qǐ róu zhào zhí xú bā yuè, jǐn tú wéi xié qià shí èr yuè, fán sān nián yǒu qí.
起柔兆執徐八月,盡屠維協洽十二月,凡三年有奇。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ míng shèng ān xiào huáng dì bǎo yòu sì nián méng gǔ xiàn zōng liù nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武明聖安孝皇帝寶祐四年(蒙古憲宗六年)
bā yuè, chéng yuán fèng chén zhèng xīn dài chén jìn xián ài mín bèi biān shǒu fǎ jǐn wēi shěn lìng bā shì.
八月,程元鳳陳正心、待臣、進賢、愛民、備邊、守法、謹微、審令八事。
jiǎ wǔ, dì yù fǔ chén: wén guǎng shǒu duō tān nüè hài mín, yí xiān tài qí yóu zhě. bǐng shēn, zhào: yōng zhōu shǒu chén chéng fèi duó zhì, bà.
甲午,帝諭輔臣:「聞廣守多貪虐害民,宜先汰其尤者。」丙申,詔:「邕州守臣程芾奪秩,罷。」
jǐ yǒu, dì yù fǔ chén yuē: jìn yǒu yán luó guǐ bù zú shì zhě. chéng yuán fèng děng yuē: zhì lǚ wén dé yú yuán jìng, zhì xiàng shì bì yú guī xiá, chéng zhú zhī fèi, jiǎ bīng zhī xū, wú bù yīng zhī, zhèng suǒ yǐ wèi cǐ bèi yě. yòu wén huáng píng kě tōng jìng zhōu, yǐ lìng jīng kǔn yán zuò fáng hàn.
己酉,帝諭輔臣曰:「近有言羅鬼不足恃者。」程元鳳等曰:「置呂文德於沅、靖,置向士璧于歸、峽,城築之費,甲兵之需,無不應之,正所以為此備也。又聞黃平可通靖州,已令荊閫嚴作防捍。」
jiǎ yín, zhū yì yán: jìng tǔ cù ér fù liǎn rì fán, guān lì zēng ér diào dù rì guǎng. jǐng dé qìng lì shí, yǐ sān bǎi èr shí yú jùn zhī cái fù, gōng yī wàn yú yuán zhī fèng lù, jīn yǐ yī bǎi yú jùn zhī shì lì, ér shàn èr wàn sì qiān yú yuán zhī rǒng guān. biān jùn zé yǒu kē jiàng zhī yí, nèi dì zé qiàn jīng cháng gāng jiě. yù kuān cái lì, bì tài rǒng yuán. cóng zhī.
甲寅,硃熠言:「境土蹙而賦斂日繁,官吏增而調度日廣。景德、慶曆時,以三百二十餘郡之財賦,供一萬餘員之俸祿,今以一百餘郡之事力,而贍二萬四千餘員之冗官。邊郡則有科降支移,內地則欠經常綱解。欲寬財力,必汰冗員。」從之。
dōng, shí yuè, guǐ hài, chū fēng zhuāng kù xīn qián duì shǐ, yǐ jì mín yòng.
冬,十月,癸亥,出封樁庫新錢兌使,以濟民用。
bǐng yín, mìng lù jìn yáo yǒng qìng suǒ yán shǔ zhōng pián yí shì.
丙寅,命錄進姚永慶所言蜀中便宜事。
méng gǔ zhǔ yù jiàn chéng shì, xiū gōng shì, wèi dōu huì zhī suǒ, huáng dì hū bì lài yǐ sēng zi cōng jīng yú tiān wén dì lǐ zhī shù, yīn mìng xiāng zhái, zi cōng yǐ huán zhōu dōng luán shuǐ běi zhī lóng gāng wèi jí. zhào zi cōng yíng zhī, sān nián ér bì, míng yuē kāi píng fǔ. jì ér shēng wèi shàng dōu, yǐ yàn wèi zhōng dōu.
蒙古主欲建城市,修宮室,為都會之所,皇弟呼必賚以僧子聰精於天文、地理之術,因命相宅,子聰以桓州東、灤水北之龍岡為吉。詔子聰營之,三年而畢,名曰開平府。既而升為上都,以燕為中都。
shí yī yuè, wù zǐ shuò, yǐ dīng dà quán wèi zuǒ jiàn yì dài fū, wú yǎn wēng yīng bì bìng chú jiān chá yù shǐ.
十一月,戊子朔,以丁大全為左諫議大夫,吳衍、翁應弼並除監察御史。
dīng dà quán jì zhú dǒng huái, yì zhuān zì yòng shì, dào lù yǐ mù. guǐ sì, tài xué shēng liú fǔ chén yí zhōng huáng yōng lín zé zǔ céng wéi chén zōng shàng shū gōng zhī, dà quán nù shén. bǐng shēn, zhào: xué guān shēn yán zǔ zōng xué fǎ, zhū shēng huò hù zhōng bù quān, zì pàn míng jiào, bì zhèng xiàn diǎn. réng lìng sān xué lì shí.
丁大全既逐董槐,益專恣用事,道路以目。癸巳,太學生劉黼、陳宜中、黃鏞、林則祖、曾唯、陳宗上書攻之,大全怒甚。丙申,詔:「學官申嚴祖宗學法,諸生或怙終不悛,自畔名教,必正憲典。仍令三學立石。」
zhào: zhèng tè zòu míng yù shì, wú dé gèng xún jiù zhì lì yǐ wǔ gōng zī tiē bǐ zhé shēng jiǎ shēng děng.
詔:「正特奏名御試,毋得更循舊制例以武功資帖比折升甲、升等。」
yǐ sì, yǐ yù shǐ wú yǎn wēng yīng bì yán, tài xué shēng qí fǔ děng bā rén, jū guǎn jiāng xī hú nán zhōu jūn, zōng xué shēng yú bó děng qī rén, bìng xuē jí, jū guǎn wài zōng sī.
乙巳,以御史吳衍、翁應弼言,太學生齊黼等八人,拘管江西、湖南州軍,宗學生於伯等七人,並削籍,拘管外宗司。
guǐ sì, yǐ zhāng pán tóng zhī shū mì yuàn shì, dīng dà quán duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì, mǎ tiān jì duān míng diàn xué shì tóng qiān shū shū mì yuàn shì. shí yán guì fēi hù chǒng, dà quán tiān jì yòng shì, yǒu wú míng zǐ tí bā zì yú cháo mén yuē: yán mǎ dīng dāng, guó shì jiāng wáng.
癸巳,以張磻同知樞密院事,丁大全端明殿學士、簽書樞密院事,馬天驥端明殿學士、同簽書樞密院事。時閻貴妃怙寵,大全、天驥用事,有無名子題八字於朝門曰:「閻、馬、丁當,國勢將亡。」
zhào: kāi guó yǐ lái xūn chén zhī yì, yǒu néng shì jì qí měi bù néng shì jì qí lù zhě, suǒ zài zhōu jūn tǐ fǎng yǐ wén.
詔:「開國以來勛臣之裔,有能世濟其美不能世濟其祿者,所在州軍體訪以聞。」
shí èr yuè, gēng shēn, méng gǔ chéng zǎo yáng.
十二月,庚申,蒙古城棗陽。
yǐ chǒu, yǐ zhāng pán jiān cān zhī zhèng shì.
乙丑,以張磻兼參知政事。
rén shēn, zhào: bǎi sī shù fǔ jí zhū dào jiān sī yǐ xià, wú yǐ sī nù jì shōu rù yú xiàn yù, yǒu zuì yīng shōu zhě, jié jué bù xǔ guò sān rì.
壬申,詔:「百司庶府及諸道監司以下,毋以私怒寄收入於縣獄,有罪應收者,結絕不許過三日。」
jiǎ xū, zhào chū fēng zhuāng kù xīn zào chuān huì, shōu huàn liǎng liào chuān yǐn.
甲戌,詔出封樁庫新造川會,收換兩料川引。
shì suì, méng gǔ wū lán hā dá zhēng bái mán, ā zhū shēng qín qí xiāo jiāng, xiàn fú què xià, zhào yǐ pián yí qǔ dào yǔ shǔ shuài hé bīng. wū lán hā dá suì chū wū mán, dù hù jiāng, chǎn tú lǎ mán sān chéng, jī pò sòng bīng, duó qí chuán èr bǎi sōu yú mǎ hú jiāng, suì tōng dào yú jiā dìng zhòng qìng, dǐ hé zhōu, jì shǔ jiāng, yǔ wāng dé chén děng huì.
是歲,蒙古烏蘭哈達征白蠻,阿珠生擒其驍將,獻俘闕下,詔以便宜取道與蜀帥合兵。烏蘭哈達遂出烏蠻,渡滬江,鏟圖喇蠻三城,擊破宋兵,奪其船二百艘於馬湖江,遂通道於嘉定、重慶,抵合州,濟蜀江,與汪德臣等會。
gāo lì guó wáng tūn jí yún nán zhū guó jiē rù cháo yú méng gǔ.
高麗國王暾及雲南諸國皆入朝於蒙古。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ míng shèng ān xiào huáng dì bǎo yòu wǔ nián méng gǔ xiàn zōng qī nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武明聖安孝皇帝寶祐五年(蒙古憲宗七年)
chūn, zhēng yuè, dīng hài shuò, yǐ zhào kuí wèi shǎo bǎo níng yuǎn jūn jié dù shǐ jīng hú xuān fǔ dà shǐ pàn jiāng líng fǔ jiān kuí zhōu cè yīng dà shǐ, jìn fēng wèi guó gōng jiǎ shì dào zhī shū mì yuàn shì, zhí rèn yī jiù wú yuān cān zhī zhèng shì lǐ céng bó hú nán ān fǔ dà shǐ zhī tán zhōu.
春,正月,丁亥朔,以趙葵為少保、寧遠軍節度使、京湖宣撫大使、判江陵府兼夔州策應大使,進封衛國公;賈似道知樞密院事,職任依舊;吳淵參知政事;李曾伯湖南安撫大使、知潭州。
xīn mǎo, dì yuē: wú yuān zòu fù gàn zhī jìng pō xiáng. chéng yuán fèng yán: zuó zhǔn xuān yù, yán jǐng huá tiě shān děng xiǎn ài, yǐ dá dāo pú zé zhī jí sù cuò zhì.
辛卯,帝曰:「吳淵奏腹幹支徑頗詳。」程元鳳言:「昨准宣諭,鹽井、鏵鐵山等險隘,已答刂蒲擇之疾速措置。」
yǐ sì, léi.
乙巳,雷。
bǐng wǔ, jìn jiān mín zuò bái yī huì, jiān sī jùn xiàn guān shī jué chá zhě zuò zuì.
丙午,禁奸民作白衣會,監司、郡縣官失覺察者坐罪。
dīng zhū, zhào yǐ léi fā fēi shí, jiǎn tú liú yǐ xià zuì. wù shēn, dì wèi shì chén yuē: yù sòng yān yán, yì néng shàng gàn yīn yáng zhī hé, yí sù yǔ shū jué.
丁硃,詔以雷發非時,減徒流以下罪。戊申,帝謂侍臣曰:「獄訟淹延,亦能上干陰陽之和,宜速與疏決。」
xīn hài, yǐ wú yuān hōng, chuò shì cháo.
辛亥,以吳淵薨,輟視朝。
méng gǔ zhǔ zuǒ yòu chán huáng dì hū bì lài dé zhòng tǔ xīn, méng gǔ zhǔ xìn zhī, suì qiǎn ā lēi dá ěr xíng shěng shì yú jīng zhào, liú tài píng zuǒ zhī, gōu kǎo zhū lù cái fù, zhì jú guān zhōng, tuī jí jīng lüè xuān fǔ guān lì, xià jí zhēng shāng, duàn liàn luó zhī, wú suǒ bù zhì, yuē: qí zhōng jú rì, rù cǐ zuì zhě, wéi liú yí shǐ tiān zé yǐ wén, yú xī zhū zhī. huáng dì wén zhī bù lè, yáo shū yuē: dì, jūn yě, xiōng yě dài wáng wèi huáng dì, chén yě. shì nán yǔ xiào, yuǎn jiāng shòu huò. mò ruò jǐn wáng dǐ fēi zhǔ zì guī cháo tíng, wèi jiǔ jū móu, yí jiāng zì shì. cóng zhī.
蒙古主左右讒皇弟呼必賚得中土心,蒙古主信之,遂遣阿勒達爾行省事於京兆,劉太平佐之,鈎考諸路財賦,置局關中,推集經略、宣撫官吏,下及征商,鍛煉羅織,無所不至,曰:「俟終局日,入此罪者,惟劉嶷、史天澤以聞,餘悉誅之。」皇弟聞之不樂,姚樞曰:「帝,君也,兄也;大王為皇弟,臣也。事難與校,遠將受禍。莫若盡王邸、妃主自歸朝廷,為久居謀,疑將自釋。」從之。
méng gǔ dǒng wén wèi jì chéng guāng huà zǎo yáng, chǔ hóu liáng, huì gōng xiāng yáng fán chéng, nán jù hàn jiāng, běi zǔ hú shuǐ, zú bù dé dù. wén wèi yè lǐng bīng yú hú shuǐ xiá ài chù, fá mù bá gēn, lì yú shuǐ, shí yǐ xīn cǎo wèi qiáo, qǐng zhī jí chéng. zhì xiǎo, bīng xī dù, wéi yǐ hé, chéng zhōng dà jīng. wén wèi fù tǒng jūn qián xíng, duó wài chéng, xiāng yáng shǒu jiāng gāo dá lì zhàn yú bái hé, nǎi hái.
蒙古董文蔚既城光化、棗陽,儲餱糧,會攻襄陽、樊城,南據漢江,北阻湖水,卒不得渡。文蔚夜領兵於湖水狹隘處,伐木拔根,立於水,實以薪草為橋,頃之即成。至曉,兵悉渡,圍已合,城中大驚。文蔚復統軍前行,奪外城,襄陽守將高達力戰於白河,乃還。
èr yuè, wù wǔ, yǐ jiǎ shì dào wèi liǎng huái ān fǔ dà shǐ.
二月,戊午,以賈似道為兩淮安撫大使。
rén xū, zhú sī zhōu sān ài.
壬戌,築思州三隘。
yǐ chǒu, zuǒ zhèng yán dài qìng kě yán: shù shí nián lái, zhū chù róng shuài, zhuān sì tān lán, bī lìng jūn rén yíng yùn. yuàn shēn jǐng róng shuài, yán yǔ jìn jí jūn zhài. cóng zhī.
乙丑,左正言戴慶炣言:「數十年來,諸處戎帥,專肆貪婪,逼令軍人營運。願申警戎帥,嚴與禁戢軍債。」從之。
jǐ sì, dì yuē: xī mán wèi dí suǒ yǒu, yù kuī cì yōng yí, kě bù yù bèi? chéng yuán fèng yuē qù qiū yǐ wén cǐ yán, lǚ lìng xú mǐn zi yán wèi fáng tà, yòu xíng bù yōng yí, shǒu xiǎn yào yǐ bèi bù yú.
己巳,帝曰:「溪蠻為敵所有,欲窺伺邕、宜,可不預備?」程元鳳曰「去秋已聞此言,屢令徐敏子嚴為防拓,又行不邕、宜,守險要以備不虞。」
guǐ yǒu, jiǎ shì dào zòu wō kǒu zhú chéng.
癸酉,賈似道奏渦口築城。
dīng chǒu, bù yī yú yī fēi gāo qǐ chén xiāng yáng bèi yù cè, mìng jīng hú xuān fǔ shǐ zhào kuí xíng zhī.
丁丑,布衣餘一飛、高杞陳襄陽備御策,命京湖宣撫使趙葵行之。
sān yuè, guǐ sì, dì yuē: wén jìn jī pō yǒu piāo qiè, suǒ dāng jìn jī. chéng yuán fèng yuē: cǐ shuài xiàn zé yě.
三月,癸巳,帝曰:「聞近畿頗有剽竊,所當禁緝。」程元鳳曰:「此帥憲責也。」
jǐ yǒu, zhào yuē: zhèn wén zhèng píng sòng lǐ, zé mín ān qí yè gào jié yì sú, zé lǐ yì xìng xíng. jìn yǒu sī shòu cí, duō shì bìng yuán wèi jiān, yán jí wú gū, tān lài mín qián, dòng yǐ wǔ jì. shì kě rěn yě, shú bù kě rěn! qí ěr mù suǒ jiē zhě, yǐ xī juān fàng, yú lìng yù shǐ tái jué chá yǐ wén.
己酉,詔曰:「朕聞政平訟理,則民安其業;告訐易俗,則禮義興行。近有司受詞,多是並緣為奸,延及無辜,攤賴緡錢,動以五計。是可忍也,孰不可忍!其耳目所接者,已悉蠲放,餘令御史台覺察以聞。」
xià, sì yuè, gēng shēn, cháo xiàn jǐng líng gōng.
夏,四月,庚申,朝獻景靈宮。
bǐng yín, yǐ bìng yòu gāo zōng, zòu gào tiān dì zōng miào shè jì.
丙寅,以並侑高宗,奏告天地、宗廟、社稷。
dīng mǎo, gāo dá yǐ bái hé zhàn gōng, jìn yòu wǔ dài fū yáo jùn fáng yù shǐ, wáng dēng jìn guān yī děng, zhí mì gé.
丁卯,高達以白河戰功,進右武大夫、遙郡防禦使,王登進官一等,直秘閣。
rén shēn, dì yuē: lǐ yù lóng zòu yáng lǐ shě kǔ zhú ài ér shǒu jí píng, běi bīng yǒu zhàn zhú kǔ zhú zhī móu, yí yù pú zé zhī jí wèi jìn shǒu jì. chéng yuán fèng yuē: xiàng lái duàn yuán jiàn kè fù cǐ ài, jí wèi bù yì, yáng lǐ bù yīng qīng qì. lìng zé zhī jí zuò cuò zhì, wú wèi dí suǒ jù.
壬申,帝曰:「李遇龍奏楊禮舍苦竹隘而守吉平,北兵有占築苦竹之謀,宜諭蒲擇之急為進守計。」程元鳳曰:「向來段元鑒克復此隘,極為不易,楊禮不應輕棄。令擇之急作措置,毋為敵所據。」
méng gǔ bīng gōng kǔ zhú ài, zhào jīng hú diào bīng yīng yuán.
蒙古兵攻苦竹隘,詔京湖調兵應援。
rùn sì yuè, jǐ chǒu, chéng yuán fèng děng shàng zhōng xìng sì cháo zhì chuán huáng dì yù dié rì lì, yuán fèng děng gè jìn guān èr děng.
閏四月,己丑,程元鳳等上《中興四朝志傳》、《皇帝玉牒》、《日曆》,元鳳等各進官二等。
rén chén, lǐ yù lóng zòu méng gǔ bīng kuī jiàn mén, jiāng zhú bǎo sāi, pú zé zhī yǐ zhū sì sūn jiān zhū sī jūn, zì yǐ zhì sī bīng jì zhī.
壬辰,李遇龍奏蒙古兵窺劍門,將築堡塞,蒲擇之以硃禩孫監諸司軍,自以制司兵繼之。
yǐ wèi, yǐ xiè yì chāng wèi shǎo bǎo bǎo níng jūn jié dù shǐ chōng wàn shòu guān shǐ.
乙未,以謝奕昌為少保、保寧軍節度使、充萬壽觀使。
wù xū, chéng yuán fèng děng shàng jìn biān xiū lì bù qī sī tiáo fǎ.
戊戌,程元鳳等上進編修《吏部七司條法》。
jǐ hài, dì yuē: zhào kuí xíng biān, rú yǐng zhī zēng jùn chéng háo, yùn liáng yú xiāng, yǒu sān nián zhī jī, cuò zhì kě wèi hé yí. yòu yuē: kuí jìn zòu yǐ diào yuán shǔ bīng sān qiān. chéng yuán fèng yán: zuó lìng diào qiǎn wǔ qiān, jīn kǒng wèi zú yòng. dì yuē: yǐ lìng zēng diào yǐ. rén zǐ, zhào kuí qǐ zēng bīng shí wàn, fēn bù huái shǔ yán jiāng jīng hú, chéng yuán fèng qǐng cóng zhī.
己亥,帝曰:「趙葵行邊,如郢之增浚城壕,運糧於襄,有三年之積,措置可謂合宜。」又曰:「葵近奏已調援蜀兵三千。」程元鳳言:「昨令調遣五千,今恐未足用。」帝曰:「已令增調矣。」壬子,趙葵乞增兵十萬,分布淮、蜀、沿江、京湖,程元鳳請從之。
wǔ yuè, rén wǔ, lù xíng zài jiàn kāng xì qiú, zhàng yǐ xià shì zhī.
五月,壬午,錄行在建康繫囚,杖以下釋之。
zhào: xià guì chéng zhú jīng shān, kè qī jí shì, shēng zhèng rèn cì shǐ.
詔:「夏貴城築荊山,剋期集事,升正任刺史。」
liù yuè, pú zé zhī shī hái. jiǎ wǔ, dì yuē: xī shǔ shàng wèi néng qǔ, shī cǐ jī huì. rán jiàn mén zhī shǎng, bù kě bù cóng hòu, shù kě jī quàn. xún zhào: zé zhī jìn guān èr děng, yú shēng zhuǎn yǒu chà.
六月,蒲擇之師還。甲午,帝曰:「西蜀尚未能取,失此機會。然劍門之賞,不可不從厚,庶可激勸。」尋詔:「擇之進官二等,餘升轉有差。」
dīng yǒu, tóng qiān shū shū mì yuàn shì mǎ tiān jì bà.
丁酉,同簽書樞密院事馬天驥罷。
guǐ mǎo, chū fēng zhuāng kù shí bā jiè chǔ bì èr shí wàn guàn zhèn dōu mín, sān yá zhū jūn yì rú zhī.
癸卯,出封樁庫十八界楮幣二十萬貫賑都民,三衙諸軍亦如之。
shì yuè, méng gǔ zhǔ yè tài zǔ xíng gōng, jì qí gǔ.
是月,蒙古主謁太祖行宮,祭旗鼓。
méng gǔ wū lán hā dá yǐ yún nán píng, qǐng yī hàn gù shì, yǐ xī nán yí xī wèi jùn xiàn cóng zhī. jiā wū lán hā dá dà yuán shuài, hái zhèn dà lǐ.
蒙古烏蘭哈達以雲南平,請依漢故事,以西南夷悉為郡縣;從之。加烏蘭哈達大元帥,還鎮大理。
qiū, qī yuè, yǐ mǎo, lù zhōng wài xì qiú.
秋,七月,乙卯,錄中外繫囚。
jǐ wèi, tài bái zhòu jiàn. zhào juān zhū lù zhōu xiàn mín hù bū qiàn guān fù.
己未,太白晝見。詔蠲諸路州縣民戶逋欠官賦。
yǐ chǒu, zhào: zhū lù kǔn shuài sī zhāo tián jūn é, shēn yán zhàn jiè zhī jìn.
乙丑,詔:「諸路閫帥司招填軍額,申嚴占借之禁。」
gēng wǔ, dì wèi fǔ chén yuē: zuó rì jīng yán yǒu yǐ biān chén jiǔ rèn wèi yán zhě, zhèn yù zhī yuē: lǐ hàn chāo shǒu guān nán shí qī nián, guō jìn shǒu shān xī èr shí nián, guān jiē zhǐ yú guān chá shǐ. jiǔ rèn biān chén, nǎi zǔ zōng yù jiāng shuài fú zhōng wài zhī fǎ yě. chéng yuán fèng duì yuē: chéng yí lǜ yóu jiù zhāng.
庚午,帝謂輔臣曰:「昨日經筵有以邊臣久任為言者,朕諭之曰:『李漢超守關南十七年,郭進守山西二十年,官皆止於觀察使。久任邊臣,乃祖宗馭將帥、服中外之法也。』」程元鳳對曰:「誠宜率由舊章。」
bā yuè, gēng zǐ, dì yuē: jìn yǒu yù yōu wèi zāi, yán liáo pō duō, jū mín shū kě niàn. chéng yuán fèng yán: bù néng zǎo jiù yú wēi, jí jì chì, zì nán pū miè. dì yuē: lín ān fǔ suǒ zòu liǎng chéng mín wū xū yuǎn èr zhàng, cǐ shuō kě xíng.
八月,庚子,帝曰:「近有郁攸為災,延燎頗多,居民殊可念。」程元鳳言:「不能早救於微,及既熾,自難撲滅。」帝曰:「臨安府所奏兩城民屋須遠二丈,此說可行。」
yǐ zhāng pán wèi cān zhī zhèng shì, dīng dà quán tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì.
以張磻為參知政事,丁大全同知樞密院事兼權參知政事。
gēng xū, shēn yán zhū lù zhōu xiàn jī liú chì shū fèng xíng bù jǐn jí dì bīng wéi màn zhī bì.
庚戌,申嚴諸路州縣稽留敕書、奉行不謹及遞兵違慢之弊。
jiǔ yuè, rén zǐ shuò, yǐ jiǔ yǔ, chū fēng zhuāng kù shí bā jiè chǔ bì èr shí wàn zhèn dōu mín, sān yá zhū jūn yì rú zhī.
九月,壬子朔,以久雨,出封樁庫十八界楮幣二十萬賑都民,三衙諸軍亦如之。
zhào: jīn hòu tái chén qiān tā zhí ér zhé chū guān zhě, zhǔn wéi zhì lùn. zhe wèi lìng.
詔:「今後台臣遷它職而輒出關者,准違制論。著為令。」
xīn yǒu, dà xiǎng yú míng táng, dà shè.
辛酉,大饗於明堂,大赦。
méng gǔ wū lán hā dá qiǎn shǐ zhāo ān nán jiàng, ān nán rén qiú qí shǐ, suì yì zhēng zhī. bō zhōu biān jìng gào jǐng.
蒙古烏蘭哈達遣使招安南降,安南人囚其使,遂議征之。播州邊境告警。
jiǎ xū, dì yuē: bō zhōu qǐ bīng, xiǎng shì shì pō jí, dāng lìng jiā jī. chéng yuán fèng yuē: yǐ lìng zhū sì sūn xí qí hòu, lǚ wén dé è qí qián, jí shèng xùn suǒ wèi jiā jī yě. shí cháo yì tú tuō kōng yán, xìng méng gǔ bīng wèi rù jìng ěr.
甲戌,帝曰:「播州乞兵,想事勢頗急,當令夾擊。」程元鳳曰:「已令硃禩孫襲其後,呂文德遏其前,即聖訓所謂夾擊也。」時朝議徒託空言,幸蒙古兵未入境耳。
wù yín, yǐ shǐ sōng zhī hōng, chuò shì cháo. sōng zhī wèi xiāng, suī shì zhà yào yù, ér fèi gān rú jiàn, bù wèi gōng lùn suǒ yǔ.
戊寅,以史嵩之薨,輟視朝。嵩之為相,雖飾詐要譽,而肺肝如見,不為公論所予。
jǐ mǎo, yǐ wáng fú wèi zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn zhī hé zhōu, jí wén tāo zhǔ guǎn diàn qián sī, guō jùn zhǔ guǎn shì wèi bù jūn sī.
己卯,以王福為左金吾衛上將軍、知和州,吉文瑫主管殿前司,郭浚主管侍衛步軍司。
huí gú xiàn shuǐ jīng pén zhēn zhū sǎn děng wù yú méng gǔ, kě zhí yín sān wàn yú dìng. méng gǔ zhǔ yuē: fāng jīn bǎi xìng pí bì, suǒ jí zhě qián ěr, zhèn dú yǒu cǐ hé wèi! què zhī. sài yīn è dé qí yǐ wèi yán, méng gǔ zhǔ shāo cháng qí zhí, qiě lìng jīn hòu wú fù yǒu xiàn.
回鶻獻水晶盆、珍珠傘等物於蒙古,可直銀三萬餘錠。蒙古主曰:「方今百姓疲敝,所急者錢耳,朕獨有此何為!」卻之。賽音諤德齊以為言,蒙古主稍償其直,且令今後無復有獻。
méng gǔ zhū wáng yī xùn kè fù mǎ yuē sū ěr děng qǐng fá sòng, méng gǔ zhǔ yì nù sòng qiú shǐ chén, shì yuè, yì chū shī nán fá.
蒙古諸王伊遜克、駙馬約蘇爾等請伐宋,蒙古主亦怒宋囚使臣,是月,議出師南伐。
dōng, shí yuè, yǐ yǒu, gōng xiè jǐng líng gōng.
冬,十月,乙酉,恭謝景靈宮。
gēng yín, zhāng pán hōng, chuò shì cháo.
庚寅,張磻薨,輟視朝。
guǐ sì, léi.
癸巳,雷。
dīng yǒu, yǐ lín cún wèi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì.
丁酉,以林存為端明殿學士、簽書樞密院事。
jǐ yǒu, yǐ xuě, chū fēng zhuāng kù shí bā jiè chǔ bì èr shí wàn zhèn dōu mín, sān yá zhū jūn yì rú zhī.
己酉,以雪,出封樁庫十八界楮幣二十萬賑都民,三衙諸軍亦如之。
gēng zǐ, yǐ huáng zǐ zhōng wáng qí wèi suì ān zhèn nán jūn jié dù shǐ.
庚子,以皇子忠王禥為遂安、鎮南軍節度使。
méng gǔ wū lán hā dá jìn bīng yā jiāo nán jìng, ān nán guó wáng chén rì jiǒng gé táo jiāng liè xiàng qí bù bīng shén shèng. wū lán hā dá fēn jūn wèi sān duì jì jiāng, qí qí kè tú cóng bù liú xiān jì, dà shī jū zhōng, fù mǎ huái tú yǔ ā zhū zài hòu, réng shòu qí qí kè tú fāng lüè yuē: rǔ jūn jì jì, wù yǔ zhī zhàn, bǐ bì lái nì wǒ, fù mǎ duàn qí hòu, rǔ cì biàn duó qí chuán, mán ruò kuì zǒu, zhì jiāng wú chuán, bì wèi wǒ qín yǐ. shī jì dēng àn, jí yǔ zhàn. qí qí kè tú wéi mìng, ān nán rén suī dà bài, dé jià zhōu yì qù. wū lán hā dá nù yuē: xiān fēng wéi wǒ jié dù, guó yǒu cháng xíng! qí qí kè tú jù, yǐn yào sǐ. wū lán hā dá rù ān nán, rì jiǒng dùn rù hǎi dǎo. méng gǔ dé qián suǒ qiǎn shǐ yú yù zhōng, yǐ pò zhú shù tǐ rù fū, bǐ shì fù, yī shǐ sǐ, yīn tú qí chéng. rì jiǒng qǐng kuǎn, wū lán hā dá nǎi dà xiǎng jūn shì ér hái.
蒙古烏蘭哈達進兵壓交南境,安南國王陳日煚隔洮江列象騎、步兵甚盛。烏蘭哈達分軍為三隊濟江,齊齊克圖從不流先濟,大師居中,駙馬懷圖與阿珠在後,仍授齊齊克圖方略曰:「汝軍既濟,勿與之戰,彼必來逆我,駙馬斷其後,汝伺便奪其船,蠻若潰走,至江無船,必為我擒矣。師既登岸,即與戰。」齊齊克圖違命,安南人雖大敗,得駕舟逸去。烏蘭哈達怒曰:「先鋒違我節度,國有常刑!」齊齊克圖懼,飲藥死。烏蘭哈達入安南,日煚遁入海島。蒙古得前所遣使於獄中,以破竹束體入膚,比釋縛,一使死,因屠其城。日煚請款,烏蘭哈達乃大饗軍士而還。
shí yī yuè, rén xū, zhào yuē: zhèn zhěn niàn jūn mín, wú yì yī tǐ. cháng lìng tiān xià zhū zhōu jiàn cí yòu jú píng dí cāng guān yào jú yǐ, yòu gěi guān qián fù zhū yíng zhì kù, shōu xī jì pín fá. nài jùn shǒu fèng xíng bù jǐn, suǒ huì shī shí, zhèn shén mǐn yān! gèng yǒu bì yú yì lì shuǐ zāi yǔ fū mò yú jūn zhě, yí hái bào lù, yóu bù rěn wén yě. kě xíng xià gè lù qīng qiáng jiān sī, yán dū shǒu chén xuān zhì ān fǔ.
十一月,壬戌,詔曰:「朕軫念軍民,無異一體。嘗令天下諸州建慈幼局、平糴倉、官藥局矣,又給官錢付諸營置庫,收息濟貧乏。奈郡守奉行不謹,所惠失實,朕甚憫焉!更有斃於疫癘、水災與夫歿於軍者,遺骸暴露,尤不忍聞也。可行下各路清強監司,嚴督守臣宣制安撫。」
guǐ yǒu, dì wèi fǔ chén yuē: jiāng shuài tí bīng zhēng fá, dāng zhí rù bō jìng, xū lìng zhuī xí jìn jiǎo, réng fǔ xún zhū mán, bù kě zòng jūn shì sāo rǎo yǐ shī qí xīn. jiǎ xū, yòu yuē: shàng liú zhī bào shāo kuān, zhèng shì zì zhì zhī suì yuè yě.
癸酉,帝謂輔臣曰:「將帥提兵征伐,當直入播境,須令追襲進剿,仍撫循諸蠻,不可縱軍士騷擾以失其心。」甲戌,又曰:「上流之報稍寬,正是自治之歲月也。」
yǐ hài, dì yuē: zuó fù chū huáng píng tú, qí jiān xiǎn yào chù jiē dāng zhì tún. chéng yuán fèng yán: huáng píng qīng làng shui wǔ xī sān chù, dāng shěn dù huǎn jí, fēn zhì dà xiǎo tún.
乙亥,帝曰:「昨付出《黃平圖》,其間險要處皆當置屯。」程元鳳言:「黃平、清浪、氵舞溪三處,當審度緩急,分置大小屯。」
shí èr yuè, xīn sì shuò, yǐ lǐ céng bó wèi zī zhèng diàn xué shì hú nán ān fǔ shǐ jiān guǎng xī zhì zhì shǐ, zhì sī jìng jiāng fǔ.
十二月,辛巳朔,以李曾伯為資政殿學士、湖南安撫使兼廣西制置使,置司靜江府。
dīng yǒu, zhào: sān yá jí jiāng shàng zhū jūn yīng cóng zhí shì, bìng yào zhàn gōng jí duì wǔ zhōng rén, bù xǔ yǐ rèn zǐ zá liú fēi fàn bǔ shòu. qí lí jūn zhě, zhǐ xǔ shòu bù lǐ wù chāi qiǎn. guǒ yǒu cái lüè gōng jī, cóng zhì kǔn bǎo míng, què yǔ lǐ wù.
丁酉,詔:「三衙及江上諸軍應從職事,並要戰功及隊伍中人,不許以任子、雜流非泛補授。其離軍者,止許授不理務差遣。果有材略功績,從制閫保明,卻與理務。」
méng gǔ huáng dì hū bì lài rù jiàn méng gǔ zhǔ yú xíng gōng, xiāng duì qì xià, jìng bù lìng yǒu suǒ bái ér zhǐ. yīn bà gōu kǎo jú, ér hū bì lài suǒ shǔ zhì zhū sī jiē fèi.
蒙古皇弟呼必賚入見蒙古主於行宮,相對泣下,竟不令有所白而止。因罷鈎考局,而呼必賚所署置諸司皆廢。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ míng shèng ān xiào huáng dì bǎo yòu liù nián méng gǔ xiàn zōng bā nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武明聖安孝皇帝寶祐六年(蒙古憲宗八年)
chūn, zhēng yuè, xīn hài shuò, yǐ dīng dà quán cān zhī zhèng shì jiān tóng zhī shū mì yuàn shì, lín cún jiān quán cān zhī zhèng shì.
春,正月,辛亥朔,以丁大全參知政事兼同知樞密院事,林存兼權參知政事。
guǐ hài, zhào chū fēng zhuāng kù yín yī wàn liǎng fù shǔ kǔn.
癸亥,詔出封樁庫銀一萬兩付蜀閫。
zhào: zhào jǐng wěi lǚ cí zhào zhuó, yǎ zhì jiā shàng, tè gǎi jīng zhì.
詔:「趙景緯屢辭召擢,雅志嘉尚,特改京秩。」
guǐ yǒu, bà guǎng xī jīng lüè sī, yǐ lǐ céng bó wèi guǎng nán zhì zhì shǐ jiān zhī jìng jiāng fǔ.
癸酉,罷廣西經略司,以李曾伯為廣南制置使兼知靜江府。
jiǎ xū, zhào: shū mì yuàn biān xiū guān lǚ féng nián, yì shǔ kǔn qù bàn guān ài tún shān liáng xiǎng, xiāng dù huáng píng sī bō zhū chù xiǎn yào huǎn jí shì dìng, jù gōng yì yǐ wén.
甲戌,詔:「樞密院編修官呂逢年,詣蜀閫趣辦關隘屯柵糧餉,相度黃平、思、播諸處險要緩急事定,具工役以聞。」
èr yuè, xīn sì shuò, yǐ mǎ guāng zǔ wèi duān míng diàn xué shì jīng hú zhì zhì shǐ zhī jiāng líng fǔ jiān kuí lù cè yīng shǐ hú nán zǒng lǐng.
二月,辛巳朔,以馬光祖為端明殿學士、京湖制置使、知江陵府兼夔路策應使、湖南總領。
rén chén, yǔ tǔ.
壬辰,雨土。
méng gǔ zhǔ mìng zhū wáng é liè bù gé jū shǒu hé lín, ā lēi dá ěr fǔ zhī, zì jiāng nán qīn, yóu xī shǔ yǐ rù. xiān qiǎn zhāng róu cóng huáng dì hū bì lài gōng è, qù lín ān, tǎ qí ěr gōng jīng shān, yòu qiǎn wū lán hā dá zì jiāo guǎng huì yú è. sēng zi cōng zhāng wén qiān yán yú huáng dì yuē: wáng zhě zhī shī, yǒu zhēng wú zhàn. dāng yī shì tóng rén, bù kě shì shā. huáng dì yuē: qī yǔ qīng děng gòng shǒu cǐ yán. yú shì fēn mìng zhū jiāng, wú wàng shā, wú fén rén shì lú, suǒ huò shēng kǒu xī zòng zhī.
蒙古主命諸王額埒布格居守和林,阿勒達爾輔之,自將南侵,由西蜀以入。先遣張柔從皇弟呼必賚攻鄂,趣臨安,塔齊爾攻荊山,又遣烏蘭哈達自交、廣會於鄂。僧子聰、張文謙言於皇弟曰:「王者之師,有徵無戰。當一視同仁,不可嗜殺。」皇弟曰:「期與卿等共守此言。」於是分命諸將,毋妄殺,毋焚人室廬,所獲生口悉縱之。
méng gǔ nòu liè jiāng qián jūn, yù huì dōu yuán shuài ā dá hā yú chéng dū, sì chuān zhì zhì pú zé zhī qiǎn ān fǔ liú zhěng děng jù suì níng jiāng jiàn tān dù, yǐ duàn dōng lù, nòu liè jūn zhì, bù néng dù. zì dàn zhì mù, dà zhàn, zhěng děng jūn bài, nòu liè suì zhǎng qū zhì chéng dū. zé zhī mìng yáng dà yuān děng shǒu jiàn mén jí líng quán shān, zì jiāng bīng qù chéng dū. huì ā dá hā zú, nòu liè lǜ zhū jiāng dà pò dà yuān děng yú líng quán shān, jìn wéi yún dǐng shān chéng, è qí guī lù. zé zhī bīng kuì, chéng zhōng shí jǐn, yì shā zhǔ jiāng yǐ jiàng, chéng dū péng hàn huái ān mián děng zhōu, wēi mào zhū fān xī jiàng. méng gǔ zhǔ yǐ nòu liè wèi dōu yuán shuài.
蒙古耨埒將前軍,欲會都元帥阿達哈於成都,四川制置蒲擇之遣安撫劉整等據遂寧江箭灘渡,以斷東路,耨埒軍至,不能渡。自旦至暮,大戰,整等軍敗,耨埒遂長驅至成都。擇之命楊大淵等守劍門及靈泉山,自將兵趣成都。會阿達哈卒,耨埒率諸將大破大淵等於靈泉山,進圍雲頂山城,扼其歸路。擇之兵潰,城中食盡,亦殺主將以降,成都、彭、漢、懷安、綿等州,威、茂諸蕃悉降。蒙古主以耨埒為都元帥。
méng gǔ qiǎn zhū wáng shí lǎ ěr fá xī yù. shí lǎ ěr yǐ zhá mù nuò yán guō kǎn zǒng tǒng zhū jūn, qián hòu píng xī yù kè shí mì ěr shí yú guó, zhuǎn dòu wàn lǐ, yòu xī dù hǎi, shōu fù làng guó, qiǎn shǐ xiàn jié. shí lǎ ěr suì liú zhèn xī yù.
蒙古遣諸王實喇爾伐西域。實喇爾以札木諾延、郭侃總統諸軍,前後平西域克實密爾十餘國,轉斗萬里,又西渡海,收富浪國,遣使獻捷。實喇爾遂留鎮西域。
ān nán guó wáng chén rì jiǒng chuán guó yú zhǎng zi guāng bǐng, guāng bǐng qiǎn qí xù yǐ fāng wù rù gòng yú méng gǔ.
安南國王陳日煚傳國於長子光昺,光昺遣其婿以方物入貢於蒙古。
méng gǔ hóng fú yuán lián nián fá gāo lì, jī yǒu láo jī huì gāo lì zhì zi zèn fú yuán yú méng gǔ zhǔ, suì jiàn shā.
蒙古洪福源連年伐高麗,積有勞績;會高麗質子譖福源於蒙古主,遂見殺。
sān yuè, xīn hài shuò, qí yǔ.
三月,辛亥朔,祈雨。
yǐ mǎo, lù xíng zài xì qiú.
乙卯,錄行在繫囚。
bǐng chén, mǎ guāng zǔ qǐng yǐ wāng lì yán lǚ wén dé wáng jiàn wáng dēng děng chōng zhì sī cān yì guān jí pì zhì sī zhǔn bèi chāi shǐ děng guān, cóng zhī.
丙辰,馬光祖請以汪立言、呂文德、王鑑、王登等充制司參議官及辟制司準備差使等官,從之。
gēng shēn, zhào chū fēng zhuāng kù shí bā jiè chǔ bì èr shí wàn zhèn sān yá zhū jūn.
庚申,詔出封樁庫十八界楮幣二十萬賑三衙諸軍。
xīn yǒu, lù zhōng wài xì qiú.
辛酉,錄中外繫囚。
wù chén, yǐ mǎ guāng zǔ jiān jīng hú běi lù ān fǔ shǐ.
戊辰,以馬光祖兼荊湖北路安撫使。
xià, sì yuè, gēng chén shuò, zhào yǐ dāng chūn bù yǔ, yǒu fáng dōng zuò, zì sì yuè yī rì, bì diàn, jiǎn shàn. guǐ wèi, chéng yuán fèng děng qǐ jiě jī zhèng, bù xǔ.
夏,四月,庚辰朔,詔以當春不雨,有妨東作,自四月一日,避殿,減膳。癸未,程元鳳等乞解機政,不許。
jiǎ shēn, dà yǔ. dīng yǒu, qún chén qǐng yù zhèng diàn, fù cháng shàn, biǎo sān shàng, cóng zhī.
甲申,大雨。丁酉,群臣請御正殿,復常膳,表三上,從之。
zhào: tián yīng jǐ tè chà sī zhōu zhù dá dāo yù qián zhōng shèng jūn fù dōu tǒng zhì, wǎng bō zhōu gòng zhú guān ài bèi yù.
詔:「田應己特差思州駐答刂御前忠勝軍副都統制,往播州共築關隘備御。」
xīn chǒu, chéng yuán fèng bà, yǐ guān wén diàn dà xué shì pàn fú zhōu. shí dīng dà quán móu duó xiàng wèi, yuán fèng jǐn chì, fá fēng jié, lì qǐng bà, xún tí jǔ dòng xiāo gōng.
辛丑,程元鳳罷,以觀文殿大學士判福州。時丁大全謀奪相位,元鳳謹飭,乏風節,力請罷,尋提舉洞霄宮。
dīng wèi, yǐ dīng dà quán wèi yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, lín cún tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, zhū yì duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì.
丁未,以丁大全為右丞相兼樞密使,林存同知樞密院事兼權參知政事,硃熠端明殿學士、簽書樞密院事。
shǎo bǎo níng yuǎn jūn jié dù shǐ wèi guó gōng zhào kuí, chōng lǐ quán guān shǐ jiān shì dú.
少保、寧遠軍節度使、衛國公趙葵,充醴泉觀使兼侍讀。
méng gǔ zhǔ yóu dōng shèng hé dù, cì liù pán shān, jūn sì wàn, hào shí wàn, fēn sān dào ér jìn: méng gǔ zhǔ yóu lǒng zhōu qù sàn guān, zhū wáng mù gé yóu yáng zhōu qù mǐ cāng dào, wàn hù é liè bù gé yóu tóng guān qù miǎn zhōu. liú mǐn yú jí rù jiàn, méng gǔ zhǔ wèn yǐ hé yán, duì yuē: zhōng yuán tǔ kuàng mín pín, láo shī yuǎn fá, kǒng fēi jì yě. méng gǔ zhǔ fú nà.
蒙古主由東勝河渡,次六盤山,軍四萬,號十萬,分三道而進:蒙古主由隴州趣散關,諸王穆格由洋州趣米倉道,萬戶額埒布格由潼關趣沔州。劉敏輿疾入見,蒙古主問以何言,對曰:「中原土曠民貧,勞師遠伐,恐非計也。」蒙古主弗納。
méng gǔ zhēng yì dōu xíng shěng lǐ dǎn bīng, dǎn yán yì dōu nán běi yào chōng, bīng bù kě chè, xǔ zhī. dǎn suì gōng hǎi zhōu lián shuǐ jūn, xià guì děng zhàn què zhī.
蒙古征益都行省李亶兵,亶言益都南北要衝,兵不可徹,許之。亶遂攻海州、漣水軍,夏貴等戰卻之。
wǔ yuè, guǐ chǒu, xià guì jìn guān èr děng, jiān hé nán zhāo fǔ shǐ. máo xìng tè zhuǎn yòu wǔ dài fū.
五月,癸丑,夏貴進官二等,兼河南招撫使。毛興特轉右武大夫。
dīng sì, lǐ céng bó yán: guǎng xī duō huāng tián, mín jù zēng fù bù gēng, qǐ xǔ gēng zhě fù sān nián zū, hòu liǎng nián jiǎn qí zū zhī bàn. shǒu lìng quàn kěn cí, duō zhě shǎng zhī. zhào kě.
丁巳,李曾伯言:「廣西多荒田,民懼增賦不耕,乞許耕者復三年租,後兩年減其租之半。守令勸墾辭,多者賞之。」詔可。
bǐng yín, zhào yǔ ruì pàn dà zōng zhèng shì.
丙寅,詔與芮判大宗正事。
dīng mǎo, sì xiù wáng shī mí hōng.
丁卯,嗣秀王師彌薨。
jiǎ xū, lǐ céng bó qǐng tún wàn bīng gàn qīn zhōu, wèi jiāo rén shēng yuán cóng zhī.
甲戌,李曾伯請屯萬兵干欽州,為交人聲援;從之。
liù yuè, xīn sì, dì shǐ wén ān nán bèi bīng, wèi fǔ chén yuē: ān nán qiú yuán zhī qíng pō qiè, suǒ dāng yán bīng yǐ dài. dīng dà quán duì yuē: yǐ liáng yùn wèi zhì, gù diào bīng wèi xíng. dì yuē: shì bù kě huǎn. shí ān nán yǐ wèi méng gǔ suǒ pò.
六月,辛巳,帝始聞安南被兵,謂輔臣曰:「安南求援之情頗切,所當嚴兵以待。」丁大全對曰:「以糧運未至,故調兵未行。」帝曰:「事不可緩。」時安南已為蒙古所破。
méng gǔ huáng zǐ ā sū dài, yīn liè shāng mín jià, méng gǔ zhǔ zé zhī, tà jìn shì shù rén yǒu bá mín cōng zhě, zhǎn yǐ xùn, yóu shì qiū háo mò gǎn fàn.
蒙古皇子阿蘇岱,因獵傷民稼,蒙古主責之,撻近侍數人;有拔民蔥者,斬以徇,由是秋毫莫敢犯。
qiū, qī yuè, gēng xū, tóng chuān shuài chén zhū sì sūn, yán zhǎng níng jūn zì bàn qián liáng, chuàng zào qì jù, xiū zhú líng xiāo chéng yuán bèi, zhào: yì shì yīng tè dài xíng gé mén xuān zàn shè rén, zhū wén zhèng yǔ wén tóng zǔ gè jìn guān yī děng, yáng zhèn mǎo děng qī rén jiǎn mó kān, jiāng shì zhī kào yǒu chà. xún zhào sì sūn jìn guān yī děng.
秋,七月,庚戌,潼川帥臣硃禩孫,言長寧軍自辦錢糧,創造器具,修築凌霄城圓備,詔:「易士英特帶行閤門宣贊舍人,硃文政、宇文同祖各進官一等,楊震卯等七人減磨勘,將士支犒有差。」尋詔禩孫進官一等。
bǐng yín, dì wèn biān bào, dīng dà quán yán sān biān yǒu bèi wú lǜ. dì yuē: wú shì qí bù lái, shì wú yǒu yǐ dài zhī!
丙寅,帝問邊報,丁大全言三邊有備無慮。帝曰:「毋恃其不來,恃吾有以待之!」
méng gǔ zhǔ liú zī zhòng yú liù pán shān, lǜ bīng yóu bǎo jī gōng zhòng guì shān, suǒ zhì zhé pò.
蒙古主留輜重於六盤山,率兵由寶雞攻重貴山,所至輒破。
bā yuè, gēng yín, dì yuē: chéng dū xì shǔ ān wēi, bù kě bù jí tú zhī. dīng dà quán duì yuē: cháo tíng jì yǐ shì quàn, hé shì bù kě wèi? shí biān jìng wēi jí, ér dà quán xí wèi biàn gěi rú cǐ.
八月,庚寅,帝曰:「成都系蜀安危,不可不亟圖之。」丁大全對曰:「朝廷既已示勸,何事不可為?」時邊境危急,而大全習為便給如此。
xiān shì gāo sī dé zhì wú zì xìng zhī yù, gāo zhù wèi shǒu è, qíng pèi guǎng zhōu, juān zī miǎn xíng, zhì shì wèi dīng dà quán jiān nú, sǒu jiān chá yù shǐ shěn yán lùn sī dé yǐ mǐn cáo jiāo chéng qián wù, lín ān yǐn gù yán fù huì qí yù. zhào sī dé duó zhí juān guān, zhēng zāng bǎi yú wàn. ān jí shǒu hé mèng rán fèng xíng qí shì, líng shuò shèn zhì. sī dé bù shǎo cuò, jìng wú suǒ de.
先是高斯得治吳自性之獄,高鑄為首惡,黥配廣州,捐資免行,至是為丁大全監奴,嗾監察御史沈炎論斯得以閩漕交承錢物,臨安尹顧岩傅會其獄。詔斯得奪職鐫官,征贓百餘萬。安吉守何夢然奉行其事,陵鑠甚至。斯得不少挫,竟無所得。
dōu shěng yán: wō chuán rù jiè, jìn lìng sù yán bǐ suì qìng yuán bó sī dàn zhī bó yì chōu jiě zhī lì, tīng qí tū lái xiè fàn tóng qián, wèi hài shén dà. guǐ mǎo, zhào yán hǎi zhì sī yú bīn hǎi gǎng chà yán qiè jìn jí.
都省言:「倭船入界,禁令素嚴;比歲慶元舶司但知博易抽解之利,聽其突來泄販銅錢,為害甚大。」癸卯,詔沿海制司於濱海港汊嚴切禁戢。
jiǔ yuè, gēng xū, léi.
九月,庚戌,雷。
dīng mǎo, zhào chū píng dí cāng mǐ èr wàn jiǔ qiān jiǔ bǎi shí yǒu qí, zhèn tiào yǐ shōu bì chǔ.
丁卯,詔出平糴倉米二萬九千九百石有奇,賑糶以收敝楮。
jǐ sì, zhào: jīng chéng bì chǔ bù kān xíng yòng, yú fēng zhuāng kù zhī bō liǎng jiè hǎo huì, jǐn shù shōu huàn.
己巳,詔:「京城敝楮不堪行用,於封樁庫支撥兩界好會,盡數收換。」
zhào chū què wù chǔ bì yī bǎi wàn, zhèn sān yá zhū jūn.
詔出榷務楮幣一百萬,賑三衙諸軍。
jiǎ yín, méng gǔ zhǔ jìn cì hàn zhōng, dōu yuán shuài nòu liè liú mì lǎ bo hé zhuō liú yí děng shǒu chéng dū, zì lǜ zhòng dù mǎ hú, huò shǒu jiāng zhāng shí, qiǎn zhī zhāo yù kǔ zhú ài. shí rù ài, suì yǔ shǒu jiāng yáng lì jiān shǒu.
甲寅,蒙古主進次漢中,都元帥耨埒留密喇卜和卓、劉嶷等守成都,自率眾渡馬湖,獲守將張實,遣之招諭苦竹隘。實入隘,遂與守將楊立堅守。
dōng, shí yuè, bǐng zǐ shuò, dì yǐ shǔ zhōng jiāng shuài bào lù rì jiǔ, mìng yǔ xù qiān.
冬,十月,丙子朔,帝以蜀中將帥暴露日久,命與序遷。
rén wǔ, méng gǔ zhǔ jìn cì bǎo fēng. guǐ wèi, rù lì zhōu, guān qí chéng chí bìng qiǎn è, yǐ wāng dé chén néng shǒu, cì zhī jiǔ jiǎng yù zhī. suì dù jiā líng jiāng, zhì bái shuǐ, mìng dé chén zào fú liáng yǐ jì, jìn cì jiàn mén.
壬午,蒙古主進次寶峰。癸未,入利州,觀其城池並淺惡,以汪德臣能守,賜卮酒獎諭之。遂渡嘉陵江,至白水,命德臣造浮梁以濟,進次劍門。
yǐ yǒu, dōu shěng yán zhī lóng qìng fǔ yáng lǐ shǒu ān xī bǎo, dí bīng bó chéng, zhāo yòu tóu bài, lǐ fèn jī gòu mà, lǜ zhū jiāng bīng shè tuì zhī. zhào: yáng lǐ jìn guān èr děng. réng xià zhū jùn, yǐ lì qí yú.
乙酉,都省言知隆慶府楊禮守安西堡,敵兵搏城,招誘投拜,禮憤激詬罵,率諸將兵射退之。詔:「楊禮進官二等。仍下諸郡,以勵其餘。」
dīng hài, zhào yǐ zhāng shí wèi hé zhōu fáng yù shǐ.
丁亥,詔以張實為和州防禦使。
wù zǐ, méng gǔ zhǔ qiǎn shǐ shū gōng kǔ zhú ài, bì jiāng zhào zhòng qiè xiàn dōng nán mén. shī rù, yáng lì xiàng zhàn sǐ, huò zhāng shí, zhī jiě zhī.
戊子,蒙古主遣史樞攻苦竹隘,裨將趙仲竊獻東南門。師入,楊立巷戰死,獲張實,支解之。
gēng yín, dōu shěng yán guǎng nán zhì zhì dà shǐ sī zhèn fǔ liú xióng fēi, tí bīng qīn rù héng shān, fēn qiǎn jiāng shì yíng zhàn, shā huò tóu mù jūn qì, zhào: xióng fēi jìn guān sān děng, jiāng shì zēng zhì shǎng lài yǒu chà.
庚寅,都省言廣南制置大使司鎮撫劉雄飛,提兵親入橫山,分遣將士迎戰,殺獲頭目軍器,詔:「雄飛進官三等,將士增秩、賞賚有差。」
xīn mǎo, dōu shěng yán huái mín bì nán dù jiāng, zhuǎn xǐ kě niàn, zhào: zhèn jiāng fǔ cháng zhōu jiāng yīn jūn gè chū yì cāng mǐ qiān dàn zhèn zhī.
辛卯,都省言淮民避難渡江,轉徙可念,詔:「鎮江府、常州、江陰軍各出義倉米千石賑之。」
gēng zǐ, méng gǔ jìn wéi zhǎng níng shān, shǒu jiāng wáng zuǒ xú xīn zhàn bài.
庚子,蒙古進圍長寧山,守將王佐、徐昕戰敗。
shí yī yuè, jǐ yǒu, zhào: xīn zhú huáng píng, cì míng zhèn yuǎn zhōu. lǚ féng nián jìn yī zhì.
十一月,己酉,詔:「新築黃平,賜名鎮遠州。呂逢年進一秩。」
méng gǔ zhǔ jìn gōng é dǐng bǎo zhī xiàn wáng zhòng jiàng. chéng pò, wáng zuǒ sǐ yān. yì rì, méng gǔ zhǔ rù chéng, shā zuǒ zhī zǐ jí xú xīn děng sì shí yú rén. zhū wáng mù gé tǎ qí ěr bìng lüè dì hái, yǐn bīng lái huì.
蒙古主進攻鵝頂堡、知縣王仲降。城破,王佐死焉。翌日,蒙古主入城,殺佐之子及徐昕等四十餘人。諸王穆格、塔齊爾並略地還,引兵來會。
xīn hài, yǐ liú mín dù jiāng, chū zhè xī jiāng dōng lù wǔ zhōu mǐ sān wàn shí, mìng gè jùn shǒu chén zhèn zhī.
辛亥,以流民渡江,出浙西、江東路五州米三萬石,命各郡守臣賑之。
guǐ chǒu, zhuī fù yú jiè guān zhí.
癸丑,追復余玠官職。
bǐng chén, gěi shì zhōng zhāng zhèn yán xú mǐn zi nǎng shuài guǎng yòu, shì shā dú huò, liú dú guì fǔ, zhào yī jiù jī lóng xìng fǔ.
丙辰,給事中張鎮言徐敏子曩帥廣右,嗜殺黷貨,流毒桂府,詔依舊羈隆興府。
rén xū, yǐ jiǎ shì dào wèi shū mì shǐ liǎng yè xuān fǔ dà shǐ zhū yì tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì, ráo hǔ chén wèi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì.
壬戌,以賈似道為樞密使、兩液宣撫大使;硃熠同知樞密院事兼權參知政事,饒虎臣為端明殿學士、簽書樞密院事。
dīng mǎo, zhào: zhū lù xiàn sī lián fǎng suǒ bù zhōu xiàn, wú dé nüè mín, réng jìn zhǐ tān lài zhī hài, wéi zhě zuò zhī.
丁卯,詔:「諸路憲司廉訪所部州縣,毋得虐民,仍禁止貪賴之害,違者坐之。」
zhào móu zi cái quán gōng bù shì láng. zi cái yǐ dīng dà quán yǔ dǒng sòng chén biǎo lǐ, zhuó luàn cháo zhèng, lì cí.
召牟子才權工部侍郎。子才以丁大全與董宋臣表里,濁亂朝政,力辭。
xiān shì zi cái zài tài píng zhōu, zhuàn lǐ bái cí jì, yòu kè gāo lì shì tuō xuē tú, yǔ duō chì sòng chén. huò yǐ gào sòng chén, sòng chén qì sù yú dì. nǎi yǔ dà quán hé móu, sǒu yù shǐ jiāo zhāng wū hé zi cái zài jùn gōng yàn jí kuì yí guò kè wèi rù jǐ, jiàng liǎng guān, yóu wèi jǐ. dì yí zhī, mì yǐ qiàn wèn ān jí shǒu wú zǐ míng. zǐ míng zòu yuē: chén cháng zhì zi cái jiā, sì bì xiāo rán, rén xián zhī qí qīng pín. bì xià wú xìn chán yán. dì yǔ jīng yán guān yuē: móu zi cái zhī shì, wú zǐ míng nǎi wèi wú zhī, hé yě? zhòng mò gǎn duì. dài qìng kě yuē: chén yì zi cái cháng jiǎo bó zǐ míng zhī xiōng zi cōng. dì yuē: rán. shì suì jiě.
先是子才在太平州,撰《李白祠記》,又刻《高力士脫靴圖》,語多斥宋臣。或以告宋臣,宋臣泣訴於帝。乃與大全合謀,嗾御史交章誣劾子才在郡公燕及饋遺過客為入己,降兩官,猶未己。帝疑之,密以槧問安吉守吳子明。子明奏曰:「臣嘗至子才家,四壁蕭然,人咸知其清貧。陛下毋信讒言。」帝語經筵官曰:「牟子才之事,吳子明乃謂無之,何也?」眾莫敢對。戴慶炣曰:「臣憶子才嘗繳駁子明之兄子聰。」帝曰:「然。」事遂解。
méng gǔ zhǔ jìn gōng dà huò shān, qiǎn wáng zhòng zhāo shǒu jiāng yáng dà yuān, dà yuān shā zhī. méng gǔ zhǔ dū zhū jūn lì gōng, dà yuān jù, suì yǐ chéng jiàng, tuī guān zhào guǎng sǐ zhī, dà yuān táo guī. méng gǔ zhǔ nù, yù tú qí chéng, jiāng guān lǐ hū lǎ qí yuē: dà yuān qù, shì wèi kě cè, dāng jí zhuī zhī. nǎi dān qí zhì chéng xià, mén wèi bì, dà hū rù chéng, yuē: huáng dì shǐ wǒ fǔ rǔ jūn mín. jí xià mǎ, zhí dà yuān shǒu yuē: shàng fāng xuān yù shǎng cì, bù dài ér lái, hé yě? dà yuān yuē: kǒng chéng zhài yǒu tā biàn, shì yǐ jí guī ěr. yīn yǔ xié lái. méng gǔ zhǔ dà yuè, yǐ dà yuān wèi dōu yuán shuài.
蒙古主進攻大獲山,遣王仲招守將楊大淵,大淵殺之。蒙古主督諸軍力攻,大淵懼,遂以城降,推官趙廣死之,大淵逃歸。蒙古主怒,欲屠其城,將官李呼喇齊曰:「大淵去,事未可測,當亟追之。」乃單騎至城下,門未閉,大呼入城,曰:「皇帝使我撫汝軍民。」即下馬,執大淵手曰:「上方宣諭賞賜,不待而來,何也?」大淵曰:「恐城寨有他變,是以亟歸耳。」因與偕來。蒙古主大悅,以大淵為都元帥。
méng gǔ jiāng lǐ dǎn pò hǎi zhōu lián shuǐ jūn, tōng pàn hóu fú áo zhàn sǐ zhī, jǔ shì yù hài, yú jiāng shì shā shāng dài jǐn. jiǎ shì dào shàng zhāng yǐn jiù, zhào yǐ gōng zì shú.
蒙古將李亶破海州、漣水軍,通判侯畐鏖戰死之,舉室遇害,餘將士殺傷殆盡。賈似道上章引咎,詔以功自贖。
tài cháng sì bó shì wáng yīng lín rù duì, yán: huái shù fāng jǐng, shǔ dào kǒng jiān, hǎi biǎo shàng liú, jiē yǒu fān lí chún chǐ zhī yōu. jūn gōng jì jí ér lìn shǎng, mín lì jì kùn ér zhòng liǎn, fēi xiū rǎng jì yě. bì xià wù yǐ yàn ān zì yì, wù yǐ róng yuè zhī yán zì kuān. dì qiǎo rán yuē: biān shì shén kě yōu. yīng lín yuē: yuàn jí jí yù fáng, wú wèi yōng bì suǒ qī. dīng dà quán è yán biān shì, yīng lín xuán bà.
太常寺博士王應麟入對,言:「淮戍方警,蜀道孔艱,海表上流,皆有籓籬脣齒之憂。軍功既集而吝賞,民力既困而重斂,非修攘計也。陛下勿以宴安自逸,勿以容悅之言自寬。」帝愀然曰:「邊事甚可憂。」應麟曰:「願汲汲預防,無為壅蔽所欺。」丁大全惡言邊事,應麟旋罷。
lóng zhōu jiàng yú méng gǔ.
龍州降於蒙古。
shí èr yuè, bǐng zǐ shuò, zhào yǐ míng nián wèi kāi qìng yuán nián.
十二月,丙子朔,詔以明年為開慶元年。
gēng chén, yǐ méng gǔ bīng rù shǔ, zhào: jīng hú zhì zhì shǐ mǎ guāng zǔ yí sī xiá zhōu, xiàng shì bì yí sī shào qìng fǔ. shí shì bì bù qí cháo mìng, jìn shī guī zhōu, juān jiā zī bǎi wàn yǐ gōng jūn fèi. guāng zǔ yì bù dài zòu qǐng, zhāo bīng wàn rén, sǔn yín wàn liǎng yǐ mù zhuàng shì, yíng zhàn yú fáng zhōu. zhào guāng zǔ shì bì gè jìn yī zhì.
庚辰,以蒙古兵入蜀,詔:「荊湖制置使馬光祖移司峽州,向士璧移司紹慶府。」時士璧不俟朝命,進師歸州,捐家資百萬以供軍費。光祖亦不待奏請,招兵萬人,損銀萬兩以募壯士,迎戰於房州。詔光祖、士璧各進一秩。
rén wǔ, méng gǔ dū yuán shuài yáng dà yuān, lǜ suǒ bù bīng yǔ wāng dé chén fēn jī xiàng rú děng xiàn. nòu liè gōng jiǎn zhōu, yǐ jiàng jiāng zhāng wēi wèi xiān fēng.
壬午,蒙古都元帥楊大淵,率所部兵與汪德臣分擊相如等縣。耨埒攻簡州,以降將張威為先鋒。
yǐ yǒu, méng gǔ zhǔ cì yùn shān, yáng dà yuān qiǎn rén zhāo xiáng qí shǒu jiāng zhāng dà yuè, réng yǐ dà yuè wèi dōu yuán shuài tún jiāng shī zé bù qū sǐ. shī zhì qīng jū shān, bì jiāng liú yuān shā dōu tǒng duàn yuán jiàn yǐ jiàng.
乙酉,蒙古主次運山,楊大淵遣人招降其守將張大悅,仍以大悅為都元帥;屯將施擇不屈死。師至青居山,裨將劉淵殺都統段元鑒以降。
dīng yǒu, méng gǔ pò lóng zhōu, dà liáng shǒu jiāng pú yuán guī jiàng. méng gǔ zhǔ mìng zhū jūn wú fú lüè.
丁酉,蒙古破隆州,大良守將蒲元圭降。蒙古主命諸軍無俘掠。
guǐ mǎo, méng gǔ gōng yǎ zhōu, bá zhī, shí quán shǒu jiāng zhào shùn jiàng.
癸卯,蒙古攻雅州,拔之,石泉守將趙順降。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ míng shèng ān xiào huáng dì kāi qìng yuán nián méng gǔ xiàn zōng jiǔ nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武明聖安孝皇帝開慶元年(蒙古憲宗九年)
chūn, zhēng yuè, yǐ sì shuò, zhào chì zhōng wài fèng gōng fǎ, tú shí zhèng.
春,正月,乙巳朔,詔飭中外奉公法,圖實政。
méng gǔ zhǔ zhù zhòng guì shān běi, zhì jiǔ dà huì, yīn wèn zhū wáng fù mǎ bǎi guān yuē: jīn zài sòng jìng, xià shǔ qiě zhì, rǔ děng qí wèi kě jū fǒu hū? tuō huān yuē: nán tǔ zhàng lì, shàng yí běi hái, suǒ huò rén mín, wěi lì zhì zhī biàn. bā lēi qí yuē: tuō huān qiè, chén yuàn wǎng jū yān. méng gǔ zhǔ shàn zhī.
蒙古主駐重貴山北,置酒大會,因問諸王、駙馬、百官曰:「今在宋境,夏暑且至,汝等其謂可居否乎?」托驩曰:「南土瘴癘,上宜北還,所獲人民,委吏治之便。」巴勒齊曰:「托驩怯,臣願往居焉。」蒙古主善之。
guó zi jiān zhǔ bù xú zōng rén fú què shàng shū yuē: shǎng fá zhě, jūn guó zhī gāng jì, shǎng fá bù míng, zé gāng jì bù lì. jīn tiān xià rú qì zhī yī ér wèi zhuì yú dì, cún wáng zhī jī, jiān bù róng fà. bīng xū jiāng duò ér lì guì cái dān, huán shì sì jìng, lèi bù zú shì, ér suǒ shì yǐ wéi chí rén xīn bēn zǒu háo jié zhě, wéi bì xià shǎng fá zhī wēi quán zài ěr. quán zài bì xià ér bì xià bù zhī suǒ yǐ yòng zhī, zé wèi zhuì zhě ān bǎo qí zhōng bù zhuì hū? bì xià dāng wēi jí zhī shí, chū jīn bì, cì tǔ tián, shòu jié jīn wù, fēn jué zhì, chǐ cùn zhī gōng, zài suǒ bì shǎng, gù dāng xī xīn xiào lì, tú bào wàn fēn kě yě. zì chū bīng yuè jiāng yú guǎng yǐ lái, fán yuè shù yuè, shàng wèi wén yǒu sǐ zhàn zhèn sǐ fēng jiāng sǐ chéng guō zhě, qǐ shǎng fá bù zú yǐ quàn chéng zhī yé? jīn tōng guó zhī suǒ wèi yì fá zhě, nǎi dīng dà quán yuán jiè shěn zhù zhāng zhèn wú yǎn wēng yīng bì shí zhèng zé wáng lì ài gāo zhù zhī tú, ér shǒu è zé dǒng sòng chén yě. shì yǐ tíng shēn kàng shū, xué xiào kòu hūn, zhì yǒu yù jiè shàng fāng jiàn wèi bì xià chú è, ér bì xià nǎi shì rán bù wèn, qǐ zhēn yù ài hù cǐ shù rén ér zhòng fú qiān wàn rén zhī xīn zāi? jīn tiān xià zhī shì jí yǐ, cháo tíng zhī jì gāng huài yǐ, wù guó zhī zuì bù zhū, zé yòng bīng zhī shì bù yǒng. dōng nán yī yú, bàn huài yú cǐ shù rén zhī shǒu, ér fá bù sǔn qí háo máo, bǐ fāng yōng hòu zī, xié shēng sè, gāo wò huá wū, miàn shǐ bì xià yǔ èr sān dà chén jiāo xīn láo sī, kě hū? sān jūn zhī zài háng zhě, qǐ bù fèn rán bù píng yuē: rěn huò zhě shuí yú, ér shǐ wǒ juān qū bīng gé zhī jiān? bǎi xìng zhī lí nán zhě, qǐ bù qún rán xū yuàn yuē: zhào luàn zhě shuí yú, ér shǐ wǒ liú xiě fēng dí zhī xià? bì xià yì cháng yī niàn jí cǐ hū? bù bào.
國子監主簿徐宗仁伏闕上書曰:「賞罰者,軍國之綱紀,賞罰不明,則綱紀不立。今天下如器之欹而未墜於地,存亡之機,間不容髮。兵虛將惰而力匱財殫,環視四境,類不足恃,而所恃以維持人心、奔走豪傑者,惟陛下賞罰之微權在耳。權在陛下而陛下不知所以用之,則未墜者安保其終不墜乎?陛下當危急之時,出金幣,賜土田,授節釒戊,分爵秩,尺寸之功,在所必賞,故當悉心效力,圖報萬分可也。自出兵越江逾廣以來,凡閱數月,尚未聞有死戰陣、死封疆、死城郭者,豈賞罰不足以勸懲之耶?今通國之所謂佚罰者,乃丁大全、袁玠、沈翥、張鎮、吳衍、翁應弼、石正則、王立愛、高鑄之徒,而首惡則董宋臣也。是以廷紳抗疏,學校叩閽,至有欲借尚方劍為陛下除惡,而陛下乃釋然不問,豈真欲愛護此數人而重咈千萬人之心哉?今天下之勢急矣,朝廷之紀綱壞矣,誤國之罪不誅,則用兵之事不勇。東南一隅,半壞於此數人之手,而罰不損其毫毛,彼方擁厚資,挾聲色,高臥華屋,面使陛下與二三大臣焦心勞思,可乎?三軍之在行者,豈不憤然不平曰:『稔禍者誰歟,而使我捐軀兵革之間?』百姓之罹難者,豈不群然胥怨曰:『召亂者誰歟,而使我流血鋒鏑之下?』陛下亦嘗一念及此乎?」不報。
xū jiāng liào yīng huái shàng shū yán dīng dà quán wù guó zhuàng. dà quán nù, zhōng yǐ fǎ, pèi hàn yáng jūn. yīng huái hé xiào xíng gē chū dōu mén, guān zhě zhuàng zhī.
盱江廖應淮上疏言丁大全誤國狀。大全怒,中以法,配漢陽軍。應淮荷校行歌出都門,觀者壯之。
jǐ yǒu, méng gǔ bīng gōng zhōng, yǎ, jiàn báo kuí jìng, zhào: pú zé zhī mǎ guāng zǔ, zhàn shǒu diào qiǎn, pián yí xíng shì.
己酉,蒙古兵攻忠,雅,漸薄夔境,詔:「蒲擇之、馬光祖,戰守調遣,便宜行事。」
yǐ xuě hán, chū fēng zhuāng kù shí bā jiè chǔ bì èr shí wàn zhèn sān yá zhū jūn. bǐng yín, dì yuē: hǎi dào shù bīng, xuě hán kě niàn, yǔ zài chéng zhài zhě bù tóng, kě liàng yǔ gěi kào yī cì.
以雪寒,出封樁庫十八界楮幣二十萬賑三衙諸軍。丙寅,帝曰:「海道戍兵,雪寒可念,與在城寨者不同,可量與給犒一次。」
dīng mǎo, jiǎ shì dào yǐ shū mì shǐ wèi jīng xī hú nán běi sì chuān xuān fǔ dà shǐ yí mǎ guāng zǔ wèi yán jiāng zhì zhì shǐ, shǐ yán zhī fù zhī. shì dào xún jiān dū jiāng xī èr guǎng rén mǎ, tōng róng yīng yuán shàng liú. méng gǔ bīng pò lì zhōu lóng qìng shùn qìng zhū jùn, làng péng guǎng ān shǒu jiāng xiāng jì jiàng.
丁卯,賈似道以樞密使為京西、湖南、北、四川宣撫大使;移馬光祖為沿江制置使,史岩之副之。似道尋兼督江西、二廣人馬,通融應援上流。蒙古兵破利州、隆慶、順慶諸郡,閬、蓬、廣安守將相繼降。
méng gǔ zhǔ mìng jiàng rén jìn guó bǎo zhāo yù hé zhōu, shǒu chén wáng xián zhí zhī, shā yú yuè wǔ chǎng. méng gǔ zhǔ suì mìng dà jiāng hún tǎ hā yǐ bīng èr wàn shǒu liù pán, qí ěr tái bù hā shǒu qīng jū shān, mìng nòu liè zào fú liáng yú fú zhōu zhī lìn shì, yǐ dù yuán bīng. èr yuè, méng gǔ zhǔ zì jī zhǎo tān dù, zhí dǐ hé zhōu chéng xià, fú nán nǚ wàn yú. jiān lì zhàn yǐ shǒu, méng gǔ zhǔ huì shī wéi zhī.
蒙古主命降人晉國寶招諭合州,守臣王賢執之,殺於閱武場。蒙古主遂命大將琿塔哈以兵二萬守六盤,奇爾台布哈守青居山,命耨埒造浮梁於涪州之藺市,以杜援兵。二月,蒙古主自雞爪灘渡,直抵合州城下,俘男女萬餘。堅力戰以守,蒙古主會師圍之。
yǐ yǒu, zhào: jiāng chǎng wèi jí, diào dù shàng fán, chū nèi kù shí qī jiè chǔ bì sān shí wàn zhù zhī shǎng.
乙酉,詔:「疆場未戢,調度尚繁,出內庫十七界楮幣三十萬助支賞。」
bǐng xū, yǐ mǎ guāng zǔ wèi zī zhèng diàn xué shì yán jiāng zhì zhì dà shǐ jiāng dōng ān fǔ shǐ zhī jiàn kāng fǔ.
丙戌,以馬光祖為資政殿學士、沿江制置大使、江東安撫使、知建康府。
jǐ chǒu, zhào juān jiàn kāng tài píng níng guó chí zhōu guǎng dé děng chù shā tián zū.
己丑,詔蠲建康、太平、寧國、池州、廣德等處沙田租。
sān yuè, dīng sì, yǐ lǚ wén dé wèi sì chuān zhì zhì fù shǐ. pú zé zhī zài shǔ wú gōng, gù yǐ wén dé dài zhī, xún mìng jiān hú běi ān fǔ shǐ.
三月,丁巳,以呂文德為四川制置副使。蒲擇之在蜀無功,故以文德代之,尋命兼湖北安撫使。
shí méng gǔ jūn zhōng dà yì, yì bān shī. gēng shēn, mǎ guāng zǔ zòu méng gǔ bīng zì wū jiāng hái běi.
時蒙古軍中大疫,議班師。庚申,馬光祖奏蒙古兵自烏江還北。
xīn yǒu, yǔ tǔ.
辛酉,雨土。
xià, sì yuè, jiǎ xū shuò, yǐ duàn yuán jiàn yáng lǐ mò yú wáng shì, lì miào cì é, gè guān yī zi.
夏,四月,甲戌朔,以段元鑒、楊禮歿於王事,立廟賜額,各官一子。
jiǎ shēn, dì yǐ wáng jiān zhōng jié, shǒu chéng jù dí, wàn zhé bù huí, kě wèi liè chéng zhī chàng, mìng yōu jiā jīng shǎng.
甲申,帝以王堅忠節,守城拒敵,萬折不回,可為列城之倡,命優加旌賞。
yǐ yǒu, dōu shěng yán zhī xuán zhōu xiè chāng yuán, zì bèi bǎi wàn mín, mǐ mài qiān dàn, chuàng zhú chéng bì yú yǐ zǐ kǒu, hé yǔ tuī shǎng zhào jìn guān yī děng.
乙酉,都省言知旋州謝昌元,自備百萬緡,米麥千石,創築城壁於倚子口,合與推賞;詔進官一等。
xīn mǎo, cháo xiàn jǐng líng gōng.
辛卯,朝獻景靈宮。
zhào: zhū lù tí diǎn xíng yù, yǐ wǔ yuè àn lǐ qiú tú.
詔:「諸路提點刑獄,以五月按理囚徒。」
shì yuè, méng gǔ bīng zài hé zhōu chéng xià. dà léi yǔ fán èr shí rì.
是月,蒙古兵在合州城下。大雷雨凡二十日。
wǔ yuè, jiǎ chén shuò, chéng jīn zhōu kāi zhōu.
五月,甲辰朔,城金州、開州。
yǐ chǒu, zhào zhù xīn qián, yǐ kāi qìng tōng bǎo wèi wén.
乙丑,詔鑄新錢,以「開慶通寶」為文。
xīn wèi, cì lǐ bù jìn shì zhōu yīng yán yǐ xià sì bǎi sì shí èr rén jí dì chū shēn.
辛未,賜禮部進士周應炎以下四百四十二人及第、出身。
wù zhōu dà shuǐ, fā yì cāng zhèn zhī.
婺州大水,發義倉賑之。
méng gǔ huáng dì hū bì lài cì pú zhōu, zhào sòng zǐ zhēn yú dōng píng, wèn yǐ fāng lüè, duì yuē: běn cháo wēi wǔ yǒu yú, rén dé wèi qià. nán rén suǒ yǐ jù mìng zhě, tè wèi sǐ ěr. ruò tóu xiáng zhě bù shā, xié cóng zhě wù zhì, zé sòng zhī jùn xiàn kě chuán xí ér dìng yě. shí hǎo jīng cóng zhì pú, yǒu de sòng zòu yì yǐ xiàn, qí yán jǐn biān fáng, shǒu chōng yào, fán qī dào, xià zhū jiāng yì. jīng yuē: gǔ zhī yì tiān xià zhě, yǐ dé bù yǐ lì. bǐ jīn wèi yǒu bài wáng zhī xìn, wǒ nǎi kōng guó ér chū, zhū hóu kuī cì yú nèi, xiǎo mín diāo bì yú wài, jīng jiàn qí wēi, wèi jiàn qí lì yě. huáng dì yǐ jīng rú shēng, è rán yuē: rǔ yǔ zhāng bā tú yì yé? duì yuē: jīng shǎo guǎn zhāng róu jiā, cháng wén qí yì lùn. cǐ zé jīng yì shuō ěr. yīn wèi qī dào yì yǐ jìn.
蒙古皇弟呼必賚次濮州,召宋子貞於東平,問以方略,對曰:「本朝威武有餘,仁德未洽。南人所以拒命者,特畏死耳。若投降者不殺,脅從者勿治,則宋之郡縣可傳檄而定也。」時郝經從至濮,有得宋奏議以獻,其言謹邊防,守衝要,凡七道,下諸將議。經曰:「古之一天下者,以德不以力。彼今未有敗亡之釁,我乃空國而出,諸侯窺伺於內,小民凋弊於外,經見其危,未見其利也。」皇弟以經儒生,愕然曰:「汝與張巴圖議耶?」對曰:「經少館張柔家,嘗聞其議論。此則經臆說耳。」因為七道議以進。
liù yuè, lǚ wén dé chéng fēng shùn, gōng fú zhōu fú liáng, lì zhàn, dé rù zhòng qìng, jí lǜ méng chōng qiān yú sù jiā líng jiāng ér shàng. méng gǔ shǐ tiān zé fēn jūn wèi liǎng yì, shùn liú zòng jī, wén dé bài jī, tiān zé zhuī zhì zhòng qìng ér hái.
六月,呂文德乘風順,攻涪州浮梁,力戰,得入重慶,即率艨艟千餘溯嘉陵江而上。蒙古史天澤分軍為兩翼,順流縱擊,文德敗績,天澤追至重慶而還。
xīn sì, yǐ zhū yì cān zhī zhèng shì, ráo hǔ chén tóng zhī shū mì yuàn shì.
辛巳,以硃熠參知政事,饒虎臣同知樞密院事。
hé zhōu shòu wéi, zì èr yuè zhì yú shì yuè, wáng jiān gù shǒu lì zhàn, méng gǔ zhǔ lǚ dū zhū jūn gōng zhī, bù kè. qián fēng jiāng wāng dé chén, xuǎn bīng yè dēng wài chéng, jiān lǜ bīng nì zhàn. chí míng, dé chén dān qí dà hū yuē: wáng jiān, wǒ lái huó rǔ yī chéng jūn mín, yí zǎo jiàng. yǔ wèi jì, jǐ wèi fēi shí suǒ zhōng, yīn dé jí zú. huì tiān dà yǔ, gōng chéng tī zhé, hòu jūn bù kè jìn ér zhǐ.
合州受圍,自二月至於是月,王堅固守力戰,蒙古主屢督諸軍攻之,不克。前鋒將汪德臣,選兵夜登外城,堅率兵逆戰。遲明,德臣單騎大呼曰:「王堅,我來活汝一城軍民,宜早降。」語未既,幾為飛石所中,因得疾卒。會天大雨,攻城梯折,後軍不克進而止。
méng gǔ huáng dì hū bì lài cì xiāng zhōu, zhào yǐn shì dù yīng wèn nán zhēng zhī cè. yīng cóng róng duì yuē: hàn táng yǐ hái, rén jūn suǒ shì yǐ wèi guó zhě, fǎ yǔ bīng shí sān shì ér yǐ. guó wú fǎ bù lì, rén wú shí bù shēng, luàn wú bīng bù shǒu. jīn sòng jiē miè zhī, dài jiāng wáng yǐ, xìng zhī zài shèng cháo. ruò kòng xiāng fán zhī shī, wěi gē xià liú yǐ dǎo qí bèi, dà yè kě dìng yǐ. huáng dì yuè yuē: rú zhě zhōng yǒu cǐ rén hū! mìng cóng xíng, yǐ jí cí. yīng, shí shēng zhī zǐ yě.
蒙古皇弟呼必賚次相州,召隱士杜瑛問南征之策。瑛從容對曰:「漢、唐以還,人君所恃以為國者,法與兵、食三事而已。國無法不立,人無食不生,亂無兵不守。今宋皆蔑之,殆將亡矣,興之在聖朝。若控襄、樊之師,委戈下流以搗其背,大業可定矣。」皇弟悅曰:「儒者中有此人乎!」命從行,以疾辭。瑛,時升之子也。
qiū, qī yuè, guǐ hài, méng gǔ zhǔ cú yú diào yú shān, shòu wǔ shí èr. hòu zhuī shì huán sù huáng dì, miào hào xiàn zōng. shǐ tiān zé yǔ qún chén fèng sàng běi hái, yú shì hé zhōu wéi jiě.
秋,七月,癸亥,蒙古主殂於釣魚山,壽五十二。後追諡桓肅皇帝,廟號憲宗。史天澤與群臣奉喪北還,於是合州圍解。
xiàn zōng shěn duàn guǎ yán, bù lè yàn yǐn, bù hǎo chǐ mí, suī hòu fēi yì bù xǔ zhī guò zhì. chū, dìng zōng cháo, qún chén shàn quán, zhèng chū duō mén, dì jí wèi, fán yǒu zhào zhǐ, bì qīn qǐ cǎo, gēng yì shù sì, rán hòu xíng zhī. yù qún chén shén yán, cháng yuē: ěr bèi měi dé zhèn jiǎng yù zhī yán, jí zhì qì jiāo yì. zhì qì jiāo yì, ér zāi huò yǒu bù suí zhì zhě hū? lè ěr qí jiè zhī! xìng xǐ tián liè, zì wèi zūn zǔ zōng zhī fǎ, bù dǎo xí tā guó suǒ wèi. rán kù xìn wū xí bǔ shì zhī shù, fán xíng shì bì jǐn kòu zhī, dài wú xū rì.
憲宗沈斷寡言,不樂宴飲,不好侈靡,雖后妃亦不許之過制。初,定宗朝,群臣擅權,政出多門,帝即位,凡有詔旨,必親起草,更易數四,然後行之。御群臣甚嚴,嘗曰:「爾輩每得朕獎諭之言,即志氣驕逸。志氣驕逸,而災禍有不隨至者乎?樂爾其戒之!」性喜畋獵,自謂遵祖宗之法,不蹈襲它國所為。然酷信巫覡、卜筮之術,凡行事必謹叩之,殆無虛日。
cān zhī zhèng shì zhì shì cài kàng hōng, shì wén sù.
參知政事、致仕蔡抗薨,諡文肅。
bā yuè, méng gǔ huáng dì hū bì lài, qiǎn yáng wéi zhōng hǎo jīng xuān fǔ jīng hú jiāng huái, jiāng guī dé jūn xiān zhì jiāng shàng. jīng yán yú huáng dì yuē: jīng wén tú tiān xià zhī shì yú wèi rán zé yì, jiù tiān xià zhī shì yú yǐ rán zé nán, yǐ rán zhī zhōng fù yǒu wèi rán zhě, shǐ wǎng zhě bù shī ér lái zhě dé suì, shì yóu nán yě. guó jiā fèn qǐ shuò mò, miè jīn yuán, bìng xī xià, róu jīng xiāng, kè chéng dū, píng dà lǐ, lìn lì zhū yí, yǎn zhēng sì hǎi, chuí wǔ shí nián, yí lí cán xìng, yóu qì jīng hún, qián liú nún dāo dàng, dài yù jiān jǐn, zì gǔ yòng bīng, wèi yǒu ruò shì zhī jiǔ qiě duō yě. qiě kuò bīng lǜ fù, cháo xià lìng, xī chū shī, hé jìng dà jǔ, fá sòng ér tú hùn yī, yǐ zhì zé ruì, yǐ lì zé qiáng, ér shù zé wèi jǐn yě. gǒu yú zhū guó jì píng zhī hòu, chuàng fǎ lì zhì, fū bù tiáo gāng, rèn jiāng xiāng, xuǎn xián néng, píng fù zú yòng, tún nóng zú shí, nèi zhì jì jǔ, wài yù yì bèi. jīn xī shī zhī chū, jiǔ wèi jí gōng, bīng lián huò jié, dǐ ān yú wēi. wáng yí qiǎn rén bǐng mìng xíng zài, qiǎn shǐ yù sòng, lìng jiàng míng jìn bì, gē dì nà zhì, yǎn bīng xī mín, yǐ quán wú lì ér tú hòu jǔ. bǐng mìng bù cóng, rán hòu chuán xí, shì yǐ dà xìn, shǐ zhī diàn xià rén ér bù shā zhī yì. yī jūn chū xiāng dèng, yī jūn chū shòu chūn, yī jūn chū wéi yáng, sān dào bìng jìn, dōng xī lián héng, diàn xià chù yī jūn wèi zhī jié zhì, shǐ wǒ bīng lì cháng yǒu yú yù, rú shì, zé wèi lái zhī biàn huò kě mǐ, yǐ rán zhī shī huò kě jiù yě.
八月,蒙古皇弟呼必賚,遣楊惟中、郝經宣撫京湖、江淮,將歸德軍先至江上。經言於皇弟曰:「經聞圖天下之事於未然則易,救天下之事於已然則難,已然之中復有未然者,使往者不失而來者得遂,是尤難也。國家奮起朔漠,滅金源,並西夏,蹂荊襄,克成都,平大理,躪躒諸夷,奄征四海,垂五十年,遺黎殘姓,游氣驚魂,虔劉黁刂盪,殆欲殲盡,自古用兵,未有若是之久且多也。且括兵率賦,朝下令,夕出師,闔境大舉,伐宋而圖混一,以志則銳,以力則強,而術則未盡也。苟於諸國既平之後,創法立制,敷布條綱,任將相,選賢能,平賦足用,屯農足食,內治既舉,外御亦備。今西師之出,久未即功,兵連禍結,底安於危。王宜遣人稟命行在,遣使諭宋,令降名進幣,割地納質,偃兵息民,以全吾力而圖後舉。稟命不從,然後傳檄,示以大信,使知殿下仁而不殺之意。一軍出襄、鄧,一軍出壽春,一軍出維揚,三道並進,東西連橫,殿下處一軍為之節制,使我兵力常有餘裕,如是,則未來之變或可弭,已然之失或可救也。」
bǐng xū, huì bīng dù huái, huáng dì yóu dà shèng guān, zhāng róu yóu hǔ tóu guān, fēn dào bìng jìn, nán jūn jiē dùn. rén chén, cì huáng bēi, dé yán jiāng zhì zhì sī bǎng, yǒu yún: jīn xià, dié zhě wén běi bīng huì yì qǔ huáng bēi mín chuán xì fá, yóu yáng luó bǎo yǐ dù, huì yú è zhōu. huáng dì yuē: cǐ shì qián suǒ wèi yǒu, yuàn rú qí yán. shí yán jiāng zhì zhì fù shǐ yuán jiè zhēng yú lì, nüè shén, méng gǔ bīng zhì huáng bēi, yú rén xiàn zhōu wèi xiāng dǎo.
丙戌,會兵渡淮,皇弟由大勝關,張柔由虎頭關,分道並進,南軍皆遁。壬辰,次黃陂,得沿江制置司榜,有云:「今夏,諜者聞北兵會議取黃陂民船系伐,由陽邏堡以渡,會於鄂州。」皇弟曰:「此事前所未有,願如其言。」時沿江制置副使袁玠征漁利,虐甚,蒙古兵至黃陂,漁人獻舟為鄉導。
jiǔ yuè, rén yín shuò, qīn wáng mù gé zì hé zhōu qiǎn shǐ yǐ xiàn zōng xiōng wèn gào huáng dì, qǐng běi hái yǐ xì rén wàng. huáng dì yuē: wú fèng mìng nán lái, qǐ kě wú gōng jù hái! jiǎ chén, dēng xiāng lú shān, fǔ kàn dà jiāng, nán jūn yǐ dà zhōu è jiāng, jūn róng shén shèng. dǒng wén bǐng yán yú huáng dì yuē: zhǎng jiāng tiān xiǎn, sòng suǒ shì yǐ wèi guó, shì bì sǐ shǒu, bù duó qí qì bù kě, chén qǐng cháng zhī. yǐ sì, wén bǐng lǜ sǐ shì shù bǎi rén dāng qí qián, lìng qí dì wén yòng wén zhōng zài méng chōng gǔ zhào jí qū, jiào hū bì fèn, fēng jì jiāo, wén bǐng huī zhòng qū àn bó zhàn, nán jūn dà bài. míng rì, lǜ zhū jūn dù jiāng, jūn shì yǒu shàn rù mín jiā zhě, yǐ jūn fǎ cóng shì, fán suǒ fú huò xī zòng zhī, jìn wéi è zhōu, zhōng wài dà zhèn.
九月,壬寅朔,親王穆格自合州遣使以憲宗凶問告皇弟,請北還以系人望。皇弟曰:「吾奉命南來,豈可無功遽還!」甲辰,登香爐山,俯瞰大江,南軍以大舟扼江,軍容甚盛。董文炳言於皇弟曰:「長江天險,宋所恃以為國,勢必死守,不奪其氣不可,臣請嘗之。」乙巳,文炳率死士數百人當其前,令其弟文用、文忠載艨艟鼓棹疾趨,叫呼畢奮,鋒既交,文炳麾眾趨岸搏戰,南軍大敗。明日,率諸軍渡江,軍士有擅入民家者,以軍法從事,凡所俘獲悉縱之,進圍鄂州,中外大震。
jǐ wèi, sì pú wáng shàn téng hōng.
己未,嗣濮王善騰薨。
gēng shēn, xià zhào zé jǐ, miǎn yù zhū kǔn jìn bīng.
庚申,下詔責己,勉諭諸閫進兵。
yǐ yòu jiàn yì dài fū dài qìng kě qiān shū shū mì yuàn shì.
以右諫議大夫戴慶炣簽書樞密院事。
dīng mǎo, yǐ biān shì kǒng jí, mìng qún chén zòu gào tiān dì zōng miào shè jì gōng guān yuè dú zhū líng.
丁卯,以邊事孔棘,命群臣奏告天地、宗廟、社稷、宮觀、岳瀆、諸陵。
méng gǔ bīng zhì lín jiāng, zhī jūn shì chén yuán guì lì jí dēng chéng dū zhàn. lì bù néng dí, yǒu yù bào ér zǒu zhě, yuán guì yuē: sǐ bù kě qù cǐ! zuǒ yòu jù dùn. bīng zhì, yuán guì chēng mù chì mà, suì sǐ zhī, xuán qí shǒu yú dí lóu. shì wén, zèng bǎo zhāng gé dài zhì, guān qí èr zi, shì zhèng jié. méng gǔ bīng rù ruì zhōu, zhī zhōu chén chāng shì, zhì jùn yǒu shàn zhèng, bǎi xìng yōng zhī yǐ táo.
蒙古兵至臨江,知軍事陳元桂力疾登城督戰。力不能敵,有欲抱而走者,元桂曰:「死不可去此!」左右俱遁。兵至,元桂瞠目叱罵,遂死之,懸其首於敵樓。事聞,贈寶章閣待制,官其二子,諡正節。蒙古兵入瑞州,知州陳昌世,治郡有善政,百姓擁之以逃。
zhào zhū lù chū shī yǐ yù méng gǔ. chū nèi kù yín bì kào shī, qián hòu chū mín qián qī qiān qī bǎi wàn, yín bó gè yī bǎi liù wàn liǎng pǐ.
詔諸路出師以御蒙古。出內庫銀幣犒師,前後出緡錢七千七百萬,銀、帛各一百六萬兩、匹。
méng gǔ qīn yì rì shén, yòu chéng xiàng dīng dà quán nì bù yǐ wén. dōng, shí yuè, xīn wèi shuò, bà, pàn zhèn jiāng fǔ.
蒙古侵軼日甚,右丞相丁大全匿不以聞。冬,十月,辛未朔,罷,判鎮江府。
rén shēn, yǐ wú qián wèi zuǒ chéng xiàng jiān shū mì shǐ. jiǎ shì dào wèi yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, zhí rèn yī jiù, tún hàn yáng yǐ yuán è.
壬申,以吳潛為左丞相兼樞密使。賈似道為右丞相兼樞密使,職任依舊,屯漢陽以援鄂。
qián rù xiàng, shǒu yán: è zhǔ bèi bīng, hú nán rǎo dòng, tuī yuán huò gēn, yóu jìn nián jiān chén xiǎn shì, shè wèi xū yì, mí guó wù jūn, fù hè féng yíng, rén jiān kōng xū, míng jié sàng bài, zhōng jiā jué xiǎng, yú nìng chéng fēng. tiān nù ér bì xià bù zhī, rén yuàn ér bì xià bù chá, rěn zhì bīng gē zhī huò, jī wèi zōng shè zhī yōu. zhāng jiàn gāo zhù, cháng yǔ dīng dà quán tóng guān, qīng xīn fù lì, liè jī yào tú. xiāo tài lái děng qún xiǎo zǔn dá, guó shì rì fēi, jìn yín zhì yú jīn rì. shěn yán shí zhào yǔ zhī fù xīn zhǎo yá, ér rèn tái chén, gān wèi zhī bó jī, jiān dǎng pán jù, xuè mài guàn chuān, yǐ qī bì xià. zhì wēi luàn zhě, jiē cǐ děng xiǎo rén wèi zhī. yí lìng dà quán zhì shì, yán děng yǔ cí, zhù děng jī guǎn zhōu jūn. bù bào.
潛入相,首言:「鄂渚被兵,湖南擾動,推原禍根,由近年奸臣險士,設為虛議,迷國誤君,附和逢迎,仁堅空虛,名節喪敗,忠嘉絕響,諛佞成風。天怒而陛下不知,人怨而陛下不察,稔致兵戈之禍,積為宗社之憂。章鑒、高鑄,嘗與丁大全同官,傾心附麗,躐躋要途。蕭泰來等群小噂沓,國事日非,浸淫至於今日。沈炎實趙與之腹心爪牙,而任台臣,甘為之搏擊,奸黨盤踞,血脈貫穿,以欺陛下。致危亂者,皆此等小人為之。宜令大全致仕,炎等與祠,鑄等羈管州軍。」不報。
jiǔ jiāng zhì zhì fù shǐ yuán jiè, dīng dà quán zhī dǎng yě, tān qiě kè rén wǔ, cuàn jiè yú nán xióng fǔ, xún yí wàn ān jūn.
九江制置副使袁玠,丁大全之黨也,貪且刻;壬午,竄玠於南雄府,尋移萬安軍。
zhōng shū shè rén hóng qín yán: dīng dà quán guǐ yù zhī zī, chuān yú zhī xíng, yǐn yòng xiōng è, xiàn hài zhōng liáng, è sāi yán lù, zhuó luàn cháo gāng, qǐng zhuī guān yuǎn cuàn yǐ shēn guó fǎ. yù shǐ zhū pí sūn děng xiāng jì lùn: dà quán jiān huí xiǎn jiǎo, hěn hài tān cán, jiǎ bì xià zhī xíng wēi yǐ qián tiān xià zhī kǒu, xié bì xià zhī jué lù yǐ lóng tiān xià zhī cái. ráo hǔ chén yòu lùn qí jué yán lù huài rén cái, jié mín lì wù biān fáng sì zuì. guǐ wèi, zhào dà quán luò zhí, zhì shì.
中書舍人洪芹言:「丁大全鬼蜮之資,穿窬之行,引用兇惡,陷害忠良,遏塞言路,濁亂朝綱,請追官遠竄以伸國法。」御史硃貔孫等相繼論:「大全奸回險狡,很害貪殘,假陛下之刑威以鉗天下之口,挾陛下之爵祿以籠天下之財。」饒虎臣又論其絕言路、壞人才,竭民力、誤邊防四罪。癸未,詔大全落職,致仕。
xiān shì dīng dà quán shǐ qí sī rén wèi zhè xī tí jǔ cháng píng, jǐn duó tíng mín yán běn qián, chōng xiàn xiàn zhī shù, bù zú zé gū jí xū tān, yí lù sāo dòng. dà quán jì chì, yǐ sūn zi xiù dài zhī. zi xiù hái qián zhèng yán běn qián wǔ qiān yú wàn guàn, zòu shěng huá tíng chá yán fēn sī, dìng héng liáng zhī fēi fǎ duō qǔ zhě, yú shì liú xǐ fù yè.
先是丁大全使其私人為浙西提舉常平,盡奪亭民鹽本錢,充獻羨之數,不足則估籍虛攤,一路騷動。大全既斥,以孫子秀代之。子秀還前政鹽本錢五千餘萬貫,奏省華亭茶鹽分司,定衡量之非法多取者,於是流徙復業。
yǐ yǒu, léi.
乙酉,雷。
shí biān bào rì jí, lín ān tuán jié yì yǒng, zhāo mù xīn bīng, zēng zhú píng jiāng shào xìng qìng yuán chéng bǎo, cháo yě zhèn kǒng. nèi shì dǒng sòng chén qǐng dì qiān dōu sì míng yǐ bì fēng dí, jūn qì dà jiān hé zi jǔ yán yú wú qián yuē: ruò shàng xíng xìng, zé jīng shī bǎi wàn shēng líng hé suǒ yī lài? yù shǐ zhū pí sūn yì yán: luán yú yī dòng, zé sān biān zhī jiāng shì wǎ jiě, sì fāng zhī dào zéi fēng qǐ, bì bù kě. huì huáng hòu yì qǐng liú bì yǐ ān mín xīn, dì suì zhǐ. hǎi níng jié dù shǐ pàn guān wén tiān xiáng shàng yán qǐng zhǎn sòng chén, bù bào.
時邊報日急,臨安團結義勇,招募新兵,增築平江、紹興、慶元城堡,朝野震恐。內侍董宋臣請帝遷都四明以避鋒鏑,軍器大監何子舉言於吳潛曰:「若上行幸,則京師百萬生靈何所依賴?」御史硃貔孫亦言:「鑾輿一動,則三邊之將士瓦解,四方之盜賊蜂起,必不可。」會皇后亦請留蹕以安民心,帝遂止。海寧節度使判官文天祥上言請斬宋臣,不報。
shí yī yuè, yǐ mǎo, yǐ zhào cài wèi jiāng dōng xī xuān fǔ shǐ, xǔ pián yí xíng shì.
十一月,乙卯,以趙蔡為江東、西宣撫使,許便宜行事。
méng gǔ wéi è zhōu. dōu tǒng zhāng shèng quán zhōu shì, yǐ chéng wēi zài dàn xī, dēng chéng yù zhī yuē: chéng jǐ wèi rǔ jiā yǒu, dàn zǐ nǚ yù bó jiē zài jiāng tái, kě cóng bǐ qǔ. méng gǔ xìn zhī, suì fén chéng wài jū mín, jiāng tuì, huì gāo dá děng yǐn bīng zhì, jiǎ shì dào yì tún hàn yáng wèi yuán, méng gǔ nǎi fù jìn gōng. qiǎn chè chén bā tú ěr lǐng bīng tóng jiàng rén yù è zhōu shǐ jiàng, dǐ chéng xià, shèng shā jiàng zhě, yǐ jūn chū xí chè chén bā tú ěr. méng gǔ bīng shì shèng, shèng zhàn sǐ, dá yīng chéng gù shǒu. xiān shì dá shì qí wǔ yǒng, shū yì shì dào, měi jiàn dū zhàn, jí xì zhī yuē: wēi jīn zhě hé néng wèi zāi! jiāng zhàn, bì xū shì dào qīn láo shǐ chū, fǒu zé shǐ jūn shì huā yú qí mén. lǚ wén dé chǎn shì shì dào, shǐ rén ā yuē: xuān fǔ zài cǐ, hé gǎn ěr yé! cáo shì xióng xiàng shì bì jiē cóng zài jūn, shì wèi cháng guān bái, shì dào yóu shì xián sān rén ér qīn wén dé.
蒙古圍鄂州。都統張勝權州事,以城危在旦夕,登城諭之曰:「城己為汝家有,但子女玉帛皆在將台,可從彼取。」蒙古信之,遂焚城外居民,將退,會高達等引兵至,賈似道亦屯漢陽為援,蒙古乃復進攻。遣徹辰巴圖爾領兵同降人諭鄂州使降,抵城下,勝殺降者,以軍出襲徹辰巴圖爾。蒙古兵勢盛,勝戰死,達嬰城固守。先是達恃其武勇,殊易似道,每見督戰,即戲之曰:「巍巾者何能為哉!」將戰,必須似道親勞始出,否則使軍士嘩於其門。呂文德諂事似道,使人呵曰:「宣撫在此,何敢爾耶!」曹世雄、向士璧皆從在軍,士未嘗關白,似道由是銜三人而親文德。
shí zhū lù zhòng bīng xián jù yú è, wú qián yòng yù shǐ ráo yīng zi yán, yí shì dào yú huáng zhōu. huáng suī xià liú, shí dāng bīng chōng, sūn hǔ chén yǐ jīng qí qī bǎi sòng zhī. zhì píng cǎo píng, hòu qí yán qián yǒu běi bīng, shì dào dà jù, wèi zuǒ yòu yuē: nài hé? hǔ chén nì, shì dào chū zhàn, shì dào tàn yuē: sǐ yǐ! xī bù guāng míng jùn wěi ěr! jí běi bīng zhì, nǎi lǎo ruò bù suǒ lüè jīn bó zǐ nǚ ér hái zhě, jiāng xī jiàng jiāng chǔ zài xìng qí niú xiān zhī. hǔ chén chū, qín zài xìng, shì dào suì rù huáng zhōu.
時諸路重兵咸聚於鄂,吳潛用御史饒應子言,移似道於黃州。黃雖下流,實當兵沖,孫虎臣以精騎七百送之。至蘋草坪,候騎言前有北兵,似道大懼,謂左右曰:「奈何?」虎臣匿,似道出戰,似道嘆曰:「死矣!惜不光明俊偉爾!」及北兵至,乃老弱部所掠金帛子女而還者,江西降將儲再興騎牛先之。虎臣出,擒再興,似道遂入黃州。
méng gǔ wū lán hā dá, lǜ qí sān qiān, mán bó wàn rén, pò héng shān, xùn nèi dì, shǒu jiāng chén bīng liù wàn yǐ qí. wū lán hā dá shǐ ā zhū qián zì jiān dào chōng qí zhōng jiān, dà bài zhī, chéng shèng cù bīn xiàng èr zhōu, rù jìng jiāng fǔ, lián pò chén yuán, zhí dǐ tán zhōu. nán jūn duàn qí guī lù, wū lán hā dá chū nán jūn hòu, mìng ā zhū jiā jī, nán jūn bài zǒu, suì bì tán zhōu chéng xià.
蒙古烏蘭哈達,率騎三千,蠻、僰萬人,破橫山,徇內地,守將陳兵六萬以俟。烏蘭哈達使阿珠潛自間道沖其中堅,大敗之,乘勝蹴賓、象二州,入靜江府,連破辰、沅,直抵潭州。南軍斷其歸路,烏蘭哈達出南軍後,命阿珠夾擊,南軍敗走,遂壁潭州城下。
rùn yuè, guǐ yǒu, xuě. chū fēng zhuāng kù chǔ bì èr shí wàn zhèn dōu mín, sān yá zhū jūn yì rú zhī.
閏月,癸酉,雪。出封樁庫楮幣二十萬賑都民,三衙諸軍亦如之。
dīng chǒu, yǐ xiàng shì bì wèi hú nán zhì zhì fù shǐ zhī tán zhōu. jiǎ shēn, yǐ lǚ wén dé wèi jīng xī hú běi ān fǔ shǐ zhī è zhōu.
丁丑,以向士璧為湖南制置副使、知潭州。甲申,以呂文德為京西湖北安撫使、知鄂州。
méng gǔ ā lēi dá ěr hún tǎ hā tuō guǒ sī tuō lǐ qí děng móu lì é liè bù gé, ā lēi dá ěr shǐ tuō lǐ qí kuò bīng yú mò nán zhū zhōu, ér yòu chéng chuán xíng mò běi zhū jùn diào bīng, qù kāi píng jǐn bǎi yú lǐ. huáng dì hū bì lài fēi hóng jí lǐ shì shǐ rén wèi zhī yuē: fā bīng dà shì, tài zǔ huáng dì céng sūn zhēn jiǎn zài cǐ, hé gù bù lìng zhī zhī? ā lēi dá ěr bù néng dá. yòu wén tuō lǐ qí yì zhì yàn, fēi jí qiǎn shǐ chí zhì huáng dì hū bì lài jūn qián mì bào, lìng sù hái.
蒙古阿勒達爾、琿塔哈、托果斯、托里齊等謀立額埒布格,阿勒達爾使托里齊括兵於漠南諸州,而又乘傳行漠北諸郡調兵,去開平僅百餘里。皇弟呼必賚妃鴻吉里氏使人謂之曰:「發兵大事,太祖皇帝曾孫珍戩在此,何故不令知之?」阿勒達爾不能答。又聞托里齊亦至燕,妃即遣使馳至皇弟呼必賚軍前密報,令速還。
huáng dì zhào qún chén yì, hǎo jīng yuē: yì yán zhī jìn tuì cún wáng ér bù shī qí zhèng zhě, qí wéi shèng rén hū! guó jiā zì píng jīn yǐ lái, wéi wù jìn qǔ, lǎo shī fèi cái, sān shí nián yǐ. jīn guó nèi kōng xū, tǎ qí shí lǎ zhū wáng, guān wàng suǒ lì, mò bù jì yú shén qì, yī yǒu jiǎo yān, huò qǐ róng xīn, xiān rén jǔ shì, fù bèi shòu dí, dà shì qù yǐ. qiě é lǜ bù gé yǐ lìng tuō lǐ qí xíng shàng shū shì, jù yàn dōu, àn tú jí, hào lìng zhū dào, xíng huáng dì shì yǐ. suī dài wáng sù yǒu rén wàng, qiě wò zhòng bīng, dú bù jiàn jīn shì zōng hǎi líng zhī shì hū? ruò bǐ guǒ chēng yí zhào, biàn zhèng wèi hào, xià zhào zhōng yuán, xíng chì jiāng shàng, yù guī dé hū? yuàn dài wáng yǐ shè jì wèi niàn, yǔ sòng yì hé, lìng gē huái nán hàn shàng zǐ kuí liǎng lù, dìng jiāng jiè suì bì, zhì zī zhòng, lǜ qīng qí ér guī, zhí zào yàn dōu, zé bǐ zhī jiān móu, bīng shì wǎ jiě qiǎn yī jūn yíng dà xíng líng yù, shōu huáng dì xǐ, qiǎn shǐ zhào shí lǎ é lǜ mù gé zhū wáng huì sàng hé lín, chà guān yú zhū lù fǔ wèi ān jí, mìng wáng zǐ zhēn jiǎn zhèn shǒu yàn dōu, shì yǐ xíng shì, zé dà bǎo yǒu guī, ér shè jì ān yǐ. huáng dì rán zhī.
皇弟召群臣議,郝經曰:「《易》言『知進退存亡而不失其正者,其惟聖人乎!』國家自平金以來,惟務進取,老師費財,三十年矣。今國內空虛,塔齊、實喇諸王,觀望所立,莫不覬覦神器,一有狡焉,或啟戎心,先人舉事,腹背受敵,大事去矣。且額寽布格已令托里齊行尚書事,據燕都,按圖籍,號令諸道,行皇帝事矣。雖大王素有人望,且握重兵,獨不見金世宗、海陵之事乎?若彼果稱遺詔,便正位號,下詔中原,行敕江上,欲歸得乎?願大王以社稷為念,與宋議和,令割淮南、漢上、梓、夔兩路,定疆界歲幣,置輜重,率輕騎而歸,直造燕都,則彼之奸謀,冰釋瓦解;遣一軍迎大行靈轝,收皇帝璽,遣使召實喇、額寽、穆格諸王會喪和林,差官於諸路撫慰安輯,命王子珍戩鎮守燕都,示以形勢,則大寶有歸,而社稷安矣。」皇弟然之。
nǎi fā niú tóu shān, shēng yán zhí qū lín ān, jiǎ shì dào dà jù. huì hé zhōu wáng jiān qiǎn ruǎn sī cōng diào jí liú yǐ méng gǔ zhǔ fù wén, shì dào yì shāo jiě, qiǎn sòng jīng qǐng hé, yuàn qǐng xíng rén huì yì. zhào bì qǐng xíng, huáng dì qiǎn zhī. bì dēng chéng, sòng jīng yuē: běi bīng ruò xuán shī, yuàn gē jiāng wèi jiè, qiě suì fèng yín juàn gè èr shí wàn. bì yuē: dà jūn zhì pú zhōu, chéng yǒu shì qǐng, yóu huò jiàn cóng. jīn yǐ dù jiāng, shì yán hé yì! jiǎ zhì zhì jīn yān zài yé? bì xíng shí, hū bì lài jiè zhī yuē: rǔ dēng chéng, bì shì wú qí, qí gōng, sù guī kě yě. zhì shì, shì jiàn qí jūn zhōng qí dòng, nǎi yuē: qí tā rì fù yì zhī. suì guī.
乃發牛頭山,聲言直趨臨安,賈似道大懼。會合州王堅遣阮思聰掉急流以蒙古主訃聞,似道意稍解,遣宋京請和,願請行人會議。趙璧請行,皇弟遣之。璧登城,宋京曰:「北兵若旋師,願割江為界,且歲奉銀、絹各二十萬。」璧曰:「大軍至濮州,誠有是請,猶或見從。今已渡江,是言何益!賈制置今焉在耶?」璧行時,呼必賚戒之曰:「汝登城,必視吾旗,旗功,速歸可也。」至是,適見其軍中旗動,乃曰:「俟它日複議之。」遂歸。
huáng dì bá zhài běi qù, liú zhāng jié, yán wàng yǐ piān shī hòu hú nán wū lán hā dá zhī shī.
皇弟拔寨北去,留張杰,閻旺以偏師候湖南烏蘭哈達之師。
shí èr yuè, jǐ hài shuò, jiǎ shì dào yán è zhōu wéi jiě.
十二月,己亥朔,賈似道言鄂州圍解。
xīn hài, zhào gǎi míng nián wèi jǐng dìng yuán nián.
辛亥,詔改明年為景定元年。
méng gǔ wū lán hā dá gōng tán zhōu shén jí, shuài chén xiàng shì bì jí lì shǒu yù, jì zhì fēi jiāng jūn, yòu mù dòu nǔ shè, zhāo xī dēng chéng fǔ láo. wén méng gǔ hòu jūn qiě zhì, qiǎn wáng fǔ yòu shuài wǔ bǎi zhòng chān zhī, yù yú nán yuè shì, dà zhàn, què zhī. huáng dì hū bì lài qiǎn tè mò qí jiāng bīng yíng wū lán hā dá, suì jiě wéi, yǐn bīng qù hú nán.
蒙古烏蘭哈達攻潭州甚急,帥臣向士璧極力守御,既置飛江軍,又募斗弩社,朝夕登城撫勞。聞蒙古後軍且至,遣王輔佑帥五百眾覘之,遇於南嶽市,大戰,卻之。皇弟呼必賚遣特默齊將兵迎烏蘭哈達,遂解圍,引兵趣湖南。
méng gǔ huáng dì hū bì lài jūn hái zhì yàn, tuō lǐ qí fāng kuò mín bīng, mín shén kǔ zhī. huáng dì jié qí yóu, tuō yǐ xiān dì lín zhōng zhī mìng. huáng dì zhī qí jiāng wèi luàn, suǒ jí bīng jiē zòng zhī, rén xīn dà yuè.
蒙古皇弟呼必賚軍還至燕,托里齊方括民兵,民甚苦之。皇弟詰其由,托以先帝臨終之命。皇弟知其將為亂,所集兵皆縱之,人心大悅。