qǐ xuán yì yǎn mào qī yuè, jǐn è féng kùn dūn shí èr yuè, fán èr nián yǒu qí.
起玄黓掩茂七月,盡閼逢困敦十二月,凡二年有奇。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng sān nián méng gǔ zhōng tǒng sān nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝景定三年(蒙古中統三年)
qiū, qī yuè, bǐng chén, zhào: zhōu xiàn guān lǐn lù bù shí gěi zhě, yù shǐ tái jué chá huò yǐ tā wù zhé zhī, jì zāng lùn zuì.
秋,七月,丙辰,詔:「州縣官廩祿不時給者,御史台覺察;或以它物折支,計贓論罪。」
méng gǔ mìng sòng zǐ zhēn cān yì jūn shì. zi zhēn zhì jì nán, guān xíng shì, shuō shǐ tiān zé yuē: lǐ dǎn yōng zhòng dōng lái, zuò shǒu gū chéng, yí zēng zhú wài chéng, fáng qí bēn tū. bǐ liáng jǐn yuán jué, bù gōng zì pò yǐ. yì yǔ tiān zé hé, suì zhú huán chéng wéi jì nán, dǎn zì shì bù dé chū chéng.
蒙古命宋子貞參議軍事。子貞至濟南,觀形勢,說史天澤曰:「李亶擁眾東來,坐守孤城,宜增築外城,防其奔突。彼糧盡援絕,不攻自破矣。」議與天澤合,遂築環城圍濟南,亶自是不得出城。
xī nán yǒu dà jiàn gèn lì shān, shǐ shū yī jūn dú dāng qí xiǎn, jiā jiàn ér chéng, shù mù shān yú jiàn zhōng. yín yǔ bào zhǎng, mù shān jǐn huài. shū yuē: zéi chéng wú xì, qí yè bì chū. mìng zuò wěi jù shù bǎi zhì chéng shàng. sān gǔ, zéi guǒ zhì, fēi jù zhì zhī, fēng nù huǒ liè, gōng nǔ qí fā, zéi dà kuì, róu lìn sǐ zhě bù kě shèng jì.
西南有大澗亘歷山,史樞一軍獨當其險,夾澗而城,豎木柵於澗中。淫雨暴漲,木柵盡壞。樞曰:「賊乘吾隙,俟夜必出。」命作葦炬數百置城上。三鼓,賊果至,飛炬擲之,風怒火烈,弓弩齊發,賊大潰,蹂躪死者不可勝計。」
dǒng wén bǐng zhī qí shì cù, nǎi dǐ chéng xià, hū dǎn ài jiāng tián dōu shuài yuē: fǎn zhě dǎn ěr, yú lái jí wú rén, wú zì qǔ sǐ yě. tián zhuì chéng jiàng, dǎn yóu rì yè jù shǒu, fēn jūn jiù shí mín jiā, fā qí gài cáng yǐ jì, bù zú, zé jiā fù zhī yán, lìng yǐ rén wèi shí.
董文炳知其勢蹙,乃抵城下,呼亶愛將田都帥曰:「反者亶耳,餘來即吾人,毋自取死也。」田縋城降,亶猶日夜拒守,分軍就食民家,發其蓋藏以繼,不足,則家賦之鹽,令以人為食。
cān yì guān jiāng yù yán yú hā bì qí yuē: wén wáng miàn shòu zhào, wù jí wú gū. jīn chéng dàn xī pò, yí zǎo yù zhū jiāng, fēn shǒu chéng mén, wù lìng zòng bīng bù rán, chéng zhōng wú jiào lèi yǐ. hā bì qí yuē: rǔ yán chéng pò, jiě yīn yáng yé? yù yuē: yǐ rén shì zhī zhī. hā bì qí wèi xià lìng jìn zhǐ.
參議官姜彧言於哈必齊曰:「聞王面受詔,勿及無辜。今城旦夕破,宜早諭諸將,分守城門,勿令縱兵;不然,城中無噍類矣。」哈必齊曰:「汝言城破,解陰陽耶?」彧曰:「以人事知之。」哈必齊為下令禁止。
jiǎ xū, dǎn zhī chéng qiě pò, nǎi shǒu rèn qī qiè, chéng zhōu rù dà míng hú, zì tóu shuǐ zhōng, wèi méng gǔ suǒ huò, tiān zé shā zhī, jiě qí tǐ yǐ xùn. yǐn jūn dōng xíng, wèi zhì yì dōu, chéng zhōng rén yǐ kāi mén yíng jiàng, sān qí fù wèi méng gǔ suǒ yǒu.
甲戌,亶知城且破,乃手刃妻妾,乘舟入大明湖,自投水中,為蒙古所獲,天澤殺之,解其體以徇。引軍東行,未至益都,城中人已開門迎降,三齊復為蒙古所有。
shì wén, zèng dǎn tài shī, cì miào é yuē jīng zhōng.
事聞,贈亶太師,賜廟額曰精忠。
chū, dǎn bīng yǒu yí lián liǎng jūn èr wàn yú rén, yǒng ér shàn zhàn, hā bì qí yǐ pèi méng gǔ zhū jūn, yīn shǐ shā zhī. wén bǐng dāng shā èr qiān rén, chí gào hā bì qí yuē: bǐ wèi dǎn suǒ xié ěr, shā zhī, kǒng guāi tiān zǐ rén shèng zhī yì. hā bì qí cóng zhī, rán tā shā zhě yǐ zhòng, jiē dà huǐ. shí shān dōng shàng wèi jìng, méng gǔ zhǔ yǐ wén bǐng wèi jīng lüè shǐ. wén bǐng zhì yì dōu, cóng shù qí biàn fú ér rù, zhì fǔ, bù shè jǐng wèi, zhào dǎn gù jiāng lì, fǔ yù yú tíng xià suǒ bù dà yuè, shān dōng yǐ ān.
初,亶兵有沂、漣兩軍二萬餘人,勇而善戰,哈必齊以配蒙古諸軍,陰使殺之。文炳當殺二千人,馳告哈必齊曰:「彼為亶所脅耳,殺之,恐乖天子仁聖之意。」哈必齊從之,然它殺者已眾,皆大悔。時山東尚未靖,蒙古主以文炳為經略使。文炳至益都,從數騎便服而入,至府,不設警衛,召亶故將吏,撫諭於庭下;所部大悅,山東以安。
chū, tiān zé zhēng dǎn, méng gǔ zhǔ lín xuān shòu zhào, wěi yǐ zhuān zhēng, tiān zé zhì jūn, wèi cháng yǐ zhào shì rén. jì hái, méng gǔ zhǔ wèi láo zhī. shí yán zhě wèi dǎn zhī biàn, yóu dà fān zǐ dì jǐn zhuān bīng mín zhī quán, tiān zé zòu bà zhī, qǐng zì chén jiā shǐ. yú shì shǐ shì jí zhāng róu yán zhōng jì zǐ dì jiē hái sī dì.
初,天澤征亶,蒙古主臨軒授詔,委以專征,天澤至軍,未嘗以詔示人。既還,蒙古主慰勞之。時言者謂亶之變,由大籓子弟盡專兵民之權,天澤奏罷之,請自臣家始。於是史氏及張柔、嚴忠濟子弟皆還私第。
méng gǔ lián xī xiàn zhì guān zhōng, zhèng shì xiū jǔ. sòng jiāng jiā shǔ zhī zài běi zhě, suì gěi qí liáng shì yú sòng zhě, zǐ dì dé yuè jiè shěng qí qīn, rén jiē gǎn zhī. zhào bì sù jì xī xiàn xūn míng, jí lǐ dǎn yǐ pàn zhū, yīn yán: wáng wén tǒng zhī jìn, yóu xī xiàn jí zhāng yì suǒ jiàn yǐn, suì zhì dà yòng. qiě guān zhōng xíng shèng zhī dì, xī xiàn dé mín xīn, yǒu shāng tǐng zhào liáng bì wèi zhī fǔ, cǐ shì yí guān shèng lǜ. méng gǔ zhǔ yuē: xī xiàn zì yòu shì zhèn, zhèn zhī qí xīn. tǐng liáng bì jiē zhèng shì, hé lǜ yān?
蒙古廉希憲治關中,政事修舉。宋將家屬之在北者,歲給其糧;仕於宋者,子弟得越界省其親,人皆感之。趙璧素忌希憲勛名,及李亶以叛誅,因言:「王文統之進,由希憲及張易所薦引,遂至大用。且關中形勝之地,希憲得民心,有商挺、趙良弼為之輔,此事宜關聖慮。」蒙古主曰:「希憲自幼事朕,朕知其心。挺、良弼皆正士,何慮焉?」
wù yín, shì yù shǐ fàn chún, yán qián sì chuān zhì zhì shǐ yú xìng bà rèn juān zhì fá qīng, yí gèng chǐ duó yǐ shū zhòng nù, zòu kě.
戊寅,侍御史范純,言前四川制置使俞興罷任鐫秩罰輕,宜更褫奪以紓眾怒,奏可。
méng gǔ yǐ kuí fǔ xíng shěng liú zhěng xíng zhōng shū shěng yú chéng dū tóng chuān.
蒙古以夔府行省劉整行中書省於成都、潼川。
méng gǔ làng péng děng lù dōu yuán shuài wāng liáng chén, yǐ diào yú shān xiǎn jué bù kě gōng, qǐng jiù jìn dì zhú chéng yuē wǔ shèng, yǐ è nán shī wǎng lái cóng zhī.
蒙古閬、蓬等路都元帥汪良臣,以釣魚山險絕不可攻,請就近地築城曰武勝,以扼南師往來;從之。
xīn sì, zhào chóng xiū shǐ bù qī sī fǎ, cóng jiǎ shì dào yì yě.
辛巳,詔重修《使部七司法》,從賈似道意也。
méng gǔ yǐ dū du fǔ cān yì jiāng yù zhī bīn zhōu. shí shān dōng xīn fù, xíng yíng jūn shì, duō zhàn mín tián wèi mù dì, zòng niú mǎ, huài mín tián, cán sāng zǎo. yù yán yú xíng shěng, qiǎn guān fēn huà jiāng pàn, bǔ qí qiáng huá zhě zhì zhī fǎ, nǎi kè mín zhǒng sāng. suì yú, xīn sāng biàn yě, rén míng wèi tài shǒu sāng.
蒙古以都督府參議姜彧知濱州。時山東新復,行營軍士,多占民田為牧地,縱牛馬,壞民田,殘桑棗。彧言於行省,遣官分畫疆畔,捕其強猾者置之法,乃課民種桑。歲餘,新桑遍野,人名為「太守桑。」
méng gǔ zhāng wén qiān jiàn guō shǒu jìng xí shuǐ lì, qiǎo sī jué rén. méng gǔ zhǔ zhào jiàn, miàn chén shuǐ lì liù shì: qí yī, zhōng dōu jiù cáo hé, dōng zhì tōng zhōu, yǐn yù quán shān shuǐ yǐ tōng zhōu, suì kě shěng gù chē qián liù wàn mín. tōng zhōu yǐ nán, yú lìn yú hé kǒu jìng zhí kāi yǐn, yóu méng cūn tiào liáng wù zhì yáng cūn yùn hé, yǐ bì fú jī shui diān pán qiǎn fēng làng yuǎn zhuǎn zhī huàn. qí èr, shùn dé dá quán yǐn rù chéng zhōng, fēn wèi sān qú, guàn chéng dōng dì. qí sān, shùn dé lǐ hé dōng zhì gǔ rèn chéng, shī qí gù dào, méi mín tián qiān sān bǎi yú qǐng. cǐ shuǐ kāi xiū chéng hé, qí tián jí kě gēng zhǒng, zì xiǎo wáng cūn jìng hū tuó hé rù yù hé, tōng xíng zhōu fá. qí sì, cí zhōu dōng běi fǔ zhāng èr shuǐ hé liú chù, yǐn shuǐ yóu fǔ yáng hán dān luò zhōu yǒng nián xià jīng jī zé hé rù lǐ hé, kě guàn tián sān qiān yú qǐng. qí wǔ, huái mèng qìn hé suī kě jiāo guàn, yóu yǒu lòu yàn yú shuǐ, dōng yǔ dān hé yú shuǐ xiàng hé, yǐn dōng liú zhì wǔ shè xiàn běi, hé rù yù hé, kě guàn tián sān qiān yú qǐng. qí liù, huáng hé zì mèng zhōu xī kāi yǐn, shǎo fēn yī qú, jīng yóu xīn jiù mèng zhōu zhōng jiān, shùn hé běi àn, xià zhì wēn xiàn nán, fù rù dà hé, qí jiān yì kě guàn tián èr qiān yú qǐng. měi zòu yī shì, méng gǔ zhǔ tàn yuē: rèn shì zhě rú cǐ rén, bù wèi sù cān yǐ! shòu tí jǔ zhū lù hé qú.
蒙古張文謙薦郭守敬習水利,巧思絕人。蒙古主召見,面陳水利六事:「其一,中都舊漕河,東至通州,引玉泉山水以通舟,歲可省僱車錢六萬緡。通州以南,於藺榆河口徑直開引,由蒙村、跳梁務至楊村運河,以避浮雞氵甸盤淺風浪遠轉之患。其二,順德達泉引入城中,分為三渠,灌城東地。」其三,順德澧河東至古任城,失其故道,沒民田千三百餘頃。此水開修成河,其田即可耕種,自小王村徑滹沱合入御河,通行舟伐。其四,磁州東北滏、漳二水合流處,引水由滏陽、邯鄲、洛州永年下經雞澤合入澧河,可灌田三千餘頃。其五,懷孟沁河雖可澆灌,猶有漏堰餘水,東與丹河餘水相合,引東流至武涉縣北,合入御河,可灌田三千餘頃。其六,黃河自孟州西開引,少分一渠,經由新、舊孟州中間,順河北岸,下至溫縣南,復入大河,其間亦可灌田二千餘頃。」每奏一事,蒙古主嘆曰:「任事者如此人,不為素餐矣!」授提舉諸路河渠。
bā yuè, jǐ chǒu, shǒu jìng qǐng xiān yǐn yù quán shuǐ yǐ tōng cáo yùn, guǎng jì hé qú sī wáng yǔn zhōng, yì qǐng kāi xíng luò děng chù zhāng fǔ lǐ hé dá shuǐ yǐ gài mín tián, bìng cóng zhī.
八月,己丑,守敬請先引玉泉水以通漕運,廣濟河渠司王允中,亦請開邢、洛等處漳、滏、澧河、達水以溉民田,並從之。
jiǎ wǔ, hǎi zhōu shí jiǎo yàn chéng.
甲午,海州石湫堰成。
dīng yǒu, zhú qí zhōu chéng. wāng lì xìn shàng xīn chéng tú, zhào jiǎng yù.
丁酉,築蘄州城。汪立信上新城圖,詔獎諭。
wù shēn, méng gǔ chì wáng è jí tíng chén shāng què shǐ shì, è děng qǐng yǐ xiān cháo shì jī lù fù shǐ guǎn.
戊申,蒙古敕王鶚集廷臣商榷史事,鶚等請以先朝事跡錄付史館。
méng gǔ hé jiān píng luán guǎng níng xī jīng xuān dé běi jīng yǔn shuāng hài jià.
蒙古河間、平灤、廣寧、西京、宣德、北京隕霜害稼。
jiǔ yuè, wù wǔ, méng gǔ háo zhōu wàn hù zhāng hóng lüè pò sù qí èr zhōu.
九月,戊午,蒙古濠州萬戶張宏略破宿、蘄二州。
rén xū, méng gǔ gǎi xíng zhōu wèi shùn dé fǔ.
壬戌,蒙古改邢州為順德府。
wēn zhōu bù yī lǐ yuán lǎo, dú shū shǒu pín, bù shì kē jǔ, nián bǎi yǒu sì suì. dīng chǒu, zhào shòu dí gōng láng zhì shì, běn jùn gěi fèng.
溫州布衣李元老,讀書守貧,不事科舉,年百有四歲。丁丑,詔授迪功郎、致仕,本郡給俸。
guǐ yǒu, méng gǔ dū yuán shuài kù kù zú yú jūn, yǐ qí xiōng ā zhū dài zhī.
癸酉,蒙古都元帥庫庫卒於軍,以其兄阿珠代之。
rùn yuè, jiǎ shēn shuò, méng gǔ zhèn shā sù èr zhōu jī.
閏月,甲申朔,蒙古賑沙、肅二州飢。
bǐng wǔ, zhào: yīng zhī xiàn yǐ bà, suī jīng shè, wú zhù jǐn wàng. zhe wèi lìng.
丙午,詔:「應知縣已罷,雖經赦,毋注緊望。著為令。」
gēng xū, méng gǔ fā sù sān shí wàn, zhèn jì nán jī mín.
庚戌,蒙古發粟三十萬,賑濟南饑民。
dōng, shí yuè, gēng shēn, méng gǔ jìn zhū wáng shǐ chén shī lǚ shì shì rǎo mín zhě, suǒ zài zhí yǐ wén.
冬,十月,庚申,蒙古禁諸王、使臣、師旅恃勢擾民者,所在執以聞。
méng gǔ yǐ hǎo jīng liú rén jié shǐ sòng wèi hái, lǐn qí jiā.
蒙古以郝經、劉人傑使宋未還,廩其家。
jiǎ zǐ, yǐ yáng dòng qiān shū shū mì yuàn shì, yè mèng dǐng tóng qiān shū yuàn shì.
甲子,以楊棟簽書樞密院事,葉夢鼎同簽書院事。
gēng wǔ, méng gǔ gǒng chāng zǒng shǐ wāng wéi zhèng tún tián lì zhōu.
庚午,蒙古鞏昌總使汪惟正屯田利州。
jiǎ xū, guī huà zhōu cén cóng yì nà tǔ shū fù, zhào gǎi wèi lái ān zhōu, cóng yì zhī zhōu shì, shì xí.
甲戌,歸化州岑從毅納土輸賦,詔改為來安州,從毅知州事,世襲。
yǐ hài, méng gǔ lì zhōng shū zuǒ yòu bù, fēn zǒng shù wù, mìng huí hé rén ā hā mǎ tè lǐng zhī, réng jiān zhū lù dōu zhuǎn yùn shǐ, zhuān lǐ cái fù. ā hā mǎ tè yù měi shì dé zhuān zòu, bù guān bái zhōng shū, zhāng wén qiān yán: fēn zhì cái yòng, gǔ yǒu shì lǐ zhōng shū bù yù, wú shì lǐ yě. ruò zhōng shū bù wèn, zé tiān xià shú lì zhī hū? méng gǔ zhǔ rán zhī.
乙亥,蒙古立中書左右部,分總庶務,命回紇人阿哈瑪特領之,仍兼諸路都轉運使,專理財賦。阿哈瑪特欲每事得專奏,不關白中書,張文謙言:「分制財用,古有是理;中書不預,無是理也。若中書不問,則天下孰蒞之乎?」蒙古主然之。
shí yī yuè, dīng dà quán jì ān zhì guì zhōu, yǔ zhōu jiāng yóu wēng míng shī sè bēi jiǔ jiān. wēng míng sù dà quán yīn zhāo yóu shǒu, sī lì jiāng xiào, zào gōng shǐ zhōu jí, jiāng tōng mán wèi biàn, guǎng xī jīng lüè zhū sì sūn wén yú cháo, rén chén, zhào gǎi cuàn dà quán yú xīn zhōu tǔ láo jū guǎn, rì jù cún wáng. jiǎ shì dào fěng sì sūn shā zhī, sì sūn qiǎn jiāng guān bì qiān hù sòng, zhōu guò téng zhōu, jǐ dà quán yú shuǐ ér sǐ.
十一月,丁大全既安置貴州,與州將游翁明失色杯酒間。翁明訴大全陰招游手,私立將校,造弓矢、舟楫,將通蠻為變,廣西經略硃禩孫聞於朝,壬辰,詔改竄大全於新州土牢拘管,日具存亡。賈似道諷禩孫殺之,禩孫遣將官畢遷護送,舟過藤州,擠大全於水而死。
guǐ sì, mǎ guāng zǔ tí jǔ dòng xiāo gōng.
癸巳,馬光祖提舉洞霄宮。
bǐng shēn, zī zhèng diàn dà xué shì zhì shì xú qīng sǒu zú, shì zhōng jiǎn.
丙申,資政殿大學士、致仕徐清叟卒,諡忠簡。
wù xū, yǐ xià guì zhī lú zhōu huái xī ān fǔ fù shǐ.
戊戌,以夏貴知廬州、淮西安撫副使。
yǐ sì, méng gǔ zhǔ yù shǐ tiān zé yuē: zhèn huò chéng nù yù yǒu suǒ zhū shā, qīng děng yí chí liú yī èr rì, fù zòu xíng zhī.
乙巳,蒙古主諭史天澤曰:「朕或乘怒欲有所誅殺,卿等宜遲留一二日,覆奏行之。
dīng wèi, huáng sūn zī guó gōng chāo zú.
丁未,皇孫資國公焯卒。
wù shēn, méng gǔ shēng fǔ zhōu wèi lóng xìng fǔ.
戊申,蒙古升撫州為隆興府。
shí èr yuè, jiǎ yín, méng gǔ fēng huáng zǐ zhēn jiǎn wèi yàn wáng, shǒu zhōng shū lìng.
十二月,甲寅,蒙古封皇子珍戩為燕王,守中書令。
bǐng chén, méng gǔ lì hé nán shān dōng tǒng jūn sī. dōng jù bó zhōu, xī zhì jūn zhōu, zhū wàn hù lì hé nán xī zì sù zhōu, dōng zhì níng hǎi zhōu, zhū wàn hù lì shān dōng.
丙辰,蒙古立河南、山東統軍司。東拒亳州,西至鈞州,諸萬戶隸河南;西自宿州,東至寧海州,諸萬戶隸山東。
dīng sì, méng gǔ lì shí lù xuān wèi sī, yǐ zhào jìn děng wèi zhī.
丁巳,蒙古立十路宣慰司,以趙瑨等為之。
guǐ hài, méng gǔ xiǎng yú tài miào.
癸亥,蒙古享於太廟。
wù yín, méng gǔ zhào: zhū lù guǎn mín guān lǐ mín shì, guǎn jūn guān zhǎng bīng róng, gè yǒu suǒ sī, bù xiāng tǒng shè.
戊寅,蒙古詔:「諸路管民官理民事,管軍官掌兵戎,各有所司,不相統攝。」
méng gǔ yáng dà yuān rù jìn, bài dōng chuān dōu yuán shuài, mìng yǔ zhēng nán dōu yuán shuài qí chè tóng shǔ. dà yuān hái dōng chuān, yú qú jiāng bīn zhú hǔ xiào chéng yǐ bī dà liáng chéng, bù yú shí ér jiù.
蒙古楊大淵入覲,拜東川都元帥,命與征南都元帥奇徹同署。大淵還東川,於渠江濱築虎嘯城以逼大良城,不逾時而就。
méng gǔ gē běi jīng xìng zhōu lì kāi píng fǔ, jiàn háng gōng yú xìng lóng lù.
蒙古割北京興州隸開平府,建行宮於興隆路。
shì suì, méng gǔ chéng dū jīng lüè shǐ liú yí zú, shì zhōng huì, yǐ qí zi yuán zhèn dài wèi jīng lüè shǐ.
是歲,蒙古成都經略使劉嶷卒,諡忠惠,以其子元振代為經略使。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng sì nián méng gǔ zhōng tǒng sì nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝景定四年(蒙古中統四年)
chūn, zhēng yuè, yǐ yǒu, jiǎ shì dào qiǎn yáng lín lài kōng míng gào shēn jí là shū jīn bì zhì dà huò shān, zhāo méng gǔ yáng dà yuān nán guī. dà yuān cóng zi wén ān, zhí lín yǐ wén, méng gǔ zhǔ mìng shā zhī.
春,正月,乙酉,賈似道遣楊琳賚空名告身及蠟書、金幣至大獲山,招蒙古楊大淵南歸。大淵從子文安,執琳以聞,蒙古主命殺之。
bǐng xū, méng gǔ yǐ yáo shū wèi zhōng shū zuǒ chéng. shí huò yán zhōng shū zhèng shì dà huài, méng gǔ zhǔ nù, dà chén zuì qiě bù cè, shū shàng yán: zì zhōng tǒng zhì jīn, wǔ liù nián jiān, wài wǔ nèi pàn, xiāng jì bù jué, rán néng shǐ guān lí zhài fù, mín ān fù yì, guó yòng cū zú, zhèng shì gēng xīn, jiē bì xià xìn yòng xiān wáng zhī fǎ suǒ zhì. jīn chuàng shǐ zhì dào, zhèng yí shàng dá tiān yì, xià jié mín xīn, mù qīn zú yǐ gù běn, dìng dà chén yǐ dāng guó, kāi jīng yán yǐ gé xīn, lì xué xiào yǐ yù cái, zé kě yǐ guāng xiān liè yí zi sūn. ěr zhě fú wén cōng tīng rì fán, cháo tíng zhèng lìng, rì gǎi yuè yì, yuǎn jìn chén mín, bù shèng zhàn jù, wéi kǒng dà běn yī fèi, yuǎn yè suī chéng, wèi bì xià zhī hòu yōu ěr. méng gǔ zhǔ nù shǐ shì.
丙戌,蒙古以姚樞為中書左丞。時或言中書政事大壞,蒙古主怒,大臣罪且不測,樞上言:「自中統至今,五六年間,外侮內叛,相繼不絕,然能使官離債負,民安賦役,國用粗足,政事更新,皆陛下信用先王之法所致。今創始治道,正宜上答天意,下結民心,睦親族以固本,定大臣以當國,開經筵以格心,立學校以育才,則可以光先烈、遺子孫。邇者伏聞聰聽日煩,朝廷政令,日改月異,遠近臣民,不勝戰懼,惟恐大本一廢,遠業雖成,為陛下之後憂耳。」蒙古主怒始釋。
méng gǔ xìng yuán pàn guān fèi yín yǒu zuì, jù zhū, wū lián xī xiàn shāng tǐng zài jīng zhào yīn lǐ dǎn pàn xiū chéng zhì bīng, qián chù yì zhì, yǐ zhào liáng bì wèi zhēng. guǐ mǎo, zhào tǐng liáng bì fù què, jì zhì, méng gǔ zhǔ jié wèn, liáng bì qì duì yuē: èr chén zhōng liáng, bǎo wú shì xīn, yuàn pōu chén xīn yǐ míng zhī. méng gǔ zhǔ yǐ rù zhào bì zhī zèn, qiè zé liáng bì, wú suǒ bù zhì, zhì yù duàn qí shé, liáng bì shì sǐ bù shǎo biàn, nǎi bà.
蒙古興元判官費寅有罪,懼誅,誣廉希憲、商挺在京兆因李亶叛修城治兵,潛畜異志,以趙良弼為征。癸卯,召挺、良弼赴闕,既至,蒙古主詰問,良弼泣對曰:「二臣忠良,保無是心,願剖臣心以明之。」蒙古主已入趙璧之譖,切責良弼,無所不至,至欲斷其舌,良弼誓死不少變,乃罷。
méng gǔ zhǔ zhào shāng tǐng wèn yuē: qīng zài guān zhōng huái mèng, liǎng zhe zhì xiào, ér huǐ yán rì zhì, qǐ tóng yín yǒu jǔ qīng zhě xié, yì wèi gāo ér zhì dài xié? bǐ nián lùn wáng wén tǒng zhě shén zhòng, qīng dú wú yī yán. tǐng duì yuē: chén sù zhī wén tǒng zhī wèi rén, cháng yǔ zhào bì yán zhī, xiǎng bì xià yóu néng jì yě. chén zài qín sān nián duō guò, qí huò cóng héng yǐ yīng biàn zhě yǒu zhī, ruò gōng huò yǐ guī jǐ, shì bài fēn jiù yú rén, chén bì bù gǎn. qǐng jiù lù. tǐng jì chū, méng gǔ zhǔ gù jìn chén shù tǐng qián hòu dà jì fán shí yǒu qī, yīn yuē: tǐng yǒu gōng rú shì, yóu zì yán yǒu zuì, ruò cǐ, shuí fù wèi lián lù lì xié? qīng děng shí zhī!
蒙古主召商挺問曰:「卿在關中、懷孟,兩著治效,而毀言日至,豈同寅有沮卿者邪,抑位高而志怠邪?比年論王文統者甚眾,卿獨無一言。」挺對曰:「臣素知文統之為人,嘗與趙璧言之,想陛下猶能記也。臣在秦三年多過,其或從橫以應變者有之,若功或以歸己,事敗分咎於人,臣必不敢。請就戮。」挺既出,蒙古主顧近臣數挺前後大計凡十有七,因曰:「挺有功如是,猶自言有罪,若此,誰復為聯戮力邪?卿等識之!」
méng gǔ mìng yòu chéng nà hā dài lián xī xiàn wèi qín shǔ xíng zhě, fù shì fèi yín suǒ gào, wú shí zhuàng, zhào xī xiàn hái jīng shī, shàng jiàn, yán yuē: fāng guān shǎn pàn luàn, chuān shǔ wèi níng, shì jí xīng huǒ, chén suí yí xíng shì, bù móu zuǒ èr. rú yín suǒ yán, zuì zhǐ zài chén, chén qǐng dǎi xì yǒu sī. méng gǔ zhǔ fǔ yù chuáng yuē: dāng shí zhī yán, tiān zhī zhī, zhèn zhī zhī, qīng guǒ hé zuì! wèi yù liáng jiǔ, jìn bài zhōng shū píng zhāng zhèng shì. yī rì, zhào rù jìn zhōng, cóng róng dào fān dǐ shí shì, yīn jí zhào bì suǒ yán, xī xiàn yuē: xī gōng è shí, jiǎ shì dào zuò mù shān huán chéng, yī xī ér chéng. bì xià gù hù cóng zhū chén yuē: wú ān dé rú shì dào zhě yòng zhī? sēng zi cōng zhāng yì yuē: shān dōng wáng wén tǒng, cái zhì shì yě, jīn wèi lǐ dǎn mù liáo. zhào wèn chén, chén duì yì wén zhī, shí wèi shí qí rén yě. méng gǔ zhǔ yuē: zhèn yì jì cǐ. yóu shì bì zhī zèn bù xíng, yín zú yǐ fǎn zhū.
蒙古命右丞納哈代廉希憲為秦蜀行者,覆視費寅所告,無實狀,詔希憲還京師,上見,言曰:「方關陝叛亂,川蜀未寧,事急星火,臣隨宜行事,不謀佐貳。如寅所言,罪止在臣,臣請逮系有司。」蒙古主撫御床曰:「當時之言,天知之,朕知之,卿果何罪!」慰諭良久,進拜中書平章政事。一日,召入禁中,從容道籓邸時事,因及趙璧所言,希憲曰:「昔攻鄂時,賈似道作木柵環城,一夕而成。陛下顧扈從諸臣曰:『吾安得如似道者用之?』僧子聰、張易曰:『山東王文統,才智士也,今為李亶幕僚。』詔問臣,臣對亦聞之,實未識其人也。」蒙古主曰:「朕亦記此。」由是璧之譖不行,寅卒以反誅。
èr yuè, guǐ chǒu, zhào: wú qián dīng dà quán dǎng rén, qiān zhé yǐ jiǔ, yuǎn zhě liàng yí, jìn zhě hái běn guàn, bìng bù fù yòng.
二月,癸丑,詔:「吳潛、丁大全黨人,遷謫已久,遠者量移,近者還本貫,並不復用。」
jiǎ shì dào yǐ guó jì kùn yú zào chǔ, fù mín kùn yú hé dí, sī yǒu yǐ biàn fǎ ér wèi dé qí shuō. zhī lín ān fǔ liú liáng guì zhè xī zhuǎn yùn shǐ wú shì qīng xiàn mǎi gōng tián zhī cè, shì dào nǎi mìng diàn zhōng shì yù shǐ chén yáo dào yòu zhèng yán cáo xiào qìng jiān chá yù shǐ yú bì zhāng xī yán shàng shū yán: sān biān tún liè, fēi shí bù bǎo zhū lù hé dí, fēi chǔ bù xíng. jì wèi miǎn yú lǐn bīng, zé hé dí suǒ yí guǎng tú jì bù miǎn yú hé dí, zé chǔ bì wèi róng suō zào. wèi jīn rì jì, yù biàn guó biàn mín ér bàn jūn shí zhòng chǔ jià zhě, mò ruò xíng zǔ zōng xiàn tián zhī zhì. yǐ guān pǐn jì qǐng, yǐ pǐn jí jì shù, xià liǎng zhè jiāng dōng xī hé dí qù chù, xiān xíng guī bìng guǐ xī, hòu jiāng guān hù tián chǎn yú xiàn zhī shù chōu sān fēn zhī yī, huí mǎi yǐ chōng gōng tián. dàn dé yī qiān wàn mǔ zhī tián, zé měi suì kě shōu liù qī bǎi wàn shí zhī mǐ, qí yú jūn xiǎng pèi rán yǒu yú, kě miǎn hé dí, kě yǐ xiǎng jūn, kě yǐ dù zào chǔ bì, kě píng wù jià, kě píng fù shì, yī shì xíng ér wǔ lì xìng yǐ. dì cóng zhī. dīng sì, zhào: zhì guān tián suǒ, yǐ liú liáng guì tí lǐng, tōng pàn chén yín wèi jiǎn yuè, fù zhī.
賈似道以國計困於造楮,富民困於和糴,思有以變法而未得其說。知臨安府劉良貴、浙西轉運使吳勢卿獻買公田之策,似道乃命殿中侍御史陳堯道、右正言曹孝慶、監察御史虞毖、張希顏上疏言:「三邊屯列,非食不飽;諸路和糴,非楮不行。既未免於廩兵,則和糴所宜廣圖;既不免於和糴,則楮幣未容縮造。為今日計,欲便國便民而辦軍食、重楮價者,莫若行祖宗限田之制。以官品計頃,以品級計數,下兩浙、江東、西和糴去處,先行歸併詭析,後將官戶田產逾限之數抽三分之一,回買以充公田。但得一千萬畝之田,則每歲可收六七百萬石之米,其於軍餉沛然有餘,可免和糴,可以餉軍,可以杜造楮幣,可平物價,可平富室,一事行而五利興矣。」帝從之。丁巳,詔:「置官田所,以劉良貴提領,通判陳訔為檢閱,副之。」
liáng guì qǐng xià dū shěng, yán lì shǎng fá, jiū guī bìng zhī bì. gěi shì zhōng xú jīng sūn tiáo jù qí hài, shì dào fěng yù shǐ shū yǒu kāi hé bà zhī. jīng sūn cháng jǔ chén mào lián, zhì shì wèi yǐ gōng tián guān, fēn sī jiā xìng, wén jīng sūn qù guó, yuē: wǒ bù kě yǐ fù xú gōng. yì xiè shì, zhōng shēn bù qǐ.
良貴請下都省,嚴立賞罰,究歸併之弊。給事中徐經孫條具其害,似道諷御史舒有開劾罷之。經孫嘗舉陳茂濂,至是為以公田官,分司嘉興,聞經孫去國,曰:「我不可以負徐公。」亦謝事,終身不起。
zhè xī ān fǔ wèi kè yú yán: qǔ sì lù mín tián, lì xiàn huí mǎi, suǒ yǐ miǎn hé dí ér yì bāng chǔ. yì zhě fēi bù zì yǐ wèi gōng zhōng, rán wèi jiàn qí lì ér shì jiàn qí hài. xú jīng sūn suǒ zòu jiāng xī mǎi tián zhī bì shén xiáng, ruò zhè xī zhī bì, zé jiàn yǒu shèn yú bǐ zhě.. yīn lì shù wèi hài zhě bā shì, shū zòu, bù xǐng.
浙西安撫魏克愚言:「取四路民田,立限回買,所以免和糴而益邦儲。議者非不自以為公忠,然未見其利而適見其害。徐經孫所奏江西買田之弊甚詳,若浙西之弊,則見有甚於彼者。。」因歷述為害者八事,疏奏,不省。
wèi jǐ, dì shǒu zhào yuē: yǒng miǎn hé dí, wú rú mǎi yú xiàn zhī tián wèi liáng fǎ. rán dōng zuò fāng xìng, quán qí qiū chéng, xù yì shī xíng. shì dào fèn rán, shàng shū qiú qù, fù fěng hé mèng rán chén yáo dào cáo xiào qìng kàng zhāng liú zhī, qiě quàn dì xià zhào wèi miǎn. dì nǎi qù shì dào chū shì shì, qiě yuē: dāng shǐ yú zhè xī, zhū lù shì zhī wèi zé. shì dào jù chén qí zhì, dì xī cóng zhī, sān xǐng fèng xíng wéi jǐn. shì dào shǒu yǐ jǐ tián zài zhè xī zhě wàn mǔ wèi gōng tián chàng, róng wáng yǔ ruì jì zhī, zhào lì kuí zì chén tóu mài yóu shì cháo yě wú gǎn yán zhě.
未幾,帝手詔曰:「永免和糴,無如買逾限之田為良法。然東作方興,權俟秋成,續議施行。」似道憤然,上疏求去,復諷何夢然、陳堯道、曹孝慶抗章留之,且勸帝下詔慰勉。帝乃趣似道出視事,且曰:「當始於浙西,諸路視之為則。」似道具陳其制,帝悉從之,三省奉行惟謹。似道首以己田在浙西者萬畝為公田倡,榮王與芮繼之,趙立奎自陳投賣;由是朝野無敢言者。
jiǎ zǐ, méng gǔ zhǔ rú kāi píng.
甲子,蒙古主如開平。
méng gǔ yǐ wáng dé sù chōng guó xìn shǐ, liú gōng liàng fù zhī, zhì shū yú dì, jié jī liú hǎo jīng zhī gù. jīng jiǔ jī zhēn zhōu, shàng biǎo yuē: yuàn fù lǔ lián zhī yì, pái nán jiě fēn qǐ rú táng jiǎn zhī tú, kuǎn bīng wù guó!
蒙古以王德素充國信使,劉公諒副之,致書於帝,詰稽留郝經之故。經久羈真州,上表曰:「願附魯連之義,排難解分;豈如唐儉之徒,款兵誤國!」
yòu shù shàng shū yú dì, qí lüè yuē: guì cháo zì tài zǔ shòu mìng, chuàng lì guī mó, yī běn zhū lǐ, xiào qí wǔ gōng, yǒu bù dǎi hàn táng zhī chū ér gé bì zhèng, mǐ bīng xiōng, ruò fān zhèn, qiáng jīng guó, yì lǜ shēn yuǎn, yí jué sūn móu, yǒu shèng yú hàn táng zhī hòu zhě. fū yǒu tiān xià zhě, shú bù yù jiǔ zhōu sì hǎi, yǎn yǒu hùn yī, duān wěi chuí yī ér yǒu tiān xià, yàn rán mù qīng yě zāi? lǐ yǒu suǒ bù néng, shì yǒu suǒ nán bì, yì ān fū suǒ yù zhī lǐ ér yǐ. guì cháo zǔ zōng shēn jiàn fū cǐ, chí lēi kòng yuē, bù kěn shǎo yì, shì yǐ tài zǔ kāi jiàn dà yè, tài zōng pī chéng jī tǒng, rén zōng zhì xiào jiā qià, shén zōng dà yǒu zuò wèi, gāo zōng zuò mǐ qiáng dí, jiē yǒu qí shì ér fú chéng, ān yú lǐ ér bù wàng zhě yě. jīn nǎi huò zhě yù yú qiān xǐ zhàn fá zhī jí, sān bǎi yú nián zhī hòu, bù wèi fú chí ān quán zhī jì, yù duàn shēng mín zhī yú mìng, qì zǔ zōng zhī liáng fǎ, bù yǐ lǐ, yǐ shì bù yǐ shǒu, yǐ zhàn? yù shōu qí gōng, qǔ xìng shèng, wèi guǐ yù zhī jǔ, bù yì wù hū?
又數上書於帝,其略曰:「貴朝自太祖受命,創立規模,一本諸理,校其武功,有不逮漢、唐之初;而革弊政,弭兵凶,弱籓鎮,強京國,意慮深遠,貽厥孫謀,有盛於漢、唐之後者。夫有天下者,孰不欲九州四海,奄有混一,端委垂衣而有天下,晏然穆清也哉?理有所不能,勢有所難必,亦安夫所遇之理而已。貴朝祖宗深見夫此,持勒控約,不肯少易,是以太祖開建大業,太宗丕承基統,仁宗治效浹洽,神宗大有作為,高宗坐弭強敵,皆有其勢而弗乘,安於理而不妄者也。今乃或者欲於遷徙戰伐之極,三百餘年之後,不為扶持安全之計,欲斷生民之餘命,棄祖宗之良法,不以理,以勢;不以守,以戰?欲收奇功,取幸勝,為詭遇之舉,不亦誤乎?
fú wéi bì xià zhī yǔ běn cháo, chū yù fù qián dài gù shì, qiǎn shǐ nà jiāo, yuè guó wàn lǐ, tiān dì rén shén, jiē zhī bì xià jì ān shēng mín zhī yì. ér qì shù wèi hé, xiǎo rén jiāo luàn, suī xíng lǐ wǎng lái, qì wú chéng mìng. fēi liǎng cháo zhī bù xìng, shēng mín zhī bù xìng yě! yǒu jì hǎo zhī shǐ ér wú zhǐ gē zhī jūn, yǒu jiǎng xìn zhī míng ér wú xiū mù zhī shí, yǒu bào pìn zhī mìng ér wú shū píng zhī yuē, shì yǐ jí jí fēn fēn, bù zú yǐ míng xìn ér shì zú yǐ zhǎng luàn, zhì yú hé jiāo guǎng zhī yì, ér huò luàn jí yǐ. zhǔ shàng jí wèi zhī chū, guò yǐ xiāng yǔ, wéi kǒng bù jí, bù zhī guì cháo hé gù jiē nà qí shǐ, jū yú biān jùn, bì mì měng fù, bù shǐ jìn tuì, yī shì zhī nèi, diān lián wǎn zhuǎn, bù dǔ tiān rì, mián yán shù nián? zhǔ shàng hé zuì, jīng děng yì hé zuì, ér jiǒng bī zhì shì xié? huò zhě bì yǐ wèi běn cháo bīng luàn, yǒu xì kě chéng. běn cháo gǔ ròu kuí xì, zhū hòu bèi pàn, zé huò yǒu zhī yǐ zhǔ shàng zhī rén shèng, bì néng xiǎng guó yǐ zhì tài píng, shǐ nán běi zhī mín, miǎn shā lù zhī huò ér gòng jī rén shòu, bù rán, zé zhàn zhēng fāng shǐ ér guì cháo kě yōu yǐ. shì zhì jīn rì, guì cháo yí jí jí huáng huáng yǐ yīng zhǔ shàng měi yì, jiǎng xìn xiū mù, jì ān yuán yuán ér nǎi zhì ér bù wèn, qǐ tiān wèi yàn luàn, jiāng yóu shì yǐ dì qǐ bīng duān yé? yì yóu shì yǐ bié yǒu yùn xù yé? yì qí jiān yǒu zhǔ zhāng shì zhě bì bù shǐ zhī chéng yé? jiē bù kě dé ér zhī yě.
「伏惟陛下之與本朝,初欲復前代故事,遣使納交,越國萬里,天地人神,皆知陛下計安生民之意。而氣數未合,小人交亂,雖行李往來,迄無成命。非兩朝之不幸,生民之不幸也!有繼好之使而無止戈之君,有講信之名而無修睦之實,有報聘之命而無輸平之約,是以藉藉紛紛,不足以明信而適足以長亂,至渝、合、交、廣之役,而禍亂極矣。主上即位之初,過以相與,惟恐不及,不知貴朝何故接納其使,拘於邊郡,蔽冪蒙覆,不使進退,一室之內,顛連宛轉,不睹天日,綿延數年?主上何罪,經等亦何罪,而窘逼至是邪?或者必以為本朝兵亂,有隙可乘。本朝骨肉暌鬩,諸候背叛,則或有之;以主上之仁聖,必能享國以致太平,使南北之民,免殺戮之禍而共躋仁壽,不然,則戰爭方始而貴朝可憂矣。事至今日,貴朝宜汲汲皇皇以應主上美意,講信修睦,計安元元;而乃置而不問,豈天未厭亂,將由是以締起兵端耶?抑由是以別有蘊蓄耶?抑其間有主張是者必不使之成耶?皆不可得而知也。
qiào cháng sī zhī, běn cháo yòng bīng sì shí nián, yì xiū xī zhī shí yě tiān bì rén shèng ér yǒu zhǔ shàng, yì zhì píng zhī shì yě. guì cháo shòu bīng sān shí yú nián, yì yàn kǔ zhī shí yě bǎo yǒu tiān mìng ér yǒu bì xià, yì fēi shēng shì zhī jūn yě. fū bāng jiāo zhī shì, zhèn gǔ yǐ rán, zhì guì cháo ér hòu shèng. zhēn zōng xìng chán yuān, nán běi zhī jiāo shǐ dìng, hǎo pìn wǎng lái, jiǎ bīng bù shì. zhì yú xuān zhèng, méng yuē suì huài, jìng kāng zhī mò, yīn qì dū yì. gāo zōng nán xìng, huī chóu chóng hǎo, yǔ jīn yuán zài dìng méng shì. hǎi líng xiōng nüè, guàn yíng zì bì, gāo zōng suì yǔ jīn shì zōng dìng méng, hǎo pìn wǎng lái. yòu shù shí nián, shēng shì zhī rén wàng qǐ biān xìn, níng zōng fù yǔ zhāng zōng dìng méng hǎo. yóu shì guān zhī, yǐ hé yì bāng jiāo wèi guó zhě, guì cháo zhī shì yě. qì dān yǔ guì cháo dìng méng, shù shì shù shí nián zhī hòu yě jīn yuán yǔ guì cháo dìng méng, yì shù shì shù shí nián zhī hòu yě. jīn zhǔ shàng zhī shì shù nián shù, yì jīn yuán shì zhī shì shù nián shù dì dà dìng míng chāng zhī shèng, jiāng fù jiàn yú jīn. jí wèi zhī chū, xiān qiǎn xìn shǐ, jì hǎo mǐ bīng, ér guì cháo bìn ér bù wèn. jīng fǎn fù sī wéi, bì yǒu héng yì zhī rén, jiāng yǐ bì guì cháo wù bì xià zhě. bì wèi cǐ shì, yú jīng hé yǒu, yú běn cháo hé yǒu! fáng jīng hé shì, hài běn cháo hé shì! suǒ xī zhě, guì cháo zhī guó tǐ, bì xià zhī shèng dé yě. cǐ shì bì xíng, jīng bù guò shī yī shēn, běn cháo bù guò shī yī chén, tài cāng hào yī lì, cāng hǎi yáng yī bō, dèng lín piāo yī yè, tài shān luò yī shí, yú guó hé sǔn! shǐ guì cháo suǒ jǔ jiē zhōng, suǒ tú jiē huò, fǎn jiù jīng, yǎn shān dōng, qǔ hé shuò, píng guān zhōng, chǎn bái gōu zhī jiè, shàng lú lóng zhī sāi, jí běn cháo yì bù shī gù wù. ruò wèi zhī ér bù chéng, tú zhī ér bù huò, fù yù xǐ bīng jiāng shuǐ, guà jiǎ huái ruán, ér suì ān rán wú shì, dài kǒng bù néng. yī yǒu suǒ shī, zé bù jì dà yǐ hū?
「竅嘗思之,本朝用兵四十年,亦休息之時也;天畀仁聖而有主上,亦治平之世也。貴朝受兵三十餘年,亦厭苦之時也;保有天命而有陛下,亦非生事之君也。夫邦交之事,振古以然,至貴朝而後盛。真宗幸澶淵,南北之交始定,好聘往來,甲兵不試。至於宣、政,盟約遂壞,靖康之末,因棄都邑。高宗南幸,隳仇崇好,與金源再定盟誓。海陵凶虐,貫盈自斃,高宗遂與金世宗定盟,好聘往來。又數十年,生事之人妄啟邊釁,寧宗復與章宗定盟好。由是觀之,以和議邦交為國者,貴朝之事也。契丹與貴朝定盟,數世、數十年之後也;金源與貴朝定盟,亦數世、數十年之後也。今主上之世數、年數,亦金源氏之世數、年數地;大定、明昌之盛,將復見於今。即位之初,先遣信使,繼好弭兵,而貴朝擯而不問。經反覆思惟,必有橫議之人,將以弊貴朝、誤陛下者。必為此事,於經何有,於本朝何有!妨經何事,害本朝何事!所惜者,貴朝之國體,陛下之盛德也。此事必行,經不過失一身,本朝不過失一臣,太倉耗一粒,滄海揚一波,鄧林飄一葉,泰山落一石,於國何損!使貴朝所舉皆中,所圖皆獲,返舊京,奄山東,取河朔,平關中,鏟白溝之界,上盧龍之塞,即本朝亦不失故物。若為之而不成,圖之而不獲,復欲洗兵江水,掛甲淮壖,而遂安然無事,殆恐不能。一有所失,則不既大矣乎?
jīng wén yǒu guó zhě bù wèi fū yǒu luàn, wèi fū zì zhì qí luàn zì zhì qí luàn zé rén yě, héng nì zhī lái zé tiān yě. tiān yù luàn rén zhī guó, qí rú bǐ hé zāi? jǐn qí zài wǒ zhě ér yǐ yǐ. huò zhě nǎi xùn fū yī jǐ zhī shì, niǔ yú yī shí zhī lì, bù jì tiān zhī suǒ jǐng, yù yú dà biàn zhī hòu, dǐ xī tóu xià, jū zhì shǐ rén ér bié zuò wèi, jǔ zǔ zōng sān bǎi nián zhī chéng liè, xiàn wèi bó zhě zhī yī zhì, suì yǐ gān gē yì yù bó, shā lù yì mín mìng, zhàn zhēng yì lǐ yì. bǐ jiān tàn zào záo zhī rén, dà dǐ jiē wèi ruò bǐ qiáng cǐ zhī shuō yǐ qǔ róng yuè, yòu è zhī fū guó jiā lì hài shēng mín xiū qī zāi!
「經聞有國者不畏夫有亂,畏夫自致其亂;自致其亂則人也,橫逆之來則天也。天欲亂人之國,其如彼何哉?盡其在我者而已矣。或者乃徇夫一己之勢,狃於一時之利,不忌天之所警,欲於大變之後,抵巇投罅,拘滯使人而別作為,舉祖宗三百年之成烈,現為博者之一擲,遂以干戈易玉帛,殺戮易民命,戰爭易禮義。彼間探造鑿之人,大抵皆為弱彼強此之說以取容悅,又惡知夫國家利害、生民休戚哉!」
jīng běn bù yī, jiào shòu bǎo sāi, zhǔ shàng pìn qǐ, wèn yǐ zhì dào, jí yǐ yì hé zhǐ shā wèi qǐng, shì yǐ jí wèi zhī chū, jí mìng jīng xíng. rù jìng yǐ lái, mián gèn sì nián, fán yǒu yùn xù, wú bù qīng jǐn. zài jīng děng jīn rì zhī shì, zhǐ shì gào dēng bǎo wèi, bù mǐ bīng xī mín zhī yì, wú tā bì nì. guì cháo bì yǐ wèi bù kě, bì bù néng cóng, hé yòng zhì jīng yú cǐ? huò yù yǔ jiào liàng chóu xī, bì jué shèng fù, yī zhǔ yú zhàn, zé tōng hǎo shǐ rén, yóu wèi wú yòng. ér nǎi réng zì jū liú, chén shuō bù dá, gào guī bù xǔ, lǎo tiān zhǎng rì, jìn yǐ xiāo shuò, bì zì bì guǎn xià, yì fēi guì cháo měi shì yě. qián hòu jiē bù bào.
「經本布衣,教授保塞,主上聘起,問以治道,即以議和止殺為請,是以即位之初,即命經行。入境以來,綿亘四年,凡有蘊蓄,無不傾盡。在經等今日之事,止是告登寶位,布弭兵息民之意,無它蔽匿。貴朝必以為不可,必不能從,何用置經於此?或欲與較量疇昔,必決勝負,一主於戰,則通好使人,尤為無用。而乃仍自拘留,陳說不答,告歸不許,老天長日,浸以銷鑠,必自斃館下,亦非貴朝美事也。」前後皆不報。
yì lì jí yuán yào hù, zhòu yè shǒu luó, yù yǐ dòng jīng, jīng bù qū, yǔ qí xià yuē: xiàng shòu mìng bù jìn, wǒ zhī zuì yě. yī rù sòng jìng, sǐ shēng jìn tuì, tīng qí zài bǐ, qū shēn rǔ mìng, wǒ zé bù néng. rǔ děng bù xìng tóng zài huàn nán, yí rěn yǐ dài zhī. kuí zhī tiān shí rén shì, sòng zuò dài bù yuǎn yǐ.
驛吏棘垣鑰戶,晝夜守邏,欲以動經,經不屈,語其下曰:「向受命不進,我之罪也。一入宋境,死生進退,聽其在彼,屈身辱命,我則不能。汝等不幸同在患難,宜忍以待之。揆之天時人事,宋祚殆不遠矣。」
méng gǔ zhào: zhū lù zhì jú zào jūn qì, sī zào zhě zuì sǐ mín jiān suǒ yǒu bù shū guān zhě, yǔ sī zào tóng.
蒙古詔:「諸路置局造軍器,私造者罪死;民間所有不輸官者,與私造同。」
sān yuè, dīng sì, yǐ lǚ wén dé wèi níng wǔ bǎo kāng jūn jié dù shǐ.
三月,丁巳,以呂文德為寧武、保康軍節度使。
gēng zǐ, yǐ hé mèng rán jiān quán zhī shū mì yuàn shì.
庚子,以何夢然兼權知樞密院事。
méng gǔ yī kè dí ěr dǐng qǐng xiū qióng huá dǎo, méng gǔ zhǔ bù cóng.
蒙古伊克迪爾鼎請修瓊華島,蒙古主不從。
guǐ mǎo, méng gǔ shǐ jiàn tài miào. méng gǔ guó sú, jì xiǎng zhī lǐ, gē shēng, diàn mǎ dòng, yǐ wū zhù zhì cí. méng gǔ zhǔ chū lì, shǐ shè wèi yú zhōng shū shěng, yòng dēng gē lè, xún mìng zhì jì qì fǎ fú, zhì shì jiàn tài miào yú yān jīng.
癸卯,蒙古始建太廟。蒙古國俗,祭享之禮,割牲,奠馬湩,以巫祝致辭。蒙古主初立,始設位於中書省,用登歌樂,尋命制祭器、法服,至是建太廟於燕京。
shì chūn, méng gǔ dū yuán shuài wāng liáng chén gōng zhòng qìng, zhū sì sūn chū shī jù zhī. liáng chén sāi qí guī lù, yǐn bīng héng jī, duàn nán shī wèi èr nán shī bài zǒu, qí qū chéng bù jí zhě, xī wèi méng gǔ suǒ shā.
是春,蒙古都元帥汪良臣攻重慶,硃禩孫出師拒之。良臣塞其歸路,引兵橫擊,斷南師為二;南師敗走,其趨城不及者,悉為蒙古所殺。
xià, sì yuè, bǐng yín, guān tián suǒ yán, zhī jiā xìng xiàn duàn jùn zhī yí xìng xiàn yè zhé zuǒ, mǎi gōng tián bù zūn yuán zhì, zhào bà zhī.
夏,四月,丙寅,官田所言,知嘉興縣段浚、知宜興縣葉哲佐,買公田不遵原制,詔罷之。
méng gǔ xī jīng, wǔ zhōu yǔn shuāng shā jià.
蒙古西京,武州隕霜殺稼。
wǔ yuè, yǐ yǒu, méng gǔ chū lì shū mì yuàn, yǐ huáng zǐ yàn wáng zhēn jiǎn shǒu zhōng shū lìng jiān pàn shū mì yuàn shì.
五月,乙酉,蒙古初立樞密院,以皇子燕王珍戩守中書令兼判樞密院事。
wù le, méng gǔ shēng kāi píng fǔ wèi shàng dōu.
戊了,蒙古升開平府為上都。
xīn mǎo, méng gǔ lì yān jīng píng zhǔn kù, yǐ jūn píng wù jià, tōng lì chāo fǎ.
辛卯,蒙古立燕京平準庫,以均平物價,通利鈔法。
dīng yǒu, zhào yǐ wù zhōu bù yī hé jī jiàn níng fǔ xué bù yī xú jǐ bìng shòu běn zhōu fǔ jiào shòu.
丁酉,詔以婺州布衣何基、建寧府學布衣徐幾並授本州府教授。
liù yuè, rén zǐ, méng gǔ hé jiān yì dōu yān jīng zhēn dìng dōng píng zhū lù huáng.
六月,壬子,蒙古河間、益都、燕京、真定、東平諸路蝗。
yǐ mǎo, lín ān huǒ.
乙卯,臨安火。
wù wǔ, méng gǔ jiàn dì yáo miào yú píng yáng.
戊午,蒙古建帝堯廟於平陽。
gēng shēn, zhào: píng jiāng jiāng yīn ān jí jiā xìng cháng zhōu zhèn jiāng liù jùn yǐ mǎi gōng tián sān bǎi wǔ shí yú wàn mǔ, jīn qiū chéng zài ěr, qí jīng hú jiāng xī zhū dào réng jiù hé dí.
庚申,詔:「平江、江陰、安吉、嘉興、常州、鎮江六郡已買公田三百五十餘萬畝,今秋成在邇,其荊湖、江西諸道仍舊和糴。」
bǐng yín, zhào: gōng tián jùn shì, jìn liú liáng guì děng guān.
丙寅,詔:「公田竣事,進劉良貴等官。」
chū, mǎi guān tián, yóu qǔ qí zuì duō zhě jì ér fū pài, chú èr bǎi mǔ yǐ xià zhě miǎn, yú gè mǎi sān fēn zhī yī qí hòu suī bǎi mǔ zhī jiā yì bù miǎn. lì jià yǐ zū yī shí cháng shí bā jiè huì zi sì shí, ér zhè xī zhī tián, shí zū zhì yǒu zhí shí mín zhě, yì jiù cǐ jià. jià qián shāo duō, zé gěi yín juàn gè bàn. yòu duō, zé gěi yǐ dù dié gào shēn zhǔn zhí, dēng shì láng zhǔn sān qiān chǔ, jiāng shì láng zhǔn qiān chǔ, xǔ fù cáo shì xiào wèi zhǔn wàn chǔ, chéng xìn láng zhǔn wàn wǔ qiān chǔ, chéng jié láng zhǔn èr wàn chǔ, ān rén zhǔn sì qiān chǔ, rú rén zhǔn èr qiān chǔ. mín shī shí chǎn ér dé xū gào, lì yòu zì wèi cāo qiè, zhè zhōng dà rǎo, mín pò chǎn shī yè zhě shén zhòng. guān lì yǒu fèng xíng bù zhì zhě, liú liáng guì zhé hé zhī, zhuī huǐ chū shēn, yǒng bù shōu xù, yóu shì yǒu sī zhēng yǐ duō mǎi wèi gōng. shì dào yòu yǐ chén yín wǎng xiù hú, liào bāng jié wǎng cháng rùn cuī dū. qí liù jùn mǎi tián yǒu zhuān guān, píng jiāng zé bāo huī chéng gōng cè, jiā xìng zé pān chí lǐ bǔ jiāo huàn yán, ān jí zé xiè yì yuè yǔ yín wáng táng guī mǎ yuán yǎn, cháng zhōu zé hóng qiú liú zi gēng, zhèn jiāng zé zhāng jiōng guō mèng xióng, jiāng yīn zé yáng bān huáng shēn. huī zài píng jiāng, zhì yòng ròu xíng bāng jié zài cháng zhōu, hài mín tè shén, zhì yǒu běn wú tián ér yǐ guī bìng yì mǎi zì jīng zhě. cháo tíng wéi yǐ mǎi gōng tián wèi gōng, jìn liáng guì guān liǎng zhuǎn, yú rén jìn zhì yǒu chà.
初,買官田,猶取其最多者;繼而敷派,除二百畝以下者免,餘各買三分之一;其後雖百畝之家亦不免。立價以租一石償十八界會子四十,而浙西之田,石租至有直十緡者,亦就此價。價錢稍多,則給銀絹各半。又多,則給以度牒、告身準直,登仕郎准三千楮,將仕郎准千楮,許赴漕試;校尉准萬楮,承信郎准萬五千楮,承節郎准二萬楮,安人准四千楮,孺人准二千楮。民失實產而得虛告,吏又恣為操切,浙中大擾,民破產失業者甚眾。官吏有奉行不至者,劉良貴輒劾之,追毀出身,永不收敘,由是有司爭以多買為功。似道又以陳訔往秀、湖,廖邦傑往常、潤催督。其六郡買田有專官,平江則包恢、成公策,嘉興則潘墀、李補、焦煥炎,安吉則謝奕、越與訔、王唐珪、馬元演,常州則洪球、劉子庚,鎮江則章坰、郭夢熊,江陰則楊班、黃伸。恢在平江,至用肉刑;邦傑在常州,害民特甚,至有本無田而以歸併抑買自經者。朝廷唯以買公田為功,進良貴官兩轉,餘人進秩有差。
gēng wǔ, zǎi zhí jìn yù dié rì lì huì yào jīng wǔ yào lüè jí huī zōng zhǎng biān níng zōng rì lù.
庚午,宰執進《玉牒》、《日曆》、《會要》、《經武要略》及《徽宗長編》、《寧宗日錄》。
méng gǔ yǐ wū zhēn wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, tǎ qí ěr wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng.
蒙古以烏珍為中書右丞相,塔齊爾為中書左丞相。
liú zhěng yán yú méng gǔ zhǔ yuē: nán rén wéi shì lǚ wén dé ěr, rán kě yǐ lì yòu yě. qǐng qiǎn shǐ yǐ yù dài kuì zhī, qiú zhì què chǎng yú xiāng yáng chéng wài. cóng zhī. shǐ zhě zhì è, qǐng yú wén dé, wén dé xǔ zhī. shǐ zhě yuē: nán rén wú xìn, ān fēng děng chù què chǎng, měi wèi dào suǒ lüè, yuàn zhú tǔ qiáng yǐ hù huò wù. wén dé bù xǔ. huò wèi wén dé yuē: què chǎng chéng wǒ zhī lì, qiě kě yīn yǐ tōng hǎo. wén dé qǐng yú cháo. qiū, qī yuè, zhì què chǎng yú fán chéng wài, zhú tǔ qiáng yú lù mén shān, wài tōng hù shì, nèi zhú bǎo bì, méng gǔ yòu zhú bǎo yú bái hè. yóu shì dí yǒu suǒ shǒu, yǐ è nán běi zhī yuán, shí chū bīng shào lüè xiāng fán chéng wài, bīng wēi yì chì. wén dé dì wén huàn, zhī wèi méng gǔ suǒ mài, yǐ shū jiàn zhǐ, wén dé shǐ wù, rán shì wú jí, tú zì jiù ér yǐ.
劉整言於蒙古主曰:「南人惟恃呂文德耳,然可以利誘也。請遣使以玉帶饋之,求置榷場於襄陽城外。」從之。使者至鄂,請於文德,文德許之。使者曰:「南人無信,安豐等處榷場,每為盜所掠,願築土牆以護貨物。」文德不許。或謂文德曰:「榷場誠我之利,且可因以通好。」文德請於朝。秋,七月,置榷場於樊城外,築土牆於鹿門山,外通互市,內築堡壁,蒙古又築堡於白鶴。由是敵有所守,以遏南北之援,時出兵哨掠襄、樊城外,兵威益熾。文德弟文煥,知為蒙古所賣,以書諫止,文德始悟,然事無及,徒自咎而已。
wù xū, zhào yǐ dǒng sòng chén wèi rù nèi nèi shì shěng yā bān, jǔ cháo zhēng zhī bù néng dé. mì shū shǎo jiān tāng hàn shàng shū yuē: bǐ nián dǒng sòng chén shēng yàn xūn zhuó, qí lì néng qù tái jiàn, pái dà chén, jié lián xiōng qú, è dé cān huì, yǐ zhì bīng gē xiāng xún zhī huò. bì xià zhuó jiàn qí gù, chì ér yuǎn zhī, chén yì qí yǐng miè ér xíng jué yǐ, qǐ liào fū yīn xiāo ér zài níng, bīng jiě ér zhòu hé, jì dé zì biàn, jí tú fù yòng! yǐ qí zuì lì zhī yú, yī dàn fù shǐ zhī chū rù kǔn ào zhī zhōng, gěi shì zōng miào zhī nèi, cǐ qí zhòng gàn shén rén zhī nù, zài jī huò luàn zhī yuán, shàng xià huáng huò, dà xiǎo qiè chǐ. bì xià fāng wèi zhī biàn míng, dà chén fāng yǔ zhī hé jiě, chén qiè zhòng shāng cǐ jì guò yě! zì gǔ xiǎo rén fù chū, qí hài bì cǎn, jiāng chěng qí fèn nù, xiào qí chóu wǔ, diān dào yǔ zhòu, bì xià zhī wēi shén, yǒu shí ér bù dé zì xíng, shén kě wèi yě! bù tīng.
戊戌,詔以董宋臣為入內內侍省押班,舉朝爭之不能得。秘書少監湯漢上疏曰:「比年董宋臣聲焰薰灼,其力能去台諫,排大臣,結連凶渠,惡德參會,以致兵戈相尋之禍。陛下灼見其故,斥而遠之,臣意其影滅而形絕矣,豈料夫陰銷而再凝,冰解而驟合,既得自便,即圖復用!以其罪戾之餘,一旦復使之出入壼奧之中,給事宗廟之內,此其重干神人之怒,再基禍亂之源,上下皇惑,大小切齒。陛下方為之辨明,大臣方與之和解,臣竊重傷此計過也!自古小人復出,其害必慘,將逞其憤怒,嘯其儔伍,顛倒宇宙,陛下之威神,有時而不得自行,甚可畏也!」不聽。
lǐ bù shì láng jiān tóng xiū guó shǐ shí lù yuàn tóng xiū zhuàn móu zi cái, shū yán dǒng sòng chén bù kě fù yòng. dì chū qí shū shì fǔ chén yuē: zi cái yǒu yōu jūn ài guó zhī zhēn, wú qǔ yù gū míng zhī qiǎo. zhuó quán lǐ bù shàng shū.
禮部侍郎兼同修國史實錄院同修撰牟子才,疏言董宋臣不可復用。帝出其疏示輔臣曰:「子才有憂君愛國之真,無取譽沽名之巧。」擢權禮部尚書。
méng gǔ zhào chí hé nán yán biān jūn qì zhī jìn.
蒙古詔弛河南沿邊軍器之禁。
méng gǔ yān jīng hé jiān kāi píng lóng xìng sì lù shǔ xiàn, yǔ báo hài jià.
蒙古燕京、河間、開平、隆興四路屬縣,雨雹害稼。
bā yuè, xīn hài, méng gǔ shēng xuān dé zhōu wèi fǔ, lì shàng dōu.
八月,辛亥,蒙古升宣德州為府,隸上都。
rén zǐ, méng gǔ yǐ hàn miǎn zhāng dé lù jīn suì tián zū zhī bàn, luò cí èr zhōu shí zhī qī.
壬子,蒙古以旱免彰德路今歲田租之半,洛、磁二州十之七。
bǐng chén, méng gǔ yǐ chéng dū lù mián zhōu lì tóng chuān, mìng ā tuō shāng tǐng xíng shū mì yuàn yú chéng dū, fán chéng dū shùn qìng tóng chuān dōu wú shuài fǔ, bìng tīng jié zhì.
丙辰,蒙古以成都路綿州隸潼川,命阿托、商挺行樞密院於成都,凡成都、順慶、潼川都無帥府,並聽節制。
jiǎ zǐ, méng gǔ chì zhū chén: chuán zhǐ yǒu yí zhě, xū fù zòu.
甲子,蒙古敕諸臣:「傳旨有疑者,須覆奏。」
rén shēn, méng gǔ zhǔ zhì zì shàng dōu.
壬申,蒙古主至自上都。
méng gǔ bīn dì èr zhōu huáng, zhēn dìng lù hàn.
蒙古濱、棣二州蝗,真定路旱。
jiǔ yuè, yǐ yǒu, méng gǔ lì cáo yùn hé qú sī.
九月,乙酉,蒙古立漕運河渠司。
xīn mǎo, sì míng táng, dà shè.
辛卯,祀明堂,大赦。
jiǎ wǔ, yǐ hé mèng rán zhī shū mì yuàn shì, yáng dòng tóng zhī shū mì yuàn shì, yè mèng dǐng qiān shū shū mì yuàn shì.
甲午,以何夢然知樞密院事,楊棟同知樞密院事,葉夢鼎簽書樞密院事。
dōng, shí yuè, jǐ wèi, fā mín qián bǎi sì shí wàn, mìng zhè xī liù jùn zhì gōng tián zhuāng.
冬,十月,己未,發緡錢百四十萬,命浙西六郡置公田莊。
jiǎ zǐ, mìng zhāng jué jiān zhī hé zhōu.
甲子,命張珏兼知合州。
shí yī yuè, jiǎ shēn, méng gǔ yǐ dōng píng dà míng děng hàn, liàng jiǎn jīn nián tián zū.
十一月,甲申,蒙古以東平、大名等旱,量減今年田租。
bǐng xū, méng gǔ xiǎng yú tài miào, yǐ hā tǎn tǎ qí ěr zhāng wén qiān xíng shì.
丙戌,蒙古享於太廟,以哈坦、塔齊爾、張文謙行事。
shí èr yuè, dīng wèi shuò, zhào: huáng tài zǐ gōng jiǎng guān zhān shì yǐ xià, rì lún yī yuán, chén rù yǒu chū, zhuān jiǎng dú, bèi zī wèn, yǐ chēng fǔ dǎo zhī shí.
十二月,丁未朔,詔:「皇太子宮講官、詹事以下,日輪一員,辰入酉出,專講讀,備咨問,以稱輔導之實。」
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jǐng dìng wǔ nián méng gǔ zhì yuán yuán nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝景定五年(蒙古至元元年)
chūn, zhēng yuè, guǐ sì, chū fèng chén kù zhū xiāng xiàng xī, xià wù chǎng huò yì, zhù shōu chǔ bì.
春,正月,癸巳,出奉宸庫珠、香、象、犀,下務場貨易,助收楮幣。
jǐ hài, méng gǔ lì zhū lù píng zhǔn kù.
己亥,蒙古立諸路平準庫。
guǐ mǎo, méng gǔ bà nán biān hù shì, shēn yán chí jūn qì fàn mǎ yuè jìng sī shāng zhī jìn.
癸卯,蒙古罷南邊互市,申嚴持軍器、販馬、越境私商之禁。
èr yuè, guǐ hài, méng gǔ chì xuǎn rú shì biān xiū guó shǐ, yì jūn jīng shū, qǐ guǎn shě, gěi fèng yǐ shàn zhī.
二月,癸亥,蒙古敕選儒士編修國史,譯軍經書,起館舍,給俸以贍之。
rén zǐ, méng gǔ xiū qióng huā dǎo, shū shuāng tǎ cáo qú.
壬子,蒙古修瓊花島,疏雙塔漕渠。
xīn wèi, yǔ tǔ.
辛未,雨土。
guǐ yǒu, méng gǔ zhǔ rú shàng dōu, zhào zhū lù zǒng guǎn shǐ quán děng èr shí sān rén fù shàng dōu dà qī huì.
癸酉,蒙古主如上都,詔諸路總管史權等二十三人赴上都大期會。
méng gǔ chí biān chéng jūn qì zhī jìn.
蒙古弛邊城軍器之禁。
sān yuè, xīn sì, wáng jiān zú, cì shì zhōng zhuàng.
三月,辛巳,王堅卒,賜諡忠壯。
mǎ guāng zǔ fù wèi yán jiāng zhì zhì shǐ, zhī jiàn kāng fǔ.
馬光祖復為沿江制置使,知建康府。
jǐ hài, méng gǔ mìng shàng shū sòng zǐ zhēn chén shí shì, zi zhēn shàng pián yí shí shì, dà lüè wèi: guān jué, rén zhǔ zhī bǐng, xuǎn fǎ yí jǐn guī lì bù. lǜ lìng, guó zhī jì gāng, yí zǎo kān dìng. jiān sī zǒng tǒng yí lù, yòng fēi qí cái, bù yàn rén wàng, yí xuǎn gōng lián yǒu cái dé zhě wèi zhī. jīn zhōu xiàn guān xiāng chuán yǐ shì, fēi fǎ fù liǎn, mín jiū wú gào, yí qiān zhuǎn yǐ gé qí bì. yòu qǐng jiàn guó xué, jiào zhòu zǐ, chì zhōu xiàn tí xué kè shì zhū shēng, sān nián yī gòng jǔ. méng gǔ zhǔ mìng zhòng shū cì dì xíng zhī.
己亥,蒙古命尚書宋子貞陳時事,子貞上便宜十事,大略謂:「官爵,人主之柄,選法宜盡歸吏部。律令,國之紀綱,宜早刊定。監司總統一路,用非其才,不厭人望,宜選公廉有才德者為之。今州縣官相傳以世,非法賦斂,民究無告,宜遷轉以革其弊。又請建國學,教胄子,敕州縣提學課試諸生,三年一貢舉。」蒙古主命中書次第行之。
xīn chǒu, méng gǔ lì cáo yùn sī.
辛丑,蒙古立漕運司。
jiǎ shì dào zòu: gōng tián yǐ chéng, ruò fù yǐ zhōu zǒng zhī, kǒng hài bù chú ér lì bù kě jiǔ. qǐng yǐ jiāng yīn píng jiāng gōng tián lì zhè xī xiàn sī, ān jí jiā xìng gōng tián lì liǎng zhè yùn sī, cháng zhōu zhèn jiāng gōng tián lì zǒng suǒ, měi suì zū shū zhī guān cāng, tè yǔ ráo jiǎn èr fēn, huò shuǐ hàn zé bié yì fàng shù, réng lì sì fēn sī yǐ zhǔ guǎn gōng tián xì xián. píng jiāng jiā xìng ān jí gè yī yuán, zhèn cháng jiāng yīn gòng yī yuán. měi xiāng zhì guān zhuāng yī suǒ, mín wèi guān gēng zhě yuē guān diàn, wèi guān dū zhě yuē zhuāng guān. zhuāng guān yǐ fù ráo zhě chōng, yīng liǎng suì yī gēng. měi zū yī shí, míng jiǎn èr dòu, bù xǔ duō shōu. shí pí líng chéng jiāng, wù wèi yíng hé, yù mǎi shù zhī duō, fán liù qī dòu jiē zuò yī shí jí shōu zū zhī shí, yuán é yǒu kuī, zé qǔ zú yú tián zhǔ, suì wèi wú qióng zhī hài. huò nèi yǒu qiāo jí jí zū diàn wán è zhī chù, yòu cóng tián zhǔ zé huàn, qí huò yóu cǎn.
賈似道奏:「公田已成,若復以州總之,恐害不除而利不可久。請以江陰、平江公田隸浙西憲司,安吉、嘉興公田隸兩浙運司,常州、鎮江公田隸總所,每歲租輸之官倉,特與饒減二分,或水旱則別議放數,仍立四分司以主管公田系銜。平江、嘉興、安吉各一員,鎮、常、江陰共一員。每鄉置官莊一所,民為官耕者曰官佃,為官督者曰莊官。莊官以富饒者充,應兩歲一更。每租一石,明減二斗,不許多收。」時毘陵、澄江,務為迎合,欲買數之多,凡六七斗皆作一石;及收租之時,元額有虧,則取足于田主,遂為無窮之害。或內有磽瘠及租佃頑惡之處,又從田主責換,其禍尤慘。
shì chūn, méng gǔ tài cháng sì yán: zì gǔ dì wáng, gōng chéng zuò lè, lè gè yǒu míng, shèng dé xíng róng, yú shì hū zài. huáng shàng jiàn zuò yǐ lái, liú xīn zhì zhì, shēng míng wén wù, sī fù chéng píng zhī jiù, shǒu chì yǒu sī, xiū wán dēng gē gōng xiàn bā yì lè wǔ, yǐ bèi jiāo miào zhī yòng. ruò jī gǔ diǎn, yí yǒu huī chēng. shàng shū shěng suì dìng míng yuē dà chéng zhī lè.
是春,蒙古太常寺言:「自古帝王,功成作樂,樂各有名,盛德形容,於是乎在。皇上踐阼以來,留心至治,聲名文物,思復承平之舊,首敕有司,修完登歌、宮縣、八佾、樂舞,以備郊廟之用。若稽古典,宜有徽稱。」尚書省遂定名曰《大成之樂》。
xià, sì yuè, bǐng wǔ, zhào: guǎn jǐng mó qī nú xiàn méi, xiào zhōng yù jiān, píng shí suǒ de fèng rù, lǜ yǐ fǔ xún jiāng shì, suì zhì kōng fá, tè cì mín qián sān shí wàn.
夏,四月,丙午,詔:「管景模妻孥陷沒,效忠愈堅,平時所得俸入,率以撫循將士,遂至空乏,特賜緡錢三十萬。」
dīng wèi, yǐ xià guì wèi sì chuān ān fǔ zhì zhì shǐ, jiān zhī zhòng qìng fǔ.
丁未,以夏貴為四川安撫制置使,兼知重慶府。
wù shēn, méng gǔ yǐ zhāng dé luò cí lù yǐn zhāng fǔ huán shuǐ guàn tián, zhì yù hé qiǎn sè, yán yùn bù tōng, nǎi sāi fēn qú yǐ fù shuǐ shì.
戊申,蒙古以彰德、洛磁路引漳、滏、洹水灌田,致御河淺澀,鹽運不通,乃塞分渠以復水勢。
xīn hài, zhào jùn yì xíng xiāng yǐn jiǔ lǐ.
辛亥,詔郡邑行鄉飲酒禮。
rén zǐ, méng gǔ dōng píng tài yuán píng yáng hàn, fēn qiǎn xī sēng qí yǔ.
壬子,蒙古東平、太原、平陽旱,分遣西僧祈雨。
yǐ chǒu, hé mèng rán mǎ tiān jì yǐ tái chén hé bà.
乙丑,何夢然、馬天驥以台臣劾罷。
dīng mǎo, méng gǔ zhuī zhì lǐ dǎn dǎng wàn hù zhāng bāng zhí xiōng dì jí jiāng yù lǐ zài děng èr shí qī rén zuì.
丁卯,蒙古追治李亶黨萬戶張邦直兄弟及姜郁、李在等二十七人罪。
dōu tǒng zhāng xǐ gōng pán lóng chéng, wèi méng gǔ ān fǔ shǐ yáng wén ān suǒ bài. xǐ qián shī xiāo dùn, chū dé hàn chéng, wén ān qiǎn bīng yòu xí bài zhī.
都統張喜攻蟠龍城,為蒙古安撫使楊文安所敗。喜潛師宵遁,出得漢城,文安遣兵又襲敗之。
wǔ yuè, yǐ hài, méng gǔ qiǎn suǒ tuō yán guō shǒu jìng xíng shì xī xià hé qú, bǐ jù tú lái shàng.
五月,乙亥,蒙古遣索托延、郭守敬行視西夏河渠,俾具圖來上。
gēng chén, yǐ hé mèng rán zhī jiàn níng fǔ. xīn mǎo, yǐ yáng dòng cān zhī zhèng shì, yè mèng dǐng tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, yáo xī dé duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì, mǎ tiān jì tí jǔ dòng xiāo gōng.
庚辰,以何夢然知建寧府。辛卯,以楊棟參知政事,葉夢鼎同知樞密院事兼權參知政事,姚希得端明殿學士、簽書樞密院事,馬天驥提舉洞霄宮。
yǐ wèi, ān nán biǎo jìn fāng wù, zhào què zhī, réng hòu lài yǐ jiǎng gōng shùn.
乙未,安南表進方物,詔卻之,仍厚賚以獎恭順。
jǐ hài, méng gǔ yǐ zhōng shū yòu chéng niǔ hù lù nà hā wèi píng zhāng zhèng shì.
己亥,蒙古以中書右丞鈕祜祿納哈為平章政事。
liù yuè, jiǎ chén shuò, zhī qú zhōu xiè jì, yīn tǔ kòu zhān miǎn fén lüè cháng shān xiàn, qì chéng dùn. tái chén yán zhān miǎn zhī biàn, nǎi xiè jì rèn dōu lì xú xìn kē qǔ jī zhī zhào zhǎn xìn, jí qí jiā, jì xuē zhì, bù xù.
六月,甲辰朔,知衢州謝塈,因土寇詹沔焚掠常山縣,棄城遁。台臣言詹沔之變,乃謝塈任都吏徐信苛取激之;詔斬信,籍其家,塈削秩,不敘。
yǐ sì, méng gǔ zhǔ zhào wáng è yáo shū fù shàng dōu. dòu mò sēng zi cōng, cháng xié shū děng rù shì, mò yán: jūn yǒu guò jǔ, chén dāng zhí yán, dōu yú xū fú, gǔ zhī suǒ shàng, jīn zé bù rán, jūn yuē kě, chén yì yǐ wèi kě, jūn yuē fǒu, chén yì yǐ wèi kě, fēi shàn zhèng yě. cì rì, fù shì wò diàn, liè zhě shī yī gú, méng gǔ zhǔ nù, shì chén huò cóng páng dà shēng wèi yí jiā zuì, méng gǔ zhǔ è qí yíng hé, zhàng zhī, shì liè zhě bù wèn. jì tuì, zi cōng děng hè. mò yuē: fēi gōng chéng jié zhǔ zhī, ān néng gǎn wù rú cǐ!
乙巳,蒙古主召王鶚、姚樞赴上都。竇默、僧子聰,嘗偕樞等入侍,默言:「君有過舉,臣當直言,都俞吁咈,古之所尚,今則不然,君曰可,臣亦以為可,君曰否,臣亦以為可,非善政也。」次日,復侍幄殿,獵者失一鶻,蒙古主怒,侍臣或從旁大聲謂宜加罪,蒙古主惡其迎合,杖之,釋獵者不問。既退,子聰等賀。」默曰:「非公誠結主知,安能感悟如此!」
yǐ chǒu, mìng dǒng sòng chén jiān zhǔ guǎn yù qián mǎ yuàn yù qián jiǔ kù. dì juàn sòng chén bù shuāi, wèi jǐ, sòng chén sǐ.
乙丑,命董宋臣兼主管御前馬院、御前酒庫。帝眷宋臣不衰,未幾,宋臣死。
xià guì gōng hǔ xiào shān. méng gǔ xuān fǔ shǐ zhāng tíng ruì xīn zhú chéng, dāng pào jiē liè, lì shān shǒu zhī shān huài, nǎi yī dà shù, zhāng niú mǎ pí yǐ yù pào. guì yǐ chéng zhōng yǐn yú jiàn wài, jué qí shuǐ dào. tíng ruì zhǔ sōu xiè tǔ zhōng yǐ xiè chòu, rén rì yǐn shù hé, chún jiē chuāng liè, jiān shǒu yú yuè bù xiè. shuài fǔ cān yì jiāo dé yù yuán zhī, yè báo guì yíng, lìng zú gè chí sān jù guì jīng zǒu, dé yù zhuī zhī, bài guì yú é xī.
夏貴攻虎嘯山。蒙古宣撫使張庭瑞新築城,當砲皆裂,立柵守之;柵壞,乃依大樹,張牛馬皮以御砲。貴以城中飲於澗外,絕其水道。庭瑞煮溲瀉土中以泄臭,人日飲數合,脣皆瘡裂,堅守逾月不懈。帥府參議焦德裕援之,夜薄貴營,令卒各持三炬;貴驚走,德裕追之,敗貴於鵝谿。
qiū, qī yuè, jiǎ xū, huì xīng chū liǔ, guāng zhú tiān, zhǎng shù shí zhàng, zì sì gēng jiàn dōng fāng, rì gāo shǐ miè. dīng chǒu, bì diàn, jiǎn shàn, zhào zhōng wài zhí yán.
秋,七月,甲戌,彗星出柳,光燭天,長數十丈,自四更見東方,日高始滅。丁丑,避殿,減膳,詔中外直言。
kǎo gōng láng gōng jiān chóng zhèng diàn shuō shū zhào jǐng wěi shàng fēng shì yuē: jīn rì qiú suǒ yǐ jiě tiān yì zhě, bù guò yuè rén xīn ér yǐ. bǎi xìng zhī xīn, jí tiān xīn yě. gù sī cáng ér zhuān tiān xià zhī tóng yù, zé rén bù yuè bǎo sī rén ér wéi tiān xià zhī gōng yì, zé rén bù yuè lǘ yán zhī zāo kāng bù yàn ér yàn sī zhī gòng fèng zì rú, zé rén bù yuè bǎi xìng zhī gāo xuè rì zuī ér fú yí zhī xīng huǒ yù jí, zé rén bù yuè bù gōng yú jǐ ér yù jué tiān xià zhī sī, zé rén bù yuè bù chéng qí yuán ér yù zhǐ tiān xià zhī tān zé rén bù yuè. fū bì yǒu shì shù zhě, sī zú yǐ zhào yuàn ér zhì zāi. yuàn bì xià sǔn nèi tǎng yǐ jué yōng lì zhī bàng, chū pín qiáng yǐ jié yòng dù zhī shē, nòng quán zhī diāo sì sù wèi tiān xià zhī suǒ gòng è zhě, píng zhī jué zhī, dú mín zhī ēn zé hóu cháng wèi bǎi xìng zhī suǒ fèn zhě, chù zhī qì zhī. zé zhōng gěng gǎn yán zhī shì, zhì zhī tái jiàn yǐ tōng guān gé zhī yōng xuǎn cí huì zhōng xìn zhī rén, shǐ wèi shǒu zǎi yǐ bǎo yuán qì zhī cán yòu bì jī gān chún yǐ lái, fán lì yuán kē míng zhī zài bǎi sī shù fǔ zhě, xī hái qí jiù, yǐ jì jīng yòng zhī jí gōng tián pài mǎi bù jūn zhī bì, tīng mín zì chén, suí yí tōng biàn, yǐ ān tián lǐ zhī shēng zé rén xīn yuè ér tiān yì jiě yǐ. rén zhī cháng qíng, jù xīn měi fā yú zāi yì chū jiàn zhī shí, bù néng bù qián yí yú chǎn yú jiāo zhì zhī hòu. wàn yī guò tīng zuǒ yòu kuān pì zhī yán, qū wèi tā shuō yǐ zì jiě, máo jǔ xì gù yǐ sāi zé, ér chí kǒng jù zhī chū xīn, zé xià fú rén xīn, shàng wéi tiān yì, guó zhī ān wēi, huò wèi kě zhī yě.
考功郎宮兼崇政殿說書趙景緯上封事曰:「今日求所以解天意者,不過悅人心而已。百姓之心,即天心也。錮私藏而專天下之同欲,則人不悅;保私人而違天下之公議,則人不悅;閭閻之糟糠不厭而燕私之供奉自如,則人不悅;百姓之膏血日朘而符移之星火愈急,則人不悅;不公於己而欲絕天下之私,則人不悅;不澄其源而欲止天下之貪;則人不悅。夫必有是數者,斯足以召怨而致災。願陛下損內帑以絕壅利之謗,出嬪嬙以節用度之奢,弄權之貂寺素為天下之所共惡者,屏之絕之,毒民之恩澤侯嘗為百姓之所憤者,黜之棄之。擇忠鯁敢言之士,置之台諫以通關隔之壅;選慈惠忠信之人,使為守宰以保元氣之殘;又必稽乾、淳以來,凡利源窠名之在百司庶府者,悉還其舊,以濟經用之急;公田派買不均之弊,聽民自陳,隨宜通變,以安田裡之生;則人心悅而天意解矣。人之常情,懼心每發於災異初見之時,不能不潛移於諂諛交至之後。萬一過聽左右寬譬之言,曲為它說以自解,毛舉細故以塞責,而弛恐懼之初心,則下拂人心,上違天意,國之安危,或未可知也。」
móu zi cái shū qǐng bà gōng tián, gèng qī fǎ. shí tái jiàn shì shù shàng shū zhě, jiē yǐ wèi gōng tián bù biàn, mín jiān chóu yuàn suǒ zhì. yú shì jiǎ shì dào shàng shū lì biàn, qǐ bì wèi. dì yuē: yán shì yì, rèn shì nán, zì gǔ rán yě. shǐ gōng tián zhī shuō bù kě, zé qīng jiàn yì zhī shǐ, zhèn yǐ jǔ zhī yǐ. wéi qí gōng sī jiān jì, suǒ yǐ jué yì xíng zhī. jīn yè yǐ chéng yǐ, yī suì zhī jūn xiǎng, yǎng gěi yú cǐ, ruò jù yīn rén yán bà zhī, suī kě kuài yī shí zhī yì yì, rú guó jì hé? qīng jì rèn shì, yì dāng rèn yuàn, lǐ yì bù qiān, hé xù rén yán! qīng yí ān xīn, wú gū zhèn yǐ bì zhī yì. zhī lín ān fǔ liú liáng guì yǐ rén yán jí jí, zì chén kuò tián zhī láo, qǐ cóng bà miǎn, bù yǔn. yóu shì gōng lùn dùn jǔ.
牟子才疏請罷公田,更七法。時台諫、士庶上書者,皆以為公田不便,民間愁怨所致。於是賈似道上書力辯,乞避位。帝曰:「言事易,任事難,自古然也。使公田之說不可,則卿建議之始,朕已沮之矣。惟其公私兼濟,所以決意行之。今業已成矣,一歲之軍餉,仰給於此,若遽因人言罷之,雖可快一時之異議,如國計何?卿既任事,亦當任怨,禮義不愆,何恤人言!卿宜安心,毋孤朕倚畀之意。」知臨安府劉良貴以人言籍籍,自陳括田之勞,乞從罷免,不允。由是公論頓沮。
lín ān fǔ xué shēng yè lǐ xiāo guī yīng zhào shàng shū, dǐ jiǎ shì dào zhuān quán, wù guó hài mín, yǐ zhì shàng gàn tiān qiǎn. shì dào dà nù, lìng liú liáng guì jùn zhí qí zuì, zuò yǐ jiàn yòng jīn shì zhāi biǎn xià yù. móu zi cái qǐng yòu zhī, yòu yí shū shì dào, shì dào fù shū, cí shén fèn. jìng duàn qiǎn, qíng pèi lǐ yú zhāng zhōu, guī yú tīng zhōu.
臨安府學生葉李、蕭規應詔上書,詆賈似道專權,誤國害民,以致上干天譴。似道大怒,令劉良貴捃摭其罪,坐以僭用金飾齋扁下獄。牟子才請宥之,又遺書似道,似道復書,詞甚忿。徑斷遣,黥配李於漳州,規於汀州。
bǐng xū, lín ān dà huǒ.
丙戌,臨安大火。
yǐ wèi, mǎ tiān jì yǐ tái chén hé qí tān zāng, duó zhí, bà cí.
乙未,馬天驥以台臣劾其貪贓,奪職,罷祠。
dīng yǒu, méng gǔ lóng mén yǔ miào chéng.
丁酉,蒙古龍門禹廟成。
jǐ hài, méng gǔ dìng yòng yù bǎo zhì: fán xuān mìng, yī pǐn èr pǐn yòng yù, sān pǐn zhì wǔ pǐn yòng jīn, qí wén yuē: huáng dì xíng bǎo zhě, jí wèi shí suǒ zhù, wéi yòng zhī zhào gào bié zhù xuān mìng jīn bǎo xíng zhī.
己亥,蒙古定用御寶制:凡宣命,一品、二品用玉,三品至五品用金,其文曰:「皇帝行寶」者,即位時所鑄,惟用之詔誥;別鑄宣命金寶行之。
méng gǔ é lǜ bù gé, zì shí mò tú zhī bài, bù fù néng jūn, zhì shì yǔ zhū wáng yù lóng dá shí ā mí dá jí qí móu chén bù lā hā hū chá tú men děng zì guī yú shàng dōu. zhào zhū wáng jiē tài zǔ zhī yì, bìng shì bù wèn qí móu chén bù lā hā děng fú zhū.
蒙古額寽布格,自實默圖之敗,不復能軍,至是與諸王玉龍達實、阿彌達及其謀臣布拉哈、呼察圖們等自歸於上都。詔諸王皆太祖之裔,並釋不問;其謀臣布拉哈等伏誅。
shí é lǜ bù gé dǎng qiān yú rén, méng gǔ zhǔ jiāng jǐn zhì yú fǎ, yǐ yǔ sù wèi ān tú, ān tú yuē: rén gè wèi qí zhǔ. bì xià fǔ dìng dà nán, jù yǐ sī hàn shā rén, jiāng hé yǐ huái fú wèi fù? méng gǔ zhǔ jīng yuē: qīng nián shào, hé cóng dé lǎo chéng yǔ? cǐ yán zhèng yǔ zhèn yì hé. yóu shì suǒ quán zhě zhòng.
時額寽布格黨千餘人,蒙古主將盡置於法,以語宿衛安圖,安圖曰:「人各為其主。陛下甫定大難,遽以私憾殺人,將何以懷服未附?」蒙古主驚曰:「卿年少,何從得老成語?此言正與朕意合。」由是所全者眾。
ān tú, mù hū lī sì shì sūn, bā tú lǔ zi yě, zhōng tǒng chū, zhuī lù yuán xūn, lìng rù sù wèi, nián fāng shí sān, wèi zài bǎi liáo shàng. mǔ hóng jí lī shì, zhāo ruì huáng hòu zhī zǐ, tōng jí jìn zhōng, méng gǔ zhǔ yī rì jiàn zhī, wèn jí ān tú, duì yuē: ān tú suī yòu, gōng fǔ qì yě. méng gǔ zhǔ yuē: hé yǐ zhī zhī? duì yuē: měi tuì cháo, bì yǔ lǎo chéng rén yǔ, wèi cháng xiá yī nián shào. méng gǔ zhǔ zhì shì yì shēn zhòng zhī. cháng mìng ān tú jǔ hàn rén shí zhì tǐ zhě yī rén, ān tú jǔ mǎ yì cuī bīn. bīn rù jiàn, fū chén shí zhèng dé shī. shí méng gǔ zhǔ ruì yì tú zhì, bīn wēi yán dǎng lùn, miàn chì shì fēi, wú yǒu suǒ huì.
安圖,穆呼哩四世孫,巴圖魯子也,中統初,追錄元勛,令入宿衛,年方十三,位在百僚上。母鴻吉哩氏,昭睿皇后之姊,通籍禁中,蒙古主一日見之,問及安圖,對曰:「安圖雖幼,公輔器也。」蒙古主曰:「何以知之?」對曰:「每退朝,必與老成人語,未嘗狎一年少。」蒙古主至是益深重之。嘗命安圖舉漢人識治體者一人,安圖舉馬邑崔斌。斌入見,敷陳時政得失。時蒙古主銳意圖治,斌危言讜論,面斥是非,無有所諱。
tái chén yán cān zhī zhèng shì yáng dòng, yǐ huì xīng wèi chī yóu qí, qī tiān wǎng jūn, qǐng zhì qí miàn. bǐng shēn, zhào dòng bà zhí, yǔ jùn xún mìng zhī jiàn kāng fǔ.
台臣言參知政事楊棟,以彗星為蚩尤旗,欺天罔君,請治其面。丙申,詔棟罷職,予郡;尋命知建康府。
bā yuè, yǐ sì, méng gǔ lì zhū lù xíng zhōng shū shěng, yǐ zhōng shū shěng chéng xiàng yē lǜ zhù cān zhī zhèng shì zhāng huì děng xíng shěng shì.
八月,乙巳,蒙古立諸路行中書省,以中書省丞相耶律鑄、參知政事張惠等行省事。
méng gǔ xíng xīn lì tiáo gé, bīng zhōu xiàn, dìng guān lì yuán shù, fēn pǐn cóng guān zhí, gěi fèng lù, sòng gōng tián, jì rì yuè yǐ kǎo diàn zuì, jūn fù shuì, zhāo liú yí. jìn shàn yòng guān wù, wù yǐ guān wù jìn xiàn, wù jiè yì guān qián, wù shàn kē chāi yì. fán jūn mǎ bù dé tíng bó cūn fāng, cí sòng bù dé gé yuè chén sù. xù guān guǎ, quàn nóng sāng, yàn yǔ zé, píng wù jià. qí dào zéi qiú tú qǐ, shù yuè shēn shěng bù. yòu sòng shǎn xī sì chuān xī xià zhōng xìng běi jīng xíng zhōng shū shěng tiáo gé.
蒙古行新立條格,并州縣,定官吏員數,分品從官職,給俸祿,頌公田,計日月以考殿最,均賦稅,招流移。禁擅用官物,勿以官物進獻,勿借易官錢,勿擅科差役。凡軍馬不得停泊村坊,詞訟不得隔越陳訴。恤鰥寡,勸農桑,驗雨澤,平物價。其盜賊囚徒起,數月申省部。又頌陝西、四川、西夏、中興、北京行中書省條格。
guǐ chǒu, méng gǔ hàn lín chéng zhǐ wáng è yán: sēng zi cōng cān mì móu, dìng dà jì, jī yǒu zhōng qín, rán yóu réng qí yě fú sàn hào yí zhèng qí yì guān, chóng yǐ xiǎn zhì. méng gǔ zhǔ mìng zi cōng fù xìng liú, cì míng bǐng zhōng, bài tài bǎo, cān yù zhōng shū shěng shì, yǐ dòu mò nǚ qī zhī, cì dì fèng xiān fāng. bǐng zhōng jì shòu mìng, yǐ tiān xià wèi jǐ rèn, zhī wú bù yán. fán yàn xián gù wèn, zhé tuī jiàn rén wù kě bèi qì shǐ zhě qí suǒ zhēn bá, hòu jiē wèi míng chén.
癸丑,蒙古翰林承旨王鶚言:「僧子聰參密謀,定大計,積有忠勤,然猶仍其野服散號;宜正其衣冠,崇以顯秩。」蒙古主命子聰複姓劉,賜名秉忠,拜太保,參預中書省事,以竇默女妻之,賜第奉先坊。秉忠既受命,以天下為己任,知無不言。凡燕閒顧問,輒推薦人物可備器使者;其所甄拔,後皆為名臣。
méng gǔ liú bǐng zhōng qǐng dìng dū yú yàn, méng gǔ zhǔ cóng zhī, zhào yíng chéng chí jí gōng shì. yǐ mǎo, gǎi yān jīng wèi zhōng dōu, dà xìng fǔ réng jiù.
蒙古劉秉忠請定都於燕,蒙古主從之,詔營城池及宮室。乙卯,改燕京為中都,大興府仍舊。
dīng sì, méng gǔ zhào gǎi zhōng tǒng wǔ nián wèi zhì yuán yuán nián, dà shè.
丁巳,蒙古詔改中統五年為至元元年,大赦。
méng gǔ zhǔ zhào hàn lín dài zhì mèng pān lín rù jiàn, pān lín tiáo chén zhèng wù, rú jiāo sì tiān dì, cí tài miào, zhì lǐ lè, jiàn xué xiào, xíng kē jǔ, zé shǒu lìng yǐ zì mín, chǔ mǐ yǐ shàn jūn, shěng wú míng zhī fù, bà bù jí zhī wù, bǎi xìng shù guān tǒng yú liù bù, jì gāng zhì shù xī yóu zhōng shū, shì wèi zhǎng jiǔ zhī jì. méng gǔ zhǔ zī wèn zhě liáng jiǔ. fù yǔ lùn wáng è xǔ héng yōu liè, pān lín yuē: bǎi yī wén huá zhī shì, kě zhì hàn yuàn zhòng píng míng jīng chuán dào, kě wèi hòu xué jīn shì. méng gǔ zhǔ shēn rán zhī. bǎi yī, è zhī zì zhòng píng, héng zhī zì. méng gǔ zhǔ shù hū zhū chén zhī zì, gù pān lín yì yǐ zì duì.
蒙古主召翰林待制孟攀鱗入見,攀鱗條陳政務,如郊祀天地,祠太廟,制禮樂,建學校,行科舉,擇守令以字民,儲米以贍軍,省無名之賦,罷不急之務,百姓庶官統於六部,紀綱制庶悉由中書,是為長久之計。蒙古主咨問者良久。復與論王鶚、許衡優劣,攀鱗曰:「百一文華之士,可置翰苑;仲平明經傳道,可為後學矜式。」蒙古主深然之。百一,鶚之字;仲平,衡之字。蒙古主數呼諸臣之字,故攀鱗亦以字對。
wù wǔ, huì miè jiǎ zǐ, fù jiàn yú cān. zhào jǐng wěi fù shàng yán yuē: sǔn yù shí, bù ruò sǔn nèi tǎng què gòng fèng zhī wèi shí bì zhèng cháo, bù ruò sāi xìng mén guǎng zhōng jiàn zhī wèi shí sì dà shěng, gù suǒ yǐ guǎng rén ēn, bù ruò zé xún liáng chù tān bào zhī wèi shí. gài tiān yì fāng huí ér wèi yù, rén xīn zhà yuè ér xuán yí, cǐ zhèng yīn yáng shèng fù zhī huì, juàn mìng lóng tì zhī jī yě. chú jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān shí lù yuàn jiǎn tǎo guān, cí, bù xǔ.
戊午,彗滅;甲子,復見於參。趙景緯復上言曰:「損玉食,不若損內帑、卻貢奉之為實;避正朝,不若塞幸門、廣忠諫之為實;肆大眚,固所以廣仁恩,不若擇循良、黜貪暴之為實。蓋天意方回而未豫,人心乍悅而旋疑,此正陰陽勝復之會,眷命隆替之機也。」除兼國史院編修官、實錄院檢討官,辭,不許。
mì shū láng wáng yīng lín shū lùn xíng gōng tián zhī hài, yòu yán: yīng tiān biàn mò xiān huí rén xīn, huí rén xīn mò xiān shòu zhí yán. qián tiān xià zhī kǒu, jǔ zhí chén zhī xīn, rú yīng tiān hé! shí zhí yán zhě duō wǔ jiǎ shì dào yì, gù yīng lín jí zhī.
秘書郎王應麟疏論行公田之害,又言:「應天變莫先回人心,回人心莫先受直言。鉗天下之口,沮直臣之心,如應天何!」時直言者多忤賈似道意,故應麟及之。
gāo sī dé zì bà guī, dù mén bù chū, zhì shì yīng zhào shàng fēng shì yuē: bì xià zhuān rèn yī xiāng, xū xīn wěi zhī, guǒ dé qí rén, yí tiān xīn kè xiǎng, zāi hài bù shēng. ér jǐ wèi gēng shēn zhī suì, dà shuǐ wèi zāi, zhè xī zhī mín, sǐ zhě shù qiān wàn lián nián hàn, tián yě xiāo tiáo, wù jià xiáng yǒng, mín mìng rú xiàn. jīn yāo xīng tū chū, qí biàn bù xiǎo, ruò fēi dài fū rén xīn, hé yǐ zhì tiān nù rú cǐ zhī bào! jiǎ shì dào nì qí shū bù yǐ wén.
高斯得自罷歸,杜門不出,至是應詔上封事曰:「陛下專任一相,虛心委之,果得其人,宜天心克享,災害不生。而己未、庚申之歲,大水為災,浙西之民,死者數千萬;連年旱,田野蕭條,物價翔踴,民命如線。今妖星突出,其變不小,若非大夫人心,何以致天怒如此之暴!」賈似道匿其疏不以聞。
xīn wèi, huì huà wèi xiá qì ér sàn, zì jiàn zhì miè, fán sì shí yú rì.
辛未,彗化為霞氣而散,自見至滅,凡四十餘日。
jiǔ yuè, rén shēn shuò, méng gǔ lì hàn lín guó shǐ yuàn.
九月,壬申朔,蒙古立翰林國史院。
xīn sì, méng gǔ zhǔ zhì zì shàng dōu.
辛巳,蒙古主至自上都。
jiàn níng fǔ xué jiào shòu xiè fāng dé kǎo shì xuān chéng jí jiàn kāng, zhāi jiǎ shì dào zhèng shì wèi wèn, jí yán quán jiān shàn guó, tiān xīn nù, dì qì biàn, mín xīn lí, rén cái huài, guó yǒu wáng zhèng. cáo shǐ lù jǐng sī shàng qí gǎo yú shì dào, yú shì zuǒ sī jiàn shū yǒu kāi hé fāng dé xiào wén fā cè, yuàn wàng téng bàng, dà bù jìng, yǐ wèi, zhé jū xìng guó jūn.
建寧府學教授謝枋得考試宣城及建康,摘賈似道政事為問,極言權奸擅國,天心怒,地氣變,民心離,人才壞,國有亡證。漕使陸景思上其稿於似道,於是左司諫舒有開劾枋得校文發策,怨望騰謗,大不敬,乙未,謫居興國軍。
jiǎ shì dào qǐng xíng jīng jiè tuī pái fǎ yú zhū lù, yóu shì jiāng nán zhī dì, jǐn cùn jiē yǒu shuì, ér mín lì yì jié. shì dào yòu yǐ wù guì yóu yú chǔ jiàn, chǔ jiàn yóu yú chǔ duō, nǎi gèng zào yín guān, měi yī zhǔn shí bā jiè huì zhī sān, chū fèng chén kù zhēn huò, shōu bì huì yú guān, fèi shí qī jiè huì bù yòng. qí zhì, shàng yī hēi yìn rú xī zì, zhōng sān hóng yìn xiāng lián rú mù zì, xià liǎng páng gè yī xiǎo zhǎng hēi yìn, wǎn rán yī jiǎ zì yě. zì yín guān xíng, wù yì guì ér chǔ yì jiàn.
賈似道請行經界推排法於諸路,由是江南之地,盡寸皆有稅,而民力益竭。似道又以物貴由於楮賤,楮賤由於楮多,乃更造銀關,每一準十八界會之三,出奉宸庫珍貨,收敝會於官,廢十七界會不用。其制,上一黑印如「西」字,中三紅印相連如「目」字,下兩旁各一小長黑印,宛然一「賈」字也。自銀關行,物益貴而楮益賤。
dōng, shí yuè, rén yín shuò, gāo lì guó wáng wáng zhí rù cháo yú méng gǔ.
冬,十月,壬寅朔,高麗國王王禃入朝於蒙古。
yǐ chǒu, dì yǒu jí. dīng mǎo, dì bēng.
乙丑,帝有疾。丁卯,帝崩。
dì duō shì yù, dài yú zhèng shì, jīng yán xìng mìng zhī jiǎng, tú zī xū tán. quán yí jiān chén, shǐ mí yuǎn dīng dà quán jiǎ shì dào, qiè nòng wēi fú, yǔ xiāng zhōng shǐ. bīng lián huò jié, jiāng shì rì cù, jū liú pìn shǐ, zì sù miè wáng. bēng nián liù shí yī.
帝多嗜欲,怠於政事,經筵性命之講,徒資虛談。權移奸臣,史彌遠、丁大全、賈似道,竊弄威福,與相終始。兵連禍結,疆士日蹙,拘留聘使,自速滅亡。崩年六十一。
huáng tài zǐ qí jí wèi, zūn huáng hòu xiè shì yuē huáng tài hòu. shí yǒu yì tài hòu chuí lián tīng zhèng zhě, quán cān zhī zhèng shì yè mèng dǐng yuē: mǔ hòu chuí lián, qǐ shì měi shì! nǎi zhǐ.
皇太子禥即位,尊皇后謝氏曰皇太后。時有議太后垂簾聽政者,權參知政事葉夢鼎曰:「母后垂簾,豈是美事!」乃止。
yǐ tài hòu shēng rì wèi shòu chóng jié.
以太后生日為壽崇節。
zǒng tǒng qí chāng yóu jiān dào yùn liáng rù dé hàn chéng, bìng yù qiān qí jùn shǒu xiàng liáng jí guān lì qīn shǔ yú nèi dì, méng gǔ dū yuán shuài yáng dà yuān qiǎn cóng zi wén ān yāo jī zhī. chāng lì shān jiāo yuán yǐ shǒu, dà yuān hé bīng gōng zhī, lián zhàn sān rì, huò qí chāng, bìng dé qí suǒ huò guān lì qīn shǔ.
總統祁昌由間道運糧入得漢城,並欲遷其郡守向良及官吏親屬於內地,蒙古都元帥楊大淵遣從子文安邀擊之。昌立柵椒原以守,大淵合兵攻之,連戰三日,獲祁昌,並得其所獲官吏親屬。
shí yī yuè, bǐng xū, dì chū tīng zhèng, yù hòu diàn. jìn yè mèng dǐng cān zhī zhèng shì, mìng mǎ tíng luán liú mèng yán jiān shì dú, lǐ bó yù chén zōng lǐ fàn dōng sǒu jiān shì jiǎng, hé jī xú jǐ jiān chóng zhèng diàn shuō shū. zhào qiú zhí yán. yòu zhào xiān cháo jiù chén zhào kuí xiè fāng shū chéng yuán fèng mǎ guāng zǔ lǐ lǔ bó gè shàng yán yǐ kuāng bù dǎi, zhào jiāng wàn lǐ wáng yuè hóng tiān xī tāng hàn děng fù què. mèng dǐng lì cí xīn mìng, jiǎ shì dào zòu: cān zhèng qù zé jiāng wàn lǐ wáng yuè bì bù zhì. dì yì wèi liú zhī.
十一月,丙戌,帝初聽政,御後殿。進葉夢鼎參知政事,命馬廷鸞、留夢炎兼侍讀,李伯玉、陳宗禮、范東叟兼侍講,何基、徐幾兼崇政殿說書。詔求直言。又詔先朝舊臣趙葵、謝方叔、程元鳳、馬光祖、李魯伯各上言以匡不逮,召江萬里、王龠、洪天錫、湯漢等赴闕。夢鼎力辭新命,賈似道奏:「參政去則江萬里、王龠必不至。」帝亦慰留之。
zhào gōng xíng sān nián sàng. fù jì wáng hóng yuán zèng shǎo shī jié dù shǐ, yǒu sī tǎo lùn fén zhì, zēng xiū zhī.
詔躬行三年喪。復濟王竑元贈少師、節度使,有司討論墳制,增修之。
zhào kuí shū chén biān shì yuē: lǎo chén chū rù bīng jiān, bèi ān cǐ shì, yuàn cháo tíng jǐn zhī zhòng zhī. jiǎ shì dào jiàn ér zuò sè yuē: cǐ sān jīng bài shì zhě zhī yán yě.
趙葵疏陳邊事曰:「老臣出入兵間,備諳此事,願朝廷謹之重之。」賈似道見而作色曰:「此三京敗事者之言也。」
yù shǐ hé huàn guān lǐ zhōng fǔ hé shùn qīng děng zāng zuì, bìng cuàn yuǎn fāng.
御史劾宦官李忠輔、何舜卿等贓罪,並竄遠方。
rén chén, méng gǔ bà lǐng zhōng shū zuǒ yòu bù, bìng rù zhōng shū shěng. chū, zhōng shū zuǒ yòu bù, ā hā mǎ tè ā lī lǐng zhī. ā hā mǎ tè yǐ hé nán jūn xú zhū zhōu jù yǒu tiě zhì, qǐng xìng gǔ zhù zhī lì, nǎi kuò hù sān qiān xìng shān zhī, suì shū tiě yī bǎi sān wàn qī qiān jīn. yòu yǐ tài yuán mín zhǔ xiǎo yán, yuè jìng fàn mài, mín tān qí jià lián, jìng mǎi shí zhī, jiě yán yǐ gù bù shòu, suì rù kè yín zhǐ qī qiān wǔ bǎi liǎng, qǐng suì zēng wǔ qiān liǎng, wú wèn zhū sè bīng mín, jūn chū qí fù. zhì shì bà zuǒ yòu bù, yǐ ā hā mǎ tè wèi píng zhāng zhèng shì, ā lī wèi zhōng shū yòu chéng.
壬辰,蒙古罷領中書左右部,併入中書省。初,中書左右部,阿哈瑪特、阿哩領之。阿哈瑪特以河南鈞、徐諸州俱有鐵治,請興鼓鑄之利,乃括戶三千興煽之,歲輸鐵一百三萬七千斤。又以太原民煮小鹽,越境販賣,民貪其價廉,競買食之,解鹽以故不售,歲入課銀止七千五百兩,請歲增五千兩,無問諸色兵民,均出其賦。至是罷左右部,以阿哈瑪特為平章政事,阿哩為中書右丞。
méng gǔ lián xī xiàn jiàn yán: zì kāi guó yǐ lái, nà tǔ jí shǐ mìng zhī chén, xián lìng shì shǒu, zhì jīn jiāng liù shí nián, zi sūn jiē nú shì bù xià, dū yì zhǎng lì jiē qí zào lì tóng shǐ, qián gǔ suǒ wú. yí gèng zhāng zhī, shǐ kǎo kè chù zhì. méng gǔ zhǔ cóng zhī, gēng wǔ, zhào bà zhū hóu shì shǒu, lì qiān zhuǎn fǎ.
蒙古廉希憲建言:「自開國以來,納土及始命之臣,咸令世守,至今將六十年,子孫皆奴視部下,都邑長吏皆其皁隸僮使,前古所無。宜更張之,使考課黜陟。」蒙古主從之,庚午,詔罷諸侯世守,立遷轉法。
méng gǔ yǐ zhāng huì xíng shěng shān dōng. huì zhì guān, yǐ yín shú fú qiú èr bǎi yú jiā wèi mín, qí bù néng guī zhě shǐ wèi sēng, jiàn sì jū zhī. shān dōng mín yīn lǐ dǎn zhī luàn, bèi jūn shì lǔ lüè zhě shén zhòng, huì dà kuò jūn zhōng, xī zòng zhī yòu zòu xuǎn liáng lì, qù rǒng guān, mín mò yǐ sū.
蒙古以張惠行省山東。惠至官,以銀贖俘囚二百餘家為民,其不能歸者使為僧,建寺居之。山東民因李亶之亂,被軍士擄掠者甚眾,惠大括軍中,悉縱之;又奏選良吏,去冗官,民瘼以蘇。
shí èr yuè, xīn chǒu shuò, zhào gǎi míng nián wèi xián chún yuán nián.
十二月,辛丑朔,詔改明年為咸淳元年。
rén yín, jiè zāng lì, jué gòng xiàn yú.
壬寅,戒贓吏,絕貢羨餘。
jiǎ chén, zhào yǐ shēng rì wèi gān huì jié.
甲辰,詔以生日為乾會節。
shì suì, méng gǔ zhēn dìng shùn tiān hé jiān shùn dé dà míng jì nán dōng píng tài ān gāo táng luò cí cáo pú jì bó dé bīn dì děng fǔ zhōu dà shuǐ.
是歲,蒙古真定、順天、河間、順德、大名、濟南、東平、泰安、高唐、洛、磁、曹、濮、濟、博、德、濱、棣等府、州大水。
méng gǔ zhāng wén qiān yǐ zhōng shū zuǒ chéng xíng shěng xī xià zhōng xìng děng lù, dǒng wén yòng wèi xíng shěng láng zhōng, yǐ hé qú fù shǐ guō shǒu jìng cóng.
蒙古張文謙以中書左丞行省西夏、中興等路,董文用為行省郎中,以河渠副使郭守敬從。
zhōng xìng zì hún dā hā zhī luàn, mín jiān xiāng kǒng dòng, cuàn nì shān gǔ. wén yòng wèi shū zhì tōng qú yù zhī, mín nǎi ān. qiāng sú sù bǐ yě, shì wú tǒng jì, wén qiān dé shǔ shì xiàn yú fú lǔ zhě wǔ liù rén, lǐ ér chū zhī, shǐ xí lì shì, xún yuè jiān, bù shū yǒu pǐn shì, zǐ dì yì zhī dú shū, sú wèi yī biàn. xiān shì gǔ qú zài zhōng xìng zhě, yī míng táng lái, qí zhǎng sì bǎi lǐ, yī míng hàn yán, zhǎng èr bǎi wǔ shí lǐ, tā zhōu zhèng qú shí, jiē zhǎng èr bǎi lǐ, zhī qú dà xiǎo liù shí bā, guàn tián jiǔ wàn yú qǐng bīng luàn yǐ lái, fèi huài yū qiǎn. shǒu jìng gèng lì zhá yàn, jiē fù qí jiù, suì kěn zhōng xìng xī liáng gān sù guā shā děng zhōu zhī tǔ wèi shuǐ tián, mín zhī guī zhě sì wǔ wàn, xī shòu tián.
中興自琿搭哈之亂,民間相恐動,竄匿山谷。文用為書置通衢諭之,民乃安。羌俗素鄙野,事無統紀,文謙得蜀士陷於俘虜者五六人,理而出之,使習吏事,旬月間,簿書有品式,子弟亦知讀書,俗為一變。先是古渠在中興者,一名唐來,其長四百里,一名漢延,長二百五十里,它州正渠十,皆長二百里,支渠大小六十八,灌田九萬餘頃;兵亂以來,廢壞淤淺。守敬更立閘堰,皆復其舊,遂墾中興、西涼、甘、肅、瓜、沙等州之土為水田,民之歸者四五萬,悉授田。
wén yòng zào zhōu huáng hé zhōng, shòu zhū bù luò jí kuì pàn zhī lái jiàng zhě. shí zhū wáng xùn kè tè mù ěr zhèn xī fāng, qí xià zòng héng xū suǒ wú yàn, xíng shěng bù néng zhī. wén yòng zuò mù fǔ, zhé miàn zhé yǐ fǎ. qí tú jī fèn, zèn wén yòng yú wáng, wáng nù, zhào wén yòng, shǐ zuǒ yòu zá wèn zhī, yì pǒ cè. wén yòng yuē: wǒ tiān zǐ mìng lì, fēi rǔ děng suǒ dāng wèn. yuàn dé yǔ tiān zǐ suǒ qiǎn wèi wáng fù zhě biàn zhī. wáng jí qiǎn qí fù xùn wén yòng. fù gù zhōng cháo jiù chén, bù kěn shùn wáng yì, wén yòng yuē: wǒ hàn rén, shēng sǐ bù zú jì. suǒ hèn rén cí kuān hòu rú wáng, yǐ zhòng wēi zhèn yuǎn fāng, qí xià dú nüè bǎi xìng, líng bào guān fǔ, shāng wáng wēi míng, yú shì tǐ bù biàn. yīn lì zhǐ qí bù fǎ zhě shù shí shì. qí fù lüè qǐ bái wáng, wáng jí zhào wén yòng xiè zhī, yuē: fēi láng zhōng, wǒ dài bù zhī. láng zhōng chí cǐ xīn shì cháo tíng, yí wù dài. yóu shì zèn bù xíng, ér shěng fǔ shì shǐ lì.
文用造舟黃河中,受諸部落及潰叛之來降者。時諸王遜克特穆爾鎮西方,其下縱橫需索無厭,行省不能支。文用坐幕府,輒面折以法。其徒積忿,譖文用於王,王怒,召文用,使左右雜問之,意叵測。文用曰:「我天子命吏,非汝等所當問。願得與天子所遣為王傅者辨之。」王即遣其傅訊文用。傅故中朝舊臣,不肯順王意,文用曰:「我漢人,生死不足計。所恨仁慈寬厚如王,以重威鎮遠方,其下毒虐百姓,凌暴官府,傷王威名,於事體不便。」因歷指其不法者數十事。其傅掠起白王,王即召文用謝之,曰:「非郎中,我殆不知。郎中持此心事朝廷,宜勿怠。」由是譖不行,而省府事始立。