qǐ xuán yì dūn zāng shí yuè, jǐn zhāo yáng xié qià bā yuè, fán shí yī yuè.
起玄黓敦牂十月,盡昭陽協洽八月,凡十一月。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì èr nián liáo zhòng xī shí yī nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝慶曆二年(遼重熙十一年)
dōng, shí yuè, bǐng wǔ, yǐ yòu zhèng yán zhī zhì gào fù bì wèi hàn lín xué shì. bì yán yú dì yuē: zēng jīn bì yǔ liáo hé, fēi chén běn zhì, tè yǐ cháo tíng fāng tǎo yuán hào, wèi xiá yǔ běi fāng jiǎo, gù bù gǎn yǐ sǐ zhēng ěr, gōng yú hé yǒu, ér jù gǎn shòu shǎng hū! yuàn bì xià yì xiū wǔ bèi, wú wàng guó chǐ. zú cí bù bài.
冬,十月,丙午,以右正言、知制誥富弼為翰林學士。弼言於帝曰:「增金幣與遼和,非臣本志,特以朝廷方討元昊,未暇與北方角,故不敢以死爭耳,功於何有,而遽敢受賞乎!願陛下益修武備,無忘國恥。」卒辭不拜。
liáo shǐ zhī hái yě, liáo zhǔ mìng yē lǜ rén xiān tóng zhī nán jīng liú shǒu shì, liú liù fú jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. jí suì bì zhì, mìng liù fú wèi sān sī shǐ yǐ shòu zhī.
遼使之還也,遼主命耶律仁先同知南京留守事,劉六符加同中書門下平章事。及歲幣至,命六符為三司使以受之。
jǐ yǒu, yǐ fū yán qián xiá wáng xìn wèi běn lù bù shǔ, fū yán dōu jiān dí qīng wèi jīng yuán dōu jiān jiān zhī yuán zhōu, zuǒ cáng kù fù shǐ jǐng tài wèi běn lù qián xiá jiān zhī zhèn róng jūn jiē shǎng qí pò zéi gōng yě. hòu sān rì, xìn jí qīng gè jiān běn lù jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo fù shǐ.
己酉,以鄜延鈐轄王信為本路部署,鄜延都監狄青為涇原都監兼知原州,左藏庫副使景泰為本路鈐轄兼知鎮戎軍;皆賞其破賊功也。後三日,信及青各兼本路經略安撫招討副使。
zhī qín zhōu hán qí, cháng zòu běn lù bīng bèi sù shǎo, qǐng yì jūn mǎ cháo tíng yǐ zhū chù wèi kě chōu nà, zhào qí xiáng dù yǐ wén. qí zòu yuē: zì yuán hào kòu rǎo xī bǐ, shǎn xī diǎn mín wèi gōng shǒu yǐ zhù fáng shǒu, yǒu jǐng zé fù jí, wú shì zé guī nóng, wǔ yì fèi ér bù xiū, jìn yuē qīng ér yì fàn. zhì yǒu gù rén yīng míng, gèng xiāng wèi dài, guān zhōng liǎo bù kě bié, měi yù shàng zhōu fáng tà, duō jié zhòng táo bì, yǐ cǐ zhōu jùn tú yǒu rén shù, ruò yǐ yǐ zhàn, shì zú bài shì. chén wèi jiǎn cì shì bīng, zì shì zǔ zōng jiù fǎ. jīn huò zhǐ cì shǒu bèi jí chōng bǎo yì gōng jiàn shǒu míng mù, zhōng yǔ mín bù shū. qǐng qíng wèi jìn jūn, rén gěi cì miàn qián èr qiān, wú yòng lì wù. zhào cóng qí qǐng, jiǎn shǎn xī gōng shǒu, xī cì miàn chōng bǎo jié zhǐ huī, réng gěi lì wù. fán cì bǎo jié jūn yī bǎi bā shí wǔ zhǐ huī.
知秦州韓琦,嘗奏本路兵備素少,請益軍馬;朝廷以諸處未可抽那,詔琦詳度以聞。琦奏曰:「自元昊寇擾西鄙,陝西點民為弓手以助防守,有警則赴集,無事則歸農,武藝廢而不修,禁約輕而易犯。至有僱人應名,更相為代,官中了不可別,每遇上州防拓,多結眾逃避,以此州郡徒有人數,若倚以戰,適足敗事。臣謂揀刺士兵,自是祖宗舊法。今或只刺手背及充保毅弓箭手名目,終與民不殊。請黥為禁軍,人給刺面錢二千,無用例物。」詔從琦請,簡陝西弓手,悉刺面充保捷指揮,仍給例物。凡刺保捷軍一百八十五指揮。
guǐ wǔ, zèng jīng yuán lù fù dōu bù shǔ gé huái mǐn wèi zhèn xī jūn jié dù shǐ jiān tài wèi, shì zhōng yǐn, zi zōng chéng děng jiē qiān guān. jīng yuán qián xiá cáo yīng yǐ xià shí liù rén, bìng zèng guān yǒu chà. huái mǐn tōng shí shì, shàn hòu rén qíng, gù duō yǐ cái jiàn zhī jí yòng wèi jiāng, ér gāng bì qīng lǜ, mèi yú yīng biàn, suì zhì fù jūn.
癸五,贈涇原路副都部署葛懷敏為鎮西軍節度使兼太尉,諡忠隱,子宗晟等皆遷官。涇原鈐轄曹英以下十六人,並贈官有差。懷敏通時事,善候人情,故多以材薦之;及用為將,而剛愎輕率,昧於應變,遂至覆軍。
jiǎ yín, yǐ hàn lín xué shì wáng yáo chén wèi jīng yuán lù ān fǔ shǐ, nèi shì fù dōu zhī lán yuán yòng fù zhī. shǐ, yáo chén hái zì shǎn xī, qǐng xiān bèi jīng yuán, fú tīng. jí gé huái mǐn bài, dì sī qí yán, gù fù qiǎn yáo chén wǎng. yú shì qián suǒ gé yì, duō jiàn shī xíng, fù rèn hán qí fàn zhòng yān wèi tǒng shuài, shí zì yáo chén fā zhī.
甲寅,以翰林學士王堯臣為涇原路安撫使,內侍副都知藍元用副之。始,堯臣還自陝西,請先備涇原,弗聽。及葛懷敏敗,帝思其言,故復遣堯臣往。於是前所格議,多見施行,復任韓琦、范仲淹為統帥,實自堯臣發之。
yǐ hé dōng dōu zhuǎn yùn shǐ wén yàn bó zhī wèi zhōu jiān jīng yuán lù dōu bù shǔ jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ.
以河東都轉運使文彥博知渭州兼涇原路都部署、經略安撫沿邊招討使。
bǐng chén, zhī zhì gào liáng shì bào shǐ yú liáo.
丙辰,知制誥梁適報使於遼。
wù wǔ, fā dìng zhōu jìn jūn èr wàn èr qiān rén tún jīng yuán.
戊午,發定州禁軍二萬二千人屯涇原。
gēng shēn, zhào xù jiāng xiào zhèn wáng, qí qī nǚ wú yī zhě yǎng zhī gōng zhōng.
庚申,詔恤將校陣亡,其妻女無依者養之宮中。
bǐng yín, liáo qiǎn lín yá xiāo xié lái bào chè bīng.
丙寅,遼遣林牙蕭偕來報撤兵。
dīng mǎo, jīng zhōu guān chá shǐ zhī wèi zhōu wáng yán jiàng zhī guó zhōu, zuò gé huái mǐn zhī bài yě. yán shǐ jiào huái mǐn zhù jūn wǎ tíng, jí huái mǐn qū zhèn róng, yán chí shū jiè wù rù, dì bèi chéng wèi zhài, yǐ léi shī yòu zéi, zhì zé fā fú jī zhī, kě yǒu gōng. huái mǐn fú tīng, jìn zhì dìng chuān, guǒ bài. zéi chéng shèng fàn wèi zhōu, yán lǜ zhōu rén chéng chéng, duō zhāng qí zhì wèi yí bīng, zéi yǐn qù. xiān shì yán zi yù wèi huái mǐn fēi jiāng cái, qǐng zòu yì zhī yán bù tīng, gù jí.
丁卯,涇州觀察使知渭州王沿降知虢州,坐葛懷敏之敗也。沿始教懷敏駐軍瓦亭,及懷敏趨鎮戎,沿馳書戒勿入,第背城為寨,以羸師誘賊,至則發伏擊之,可有功。懷敏弗聽,進至定川,果敗。賊乘勝犯渭州,沿率州人乘城,多張旗幟為疑兵,賊引去。先是沿子豫謂懷敏非將才,請奏易之;沿不聽,故及。
yuán zhōu shǔ qiāng mǐn zhū ěr mì cáng èr zú, bīng shù wàn, yǔ yuán hào shǒu wěi gé jué, lín dào fàn zhòng yān wén jīng yuán yù xí tǎo zhī, jǐ sì, zòu yán: èr zú dào xiǎn bù kě gōng, qián rì gāo jì sōng cháng yǐ sàng shī. píng shí yóu huái fǎn cè, jīn tǎo zhī, bì yǔ zéi wèi biǎo lǐ, nán rù yuán zhōu, xī rǎo zhèn róng, dōng qīn huán zhōu, biān huàn wèi ài. yí yīn hào zéi bié lù dà rù zhī jì, jí bìng bīng běi qǔ xì yāo hú lú quán wèi bǎo zhàng, yǐ duàn zéi lù, zé èr zú zì ān, ér huán zhōu zhèn róng jìng dào tōng chè, kě yǐ wú yōu yǐ. hòu èr suì, suì zhú xì yāo hú lú zhū zhài.
原州屬羌敏珠爾、密藏二族,兵數萬,與元昊首尾隔絕,鄰道範仲淹聞涇原欲襲討之,己巳,奏言:「二族道險不可攻,前日高繼嵩嘗已喪師。平時猶懷反側,今討之,必與賊為表里,南入原州,西擾鎮戎,東侵環州,邊患未艾。宜因昊賊別路大入之際,即並兵北取細腰胡蘆泉為堡障,以斷賊路,則二族自安,而環州、鎮戎徑道通徹,可以無憂矣。」後二歲,遂築細腰胡蘆諸寨。
shí yī yuè, rén shēn, zhào gé mén: zì jīn qì dān shǐ, bù yǐ guān gāo xià, bìng yí zuò jìn qián.
十一月,壬申,詔閤門:「自今契丹使,不以官高下,並移坐近前。」
xīn sì, xǐ zhī wèi zhōu wén yàn bó wèi qín fèng lù dōu bù shǔ jiān zhī qín zhōu, zhī jīng zhōu téng zōng liàng wèi huán qìng lù dōu bù shǔ jiān zhī qìng zhōu, zhī yíng zhōu zhāng kàng wèi jīng yuán dōu bù shǔ jiān zhī wèi zhōu, jù jiā jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo shǐ. fù zhì shǎn xī sì lù dōu bù shǔ jīng lüè ān fǔ jiān yán biān zhāo tǎo shǐ, mìng hán qí fàn zhòng yān páng jí fēn lǐng zhī. zhòng fàn yǔ qí kāi fǔ jīng zhōu, ér xǐ yàn bó shuài qín, zōng liàng shuài qìng, jiē cóng zhòng yān qǐng yě. chū, gé huái mǐn bài yú dìng chuān, zhū jùn zhèn kǒng, zōng liàng gù chéng zhōng bīng shǎo, nǎi jí nóng mín shù qiān, róng fú chéng chéng, yòu mù yǒng gǎn, dié zhī zéi yuǎn jìn xíng shì, bào páng jùn shǐ wèi bèi. huì zhòng yān yǐn huán qìng bīng lái yuán. shí tiān yīn huì zhě shí rì, rén qíng yōu jǔ, zōng liàng nǎi dà shè niú jiǔ, yíng kào shì zú, yòu jí dìng chuān zhàn mò zhě, kū yú fú cí, jì lèi zhī, yīn hòu fǔ qí nú, shǐ gè dé suǒ yù. yú shì shì zú gǎn fā zēng qì, biān mín shāo ān, gù zhòng yān jiàn yǐ zì dài.
辛巳,徙知渭州文彥博為秦鳳路都部署兼知秦州,知涇州滕宗諒為環慶路都部署兼知慶州,知瀛州張亢為涇原都部署兼知渭州,俱加經略安撫招討使。復置陝西四路都部署、經略安撫兼沿邊招討使,命韓琦、范仲淹、龐籍分領之。仲范與琦開府涇州,而徙彥博帥秦,宗諒帥慶,皆從仲淹請也。初,葛懷敏敗於定川,諸郡震恐,宗諒顧城中兵少,乃集農民數千,戎服乘城,又募勇敢,諜知賊遠近形勢,報旁郡使為備。會仲淹引環慶兵來援。時天陰晦者十日,人情憂沮,宗諒乃大設牛酒,迎犒士卒,又籍定川戰歿者,哭於佛祠,祭酹之,因厚撫其孥,使各得所欲。於是士卒感發增氣,邊民稍安,故仲淹薦以自代。
jiǎ shēn, yǐ tài shān chù shì sūn fù wèi shì xiào shū láng guó zi jiān zhí jiǎng. fàn zhòng yān fù bì jiē yán fù yǒu jīng shù, yí zài cháo tíng, gù zhào yòng zhī.
甲申,以泰山處士孫復為試校書郎、國子監直講。范仲淹、富弼皆言復有經術,宜在朝廷,故召用之。
dīng hài, liáo qún chén shàng liáo zhǔ zūn hào yuē cōng wén shèng wǔ yīng lüè shén gōng ruì zhì rén xiào huáng dì, cè huáng hòu yuē zhēn yì xuān cí chóng shèng huáng hòu. dà shè. liáng wáng hóng jī jìn fēng yàn guó wáng. yòu jìn fēng qí wáng xiāo huì wèi hán wáng, yǐ shǒu yì nán fá, dé zēng suì bì yě.
丁亥,遼群臣上遼主尊號曰聰文聖武英略神功睿智仁孝皇帝,冊皇后曰貞懿宣慈崇聖皇后。大赦。梁王洪基進封燕國王。又進封齊王蕭惠為韓王,以首議南伐,得增歲幣也。
jǐ chǒu, jiàng xiàng jìn gāo wéi hé lǐ yǔ guī wú cóng zhōu děng guān, hǎo cóng zhèng zhào yú bìng luò zhí, zuò dìng chuān zhī bài yě.
己丑,降向進、高惟和、李禹珪、吳從周等官,郝從政、趙瑜並落職,坐定川之敗也。
xīn mǎo, zhào zhī yǒng xìng jūn zhèng jiǎn jiān guǎn jù shǎn xī zhuǎn yùn sī jì dù liáng cǎo gōng shì. jiǎn jiàn yán: fán jūn xíng suǒ xū, yuàn xià yǒu sī xiāng huǎn jí, xī wèi sān děng, fēi jí qiè zhě, xī yí bà qù. xiān shì yá lì shū mù jīng shī, fú wèi fàn hé duō piào méi, jì zhì, zé chì bù zhōng chéng, wǎng wǎng pò jiā bù néng cháng. jiǎn suì jiǎn sān shí yú wàn, yòu zòu bà kuò dí yǐ quàn mín jī sù. zhǎng ān gù dū, yì guān zǐ dì duō háo è, jiǎn zhì zhī pō yán, shèn zhě zhì qíng cuàn, rén jiē tì xī.
辛卯,詔知永興軍鄭戩兼管句陝西轉運司計度糧草公事。戩建言:「凡軍行所須,願下有司相緩急,析為三等,非急切者,悉宜罷去。」先是衙吏輸木京師,浮渭泛河多漂沒,既至,則斥不中程,往往破家不能償。戩歲減三十餘萬,又奏罷括糴以勸民積粟。長安故都,衣冠子弟多豪惡,戩治之頗嚴,甚者至黥竄,人皆惕息。
shí èr yuè, rén yín, zhì wǔ xué jiào shòu.
十二月,壬寅,置武學教授。
jiǎ chén, liáo fēng huáng tài dì zhòng yuán zǐ ne lǔ gǔ wèi ān dìng jùn wáng. ne lǔ gǔ xìng yīn hěn, liáo zhǔ cháng yuē: cǐ zǐ mù yǒu fǎn xiāng. rán ēn lǐ rú chū.
甲辰,遼封皇太弟重元子呢嚕古為安定郡王。呢嚕古性陰很,遼主嘗曰:「此子目有反相。」然恩禮如初。
jǐ yǒu, liáo zhǔ yǐ xuān xiàn huáng hòu jì rì, yǔ huáng tài hòu sù fú fàn sēng yú yán shòu mǐn zhōng sān xué sān sì.
己酉,遼主以宣獻皇后忌日,與皇太后素服飯僧於延壽、閔忠、三學三寺。
xīn hài, liáo mìng juān yù bèi fá sòng zhū bù zū shuì yī nián.
辛亥,遼命蠲預備伐宋諸部租稅一年。
rén zǐ, liáo yǐ tǔ hún dǎng xiàng duō yù mǎ yú xià guó, mìng jǐn biān fáng.
壬子,遼以吐渾、党項多鬻馬於夏國,命謹邊防。
jǐ wèi, liáo zhǔ yǐ sòng hè shǐ zài dǐ, wēi fú wǎng guān zhī.
己未,遼主以宋賀使在邸,微服往觀之。
rén xū, zhào: hán qí fàn zhòng yān páng jí yǐ dài sì lù zhāo tǎo shǐ, qí zhū lù zhāo tǎo shǐ fù bìng bà. xiān shì zhī qìng zhōu téng zōng liàng yán: zì dìng chuān sàng shī, cháo tíng mìng hán qí děng dōu tǒng sì lù, zé zhú lù shuài chén dāng bǐng jié zhì, qí guān hào bù kě tóng. gù yǒu shì zhào.
壬戌,詔:「韓琦、范仲淹、龐籍已帶四路招討使,其諸路招討使、副並罷。」先是知慶州滕宗諒言:「自定川喪師,朝廷命韓琦等都統四路,則逐路帥臣當稟節制,其官號不可同。」故有是詔。
dīng mǎo, liáo jìn sàng zàng shā niú mǎ jí cáng zhēn bǎo.
丁卯,遼禁喪葬殺牛馬及藏珍寶。
shì dōng, zǎi xiàng lǚ yí jiǎn gǎn fēng xuàn bù néng cháo, dì shǒu zhào bài sī kōng píng zhāng jūn guó zhòng shì, qí jí sǔn, sān wǔ rì yī rù zhōng shū yí jiǎn lì cí. fù jiàng shǒu zhào yuē: gǔ wèi zī kě liáo jí, jīn jiǎn yǐ cì qīng. yòu wèn qún chén kě rèn liǎng fǔ zhě, qí chǒng yù rú cǐ. yí jiǎn píng shēng cháo huì, chū rù jìn zhǐ, jiē yǒu cháng chù, bù chà chǐ cùn. yī rì cháo jiàn, wù wàng yī bài, wài jiān yán guàn yán lǚ xiāng shī yí. hàn zhōu zhāng hóng yuē: shì tiān duó zhī pò, dài jiāng wáng yǐ! hòu xún yú, suì gǎn fēng xuàn yún.
是冬,宰相呂夷簡感風眩不能朝,帝手詔拜司空、平章軍國重事,俟疾損,三五日一入中書;夷簡力辭。復降手詔曰:「古謂髭可療疾,今剪以賜卿。」又問群臣可任兩府者,其寵遇如此。夷簡平生朝會,出入進止,皆有常處,不差尺寸。一日朝見,誤忘一拜,外間訁雚言呂相失儀。漢州張紘曰:「是天奪之魄,殆將亡矣!」後旬餘,遂感風眩雲。
shì suì, mì zhào zhī yán zhōu páng jí zhāo nà yuán hào: yuán hào gǒu chēng chén, suī réng qí jiàn hào yì wú hài ruò gǎi chēng dān yú kè hán, zé gù dà shàn. jí yǐ wèi yuán hào zhòu shèng fāng jiāo, ruò zhōng guó zì qiǎn rén shuō zhī, bǐ yì yǎn jiǎn.
是歲,密詔知延州龐籍招納元昊:「元昊苟稱臣,雖仍其僭號亦無害;若改稱單于、可汗,則固大善。」籍以為元昊驟勝方驕,若中國自遣人說之,彼益偃蹇。
shí yuán hào shǐ lǐ wén guì zài qīng jiàn chéng, jí nǎi zhào wén guì wèi zhī yuē: rǔ zhī xiān wáng jí jīn wáng zhī chū, jiē bù shī chén jié, rǔ cáo hū wú gù wàng jiā zhī míng, shǐ bǐ cǐ zhī mín gān nǎo tú dì, jiē rǔ qún xià zhī gù yě. wǒ guó jiā fù yǒu tiān xià, suī piān shī xiǎo nǜ, wèi zhì dà sǔn, rǔ yī bài zé shè jì kě yōu yǐ. rǔ guī yǔ rǔ wáng: ruò néng huǐ guò chēng chén, cháo tíng suǒ yǐ dài rǔ wáng zhě, lǐ shù bì yōu yú qián. wén guì dùn shǒu yuē: cǐ gù xī rén rì yè zhī yuàn yě. jí nǎi hòu jìn qiǎn zhī.
時元昊使李文貴在青澗城,籍乃召文貴謂之曰:「汝之先王及今王之初,皆不失臣節,汝曹忽無故妄加之名,使彼此之民肝腦塗地,皆汝群下之故也。我國家富有天下,雖偏師小衄,未至大損,汝一敗則社稷可憂矣。汝歸語汝王:若能悔過稱臣,朝廷所以待汝王者,禮數必優於前。」文貴頓首曰:「此固西人日夜之願也。」籍乃厚贐遣之。
yuán hào guó zhōng pí kùn, yù nà kuǎn ér chǐ xiān yán, jí wén guì hái, wén jí yán, dà xǐ, shǐ wén guì fù chí wàng róng děng shū dǐ jí yì hé. jí xián qí yán bù xùn, wèi gǎn fù shū, qǐng yú cháo. zhào jí fù shū xǔ qí hé, ér chēng wàng róng wèi tài wèi. jí fù qǐng yuē: tài wèi, tiān zǐ shàng gōng, shǐ wàng róng chēng zhī, zé yuán hào bù kě dé chén yǐ. qí shū zì chēng níng lìng, bǐ zhī guān míng, chēng zhī wú xián. zhāo cóng jí yán. jì ér wàng róng děng yòu yǐ shū lái, yù réng qí jiàn hào ér chēng chén nà kuǎn, jí yuē: cǐ fēi biān chén suǒ gǎn zhī yě. shí fāng yì xiū fù jīng yuán chéng zhài, jí kǒng yuán hào bài qí gōng, gù yǔ wǎng fù jì yì, bù jué qí qíng.
元昊國中疲睏,欲納款而恥先言,及文貴還,聞籍言,大喜,使文貴復持旺榮等書抵籍議和。籍嫌其言不遜,未敢復書,請於朝。詔籍復書許其和,而稱旺榮為太尉。籍復請曰:「太尉,天子上公,使旺榮稱之,則元昊不可得臣矣。其書自稱寧令,彼之官名,稱之無嫌。」昭從籍言。既而旺榮等又以書來,欲仍其僭號而稱臣納款,籍曰:「此非邊臣所敢知也。」時方議修復涇原城寨,籍恐元昊敗其功,故與往復計議,不絕其情。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì sān nián liáo zhòng xī shí èr nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝慶曆三年(遼重熙十二年)
chūn, zhēng yuè, xīn wèi, liáo qiǎn shǐ yù xià guó yǔ sòng hé.
春,正月,辛未,遼遣使諭夏國與宋和。
rén shēn, liáo yǐ běi miàn lín yá xiāo gé wèi běi yuàn shū mì fù shǐ. gé shàn yú yuè, yǔ jìn xí xiāng bǐ nì, yóu shì míng dá yú shàng. cháng shì yàn, liáo zhǔ wèi gé yuē: zhèn zhī qīng cái, gù zì bá zhuó, qīng yí miǎn lì. gé yuē: chén bù cái, wù méng shèng ēn, wéi jié yú zhōng, ān gǎn dài!
壬申,遼以北面林牙蕭革為北院樞密副使。革善諛悅,與近習相比昵,由是名達於上。嘗侍宴,遼主謂革曰:「朕知卿才,故自拔擢,卿宜勉力。」革曰:「臣不才,誤蒙聖恩,惟竭愚衷,安敢怠!」
jīng yuán ān fǔ shǐ wáng yáo chén yán bèi yù zhī cè, fán wǔ shì: qí yī, zhèn róng jūn jiē zéi jiè tiān dū shān zhǐ bǎi yú lǐ, xī běi zé yǒu sān chuān dìng chuān liú fán děng zhài, jiē hàn xiāo guān gù dì, zuì shì zéi chōng, qí zhài zhǔ jiān yā, dāng lìng běn lù zhǔ shuài jǔ pì cái yǒng bān xíng. ruò wèi zuó lái huái mǐn zhī bài, dìng chuān zhū zhài bù zú hàn yù, suì wèi qì dì, zé liǎng lù gèng wú bǎo zhàng, zéi mǎ kě yǐ zhí dǐ chéng xià yǐ. qí dōng nán shī zi lán mǎ píng quán sān bǎo, qí chūn dāng yì yíng zhú, wèi jīng wèi zhī píng bì, bù ěr, qí shì bù gōng ér zì xià. yí lù gé jué, gèng wú chì hòu, zhèn róng suì wèi gū lěi yǐ. qí èr, wèi zhōu lóng gān yáng mù lóng chéng jìng biān dé shèng sì zhài, zài liù pán shān wài, nèi zé wèi wèi zhōu fān lí, wài zé wèi qín lǒng jīn dài, tǔ dì ráo wò, shēng chǐ fán duō, qǐng jiàn zhì wèi jūn, zé lù fēn dōu jiān yī yuán zhī jūn, zhuān tí jǔ sì zhài. jí lìng xiū jùn chéng qiàn, tiān tún jūn mǎ, jí shí jù xù liáng cǎo, yǐ wèi bèi yù. qí sān, yuán zhōu xī zhì huán zhōu dìng biān zhài, yǔ mǐn zhū ěr mì cáng děng zú yī dài fān bù xiāng jiē, qí shǒu lǐng zhì duō, sù wú bǎo jù, bù xiāng wéi tǒng, xiàng bèi lí hé, suǒ shǒu bù cháng. xū zé wǔ chén zhī huán yuán èr zhōu, xiāng wèi biǎo lǐ, shǐ zhāo jí fān bù, dàn bù wèi zéi yòng, shù shǎo jiǎn jīng yuán zhī huàn. qí sì, yí zhōu dì kòng shān xiǎn, zhōu chéng dī báo, háo qiàn qiǎn xiá, sān fēn jūn mín, èr fēn zài wài, zéi zhì suī néng chéng shǒu, jū mín bì dà zāo piāo lüè, yì yí yù lǜ zhī. qí wǔ, jīng zhōu suī wèi cì biān, rán yuán hé dà chuān, dào lù píng yì, shí jìn lǐ kòng è zhī huì, qí zhāng cūn zhí rù zhōu lù, yí yíng zuò guān shān, huò duàn wèi zhǎng qiàn, yǐ è bēn chōng. wàng xià hán qí fàn zhòng yān xiāng dù shī xíng. cóng zhī.
涇原安撫使王堯臣言備御之策,凡五事:「其一,鎮戎軍接賊界天都山止百餘里,西北則有三川、定川、劉璠等寨,皆漢蕭關故地,最是賊沖,其寨主、監押,當令本路主帥舉辟材勇班行。若謂昨來懷敏之敗,定川諸寨不足捍禦,遂為棄地,則兩路更無保障,賊馬可以直抵城下矣。其東南師子、攔馬、平泉三堡,俟春當益營築,為涇、渭之屏蔽,不爾,其勢不攻而自下。一路隔絕,更無斥候,鎮戎遂為孤壘矣。其二,渭州籠竿、羊牧隆城、靜邊、得勝四寨,在六盤山外,內則為渭州籓籬,外則為秦、隴襟帶,土地饒沃,生齒繁多,請建置為軍,擇路分都監一員知軍,專提舉四寨。及令修浚城塹,添屯軍馬,及時聚蓄糧草,以為備御。其三,原州西至環州定邊寨,與敏珠爾、密藏等族一帶蕃部相接,其首領至多,素無保聚,不相維統,向背離合,所守不常。須擇武臣知環、原二州,相為表里,使招輯蕃部,但不為賊用,庶少減涇、原之患。其四,儀州地控山險,州城低薄,壕塹淺狹,三分軍民,二分在外,賊至雖能城守,居民必大遭剽掠,亦宜預慮之。其五,涇州雖為次邊,然緣河大川,道路平易,實近里控扼之會,其張村直入州路,宜營作關柵,或斷為長塹,以遏奔沖。望下韓琦、范仲淹相度施行。」從之。
xīn sì, zhào fǔ chén yì juān jiǎn tiān xià fù yì.
辛巳,詔輔臣議蠲減天下賦役。
wù zǐ, zhào lù jiāng xiào sǐ wáng shì ér wú zi sūn zhě qīn shǔ.
戊子,詔錄將校死王事而無子孫者親屬。
xīn mǎo, zhào shǎn xī yán biān zhāo tǎo shǐ hán qí fàn zhòng yān páng jí, fán jūn qī shēn fù bù jí zhě, jiē pián yí cóng shì. yòu jiàn wèi zhōu lóng gān chéng wèi dé shùn jūn. jiē yòng wáng yáo chén yì yě.
辛卯,詔陝西沿邊招討使韓琦、范仲淹、龐籍,凡軍期申覆不及者,皆便宜從事。又建渭州籠竿城為德順軍。皆用王堯臣議也。
chū, cáo wěi kāi shān wài dì, zhì lóng gān děng sì zhài, mù gōng jiàn shǒu, gěi tián, shǐ gēng zhàn zì shǒu. qí hòu jiāng shuài shī fǔ yù, shāo qīn duó zhī, zhòng yuàn nù, suì jié dé shèng zhài zhǔ yáo guì bì chéng pàn. yáo chén shì guò jìng shàng, zuò shū shè chéng zhōng, yù yǐ huò fú, qiě fā jìn bīng tǎo zhī. lì bái yáo chén yuē: gōng fèng shǐ qiě hái, guī bào tiān zǐ ěr guì pàn, fēi gōng shì yě. yáo chén yuē: guì tǔ háo, pō dé shì xīn, rán chū fēi pàn zhě jīn bù chéng qí wèi dìng sù zhāo xiáng, hòu bì wèi cháo tíng huàn. guì guǒ chū jiàng. yáo chén wèi shēn míng yuē shù, rú wěi zhī jiù, nǎi guī.
初,曹瑋開山外地,置籠竿等四寨,募弓箭手,給田,使耕戰自守。其後將帥失撫御,稍侵奪之,眾怨怒,遂劫德勝寨主姚貴閉城叛。堯臣適過境上,作書射城中,諭以禍福,且發近兵討之。吏白堯臣曰:「公奉使且還,歸報天子耳;貴叛,非公事也。」堯臣曰:「貴土豪,頗得士心,然初非叛者;今不乘其未定速招降,後必為朝廷患。」貴果出降。堯臣為申明約束,如瑋之舊,乃歸。
rén chén, lù táng dí rén jié hòu.
壬辰,錄唐狄仁傑後。
guǐ sì, yán zhōu yán yuán hào qiǎn wěi liù zhái shǐ yī zhōu cì shǐ hè cóng xù lái nà kuǎn. xiān shì páng jí yīn lǐ wén guì hái, zài dá wàng róng děng shū, yuē yǐ yuán hào zì fèng biǎo xuē jiàn hào, shǐ gǎn wén yú cháo. yú shì wén guì yǔ cóng xù chí yuán hào shū zhì bǎo ān jūn, qí shū zì chēng nán bāng ní dǐng dìng guó wū zhū láng xiāo shàng shū fù dà sòng huáng dì. cóng xù yòu zhì liáo shǐ rén yù lìng zǎo yì tōng hé zhī yì. yòu yán: běn guó zì yǒu guó hào, wú fèng biǎo tǐ shì, qí chēng wū zhū, gài rú gǔ dān yú kè hán zhī lèi. ruò nán cháo shǐ rén zhì běn guó, zuò fān zǎi xiàng shàng. wū zhū jiàn shǐ rén shí, lí yún chuáng wèn shèng gōng wàn fú. cóng xù yīn qǐng yì què, jí shǐ wèi zhī yuē: tiān zǐ zhì zūn, jīng wáng shū fù yě, yóu chēng chén. jīn míng tǐ wèi zhèng, bù gǎn yǐ wén. cóng xù yuē: zi shì fù, yóu chén shì jūn yě. shǐ cóng xù zhì jīng ér tiān zǐ bù xǔ, qǐng guī gèng yì zhī. jí nǎi jù yǐ wén, qiě yán: yuán hào cí shāo shùn, bì yǒu gǎi shì zhōng guó zhī xīn yuàn tīng cóng xù yì què, gèng xuǎn shǐ zhě wǎng qí guó shēn yù zhī, bǐ bì chēng chén, fán qiú gài zhī wù, dāng lì jiā cái sǔn. shí yuán hào yǔ liáo yǒu xìn, gù qǐng kuǎn sāi, ér dāng shí yì biān shì zhě xū chuāi yì duó, qì bù dé qí yào lǐng.
癸巳,延州言元昊遣偽六宅使、伊州刺史賀從勖來納款。先是龐籍因李文貴還,再答旺榮等書,約以元昊自奉表削僭號,始敢聞於朝。於是文貴與從勖持元昊書至保安軍,其書自稱「男邦尼鼎定國烏珠郎霄上書父大宋皇帝」。從勖又致遼使人諭令早議通和之意。又言:「本國自有國號,無奉表體式,其稱烏珠,蓋如古單于、可汗之類。若南朝使人至本國,坐蕃宰相上。烏珠見使人時,離雲床問聖躬萬福。」從勖因請詣闕,籍使謂之曰:「天子至尊,荊王叔父也,猶稱臣。今名體未正,不敢以聞。」從勖曰:「子事父,猶臣事君也。使從勖至京而天子不許,請歸更議之。」籍乃具以聞,且言:「元昊辭稍順,必有改事中國之心;願聽從勖詣闕,更選使者往其國申諭之,彼必稱臣,凡求丐之物,當力加裁損。」時元昊與遼有釁,故請款塞,而當時議邊事者虛揣臆度,訖不得其要領。
bǐng shēn, wáng yáo chén yòu yán: hán qí fàn zhòng yān páng jí jì wèi shǎn xī sì lù dōu bù shǔ yán biān jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo děng shǐ, sì lù dāng bǐng jié zhì, ér zhū lù shàng dài jīng lüè shǐ míng zhě jiǔ rén, gè zhì sī xíng shì, míng hào bù yì, suǒ bǐng fēi yī. jīn qǐng zhú lù dōu bù shǔ fù bù shǔ bìng bà jīng lüè, zhǐ chōng yán biān ān fǔ shǐ fù. cóng zhī.
丙申,王堯臣又言:「韓琦、范仲淹、龐籍既為陝西四路都部署沿邊經略安撫招討等使,四路當稟節制,而諸路尚帶經略使名者九人,各置司行事,名號不異,所稟非一。今請逐路都部署、副部署並罷經略,只充沿邊安撫使、副。」從之。
lǚ yí jiǎn shù qiú bà, dì yōu zhào wèi xǔ. shǎn xī zhuǎn yùn shǐ sūn miǎn shàng yán: zǔ zōng wèi cháng yǐ yán fèi rén. jǐng yòu yǐ qián, gāng jì wèi shén fèi, yóu yǒu gǎn jī jìn shuō zhī shì. guān jīn zhī zhèng, shì kě tòng kū, ér wú yī rén wèi bì xià yán zhě, yóu zǎi xiàng duō jì ér bù yòng zhèng rén yě. zì yí jiǎn dāng guó, chù zhōng yán, fèi zhí dào, jí yǐ shǐ xiāng chū zhèn xǔ chāng, nǎi jiàn wáng suí chén yáo zuǒ dài jǐ, gài yǐn bù ruò yǐ zhě wèi zì gù zhī jì, yù shǐ bì xià fù sī jǐ ér zhào yòng yě. bì xià guǒ zhào yí jiǎn, hái zì dà míng, rù bǐng cháo zhèng, yú zī sān nián, yǐ gū xī wèi ān, yǐ bì bàng wèi zhì, xī zhōu lèi wèi bài wén, qì fán chéng cǐ qiú lù, bīng jiān huò bèi, tiān xià kōng jié, cì shǐ mù shǒu, shí bù dé yī. fǎ lìng biàn yì, shì mín yuàn zī. jīn yí jiǎn yǐ bìng mò tuì, bì xià shǒu hé yù yào, qīn xiě dé yīn, nǎi wèi hèn bù yí jí yú zhèn gōng, sì fāng chuán wén, yǒu qì xià zhě. yí jiǎn zài zhōng shū èr shí nián, sān guān fǔ xiāng, suǒ qǐng wú bù xíng, yǒu sòng dé jūn, yī rén ér yǐ, wèi zhī hé yǐ wèi bì xià bào! jīn qì dān fù méng, yuán hào kuǎn sāi, tiān xià rì wàng hé píng, yīn cǐ zhèn jì gāng, xiū fèi zhuì, xuǎn xián rèn néng, jié yòng yǎng shì, zé jǐng dé xiáng fú zhī fēng fù jiàn yú jīn yǐ. ruò tián rán bù gù, suì yǐ wèi ān, chén kǒng tǔ bēng wǎ jiě, bù kě fù jiù. ér yí jiǎn yì wèi sì fāng yǐ níng, yù yīn bìng ér qù, gǒu suì róng shēn, bù jiù qián guò, yǐ róu ér yì zhì zhě shēng wèi fù bèi, yǐ jiān ér kě shǐ zhě rèn wèi yǔ yì, shǐ zhī zài láng miào, bù tái gé, shì zhāng yǔ bù dú shēng yú hàn, lǐ lín fǔ fù jiàn yú jīn yě. shū wén, dì bù zhī zuì, yì zhě xǐ qí jiǎn qiè. yí jiǎn wèi rén yuē: yuán guī yào shí zhī yán, wén cǐ hèn chí shí nián. rén yì fú qí liàng yún.
呂夷簡數求罷,帝優詔未許。陝西轉運使孫沔上言:「祖宗未嘗以言廢人。景祐以前,綱紀未甚廢,猶有感激進說之士。觀今之政,是可慟哭,而無一人為陛下言者,由宰相多忌而不用正人也。自夷簡當國,黜忠言,廢直道,及以使相出鎮許昌,乃薦王隨、陳堯佐代己,蓋引不若已者為自固之計,欲使陛下復思己而召用也。陛下果召夷簡,還自大名,入秉朝政,於茲三年,以姑息為安,以避謗為智,西州累為敗聞,契凡乘此求賂,兵殲貨悖,天下空竭,刺史牧守,十不得一。法令變易,士民怨咨。今夷簡以病末退,陛下手和御藥,親寫德音,乃謂恨不移疾於朕躬,四方傳聞,有泣下者。夷簡在中書二十年,三冠輔相,所請無不行,有宋得君,一人而已,未知何以為陛下報!今契丹復盟,元昊款塞,天下日望和平,因此振紀綱,修廢墜,選賢任能,節用養士,則景德、祥符之風復見於今矣。若恬然不顧,遂以為安,臣恐土崩瓦解,不可復救。而夷簡意謂四方已寧,欲因病而去,苟遂容身,不救前過,以柔而易制者升為腹背,以奸而可使者任為羽翼,使之在廊廟,布台閣,是張禹不獨生於漢,李林甫復見於今也。」書聞,帝不之罪,議者喜其謇切。夷簡謂人曰:「元規藥石之言,聞此恨遲十年。」人亦服其量雲。
èr yuè, rén yín, liáo jìn guān nán hàn mín gōng shǐ.
二月,壬寅,遼禁關南漢民弓矢。
bǐng wǔ, cì shǎn xī zhāo tǎo hán qí fàn zhòng yān páng jí qián gè bǎi wàn.
丙午,賜陝西招討韓琦、范仲淹、龐籍錢各百萬。
gēng xū, yòu zhèng yán liáng shì shǐ yán zhōu, yǔ páng jí yì suǒ yǐ zhāo huái yuán hào zhī lǐ, yú shì xǔ hè cóng xù fù què.
庚戌,右正言梁適使延州,與龐籍議所以招懷元昊之禮,於是許賀從勖赴闕。
yǐ mǎo, hán qí fàn zhòng yān děng yán: jīn yuán hào qiǎn rén fù què, jiāng yì nà hé. rú bù gǎi jiàn hào, zé bù kě xǔ. rú bēi cí hòu lǐ, cóng wū zhū zhī chēng, yì yí fáng qí hòu huàn. jí xián xiào lǐ yú jìng yì yán bì bù kě xǔ.
乙卯,韓琦、范仲淹等言:「今元昊遣人赴闕,將議納和。如不改僭號,則不可許。如卑詞厚禮,從烏珠之稱,亦宜防其後患。」集賢校理余靖亦言必不可許。
xīn yǒu, guó zi jiān qǐng lì sì mén xué, yǐ shì shù rén zǐ dì wèi shēng yuán, yǐ guǎng zhāo yán zhī lù cóng zhī.
辛酉,國子監請立四門學,以士庶人子弟為生員,以廣招延之路;從之。
sān yuè, rén shēn, yí jiǎn zài cí wèi, dì yù yán hé diàn zhào jiàn, chì chéng mǎ zhì diàn mén, mìng nèi shì qǔ wù zǐ yú yǐ qián, yí jiǎn yǐn bì jiǔ zhī, zhào gěi fú, wú bài. wù zǐ, bà xiāng, shǒu sī tú, jūn guó dà shì yǔ zhōng shū shū mì yuàn tóng yì.
三月,壬申,夷簡再辭位,帝御延和殿召見,敕乘馬至殿門,命內侍取杌子輿以前,夷簡引避久之,詔給扶,毋拜。戊子,罷相,守司徒,軍國大事與中書、樞密院同議。
yǐ yàn shū wèi píng zhāng shì jiān shū mì shǐ, pàn cài zhōu xià sǒng wèi hù bù shàng shū chōng shū mì shǐ, quán yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo wèi cān zhī zhèng shì, yòu zhèng yán zhī zhì gào fù bì wèi shū mì fù shǐ. bì yǐ fèng shǐ, chāng cháo yǐ guǎn bàn shǐ láo, gù jù zhuó yòng. bì cí bù bài.
以晏殊為平章事兼樞密使,判蔡州夏竦為戶部尚書、充樞密使,權御史中丞賈昌朝為參知政事,右正言、知制誥富弼為樞密副使。弼以奉使,昌朝以館伴使勞,故俱擢用。弼辭不拜。
shí lǚ yí jiǎn bà xiāng, fǔ chén jiē jìn guān. shì yù shǐ yì yáng shěn miǎo yán: jué lù suǒ yǐ quàn chén xià, jīn biān yǔ lǚ jǐng, wèi wén miào táng zhī móu yǒu yǐ zhé wài wǔ, ér wú míng jìn zhì, chén xià hé quàn yān!
時呂夷簡罷相,輔臣皆進官。侍御史弋陽沈邈言:「爵祿所以勸臣下,今邊圉屢警,未聞廟堂之謀有以折外侮,而無名進秩,臣下何勸焉!」
xīn mǎo, liáo zhǔ rú nán jīng.
辛卯,遼主如南京。
guǐ sì, yǐ shì yù shǐ yú zhōu xún wèi qǐ jū shè rén, zhí fāng yuán wài láng wáng sù wèi bīng bù yuán wài láng, jí xián xiào lǐ ōu yáng xiū wèi tài cháng chéng, bìng zhī jiàn yuàn. zhōu xún gù cí. yòu yǐ jí xián xiào lǐ yú jìng wèi yòu zhèng yán, jiàn yuàn gōng zhí. shí shǎn yòu shī lǎo bīng dùn, jīng dōng xī dào qǐ, lǚ yí jiǎn jì bà xiāng, dì suì yù gèng tiān xià bì shì, gù zēng zhì jiàn guān, shǒu mìng sù děng wèi zhī.
癸巳,以侍御史魚周詢為起居舍人,職方員外郎王素為兵部員外郎,集賢校理歐陽修為太常丞,並知諫院。周詢固辭。又以集賢校理余靖為右正言,諫院供職。時陝右師老兵頓,京東、西盜起,呂夷簡既罷相,帝遂欲更天下弊事,故增置諫官,首命素等為之。
jiǎ wǔ, gǎi shū mì fù shǐ fù bì wèi zī zhèng diàn xué shì jiān hàn lín shì dú xué shì. bì shí zài shàng zhāng cí suǒ chú guān yuē: chén zuó fèng shǐ qì dān, bǐ zhí zhèng zhī guān, hàn shǐ suǒ wèi cháng jiàn zhě, chén jiē jiàn zhī liǎng cháo shǐ chén xī suǒ huì yán zhě, chén jiē yán zhī yǐ gù dé xiáng zhī qí qíng zhuàng. bǐ wéi bù lái, lái zé wèi yì yù yě, yuàn cháo tíng wù yǐ jì hé ér hū zhī. chén jīn shòu shǎng, bǐ ruò yī dàn yú méng, chén bù wéi méng cháo tíng fǔ yuè zhī zhū, tiān xià gōng lùn, qí wèi chén hé! chén wèi gōng lùn, shén yú fǔ yuè, yuàn shōu xīn mìng, zé zhōng wài zhī rén bì yuē: shǐ chén bù shòu shǎng, shì shì wèi kě zhī, qí yú shǒu bèi jué bù gǎn xiè chí. fēi chén wù shì xiǎo lián, chéng kǒng wù guó shì yě. dì chá qí yì jiān, tè gǎi mìng yān.
甲午,改樞密副使富弼為資政殿學士兼翰林侍讀學士。弼時再上章辭所除官曰:「臣昨奉使契丹,彼執政之官,漢使所未嘗見者,臣皆見之;兩朝使臣昔所諱言者,臣皆言之;以故得詳知其情狀。彼惟不來,來則未易御也,願朝廷勿以既和而忽之。臣今受賞,彼若一旦渝盟,臣不惟蒙朝廷斧鉞之誅,天下公論,其謂臣何!臣畏公論,甚於斧鉞,願收新命,則中外之人必曰:『使臣不受賞,是事未可知,其於守備決不敢懈馳。』非臣務飾小廉,誠恐誤國事也。」帝察其意堅,特改命焉。
xià, sì yuè, wù xū shuò, xìng qióng lín yuàn, yuè qí shì.
夏,四月,戊戌朔,幸瓊林苑,閱騎士。
gēng zǐ, xià qiǎn shǐ jìn mǎ tuó yú liáo.
庚子,夏遣使進馬駝於遼。
guǐ mǎo, yǐ jīn shǔ bǎo ān jūn pàn guān shì shào liáng zuǒ jiǎ zhù zuò láng, shǐ xià zhōu. xiān shì liáng zuǒ yǔ hè cóng xù yì què, guǎn yú dōu tíng xī yì. chéng shòu shǐ chén qǔ yuán hào shū zhì zhōng shū shū mì yuàn, yù cóng xù yǐ suǒ jī lái wén zì, míng tǐ wèi zhèng, míng shàng yī zì yòu fàn shèng zǔ huì, bù gǎn jìn, què lìng jī huí. qí chēng nán, qíng yì suī jiàn gōng shùn, rán fù zǐ yì wú bù chēng chén zhī lǐ. zì jīn shàng biǎo, zhǐ chēng jiù míng, cháo tíng dāng xíng fēng cè wèi xià guó zhǔ, cì zhào bù míng, xǔ zì zhì guān shǔ. qí yàn shǐ rén, zuò duǒ diàn zhī shàng huò qiǎn shǐ wǎng bǐ, yī rú jiē jiàn qì dān shǐ rén lǐ. rú yù chāi rén yú jiè shàng chéng lǐng suǒ cì, yì tīng zhī. zhì què chǎng yú bǎo ān jūn, suì cì juàn shí wàn pǐ chá sān wàn jīn, shēng rì yǔ shí yuè yī rì cì jī zhī, xǔ jìn fèng qián yuán jié jí hè zhèng, qí yán biān xìng fù zhài shān bìng rú jiù. réng mìng liáng zuǒ yǔ cóng xù děng tóng wǎng, yì dìng yǐ wén.
癸卯,以金署保安軍判官事邵良佐假著作郎,使夏州。先是良佐與賀從勖詣闕,館於都亭西驛。承受使臣取元昊書至中書、樞密院,諭從勖以「所齎來文字,名體未正,名上一字又犯聖祖諱,不敢進,卻令齎回。其稱男,情意雖見恭順,然父子亦無不稱臣之禮。自今上表,只稱舊名,朝廷當行封冊為夏國主,賜詔不名,許自置官屬。其宴使人,坐朵殿之上;或遣使往彼,一如接見契丹使人禮。如欲差人於界上承領所賜,亦聽之。置榷場於保安軍,歲賜絹十萬匹、茶三萬斤,生日與十月一日賜齎之,許進奉乾元節及賀正,其沿邊興復寨柵並如舊。」仍命良佐與從勖等同往,議定以聞。
jiǎ chén, yǐ hán qí fàn zhòng yān bìng wèi shū mì fù shǐ, zhī yǒng xìng jūn zhèng jiǎn wèi shǎn xī sì lù mǎ bù jūn dōu bù shǔ jiān jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo děng shǐ, zhù jūn jīng zhōu. qí zhòng yān fán wǔ ràng, bù xǔ, nǎi jiù dào. fù bì yuē: qí zhòng yān bìng shòu shū mì fù shǐ, rán yì zhě yún, xī kòu wèi tiǎn, ruò èr rén jù lái, huò kǒng què shì. yuàn bì xià cǎi gōng lùn, yī zhào lái chù nèi, yī shòu zhí zài biān, huò èr rén yī suì yī gēng, jūn qí láo yì, nèi wài xié jì, wú shàn yú cǐ.
甲辰,以韓琦、范仲淹並為樞密副使,知永興軍鄭戩為陝西四路馬步軍都部署兼經略安撫招討等使,駐軍涇州。琦、仲淹凡五讓,不許,乃就道。富弼曰:「琦、仲淹並授樞密副使,然議者雲,西寇未殄,若二人俱來,或恐闕事。願陛下采公論,一召來處內,一授職在邊,或二人一歲一更,均其勞逸,內外協濟,無善於此。」
yǐ sì, yǐ shū mì fù shǐ, lì bù shì láng dù yǎn chōng shū mì shǐ, xuān huī nán yuàn shǐ zhōng wǔ jié dù shǐ xià sǒng fù běn zhèn. xiān shì yǐ shū mì shǐ zhào sǒng yú cài zhōu, tái jiàn jiāo zhāng lùn sǒng zài shǎn xī, wèi nuò bù kěn jǐn lì, cháng chū xún biān, zhì shì bì zhōng jūn zhàng xià, jǐ zhì jūn biàn. yòu, yuán hào cháng bǎng sāi xià, dé sǒng shǒu zhě yǔ qián sān qiān. wèi zéi suǒ qīng rú cǐ. qiě yán: sǒng xié zhà rèn shù, jiān xié qīng xiǎn, yǔ lǚ yí jiǎn bù xié, yí jiǎn wèi qí wèi rén, bù kěn yǐn wèi tóng liè, jì tuì ér hòu jiàn zhī, yǐ shì sù hàn. yù shǐ shěn miǎo, yòu yán sǒng yīn jiāo nèi shì liú cóng yuàn, qí yán yóu qiè. huì sǒng yǐ zhì guó mén, yán zhě qǐng wú lìng rù jiàn. jiàn guān yú jìng yòu yán: sǒng lèi biǎo yǐn jí. jí wén zhào yòng, jí jiān yì ér chí. ruò bù zǎo jué, sǒng bì jiān qiú miàn duì, xù ēn gǎn qì, fù yǒu zuǒ yòu wèi zhī jiě shì, zé shèng tīng huò yǐ. yù shǐ zhōng chéng wáng gǒng chén duì dì jí yán, dì wèi shěng, jù qǐ, gǒng chén yǐn dì jū bì qí shuō. qián hòu yán zhě hé shí bā shū, dì nǎi bà sǒng ér yòng yǎn dài zhī.
乙巳,以樞密副使,吏部侍郎杜衍充樞密使,宣徽南院使、忠武節度使夏竦赴本鎮。先是以樞密使召竦於蔡州,台諫交章論「竦在陝西,畏懦不肯盡力,嘗出巡邊,置侍婢中軍帳下,幾致軍變。又,元昊常榜塞下,得竦首者予錢三千。為賊所輕如此。」且言:「竦挾詐任數,奸邪傾險,與呂夷簡不協,夷簡畏其為人,不肯引為同列,既退而後薦之,以釋宿憾。」御史沈邈,又言竦陰交內侍劉從願,其言尤切。會竦已至國門,言者請毋令入見。諫官余靖又言:「竦累表引疾。及聞召用,即兼驛而馳。若不早決,竦必堅求面對,敘恩感泣,復有左右為之解釋,則聖聽惑矣。」御史中丞王拱辰對帝極言,帝未省,遽起,拱辰引帝裾畢其說。前後言者合十八疏,帝乃罷竦而用衍代之。
jǐ yǒu, yǐ guǎn gé jiào kān cài xiāng wèi mì shū chéng zhī jiàn yuàn. chū, wáng sù yú jìng ōu yáng xiū chú jiàn guān, xiāng zuò shī hè zhī, cí duō jī quàn. sān rén zhě yǐ qí shī jiàn yú dì, xún yǒu shì mìng.
己酉,以館閣校勘蔡襄為秘書丞、知諫院。初,王素、余靖、歐陽修除諫官,襄作詩賀之,辭多激勸。三人者以其詩薦於帝,尋有是命。
bǐng chén, yǐ chūn xià bù yǔ, qiǎn shǐ cí dǎo yuè dú.
丙辰,以春夏不雨,遣使祠禱岳瀆。
jǐ wèi, yǐ hàn lín xué shì wǔ yáo chén wèi hù bù láng zhōng, quán sān sī shǐ shì. yáo chén shǐ shòu mìng, yán yú dì yuē: jīn guó yǔ mín jiē bì yǐ, zài bì xià rèn chén zhě rú hé. yīn qǐng zì zé liáo shǔ, dì nà qí yán. yáo chén qǔ shǎn xī hé dōng sān lù wèi yòng bīng qián jí yòng bīng hòu suì chū rù cái yòng zhī shù huì jì yǐ wén.
己未,以翰林學士五堯臣為戶部郎中,權三司使事。堯臣始受命,言於帝曰:「今國與民皆弊矣,在陛下任臣者如何。」因請自擇僚屬,帝納其言。堯臣取陝西、河東三路未用兵前及用兵後歲出入財用之數會計以聞。
gēng shēn, yǐ yán tiě pàn guān lǚ shào níng wèi huái nán zhuǎn yùn shǐ. shào níng zhì huái nán, jí shàng xiàn qián shí wàn. jiàn guān ōu yáng xiū qǐng què suǒ shàng qián, bìng zhì shào níng qī wǎng zhī zuì, yǐ jiè jiān lì kè bō.
庚申,以鹽鐵判官呂紹寧為淮南轉運使。紹寧至淮南,亟上羨錢十萬。諫官歐陽修請卻所上錢,並治紹寧欺罔之罪,以戒奸吏刻剝。
lǚ yí jiǎn suī bà xiāng, yóu yǐ sī tú yù yì jūn guó dà shì, yú shì jiàn guān cài xiāng shū yán: yí jiǎn bèi bìng yǐ lái, liǎng fǔ dà chén shòu shì yú yí jiǎn zhī mén, yí jiǎn wèi xiāng, shǒu wěi èr shí yú nián, gōng yè wú wén, jīn yǐ bìng guī, shàng tān quán shì, bù néng lì cí, fú qǐ tè bà shāng liáng jūn guó dà shì, shǐ liǎng fǔ dà chén zhuān dāng zé rèn, wú suǒ tuī bì. jiǎ zǐ, yí jiǎn qǐng bà yù yì jūn guó dà shì, cóng zhī.
呂夷簡雖罷相,猶以司徒預議軍國大事,於是諫官蔡襄疏言:「夷簡被病以來,兩府大臣受事於夷簡之門,夷簡為相,首尾二十餘年,功業無聞,今以病歸,尚貪權勢,不能力辭,伏乞特罷商量軍國大事,使兩府大臣專當責任,無所推避。」甲子,夷簡請罷預議軍國大事,從之。
shì yuè, guó zi jiān zhí jiǎng shí jiè zuò qìng lì shèng dé shī. jiè dǔ xué shàng zhì, lè shàn jí è, xǐ shēng míng, huì lǚ yí jiǎn bà, zhāng dé xiàng yàn shū jiǎ chāng cháo hán qí fàn zhòng yān fù bì tóng shí zhí zhèng, ér ōu yáng xiū cài xiāng wáng sù yú jìng bìng wèi jiàn guān. xià sǒng jì bài, fù duó zhī, yǐ dù yǎn dài, yīn dà xǐ yuē: cǐ shèng shì, gē sòng wú zhí, qí kě yǐ hū! shī suǒ chēng duō yī shí míng chén, qí yán dà jiān, gài chì sǒng yě. shī qiě chū, sūn fù wén zhī, yuē: jiè huò shǐ yú cǐ yǐ.
是月,國子監直講石介作《慶曆聖德詩》。介篤學尚志,樂善疾惡,喜聲名,會呂夷簡罷,章得象、晏殊、賈昌朝、韓琦、范仲淹、富弼同時執政,而歐陽修、蔡襄、王素、余靖並為諫官。夏竦既拜,復奪之,以杜衍代,因大喜曰:「此盛事,歌頌吾職,其可已乎!」詩所稱多一時名臣,其言大奸,蓋斥竦也。詩且出,孫復聞之,曰:「介禍始於此矣。」
wǔ yuè, dīng mǎo shuò, rì yǒu shí zhī.
五月,丁卯朔,日有食之。
gēng wǔ, lù xì qiú.
庚午,錄繫囚。
jiāng huái suì cáo bù gěi, jīng shī fá jūn chǔ, dà chén yǐ wèi yōu. shū mì fù shǐ fàn zhòng yān, yán guó zi bó shì xuān chéng xǔ yuán kě dú yǐ bàn, xīn wèi, zhuó yuán jiāng huái liǎng zhè jīng hú zhì zhì fā yùn pàn guān. yuán yuē: yǐ liù lù qī shí èr zhōu zhī sù, bù néng zú jīng shī zhě, wú bù xìn yě. zhì zé mìng bīn jiāng zhōu xiàn liú sān yuè liáng, yú xī fā zhī, yuǎn jìn yǐ cì xiāng bǔ, yǐn qiān yú sōu zhuǎn cáo ér xī. wèi jǐ, jīng shī zú shí.
江、淮歲漕不給,京師乏軍儲,大臣以為憂。樞密副使范仲淹,言國子博士宣城許元可獨倚辦,辛未,擢元江、淮、兩浙、荊湖制置發運判官。元曰:「以六路七十二州之粟,不能足京師者,吾不信也。」至則命瀕江州縣留三月糧,餘悉發之,遠近以次相補,引千餘艘轉漕而西。未幾,京師足食。
guǐ yǒu, mìng wáng gǒng chén tián kuàng yǔ sān sī tóng yì jiǎn fàng zhōu xiàn kē pèi.
癸酉,命王拱辰、田況與三司同議減放州縣科配。
yǐ hài, xīn zhōu dì dà zhèn. zhào běn lù zhuǎn yùn jīng lüè sī ān xù bǎi xìng, wú chí biān bèi.
乙亥,忻州地大震。詔本路轉運、經略司安恤百姓,毋馳邊備。
yán tiě fù shǐ lín wéi chū zhī huá zhōu.
鹽鐵副使林濰出知滑州。
chū, rù nèi dōu zhī zhāng yǒng hé jiàn yì, qǐng shōu mín fáng qián shí zhī sān yǐ zhù jūn fèi, shì xià sān sī, wáng yáo chén chí bù kě. yǒng hé mì shǐ rén zhì yì yuē: néng xíng cǐ, zé dà yòng yǐ. míng rì, rù jiàn, jù wèi dì yán, yīn yuē: cǐ shuāi shì shì, táng dé zōng suǒ yǐ zhì luàn zhě, fēi píng shí kě xíng yě. wéi wèi yǒng hé shì, zhù zhī shén lì. yáo chén zòu bà wéi, yǐ hé běi zhuǎn yùn shǐ zhāng rì zhī wèi yán tiě fù shǐ, yì nǎi dìng.
初,入內都知張永和建議,請收民房錢十之三以助軍費,事下三司,王堯臣持不可。永和密使人致意曰:「能行此,則大用矣。」明日,入見,具為帝言,因曰:「此衰世事,唐德宗所以致亂者,非平時可行也。」濰畏永和勢,助之甚力。堯臣奏罷濰,以河北轉運使張日之為鹽鐵副使,議乃定。
wù yín, yǐ yú bù yuán wài láng dù qǐ quán fā qiǎn dù zhī pàn guān shì, tài cháng bó shì yàn dù quán fā qiǎn hù bù pàn guān shì, jiē wáng yáo chén suǒ jiàn yě. quán fā qiǎn sān sī pàn guān shǐ cǐ. qǐ, hào zhī zǐ dù, sù zhī zǐ yě.
戊寅,以虞部員外郎杜杞權發遣度支判官事,太常博士燕度權發遣戶部判官事,皆王堯臣所薦也。權發遣三司判官始此。杞,鎬之子;度,肅之子也。
gēng chén, xìng xiāng guó sì huì líng guān qí yǔ.
庚辰,幸相國寺、會靈觀祈雨。
guǐ wèi, zhì yù shǐ guān liù yuán, bà tuī zhí guān, cóng yù shǐ tái qǐng yě.
癸未,置御史官六員,罷推直官,從御史台請也。
yǐ yǒu, yǐ shì yù shǐ xí píng zhī rùn zhōu. zhōng chéng wáng gǒng chén yán qí yì lùn wú qǔ, gù chū zhī.
乙酉,以侍御史席平知潤州。中丞王拱辰言其議論無取,故出之。
dīng hài, zhì wǔ xué yú wǔ chéng wáng miào, yǐ tài cháng chéng ruǎn yì wèi wǔ xué jiào shòu.
丁亥,置武學於武成王廟,以太常丞阮逸為武學教授。
wù zǐ, yǔ, fǔ chén chēng hè. dì yuē: tiān jiǔ bù yǔ, zhèn měi fén xiāng shàng dǎo yú tiān. zuó xī qǐn diàn zhōng hū wén wēi léi, jù qǐ guān dài, lù lì diàn xià, xū yú yǔ zhì, yī jiē zhān shī. yí kè yǔ jì, zài bài yǐ xiè, fāng gǎn shēng jiē. zì cǐ shàng jì gǎo miáo kě jiù yě. zhāng dé xiàng yuē: fēi bì xià zhì chéng, hé yǐ zhì tiān yīng ruò cǐ! dì yuē: bǐ yù xià zhào zuì jǐ, chè lè jiǎn shàn, yòu kǒng jìn yú chóng shì xū míng, bù ruò sù yè jīng xīn mì dǎo wèi jiā ěr.
戊子,雨,輔臣稱賀。帝曰:「天久不雨,朕每焚香上禱於天。昨夕寢殿中忽聞微雷,遽起冠帶,露立殿下,須臾雨至,衣皆沾濕。移刻雨霽,再拜以謝,方敢升階。自此尚冀槁苗可救也。」章得象曰:「非陛下至誠,曷以致天應若此!」帝曰:「比欲下詔罪己,徹樂減膳,又恐近於崇飾虛名,不若夙夜精心密禱為佳耳。」
xīn mǎo, zhú qīn tiān tán yú jìn zhōng.
辛卯,築欽天壇于禁中。
yǐ wèi, jiàn guān ōu yáng xiū yán: hán qí fàn zhòng yān dào què yǐ lái, zhǐ shì zhú rì yǔ liǎng fǔ suí lì shàng diàn, chéng zòu xún cháng gōng shì, bì xià yì wèi zēng tè cì zhào duì, cóng róng fǎng wèn. jīn xī shì wèi hé, biān chuí bì yǒu jǐng jí, qǐ bì xià yīn wú shì zhī shí, chū yù biàn diàn, tè zhào qí děng cóng róng fǎng wèn, shǐ jǐn chén xī biān shì yí hé rú hé chù zhì. zhì rú liǎng fǔ dà chén, měi yǒu biān fáng jí shì, huò lìng fēi shí zhào jiàn jù yì, huò gè lìng zì shù suǒ jiàn, zhǐ zhào yī liǎng rén shāng liáng, cǐ nǎi zǔ zōng zhī cháo bìng xǔ rú cǐ, bù bì jū shǒu cháng lì yě.
乙未,諫官歐陽修言:「韓琦、范仲淹到闕以來,只是逐日與兩府隨例上殿,呈奏尋常公事,陛下亦未曾特賜召對,從容訪問。今西事未和,邊陲必有警急,乞陛下因無事之時,出御便殿,特召琦等從容訪問,使盡陳西邊事宜合如何處置。至如兩府大臣,每有邊防急事,或令非時召見聚議,或各令自述所見,只召一兩人商量,此乃祖宗之朝並許如此,不必拘守常例也。」
liáo zhào fù dìng lǐ zhì.
遼詔復定禮制。
liáo zhǔ rú shān xī.
遼主如山西。
shì yuè, xīn zhōu dì zhèn.
是月,忻州地震。
hǔ yì zú wáng lún pàn yú yí zhōu.
虎翼卒王倫叛於沂州。
liù yuè, bǐng wǔ, liáo zhào: shì xuǎn zǎi xiàng jié dù shǐ zú shǔ jí shēn wèi jié dù shǐ zhī jiā, xǔ zàng yòng yín qì, réng jìn shā shēng yǐ jì.
六月,丙午,遼詔:「世選宰相、節度使族屬及身為節度使之家,許葬用銀器,仍禁殺牲以祭。」
gēng xū, liáo zhào: hàn rén gōng fēn hù jué, héng chǎn yǐ qīn zú jì zhī.
庚戌,遼詔:「漢人宮分戶絕,恆產以親族繼之。」
xīn hài, zhǔn bù bù zhǎng qiǎn qí dì cháo yú liáo.
辛亥,准布部長遣其弟朝於遼。
guǐ chǒu, zhī jiàn yuàn ōu yáng xiū yán: jìn rì sì fāng zéi dào jiàn duō, jiē yóu guó jiā sù wú yù bèi, ér guān lì shǎng fá bù xíng yě. jīn yí zhōu jūn zéi wáng lún, suǒ guò chǔ tài děng zhōu, lián qí yáng qí, rú lǚ wú rén zhī jìng, ér xún jiǎn xiàn wèi fǎn fù zéi zhào, qí yì jiǎ qì xiè jiē shù shǒu ér guī zhī, cǐ kě wèi xīn fù zhī dà yōu. qǐng zì jīn, zéi suǒ jīng zhōu xiàn duó yì jiǎ, guān lì bìng zhuī guān lēi tíng, xún jiǎn xiàn wèi réng chú míng, lēi cóng jūn zì xiào, qí pò zéi rì zé xǔ xù zhī. jiǎ zǐ, yòu zhèng yán yú jìng yán: jīn guān lì chí shì, xì mín jù ér wèi dào zéi, bù néng jìn zhǐ zhě, gài shǎng fá bù xíng yě. ruò fēi dà shè dī fáng yǐ jiǎo qián bì, zé chén yōu guó jiā zhī huàn, bù zài xī běi ér qǐ yú fēng yù zhī nèi yǐ. qǐ cháo tíng yán bǔ zéi shǎng fá, jí lì bèi zéi jié zhì wáng shī qì jiǎ chú míng zhuī guān zhī fǎ. bìng cóng zhī.
癸丑,知諫院歐陽修言:「近日四方賊盜漸多,皆由國家素無御備,而官吏賞罰不行也。今沂州軍賊王倫,所過楚、泰等州,連騎揚旗,如履無人之境,而巡檢、縣尉反赴賊召,其衣甲、器械皆束手而歸之,此可謂心腹之大憂。請自今,賊所經州縣奪衣甲,官吏並追官勒停,巡檢、縣尉仍除名,勒從軍自效,俟破賊日則許敘之。」甲子,右正言余靖言:「今官吏馳事,細民聚而為盜賊,不能禁止者,蓋賞罰不行也。若非大設堤防以矯前弊,則臣憂國家之患,不在西北而起於封域之內矣。乞朝廷嚴捕賊賞罰,及立被賊劫質、亡失器甲除名追官之法。」並從之。
chū, liáo běi yuàn shū mì shǐ xiāo xiào mù, yǐ jiàn nán fá yán bù yòng, xǐ nán yuàn, yǐ qí dì xiào zhōng wèi běi yuàn shū mì shǐ. wèi jǐ, xiào zhōng jí, réng yǐ xiào mù wèi běi yuàn shū mì shǐ, xǐ fēng qí guó wáng. qiū, qī yuè, bǐng yín shuò, xiào zhōng zú, liáo zhǔ tè shì xì qiú.
初,遼北院樞密使蕭孝穆,以諫南伐言不用,徙南院,以其弟孝忠為北院樞密使。未幾,孝忠疾,仍以孝穆為北院樞密使,徙封齊國王。秋,七月,丙寅朔,孝忠卒,遼主特釋繫囚。
liáo yē lǜ hǎn bān zài wèi běi yuàn dài wáng, rù cháo. liáo zhǔ cóng róng wèi yuē: qīng shǒu biān rèn zhòng, dāng shí fǔ kù, zhèn pín fá, yǐ bào zhèn. hǎn bān jì shòu mìng, yù jié zhōng jǐn, zhī wú bù yán, biàn yì wèi duō.
遼耶律罕班再為北院大王,入朝。遼主從容謂曰:「卿守邊任重,當實府庫,賑貧乏,以報朕。」罕班既受命,愈竭忠謹,知無不言,便益為多。
wù chén, yǐ hàn lín xué shì sū shēn zhī hé yáng. xiān shì wáng sù ōu yáng xiū děng wèi jiàn guān, shù yán shì, shēn è zhī. huì jīng shī mǐn yǔ, shēn qǐng duì, yán: hóng fàn wǔ shì, yán zhī bù cóng, shì wèi bù yì, jué jiù jiàn, jué fá cháng yáng. shēn yì gài zhǐ jiàn guān yě. shí chú tài cháng bó shì mǎ duān wèi jiān chá yù shǐ, shēn suǒ jiàn yě. xiū jí shàng yán: duān xìng xiǎn qiǎo, wǎng nián cháng fā qí mǔ yīn shì, mǔ zuò zhàng jí. duān wèi rén zǐ, bù néng yǐ lǐ fáng xián, xiàn qí mǔ yú guò è, yòu bù néng róng yǐn, shǐ qí mǔ bèi xíng, lǐ hé zhōng shēn bù chǐ guān lián, qǐ kě gèng wèi tiān zǐ fǎ guān! sū shēn yǔ xiǎo rén qì lèi xiāng hé, yí qí suǒ jǔ rú cǐ yě. shēn yóu shì chù, duān xún yì chū wài.
戊辰,以翰林學士蘇紳知河陽。先是王素、歐陽修等為諫官,數言事,紳惡之。會京師閔雨,紳請對,言:「《洪範》五事,言之不從,是謂不乂,厥咎僭,厥罰常暘。」紳意蓋指諫官也。時除太常博士馬端為監察御史,紳所薦也。修即上言:「端性險巧,往年常發其母陰事,母坐杖脊。端為人子,不能以禮防閒,陷其母於過惡,又不能容隱,使其母被刑,理合終身不齒官聯,豈可更為天子法官!蘇紳與小人氣類相合,宜其所舉如此也。」紳由是黜,端尋亦出外。
jǐ sì, xǐ xuān huī nán yuàn shǐ zhōng wǔ jié dù shǐ xià sǒng pàn bó zhōu. sǒng zhī jí guó mén yě, shàng fēng zhāng shū shì yān. sǒng jì hái zhèn, yán zhě yóu bù yǐ. huì hán yì zhì shì, sǒng qǐng dài zhī, gù yǒu shì mìng. sǒng zhì bó zhōu, shàng shū zì biàn, fán wàn yú yán, zhào fù xué shì pī dá. sūn biàn wèi zhī cí, lüè yuē: tú gōng xiào mò ruò qìng zhōng qín, mǐ bàng yán mò ruò xiū shí xíng. sǒng dé zhī, hèn shén.
己巳,徙宣徽南院使、忠武節度使夏竦判亳州。竦之及國門也,上封章疏示焉。竦既還鎮,言者猶不已。會韓億致仕,竦請代之,故有是命。竦至亳州,上書自辨,凡萬餘言,詔付學士批答。孫抃為之辭,略曰:「圖功效莫若罄忠勤,弭謗言莫若修實行。」竦得之,恨甚。
yù shǐ zhōng chéng wáng gǒng chén qǐng yòng shuò wàng rì tuì yù hòu diàn, zhào zhí zhèng zhī chén, cì zuò, jiǎng shí zhèng dé shī. dì yuē: zhí zhèng zhī chén, zhèn zǎo mù suǒ yǔ tú shì zhě, yòu hé shuò wàng zhī jū yě! xīn wèi, zhào: zì jīn zhōng shū shū mì yuàn chén liáo, chú cháng chéng zòu shì wài, rú bié yǒu suǒ chén, huò zhèn fēi shí liú duì zhě, bù xiàn shí kè.
御史中丞王拱辰請用朔望日退御後殿,召執政之臣,賜坐,講時政得失。帝曰:「執政之臣,朕早暮所與圖事者,又何朔望之拘也!」辛未,詔:「自今中書、樞密院臣僚,除常程奏事外,如別有所陳,或朕非時留對者,不限時刻。」
bǐng zǐ, cān zhī zhèng shì wáng jǔ zhèng bà wèi lǐ bù shì láng zhī xǔ zhōu. chū, jiàn guān ōu yáng xiū yú jìng cài xiāng xián yán jǔ zhèng nuò mò bù rèn zhí, qǐng yǐ fàn zhòng yān dài zhī, jǔ zhèng yì zì qiú bà. dīng chǒu, yǐ shū mì fù shǐ fàn zhòng yān wèi cān zhī zhèng shì, zī zhèng diàn xué shì fù bì wèi shū mì fù shǐ. zhòng yān yuē: zhí zhèng kě yóu jiàn guān ér dé hū? gù cí bù bài. bì zhí xié gào mìng nà yú dì qián, kǒu chén suǒ yǐ láo bì zhī yì, qiě yuē: yuàn bì xià zuò xīn cháng dǎn, bù wàng xiū zhèng. dì xǔ yān. nǎi fù yǐ gào mìng sòng zhōng shū. bì yīn qǐ bǔ wài, lèi zhāng bù xǔ.
丙子,參知政事王舉正罷為禮部侍郎、知許州。初,諫官歐陽修、余靖、蔡襄咸言舉正懦默不任職,請以范仲淹代之,舉正亦自求罷。丁丑,以樞密副使范仲淹為參知政事,資政殿學士富弼為樞密副使。仲淹曰:執政可由諫官而得乎?」固辭不拜。弼直攜誥命納於帝前,口陳所以牢避之意,且曰:「願陛下坐薪嘗膽,不忘修政。」帝許焉。乃復以誥命送中書。弼因乞補外,累章不許。
rén wǔ, bà shǎn xī guǎn nèi yíng tián.
壬午,罷陝西管內營田。
jiǎ shēn, yǐ shū mì fù shǐ rèn zhōng shī wèi hé dōng xuān fǔ shǐ, fàn zhòng yān wèi shǎn xī xuān fǔ shǐ. zhòng yān jì cí cān zhī zhèng shì, yuàn yǔ hán qí dié chū xíng biān, dì yīn fù yǐ xī shì. ér zhòng yān yòu yán hé dōng yì dāng wèi bèi. zhōng shī cháng shǒu bīng zhōu, dì jí mìng shǐ hé dōng. liǎng rén liú jīng shī, dì xiān yí wén liǎng lù yún.
甲申,以樞密副使任中師為河東宣撫使,范仲淹為陝西宣撫使。仲淹既辭參知政事,願與韓琦迭出行邊,帝因付以西事。而仲淹又言河東亦當為備。中師嘗守并州,帝即命使河東。兩人留京師,第先移文兩路雲。
yǐ yǒu, yuán hào fù qiǎn lǚ nǐ rú dìng děng yǔ shào liáng zuǒ jù lái, suǒ yào qǐng fán shí yī shì, qí yù chēng nán ér bù wèi chén, yóu zhí qián yì yě.
乙酉,元昊復遣呂你如定等與邵良佐俱來,所要請凡十一事,其欲稱男而不為臣,猶執前議也。
xiān shì ōu yáng xiū yán: zéi shǐ cǐ lái, yì jí bù xùn, xū yǒu yǐ cuò zhī, fāng néng yì qí jiāo màn. jīn ruò biàn yú lǐ shù zhī jiān guò jiā yōu hòu, zé bǐ wèi wǒ wèi qiè, zhī wǒ kě qī, yì lùn zhī jiān, hé yóu qū shé! fú qǐ jiāng yuán hào yī xíng lái rén, fán shì jiǎn lēi, wú lìng qū jiā yōu hòu. zhì shì xiū yòu yán: wén cháo tíng yù yǐ diàn zhōng chéng rèn zhuān guǎn dài yuán hào suǒ qiǎn lái rén, chén qiè wèi shì tǐ zhī jiān, suǒ xì zhě dà. bīng jiāo zhī shǐ, lái rù dà guó, bì xiān kuī cì jiāng xiāng yǒng qiè, chān chá guó jiā qiáng ruò. ruò jiàn cháo tíng wēi nù wèi xī, shì yì mò cè, bì nèi yōu zhǎn lù, cì kǒng jū liú, shǐ qí ǒu dé shēng guī, zì wèi dà xìng, zé wǒ ruò xíng wèi lù, zhuàng lùn kě chí. jīn ruò guò jiā hòu lǐ, xiān wèi zì ruò, shǐ qí zhī wǒ kě qī, zé yì lùn yù yì nán hé. bì yù chéng jiù qí shì, yóu xū zhèn zhòng wèi xiān, kuàng qí yì wèi bì chéng, kě xī kōng sǔn shì tǐ. qián cì yuán hào lái rén zhì shǎo, cháo tíng zhǐ yǐ yī bān xíng dài zhī, jīn lái jiàn shèng, suì chà cháo shì, ruò qí hòu lái zhě gèng shèng, zé bì xū chà jìn shì yǐ. shì bǐ zhuǎn zì qiáng, wǒ zhuǎn zì ruò. kuàng wén shào liáng zuǒ zuó lái zì bǐ, jǐn miǎn qū rǔ ér hái. jīn yuán hào lái rén, yù qǐ gèng bù chà guān guǎn dài, sòng zhì yì zhōng, bù xū jí wèn zhì yú jiān shì kuì kào, chuán dào yǔ yán, yī liǎo shì bān xíng zú yǐ. xiū suī yǒu cǐ yì, rán bù néng cóng.
先是歐陽修言:「賊使此來,意極不遜,須有以挫之,方能抑其驕慢。今若便於禮數之間過加優厚,則彼謂我為怯,知我可欺,議論之間,何由屈折!伏乞將元昊一行來人,凡事減勒,無令曲加優厚。」至是修又言:「聞朝廷欲以殿中丞任顓館待元昊所遣來人,臣竊謂事體之間,所系者大。兵交之使,來入大國,必先窺伺將相勇怯,覘察國家強弱。若見朝廷威怒未息,事意莫測,必內憂斬戮,次恐拘留,使其偶得生歸,自為大幸,則我弱形未露,壯論可持。今若過加厚禮,先為自弱,使其知我可欺,則議論愈益難合。必欲成就其事,尤須鎮重為先,況其議未必成,可惜空損事體。前次元昊來人至少,朝廷只以一班行待之,今來漸盛,遂差朝士,若其後來者更盛,則必須差近侍矣。是彼轉自強,我轉自弱。況聞邵良佐昨來自彼,僅免屈辱而還。今元昊來人,欲乞更不差官館待,送置驛中,不須急問;至於監視饋犒,傳道語言,一了事班行足矣。」修雖有此議,然不能從。
yǐ zhù zuò zuǒ láng shào liáng zuǒ wèi zhù zuò láng, réng cì wǔ pǐn fú, shǎng shǐ xià zhōu zhī láo yě.
以著作佐郎邵良佐為著作郎,仍賜五品服,賞使夏州之勞也。
xiān shì yuán hào shū zhì, jì wèi kěn chēng chén, jí rú dìng děng lái, yòu duō suǒ yào qǐng. liǎng fǔ yàn bīng, yù gū cóng zhī, dú hán qí yǐ wèi bù kě, lǚ qǐng duì yú dì qián. yàn shū yuē: zhòng yì yǐ tóng, wéi hán qí dú yì. dì gù wèn qí, qí lì chén qí bù biàn. dì yuē: gèng shěn yì zhī. jí zhì zhōng shū, qí chí bù kě yì jiān, shū biàn sè ér qǐ. qí tuì, fù shàng zhāng yán: qū yì yǔ hé, kǒng yǒu hòu huàn. wàng lìng zhōng shū shū mì yuàn zài sān lùn nán, shǐ cháo tíng dé dà tǐ, qì dān wú zhēng duān, yǐ cǐ yì hé, shù wèi dé cè.
先是元昊書至,既未肯稱臣,及如定等來,又多所要請。兩府厭兵,欲姑從之,獨韓琦以為不可,屢請對於帝前。晏殊曰:「眾議已同,惟韓琦獨異。」帝顧問琦,琦歷陳其不便。帝曰:「更審議之。」及至中書,琦持不可益堅,殊變色而起。琦退,復上章言:「屈意與和,恐有後患。望令中書、樞密院再三論難,使朝廷得大體,契丹無爭端,以此議和,庶為得策。」
jiàn guān cài xiāng yán: yuán hào shǐ yǐ wù zú zhī hào wèi qǐng, jí shào liáng zuǒ hái, yù gèng hào wú zǔ, zú jiàn qiāng róng bèi màn zhī yì. zòng shǐ yuán hào chēng chén, ér shàng shū zì chēng yuē wú zǔ, cháo tíng cì zhī zhào shū yì yuē wú zǔ, shì hé děng yǔ xié? shí ōu yáng xiū yú jìng yì yǐ wèi yán. xiū yòu yuē: fāng jīn bù xiū qū zhì, jí yù jiù hé zhě, duō bù zhōng wú shí zhī rén. ér shǎn xī zhī mín yì yù jí hé, qǐng yīn xuān fǔ shǐ gào yǐ cháo tíng fēi bù yù hé ér zéi wèi xùn shùn zhī yì, rán hòu shēn jiè yǒu sī, kuān qí lì yì kě yě. qí yú xiǎo rén zhī lùn, wàng jué ér bù tīng.
諫官蔡襄言:「元昊始以兀卒之號為請,及邵良佐還,欲更號『吾祖』,足見羌、戎悖慢之意。縱使元昊稱臣,而上書自稱曰『吾祖』,朝廷賜之詔書亦曰『吾祖』,是何等語邪?」時歐陽修、余靖亦以為言。修又曰:「方今不羞屈志,急欲就和者,多不忠無識之人。而陝西之民亦欲急和,請因宣撫使告以朝廷非不欲和而賊未遜順之意,然後深戒有司,寬其力役可也。其餘小人之論,望絕而不聽。」
gēng yín, yuán hào qiǎn shǐ shàng biǎo yú liáo, qǐng chū shī nán fá, liáo zhǔ bù cóng.
庚寅,元昊遣使上表於遼,請出師南伐,遼主不從。
jiǎ wǔ, shū mì fù shǐ hán qí shàng shū yuē: chén wén hàn wén dì shí guó fù xíng cuò, ér jiǎ yì shàng shū yǐ wèi kě tòng kū tài xī. chén qiè dǔ shí shì, wèi kě zhòu yè qì xuè, fēi zhí tòng kū tài xī zhě, gài yǐ xī běi èr biān, huò xìn yǐ chéng, ér shàng xià tài rán, bù zhī cháo tíng zhī jiāng wēi, zōng shè zhī wèi ān yě. jìn zhě qì dān qiǎn shǐ qiú guān nán zhī dì, yāo xiàn nà zhī míng, qí qīng shì zhōng guó, yì gài kě jiàn. ér yuán hào jiàn hào bèi ēn, běi lián qì dān, yù chéng dǐng zhì zhī shì, lèi suì dào biān, guān jūn lǚ nǜ, jīn chéng dìng chuān quán shèng zhī qì, qiǎn rén yuē hé, zé zhī qí jì yù shēn ér shén kě yú yě. yì zhě huò wèi zuó jiǎ qì dān chuán dǎo zhī lì, bì shì wú bù hé, qǐ bù sī qì dān jì néng shǐ yuán hào bà bīng, qǐ bù néng shǐ yuán hào jǔ bīng hū? chén kǒng qì dān wèi cháo tíng shì lì yǐ qū, duò qí shì yuē, zhǎng qū bù zhòng, zhí qū dà hé, fù shǐ yuán hào jǔ bīng shēn kòu guān fǔ, dāng shì shí, wèi shěn cháo tíng yǐ hé shù yù zhī? chén shì yǐ sù xī sī wéi, zhé huà dāng jīn suǒ yí xiān xíng zhě qī shì: yī yuē qīng zhèng běn. yí zhào zhōng shū shū mì yuàn, fán kē suì miǎo mò zhī wù, xī guī yǒu sī, shǐ cóng róng móu yì, zhuān lùn dà jì. èr yuē niàn biān shì. jīn zhèng fǔ dàn xún jiù zhì, cái wǔ jí chū, cōng jù qiān shǔ wèi yí xū wèi zhèng fāng chū, yán cǐ yī shí yǐ zhuān biān lùn. sān yuē zhuó cái xián. yí fǎng zǔ zōng jiù zhì, yú wǔ chén zhōng bù cì chāo zhuó yǐ shì qí néng. sì yuē bèi hé běi. zì qì dān tōng hǎo sān shí yú nián, wǔ bèi xī fèi, yí xuǎn zhuǎn yùn shǐ èr yuán, mì shòu jīng lüè, zé yǐ suì yuè, shǐ yíng shǒu yù zhī bèi. wǔ yuē gù hé dōng. qián suì hào zéi xiàn fēng zhōu, lüè hé wài shǔ hù dài jǐn, lín fǔ xíng shì gū jué yí zé běn dào shuài chén, dù xiǎn yào, jiàn chéng bǎo, shěng zhuǎn xiǎng, wèi chí jiǔ zhī jì. liù yuē shōu mín xīn. zǔ zōng zhì nèi cáng kù, gài bèi shuǐ hàn bīng gé zhī yòng, fēi sī xù cái yǐ chōng jǐ yù yě. zì yòng bīng yǐ lái, cái yòng guì jié, yí shāo chū jīn bó yǐ dài biān yòng. qī yuē yíng luò yì. jīn dì dū wú chéng huáng zhī gù yǐ bèi fēi cháng, jù yì xìng zhú, zé wèi zhāng huáng láo mín, bù ruò yīn qì luò dōu yǐ wèi yóu xìng zhī suǒ, suì yùn tài cāng xiàn yú zhī sù yǐ shí qí lǐn gēng. dì jiā nà zhī.
甲午,樞密副使韓琦上疏曰:「臣聞漢文帝時國富刑措,而賈誼上書以為可痛哭太息。臣竊睹時事,謂可晝夜泣血,非直痛哭太息者,蓋以西北二邊,禍釁已成,而上下泰然,不知朝廷之將危,宗社之未安也。近者契丹遣使求關南之地,邀獻納之名,其輕視中國,意蓋可見。而元昊僭號背恩,北連契丹,欲成鼎峙之勢,累歲盜邊,官軍屢衄,今乘定川全勝之氣,遣人約和,則知其計愈深而甚可虞也。議者或謂昨假契丹傳導之力,必事無不合,豈不思契丹既能使元昊罷兵,豈不能使元昊舉兵乎?臣恐契丹謂朝廷事力已屈,墮其誓約,長驅部眾,直趨大河,復使元昊舉兵深寇關輔,當是時,未審朝廷以何術御之?臣是以夙夕思惟,輒畫當今所宜先行者七事:一曰清政本。宜詔中書、樞密院,凡苛碎眇末之務,悉歸有司,使從容謀議,專論大計。二曰念邊事。今政府但循舊制,才午即出,匆遽僉署;謂宜須未正方出,延此一時以專邊論。三曰擢材賢。宜仿祖宗舊制,於武臣中不次超擢以試其能。四曰備河北。自契丹通好三十餘年,武備悉廢,宜選轉運使二員,密受經略,責以歲月,使營守御之備。五曰固河東。前歲昊賊陷豐州,掠河外屬戶殆盡,麟、府形勢孤絕;宜責本道帥臣,度險要,建城堡,省轉餉,為持久之計。六曰收民心。祖宗置內藏庫,蓋備水旱兵革之用,非私蓄財以充己欲也。自用兵以來,財用匱竭,宜稍出金帛以代邊用。七曰營洛邑。今帝都無城隍之固以備非常,遽議興築,則為張皇勞民,不若陰葺洛都以為游幸之所,歲運太倉羨餘之粟以實其廩庚。」帝嘉納之。
shì yuè, huò wáng lún.
是月,獲王倫。
bā yuè, bǐng shēn, liáo zhǔ yè qìng líng.
八月,丙申,遼主謁慶陵。
wù xū, zhào jiàn guān rì fù nèi cháo.
戊戌,詔諫官日赴內朝。
jǐ hài, chū nèi cáng kù chóu juàn sān bǎi wàn, xià sān sī yǐ zhù jīng fèi, yòng hán qí zhī yán yě.
己亥,出內藏庫綢絹三百萬,下三司以助經費,用韓琦之言也。
xīn chǒu, liáo yàn guó wáng hóng jī, jiā shàng shū lìng, zhī běi nán yuàn shū mì shǐ shì, jìn fēng yàn zhào guó wáng.
辛丑,遼燕國王洪基,加尚書令,知北南院樞密使事,進封燕趙國王。
dīng wèi, yǐ shū mì fù shǐ fàn zhòng yān wèi cān zhī zhèng shì, zī zhèng diàn xué shì fù bì fù wèi shū mì fù shǐ. bì yóu yù gù cí, huì yuán hào shǐ rù cí, qún chén bān zǐ chén diàn mén, shàng qí bì zhuì shū mì yuàn bān nǎi zuò, yòu shǐ zhāng dé xiàng yù bì yuē: cǐ cháo tíng tè yòng, fēi yǐ shǐ qì dān gù yě. bì bù dé yǐ nǎi shòu. yàn shū yǐ bì qí nǚ zhī xù, yǐn xián qiú bà xiāng, yòu qiú jiě shū mì, jù bù xǔ.
丁未,以樞密副使范仲淹為參知政事,資政殿學士富弼復為樞密副使。弼猶欲固辭,會元昊使入辭,群臣班紫宸殿門,上俟弼綴樞密院班乃坐,又使章得象諭弼曰:「此朝廷特用,非以使契丹故也。」弼不得已乃受。晏殊以弼其女之婿,引嫌求罷相,又求解樞密,俱不許。
xiū huǎn zhāng shì, chǒng guān hòu tíng, hū gǎn jí, jìn bái dì yuē: zī báo chǒng hòu, suǒ yǐ zhào zāi, yuàn biǎn zhì wèi měi rén. dì xǔ zhī, wù shēn, yǐ xiū huǎn zhāng shì wèi měi rén.
修緩張氏,寵冠後庭,忽感疾,進白帝曰:「資薄寵厚,所以召災,願貶秩為美人。」帝許之,戊申,以修緩張氏為美人。
guǐ chǒu, yǐ shū mì fù shǐ hán qí wèi shǎn xī xuān fú shǐ. xiān shì fàn zhòng yān jí rèn zhōng shī fēn lù xuān fǔ, yú yuè jiē wèi xíng. qí yán yú dì yuē: zéi qǐng hé wú tā, zé èr rén yáo lǐng xuān fǔ shì kě yǐ. bǐ ruò wèi fù suǒ wàng, bì chéng fèn dào biān, dāng sù qiǎn zhòng yān hé dōng zé chén fāng zhuàng, kě bèi bēn zǒu. zhōng shī sù jiù dà chén, wú láo wǎng yě. zhào qí dài zhòng yān xuān fǔ shǎn xī, ér zhōng shī zú bù xíng.
癸丑,以樞密副使韓琦為陝西宣扶使。先是范仲淹及任中師分路宣撫,逾月皆未行。琦言於帝曰:「賊請和無它,則二人遙領宣撫事可矣。彼若未副所望,必乘忿盜邊,當速遣仲淹;河東則臣方壯,可備奔走。中師宿舊大臣,毋勞往也。」詔琦代仲淹宣撫陝西,而中師卒不行。
yǐ dà lǐ sì chéng zhāng zi shì wèi mì shū chéng, yǔ yòu shì jìn wáng zhèng lún shǐ xià zhōu. zi shì, qí xián sūn yě.
以大理寺丞張子奭為秘書丞,與右侍禁王正倫使夏州。子奭,齊賢孫也。
wù wǔ, bà wǔ xué.
戊午,罷武學。
gēng shēn, liáo yù yuè yē lǜ hóng gǔ zú. liáo zhǔ wén zhī, yuē: xī zāi shàn rén! qīn lín diàn yān.
庚申,遼裕悅耶律洪古卒。遼主聞之,曰:「惜哉善人!」親臨奠焉。
jiǎ zǐ, zhǔn bù gòng yú liáo.
甲子,准布貢於遼。