以充諫議大夫。范純仁剛勁有風力,可以充諫議大夫或戶部右曹侍郎。李常清直有守,可備御史中丞。劉摯資性端厚,可充侍御史。蘇軾、王岩叟並有才氣,可充諫官或言事御史。」
tài huáng tài hòu fēng gōng zhe dá dāo zi fù sī mǎ guāng: xiáng suǒ chén gèng zhāng lì hài, zhí shū yǐ wén. guāng zòu: gōng zhe suǒ chén, yǔ chén yán zhèng xiāng fú hé wéi bǎo jiǎ yī shì, jì zhī qí wèi hài yú mín, wú yì yú guó jiā, dāng yī qiè fèi bà, gèng ān yòng jiào xí.
太皇太后封公著答刂子付司馬光:「詳所陳更張利害,直書以聞。」光奏:「公著所陳,與臣言正相符合;唯保甲一事,既知其為害於民,無益於國家,當一切廢罷,更安用教習。」
guāng yòu zòu yán: bì xià tuī xīn yú chén, bǐ zé duō shì. qiè jiàn liú zhì gōng zhōng gāng zhèng, shǐ zhōng bù biàn zhào yàn ruò bó xué yǒu fù fēng, nèi xíng xiū chì fù yáo yú qīng lì ān tián, zhì yān suì jiǔ fàn chún rén lín shì míng mǐn, bù wèi qiáng yù táng shū wèn xíng jǐ yǒu chǐ, nán jìn yì tuì fàn zǔ yǔ wēn liáng duān hòu, xiū shēn wú quē. cǐ liù rén zhě, jiē sù suǒ shú zhī, ruò shǐ zhī huò chù tái jiàn, huò shì jiǎng dú, bì yǒu bì yì. yú rú lǚ dà fáng wáng cún lǐ cháng sūn jué hú zōng yù hán zōng dào liáng dào zhào jūn xī wáng yán sǒu yàn zhī zhǐ fàn chún lǐ sū shì sū zhé zhū guāng tíng, huò yǐ xíng yì, huò yǐ wén xué, jiē wèi zhòng suǒ tuī, fú wàng bì xià jì qí míng xìng, gè suí qì néng, lín shí rèn shǐ. zhì wén yàn bó lǚ gōng zhe féng jīng sūn gù hán wéi děng, jiē guó zhī lǎo chéng, kě yǐ yǐ xìn, yì lìng gè jǔ suǒ zhī, shù jǐ kě yǐ cān kǎo yì tóng, wú suǒ yí yì.
光又奏言:「陛下推心於臣,俾擇多士。竊見劉摯公忠剛正,始終不變;趙彥若博學有父風,內行修飭;傅堯俞清立安恬,滯淹歲久;范純仁臨事明敏,不畏強御;唐淑問行己有恥,難進易退;范祖禹溫良端厚,修身無缺。此六人者,皆素所熟知,若使之或處台諫,或侍講讀,必有裨益。餘如呂大防、王存、李常、孫覺、胡宗愈、韓宗道、梁燾、趙君錫、王岩叟、晏知止、范純禮、蘇軾、蘇轍、硃光庭,或以行義,或以文學,皆為眾所推,伏望陛下紀其名姓,各隨器能,臨時任使。至文彥博、呂公著、馮京、孫固、韓維等,皆國之老成,可以倚信,亦令各舉所知,庶幾可以參考異同,無所遺逸。」
zhī qìng zhōu fàn chún rén yán: jùn yì zhī bì, shǒu lìng zhī zhī yí lù zhī bì, yán sī zhī zhī chá yán lì jú mín bīng xíng fǎ chāi yì zhī bì, tí qí jú jí shòu qí jì zhě zhī zhī jūn zhèng zhī bì, sān shuài yǔ jiāng lǐng zhě zhī zhī biān fáng zhī bì, shǒu biān zhě zhī zhī. fú wàng tè xià míng zhào, gè shǐ tiáo chén běn zhí, xiàn yī yuè nèi wén zòu. yì kě yīn qí suǒ chén, lüè zhī qí rén zhī cái shí, rán hòu shěn zé ér xíng zhī.
知慶州范純仁言:「郡邑之弊,守令知之;一路之弊,鹽司知之;茶鹽、利局、民兵、刑法、差役之弊,提其局及受其寄者知之;軍政之弊,三帥與將領者知之;邊防之弊,守邊者知之。伏望特下明詔,各使條陳本職,限一月內聞奏。亦可因其所陳,略知其人之才識,然後審擇而行之。」
qiū, qī yuè, jiǎ wǔ, zhào zhū zhèn zhài shì yì dǐ dāng bìng bà.
秋,七月,甲午,詔諸鎮寨市易抵當並罷。
wù xū, yǐ zī zhèng diàn dà xué shì jiān shì dú lǚ gōng zhe wèi shàng shū zuǒ chéng. gōng zhe yán: guó cháo zhī zhì, měi biàn diàn zòu shì, zhǐ zhōng shū shū mì yuàn liǎng bān. zuó xiān dì xiū dìng guān zhì, zhōng shū mén xià shàng shū shěng gè wèi yī bān, suī yǒu sān xǐng, tóng shàng jìn chéng zhě, gài yì xiān yǐ. zhí zhèng zhī chén, jiē shì cháo tíng lín xuǎn, zhèng dāng yī xīn tóng lì, jí zhòng rén zhī zhì, yǐ fǔ wéi xīn zhī zhèng. suì zhào yīng sān xǐng hé qǔ zhǐ shì jí tái jiàn zhāng zòu, bìng tóng jìn chéng shī xíng.
戊戌,以資政殿大學士兼侍讀呂公著為尚書左丞。公著言:「國朝之制,每便殿奏事,止中書、樞密院兩班。昨先帝修定官制,中書、門下、尚書省各為一班,雖有三省,同上進呈者,蓋亦鮮矣。執政之臣,皆是朝廷磷選,正當一心同力,集眾人之智,以輔維新之政。」遂詔應三省合取旨事及台諫章奏,並同進呈施行。
zhào: fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ, zì lái nián zhēng yuè yǐ hòu, bìng bà tuán jiào, réng yī yì yǒng jiù fǎ, měi suì nóng xì fù xiàn, jiào yuè yī yuè.
詔:「府界三路保甲,自來年正月以後,並罷團教,仍依義勇舊法,每歲農隙赴縣,教閱一月。」
jiǎ chén, sī mǎ guāng qǐ jǐn bà zhū chù bǎo jiǎ, bǎo zhèng zhǎng shǐ guī nóng. yī jiù zhì qí zhǎng zhuàng dīng, xún bǔ zī zéi hù zhǎng cuī dū shuì fù. qí suǒ yǎng bǎo mǎ, jiǎn zé jù zhuàng, tài pú sì liàng gěi jià qián, fēn pèi liǎng qí jì yuàn. cài què děng zhí zòu bù xíng. zhào: bǎo jiǎ yī shū mì yuàn jīn yuè liù rì zhǐ huī, bǎo mǎ bié yì lì fǎ.
甲辰,司馬光乞盡罷諸處保甲,保正長使歸農。依舊置耆長、壯丁,巡捕資賊;戶長催督稅賦。其所養保馬,揀擇句狀,太僕寺量給價錢,分配兩騏驥院。蔡確等執奏不行。詔:「保甲依樞密院今月六日指揮,保馬別議立法。」
shí chén liáo mín shù yīng zhào yán xīn fǎ bù biàn zhě shù qiān rén. sī mǎ guāng zòu: qǐ xiáng fù sān xǐng, wěi zhí zhèng kàn xiáng, zé qí kě qǔ zhě yòng huáng zhǐ qiān chū zài jìn, huò liú zhì zuǒ yòu, huò jiàng fù yǒu sī shī xíng. cóng zhī.
時臣僚民庶應詔言新法不便者數千人。司馬光奏:「乞降付三省,委執政看詳,擇其可取者用黃紙簽出再進,或留置左右,或降付有司施行。」從之。
bǐng wǔ, liáo qiǎn shǐ lái diào jì.
丙午,遼遣使來弔祭。
bǐng chén, lì bù shì láng xióng běn zòu guī huà nóng zhì huì yì tóng, zuò fá jīn.
丙辰,吏部侍郎熊本奏歸化儂智會異同,坐罰金。
bà yuán zhōu zēng xiū bǎo zhài.
罷沅州增修堡砦。
wù wǔ, liáo zhǔ liè yú chì shān.
戊午,遼主獵於赤山。
bā yuè, yǐ chǒu, zhào: àn chá guān suǒ zhì, yǒu cái néng xiǎn zhù zhě, yǐ míng wén.
八月,乙丑,詔:「案察官所至,有才能顯著者,以名聞。」
dīng mǎo, liáo zhǔ rú qìng zhōu wù chén, yè qìng líng.
丁卯,遼主如慶州;戊辰,謁慶陵。
guǐ wèi, jiàn yì dài fū sūn jué yán: qǐ yī tiān xǐ yuán nián shǒu zhào, yán shì zuǒ yòu jiàn yì dài fū zuǒ yòu bǔ què shí yí, fán fā lìng jǔ shì, yǒu bù biàn yú shí, bù hé yú dào, dà zé tíng yì, xiǎo zé shàng fēng. ruò xián liáng zhī yí zhì yú xià, zhōng xiào zhī bù wén yú shàng, zé tiáo qí shì zhuàng ér jiàn yán zhī. zhào yī cǐ shēn míng xíng xià.
癸未,諫議大夫孫覺言:「乞依天禧元年手詔,言事左右諫議大夫、左右補闕、拾遺,凡發令舉事,有不便於時,不合於道,大則廷議,小則上封。若賢良之遺滯於下,忠孝之不聞於上,則條其事狀而薦言之。」詔依此申明行下。
dīng hài, zhào: fǔ jiè xīn zhì mù mǎ jiān bìng tí jǔ jīng dù zhì zhì mù mǎ sī bìng bà.
丁亥,詔:「府界新置牧馬監並提舉經度制置牧馬司並罷。」
jǐ chǒu, sī mǎ guāng yán: jìn jiàng nóng mín sù jí kǔ shí fēng zhuàng wáng sè děng yī bǎi wǔ shí dào chú suǒ sù zhòng fù wài, jù yǐ qiān tiē jìn rù. qiè wéi nóng cán zhě, tiān xià yī shí zhī yuán, rén zhī suǒ yǐ yǎng shēng yě, shì yǐ shèng wáng zhòng zhī. qiè wén tài zōng cháng yóu jīn míng chí, zhào tián fù shù shí rén yú diàn shàng, cì xí zuò, wèn yǐ mín jiān jí kǔ, láo zhī yǐ bó. tài zōng xìng yú cè wēi, mín jiān shì gù wú bù zhī, suǒ yǐ rán zhě, kǒng fù guì ér wàng zhī gù yě. zhēn zōng rǔ mǔ qín guó fū rén liú shì, běn nóng jiā yě, xǐ yán nóng jiā zhī shì, zhēn zōng zì yòu wén zhī jí jiàn dà wèi, xián píng jǐng dé zhī zhì, wèi yǒu sòng lóng píng zhī jí, jǐng dé nóng tián chì zhì jīn chēng wèi jīng dāng. zì fēi dà kāi yán lù, shǐ quǎn mǔ zhī mín jiē dé shàng fēng shì, zé cǐ cáo jí kǔ, hé yóu yǒu wàn fēn zhī yī de dá yú tiān tīng zāi!
己丑,司馬光言:「近降農民訴疾苦實封狀王嗇等一百五十道;除所訴重複外,俱以簽帖進入。竊唯農蠶者,天下衣食之源,人之所以仰生也,是以聖王重之。竊聞太宗嘗游金明池,召田婦數十人於殿上,賜席坐,問以民間疾苦,勞之以帛。太宗興於側微,民間事固無不知,所以然者,恐富貴而忘之故也。真宗乳母秦國夫人劉氏,本農家也,喜言農家之事,真宗自幼聞之;及踐大位,咸平、景德之治,為有宋隆平之極,《景德農田敕》至今稱為精當。自非大開言路,使畎畝之民皆得上封事,則此曹疾苦,何由有萬分之一得達於天聽哉!
chū, xī níng liù nián lì fǎ, quàn mín zāi sāng, yǒu bù qū lìng, zé fǎng wū sù lǐ bù wèi zhī fá. zhì shì chǔ qiū mín hú chāng děng yán qí bù biàn, zhào bà zhī, qiě juān suǒ fù fá jīn. xìng píng xiàn yì mín tián wèi mù dì, mín yì zì yán, zhào xī hái zhī.
初,熙寧六年立法,勸民栽桑,有不趨令,則仿屋粟、里布為之罰。至是楚丘民胡昌等言其不便,詔罷之,且蠲所負罰金。興平縣抑民田為牧地,民亦自言,詔悉還之。
jiǔ yuè, yǐ wèi, bà miǎn xíng qián.
九月,乙未,罷免行錢。
wù xū, shàng dà xíng huáng dì shì yuē yīng wén liè wǔ shèng xiào huáng dì, miào hào shén zōng.
戊戌,上大行皇帝諡曰英文烈武聖孝皇帝,廟號神宗。
jǐ yǒu, yǐ mì shū shǎo jiān liú zhì wèi shì yù shǐ.
己酉,以秘書少監劉摯為侍御史。
zhì shàng shū yuē: fú jiàn jiàn guān zhǐ yǒu dài fū yī yuán, yù shǐ tái zì zhōng chéng shì yù shǐ liǎng diàn zhōng, fǎ dé yán shì wài, jiān chá yù shǐ liù yuán, zhuān yǐ chá zhì guān sī gōng shì. yù wàng shèng cí yú jiàn yuàn zēng zhì jiàn guān yuán shù, běn tái liù chá yù shǐ bìng xǔ yán shì, qí suǒ lǐng chá àn zì bù fèi rú gù. suǒ guì gòng jǐn zhōng lì, jiāo fǔ shèng zhèng.
摯上疏曰:「伏見諫官止有大夫一員,御史台自中丞、侍御史、兩殿中,法得言事外,監察御史六員,專以察治官司公事。欲望聖慈於諫院增置諫官員數,本台六察御史並許言事,其所領察案自不廢如故。所貴共盡忠力,交輔聖政。」
zhào cháo fèng láng zhī dēng zhōu sū shì wèi lǐ bù láng zhōng.
召朝奉郎、知登州蘇軾為禮部郎中。
wù wǔ, jiān chá yù shǐ wáng yán sǒu shàng shū yuē: jīn mín zhī dà hài, bù guò sān wǔ shì, rú qīng miáo shí kùn mín zhī běn, xū jǐn bà zhī ér jìn rì zhǐ huī, dàn lìng jiǎn kuān shèng ér yǐ. bǎo jiǎ zhī hài, gài yóu tí jǔ yī sī shàng xià guān lì bī zhī shǐ rán, ér jìn rì zhǐ huī, suī zhǐ lìng dōng jiào, rán guān sī shàng cún. cǐ jiē jiān xié suì fēi shì guò, jiāng zhì shēn zhī bì lüè shì gèng zhāng, yǐ yīng bì xià shèng yì. yuàn lìng jiǎng jiū ér lì chú zhī.
戊午,監察御史王岩叟上疏曰:「今民之大害,不過三五事,如青苗實困民之本,須盡罷之;而近日指揮,但令減寬剩而已。保甲之害,蓋由提舉一司上下官吏逼之使然,而近日指揮,雖止令冬教,然官司尚存。此皆奸邪遂非飾過,將至深之弊略示更張,以應陛下聖意。願令講究而力除之。」
dōng, shí yuè, guǐ hài, liáo zhǔ rú hǎo cǎo diàn.
冬,十月,癸亥,遼主如好草淀。
jiǎ zǐ, xià guó qiǎn shǐ jìn zhù shān líng mǎ.
甲子,夏國遣使進助山陵馬。
guǐ yǒu, zhào: fǎng táng liù diǎn zhì jiàn guān, qí jù suǒ zhì yuán yǐ wén. cóng liú zhì zhī yán yě.
癸酉,詔:「仿《唐六典》置諫官,其具所置員以聞。」從劉摯之言也。
dīng chǒu, zhào: shàng shū shì láng gěi shě jiàn yì zhōng chéng dài zhì yǐ shàng, gè jǔ kān chōng jiàn guān èr rén yǐ wén.
丁丑,詔:「尚書、侍郎、給、舍、諫議、中丞、待制以上,各舉堪充諫官二人以聞。」
chū, zhōng zhǐ chú fàn chún rén wèi zuǒ jiàn yì dài fū, táng shū wèn wèi zuǒ sī jiàn, zhū guāng tíng wèi zuǒ zhèng yán, sū zhé wèi yòu sī jiàn, fàn zǔ yǔ wèi yòu zhèng yán, lìng sān xǐng shū mì yuàn tóng jìn chéng. tài huáng tài hòu wèn: cǐ wǔ rén hé rú? zhāng xin xiǎng yuē: gù shì, jiàn guān jiē lìng liǎng zhì yǐ shàng zòu jǔ, rán hòu zǎi zhí jìn nǐ. jīn chú mù yóu zhōng chū, chén bù zhī bì xià cóng hé zhī zhī, dé fēi zuǒ yòu suǒ jiàn? cǐ mén bù kě jìn qǐ. tài huáng tài hòu yuē: jiē dà chén suǒ jiàn, fēi zuǒ yòu yě. dūn yuē: dà chén dāng míng yáng, hé yǐ mì jiàn? yóu shì lǚ gōng zhe yǐ fàn zǔ yǔ, hán chēn sī mǎ guāng yǐ fàn chún rén qīn xián wèi yán. dūn yuē: tái jiàn suǒ yǐ jiū shéng zhí zhèng zhī bù fǎ. gù shì, zhí zhèng chū chú, qīn qī jí suǒ jǔ zhī rén jiàn wèi tái jiàn zhě jiē xǐ tā guān. jīn dāng xún gù shì, bù kě wéi zǔ zōng fǎ. guāng yuē: chún rén zǔ yǔ zuò jiàn guān, chéng xié zhòng wàng. bù kě yǐ chén gù fáng xián zhě lù, chén níng bì wèi. dūn yuē: chēn guāng gōng zhe bì bù zhì yǒu sī, wàn yī tā rì yǒu jiān chén zhí zhèng, yuán cǐ wèi lì. chún rén zǔ yǔ qǐng chú tā guān, réng lìng liǎng zhì yǐ shàng gè dé zòu jǔ. gù yǒu shì zhào. shū wèn guāng tíng zhé chú mìng jiē rú gù gǎi chún rén wèi tiān zhāng gé dài zhì, zǔ yǔ wèi zhù zuò zuǒ láng.
初,中旨除范純仁為左諫議大夫,唐淑問為左司諫,硃光庭為左正言,蘇轍為右司諫,范祖禹為右正言,令三省、樞密院同進呈。太皇太后問:「此五人何如?」章忄享曰:「故事,諫官皆令兩制以上奏舉,然後宰執進擬。今除目由中出,臣不知陛下從何知之,得非左右所薦?此門不可浸啟。」太皇太后曰:「皆大臣所薦,非左右也。」惇曰:「大臣當明揚,何以密薦?」由是呂公著以范祖禹,韓縝、司馬光以范純仁親嫌為言。惇曰:「台諫所以糾繩執政之不法。故事,執政初除,親戚及所舉之人見為台諫者皆徙它官。今當循故事,不可違祖宗法。」光曰:「純仁、祖禹作諫官,誠協眾望。不可以臣故妨賢者路,臣寧避位。」惇曰:「縝、光、公著必不至有私,萬一它日有奸臣執政,援此為例。純仁、祖禹請除它官,仍令兩制以上各得奏舉。」故有是詔。淑問、光庭、轍除命皆如故;改純仁為天章閣待制,祖禹為著作佐郎。
zhào: jiān chá yù shǐ jiān yán shì, diàn zhōng shì yù shǐ jiān chá shì. yòng lǚ gōng zhe jí liú zhì yán yě.
詔:「監察御史兼言事,殿中侍御史兼察事。」用呂公著及劉摯言也。
zhào: bà yì cāng, qí yǐ nà shù, yù qiàn suì yǐ chōng zhèn jì.
詔:「罷義倉,其已納數,遇歉歲以充賑濟。」
jǐ mǎo, zhào: jūn kuān mín lì. yǒu sī huò zhì fèi gé zhě, jiān sī yù shǐ jiū hé zhī.
己卯,詔:「均寬民力。有司或致廢格者,監司、御史糾劾之。」
hé jué dà míng xiǎo zhāng kǒu, hé běi zhū jùn jiē bèi shuǐ zāi. zhī chán zhōu wáng lìng tú jiàn yì jùn yíng yáng sào jiù hé, yòu fā sūn cūn jīn dī zhì yuē, fù gù dào. zhuǎn yùn shǐ fàn zǐ qí réng qǐng yú dà wú běi àn xiū jìn jù yá, pǐ yuē hé shì. yú shì huí hé dōng liú zhī yì qǐ.
河決大名小張口,河北諸郡皆被水災。知澶州王令圖建議浚迎陽埽舊河,又發孫村金堤置約,復故道。轉運使范子奇仍請於大吳北岸修進鋸牙,擗約河勢。於是回河東流之議起。
shì yù shǐ liú zhì yán: zhōu xiàn zhī zhèng, fèi jǔ dé shī, qí zé zài jiān sī. yí shāo fù zǔ zōng gù shì, yú sān lù gè zhì dōu zhuǎn yùn shǐ, yòng liǎng zhì chén liáo chōng zhí yǐ zhòng qí rèn. zì yú zhū lù, yì wàng tuī zé zī rèn jiào gāo liàn dá mín qíng shí zhì tǐ jìn zhōng dào zhī rén, shǐ zhōng hòu ān mín ér bù shī zhī kuān chí, mǐn gěi yīng wù ér bù shī zhī qiǎn báo.
侍御史劉摯言:「州縣之政,廢舉得失,其責在監司。宜稍復祖宗故事,於三路各置都轉運使,用兩制臣僚充職以重其任。自餘諸路,亦望推擇資任較高、練達民情、識治體、近中道之人,使忠厚安民而不失之寬弛,敏給應務而不失之淺薄。」
guǐ wèi, yǐ lóng tú gé dài zhì zhào yàn ruò jiān shì dú, cháo qǐng láng fù yáo yú jiān shì jiǎng. xiān shì liú zhì yán: huáng dì bì xià chūn qiū dǐng shèng, zuǒ yòu qián hòu yí zhèng rén yǔ jū. fú jiàn jiān shì jiǎng lù diàn cài biàn, jiē xīn jìn shào nián, yù wàng yú liǎng zhì yǐ shàng bié xuǎn tōng jīng shù yǒu xíng yì zhōng xìn xiào tì chún mào lǎo chéng zhī rén, yǐ chōng qí rèn. yú shì diàn biàn jiē bà, yǐ yàn ruò yáo yú dài zhī.
癸未,以龍圖閣待制趙彥若兼侍讀,朝請郎傅堯俞兼侍講。先是劉摯言:「皇帝陛下春秋鼎盛,左右前後宜正人與居。伏見兼侍講陸佃、蔡卞,皆新進少年,欲望於兩制以上別選通經術、有行義、忠信孝悌、淳茂老成之人,以充其任。」於是佃、卞皆罷,以彥若、堯俞代之。
jiǎ shēn, liáo yǐ xiāo wū nà wèi nán yuàn shū mì shǐ. wū nà zòu qǐng yuàn shǐ yí yǐ suì yuè qiān xù, cóng zhī.
甲申,遼以蕭烏納為南院樞密使。烏納奏請掾史宜以歲月遷敘,從之。
yǐ yǒu, zàng shén zōng yīng wén liè wǔ shèng xiào huáng dì yú yǒng yù líng.
乙酉,葬神宗英文烈武聖孝皇帝於永裕陵。
bǐng xū, zhào bà fāng tián.
丙戌,詔罷方田。
dīng hài, yǐ xià guó zhǔ mǔ sàng, qiǎn shǐ diào jì.
丁亥,以夏國主母喪,遣使弔祭。
zhào: tí jǔ fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ guān bìng bà, lìng zhú lù tí xíng jí fǔ jiè tí diǎn sī jiān lǐng.
詔:「提舉府界三路保甲官並罷,令逐路提刑及府界提點司兼領。」
jǐ chǒu, wáng yán sǒu yán: fēng wén zhāng dūn yú lián qián wèn bì xià yù pī chú jiàn guān shì, yǔ shè qīng wǔ, yòu wèn bì xià cóng hé ér zhī, shì bù yù wēi quán zài rén zhǔ yě, qǐ xíng xiǎn chù. liú zhì yán: shén zōng huáng dì líng jià jìn fā, zhǔn chì, qián yī rì wǔ yè, sān xǐng zhí zhèng guān sù yú mù cì. zǎi chén cài què dú bù rù sù, màn fèi diǎn lǐ, yǒu bù gōng zhī xīn. zòu rù, jiē bù bào. zuǒ zhèng yán zhū guāng tíng yán: cài què xiān dì jiǎn bá, wèi zhì zǎi xiàng, líng jià fā yǐn, zhé xiān chí qù shù shí lǐ zhī yuǎn yǐ zì biàn, wèi chén bù gōng, mò dà yú cǐ. yòu yán zhāng dūn qī wǎng sì biàn, hán chēn xié xié mào chǒng, zhāng shù shàng, qí yán shén qiè.
己丑,王岩叟言:「風聞章惇於簾前問陛下御批除諫官事,語涉輕侮,又問陛下從何而知,是不欲威權在人主也,乞行顯黜。」劉摯言:「神宗皇帝靈駕進發,准敕,前一日五夜,三省執政官宿於幕次。宰臣蔡確獨不入宿,慢廢典禮,有不恭之心。」奏入,皆不報。左正言硃光庭言:「蔡確先帝簡拔,位至宰相,靈駕發引,輒先馳去數十里之遠以自便,為臣不恭,莫大於此。」又言章惇欺罔肆辯,韓縝挾邪冒寵,章數上,其言甚切。
shí yī yuè, guǐ sì, zhào: àn wèn qiáng dào yù jǔ zì shǒu zhě wú jiǎn.
十一月,癸巳,詔:「案問強盜欲舉自首者毋減。」
liáo yē lǜ yǎn wèi jǐng zhōu cì shǐ, shéng xū tú, jìn háo huá, fǔ lǎo xù pín, wèi shù yuè, shàn zhèng liú bō, jùn rén kè shí sòng dé. yǎn, zhòng xǐ zhī zǐ yě.
遼耶律儼為景州刺史,繩胥徒,禁豪猾,撫老恤貧,未數月,善政流播,郡人刻石頌德。儼,仲禧之子也。
yǐ wèi, liáo zhǔ zhào yuē: bǐ zhě wài guān yīn yù jìn zhì, jiǔ ér bù diào, mín bèi qí hài. jīn hòu jiē yǐ zī jí qiān zhuǎn.
乙未,遼主詔曰:「比者外官因譽進秩,久而不調,民被其害。今後皆以資級遷轉。」
dīng yǒu, tiāo yì zǔ, fù shén zōng zhǔ yú tài miào dì bā shì, miào lè yuē dà míng zhī wǔ.
丁酉,祧翼祖,祔神宗主於太廟第八室,廟樂曰《大明之舞》。
yǐ zhǔ guǎn xī jīng yù shǐ tái xiān yú shēn wèi jīng dōng zhuǎn yùn shǐ.
以主管西京御史台鮮于侁為京東轉運使。
sī mǎ guāng yǔ rén yuē: jīn xià yǐ zi jùn wèi zhuǎn yùn shǐ, chéng fēi suǒ yí. rán cháo tíng yù jiù dōng tǔ zhī bì, fēi zi jùn bù kě. cǐ yí lù fú xīng yě, kě yǐ wèi zhuǎn yùn shǐ mó fàn yǐ, ān dé bǎi zǐ jùn bù zài tiān xià hū! zi jùn, shēn zì yě. shēn zì zòu bà lái wú lì guó liǎng jiān tiě yě, yòu qǐ hǎi yán yī hé běi tōng shāng, mín dà yuè.
司馬光語人曰:「今夏以子駿為轉運使,誠非所宜。然朝廷欲救東土之弊,非子駿不可。此一路福星也,可以為轉運使模範矣,安得百子駿布在天下乎!」子駿,侁字也。侁自奏罷萊蕪、利國兩監鐵冶,又乞海鹽依河北通商,民大悅。
xīn chǒu, jiǎn liǎng jīng hé yáng qiú zuì yī děng, zhàng yǐ xià shì zhī mín yuán shān líng yì zhě juān qí fù.
辛丑,減兩京、河陽囚罪一等,杖以下釋之;民緣山陵役者蠲其賦。
jǐ yǒu, liáo qiǎn shǐ lái hè jí wèi.
己酉,遼遣使來賀即位。
xīn hài, liáo shǐ chén jìn tài zǔ yǐ xià qī dì shí lù. xiān shì yē lǜ mèng jiǎn zì bǎo zhōu fàng hái, shàng biǎo yú liáo zhǔ yuē: běn cháo zhī xìng, jǐ èr bǎi nián, yí yǒu guó shǐ yǐ chuí hòu shì. liáo zhǔ nǎi mìng zhì jú biān xiū. mèng jiǎn wèi tóng guān yuē: shǐ bǐ tiān xià zhī dà xìn, yī yán dāng fǒu, bǎi shì cóng zhī. gǒu wú míng shí, hǎo è xùn qíng, zé huò bù cè, gù zuǒ shì sī mǎ qiān bān gù fàn wèi zōng, jù lí yāng huò, kě bù shèn yú!
辛亥,遼史臣進太祖以下《七帝實錄》。先是耶律孟簡自保州放還,上表於遼主曰:「本朝之興,幾二百年,宜有國史以垂後世。」遼主乃命置局編修。孟簡謂同官曰:「史筆天下之大信,一言當否,百世從之。苟無明識,好惡徇情,則禍不測,故左氏、司馬遷、班固、范蔚宗,俱罹殃禍,可不慎歟!」
bǐng chén, liáo qiǎn shǐ gāo lì, cè fēng sān hán guó gōng wáng xūn zhī zǐ yùn wèi gāo lì guó wáng.
丙辰,遼遣使高麗,冊封三韓國公王勛之子運為高麗國王。
dīng sì, yǐ xiāng gòng jìn shì chéng yí wèi rǔ zhōu tuán liàn tuī guān chōng xī jīng guó zi jiān jiào shòu yòng sī mǎ guāng lǚ gōng zhe hán jiàng zhī jiàn yě.
丁巳,以鄉貢進士程頤為汝州團練推官、充西京國子監教授;用司馬光、呂公著、韓絳之薦也。
jǐ wèi, liáo jìn sēng ní bù dé wú gù fù què.
己未,遼禁僧尼不得無故赴闕。
shí èr yuè, rén xū, zhào: jīn yuè shí wǔ rì kāi jīng yán, jiǎng lùn yǔ, dú sān cháo bǎo xùn, jiǎng dú guān rì fù zī shàn táng, yǐ shuāng rì jiǎng dú, réng lún yī yuán sù zhí. chū jiǎng jí gèng xún, zǎi xiàng zhí zhèng bìng fù.
十二月,壬戌,詔:「今月十五日開經筵,講《論語》,讀《三朝寶訓》,講讀官日赴資善堂,以雙日講讀,仍輪一員宿直。初講及更旬,宰相執政並赴。」
bà tài xué bǎo rèn tóng zuì fǎ.
罷太學保任同罪法。
yú tián jìn shī zi, zhào què zhī.
于闐進獅子,詔卻之。
bǐng yín, liú zhì yán: zǎi chén cài què shān líng shǐ huí, bì xū yǐn jiù zì hé ér què bù gù lián yú, kǒng shī jué wèi, wú gù zì liú. fú wàng zǎo fā ruì duàn, bà què zhèng shì, yǐ míng guó xiàn.
丙寅,劉摯言:「宰臣蔡確山陵使回,必須引咎自劾;而確不顧廉隅,恐失爵位,無故自留。伏望早發睿斷,罷確政事,以明國憲。」
zhào: fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ dì wǔ děng liǎng dīng zhī jiā miǎn dōng jiào. cóng wáng yán sǒu qǐng yě.
詔:「府界三路保甲第五等兩丁之家免冬教。」從王岩叟請也。
xià rén yǐ qí mǔ yí liú wù mǎ bái tuó lái xiàn.
夏人以其母遺留物、馬、白駝來獻。
jiǎ xū, bà hòu yuàn xī zuò yuàn.
甲戌,罷後苑西作院。
yǐ tiān zhāng gé dài zhì fàn chún rén zhōng shū shè rén wáng zhèn bìng wèi gěi shì zhōng. wáng yán sǒu yán zhèn chū shǐ wú lián jiè zhī yù, lì cháo wú duān liàng zhī chēng, fēng bó zhī rèn, fēi zhèn suǒ dāng chù. xún mìng zhèn chū shǒu.
以天章閣待制范純仁、中書舍人王震並為給事中。王岩叟言震出使無廉介之譽,立朝無端亮之稱,封駁之任,非震所當處。尋命震出守。
chū, cài què yǔ zhāng dūn xíng shù děng gòng móu wū wǎng tài huáng tài hòu, zì wèi yǒu dìng cè gōng, hán chēn sù huái bù píng. jí què wèi shān líng shǐ, chēn nǎi yú lián qián jù chén què děng jiān zhuàng, yóu shì nèi cháo yǔ wài tíng bèi zhī zhī.
初,蔡確與章惇、邢恕等共謀誣罔太皇太后,自謂有定策功,韓縝素懷不平。及確為山陵使,縝乃於簾前具陳確等奸狀,由是內朝與外廷備知之。
liú zhì yán: zuó zhě què děng tán ēn zhuǎn guān, xué shì cǎo què zhì, yǒu yún dú gāo dìng cè zhī gōng, mìng xià zhī rì, shí zhě jiē zhī qí guò, ér què nǎi yǎn rán shòu zhī. yòu, què yǔ zhāng dūn gù jié péng dǎng, zì bì xià jìn yòng sī mǎ guāng lǚ gōng zhe yǐ lái, yì bù yǐ wèi biàn, gù què nèi zé yáng wèi hé tóng, ér yīn shǐ dūn wài sì qiáng hàn, líng wǔ jǔ hài. zhōng wài yǐ wèi què yǔ dūn bù bà, zé shàn liáng wú yóu zì lì, tiān xià zhōng bù dé bèi rén hòu zhī zé.
劉摯言:「昨者確等覃恩轉官,學士草確制,有雲『獨高定策之功』,命下之日,識者皆知其過,而確乃偃然受之。又,確與章惇固結朋黨,自陛下進用司馬光、呂公著以來,意不以為便,故確內則陽為和同,而陰使惇外肆強悍,陵侮沮害。中外以為確與惇不罷,則善良無由自立,天下終不得被仁厚之澤。」
yǐ hài, dì chū yù ěr yīng gé, jiǎng lùn yǔ.
乙亥,帝初御邇英閣,講《論語》。
bǐng zǐ, zhū guāng tíng zòu yán: cài què zhāng dūn hán chēn, yí lìng jiě jī wù sī mǎ guāng fàn chún rén, yí jìn zhī zǎi fǔ hán wéi yí zhì zhī yòu mì. tuì sān jiān yú wài yǐ qīng bǎi pì, jìn sān xián yú nèi yǐ zàn wàn jǐ, tài píng zhī fēng, zì zī shǐ yǐ.
丙子,硃光庭奏言:「蔡確、章惇、韓縝,宜令解機務;司馬光、范純仁,宜進之宰輔;韓維宜置之宥密。退三奸於外以清百辟,進三賢於內以贊萬幾,太平之風,自茲始矣。」
wù yín, bà zēng zhì zhù qián jiān shí yǒu sì.
戊寅,罷增置鑄錢監十有四。
liáo niú wēn shū zhī sān sī shǐ, guó mín jiān zú. liáo zhǔ yǐ wèi néng, jiā hù bù shì láng.
遼牛溫舒知三司使,國民兼足。遼主以為能,加戶部侍郎。