qǐ zhāo yáng zuò è èr yuè, jǐn zhe yōng shè tí gé shí èr yuè, fán liù nián.
起昭陽作噩二月,盡著雍攝提格十二月,凡六年。
huì tuō huān tè mù ěr, míng zōng zhī zhǎng zi, mǔ nán fù lǔ shì, yán yòu qī nián sì yuè bǐng yín, shēng dì yú běi fāng. tiān lì èr nián, míng zōng bēng. zhì shùn yuán nián sì yuè, xǐ dì yú gāo lì míng nián, yí yú guǎng xī zhī jìng jiāng.
諱托歡特穆爾,明宗之長子,母南富魯氏,延祐七年四月丙寅,生帝於北方。天曆二年,明宗崩。至順元年四月,徙帝於高麗;明年,移於廣西之靜江。
yuán tǒng yuán nián
◎元統元年
chūn, èr yuè, tuō huān tè mù ěr běi xíng zhì liáng xiāng, jīng shī jù lǔ bù yíng zhī. yǎ kè tè mù ěr bìng mǎ ér xíng, yú mǎ shàng jǔ biān zhǐ huà, gào yǐ guó jiā duō nán, qiǎn shǐ fèng yíng zhī gù, ér tuō huān tè mù ěr yī wú chóu dá. yǎ kè tè mù ěr yí qí yì bù kě cè, qiě kǒng zhuī lǐ míng zōng bào bēng zhī gù, xīn zhì rì yǐ mào luàn. huì tài shǐ yì yán tuō huān tè mù ěr bù kě lì, lì zé tiān xià luàn, yǐ gù yì wèi jué. qiān yán zhě shù yuè, guó shì jiē jué yú yǎ kè tè mù ěr, zòu huáng tài hòu ér xíng zhī.
春,二月,托歡特穆爾北行至良鄉,京師具鹵簿迎之。雅克特穆爾並馬而行,於馬上舉鞭指畫,告以國家多難,遣使奉迎之故,而托歡特穆爾一無酬答。雅克特穆爾疑其意不可測,且恐追理明宗暴崩之故,心志日以瞀亂。會太史亦言托歡特穆爾不可立,立則天下亂,以故議未決。遷延者數月,國事皆決於雅克特穆爾,奏皇太后而行之。
yǎ kè tè mù ěr zì wén zōng fù pì, suì bǐng dà quán, xié zhèn zhǔ zhī wēi, sì yì wú jì, yī yàn huò zǎi shí sān mǎ. qǔ tài dìng dì hòu wèi fū rén, qián hòu shàng zōng shì zhī nǚ sì shí rén, huò yǒu jiāo lǐ sān rì jù qiǎn guī zhě. hòu fáng chōng chì, bù néng jǐn shí, yī rì yàn zhào shì yán jiā, nán nǚ liè zuò, míng wèi yuān yāng huì, jiàn zuò yú yī fù sè shén lì, wèn yuē: cǐ wèi shuí? yì yù yǔ jù guī, zuǒ yòu yuē: cǐ tài shī jiā rén yě. zhì shì huāng yín rì shén, tǐ léi, nì xuè ér sǐ.
雅克特穆爾自文宗復辟,遂秉大權,挾震主之威,肆意無忌,一宴或宰十三馬。取泰定帝後為夫人,前後尚宗室之女四十人,或有交禮三日遽遣歸者。後房充斥,不能盡識,一日宴趙世延家,男女列坐,名為鴛鴦會,見坐隅一婦色甚麗,問曰:「此為誰?」意欲與俱歸,左右曰:「此太師家人也。」至是荒淫日甚,體羸,溺血而死。
tài hòu nǎi yǔ dà chén dìng yì lì tuō huān tè mù ěr, qiě yuē: wàn suì zhī hòu, qí chuán wèi yú yǎ kè tè gǔ sī, ruò wǔ zōng rén zōng gù shì. zhū wáng zōng qī fèng shàng xǐ shòu quàn jìn. liù yuè, jǐ sì, tuō huān tè mù ěr jí huáng dì wèi yú shàng dōu. zhào shè tiān xià.
太后乃與大臣定議立托歡特穆爾,且曰:「萬歲之後,其傳位於雅克特古斯,若武宗、仁宗故事。」諸王、宗戚奉上璽綬勸進。六月,己巳,托歡特穆爾即皇帝位於上都。詔赦天下。
xīn wèi, mìng bā yán wèi tài shī zhōng shū yòu chéng xiàng jiān xiū guó shǐ, sà dūn wèi tài fù zuǒ chéng xiàng.
辛未,命巴延為太師、中書右丞相、監修國史,薩敦為太傅、左丞相。
shí yǒu ā lǔ huī tè mù ěr zhě, míng zōng qīn chén yě, yán yú dì yuē: tiān xià shì zhòng, yí wěi zǎi xiàng jué zhī, shù kě zé qí chéng gōng. ruò gōng zì tīng duàn, zé bì fù è míng. dì xìn zhī, yóu shì shēn jū gōng zhōng, měi shì jué yú zǎi xiàng, ér jǐ wú suǒ zhuān yān.
時有阿魯輝特穆爾者,明宗親臣也,言於帝曰:「天下事重,宜委宰相決之,庶可責其成功。若躬自聽斷,則必負惡名。」帝信之,由是深居宮中,每事決於宰相,而己無所專焉。
shì yuè, dà lín yǔ, jīng jī shuǐ, píng dì zhàng yú. jīng shuǐ yì, guān zhōng shuǐ zāi. huáng hé dà yì, hé nán shuǐ zāi. liǎng huái hàn, mín dà jī.
是月,大霖雨,京畿水,平地丈餘。涇水溢,關中水災。黃河大溢,河南水災。兩淮旱,民大飢。
dì chū shòu fú jiè shí, jiàn mǎ hā lǎ fú qián yǒu wù wèi gōng, yīn wèn xué shì shí lǎ bo yuē: cǐ hé wù? yuē: yáng xīn. dì yuē: céng wén yòng rén xīn gān zhě, yǒu zhū? yuē: wén zhī, ér wèi cháng mù dǔ. qǐng wèn lài ma. lài ma zhě, dì shī yě. dì suì mìng shí lǎ bo wèn zhī, dá yuē: yǒu zhī, fán rén méng dǎi xīn hài rén zhě, shì jué, zé yǐ qí xīn gān zuò gōng ěr. yuē: cǐ yáng céng hài rén hū? dì shī bù néng dá.
帝初受佛戒時,見瑪哈喇佛前有物為供,因問學士實喇卜曰:「此何物?」曰:「羊心。」帝曰:「曾聞用人心肝者,有諸?」曰:「聞之,而未嘗目睹。請問賴嘛。」賴嘛者,帝師也。帝遂命實喇卜問之,答曰:「有之,凡人萌歹心害人者,事覺,則以其心肝作供耳。」曰:「此羊曾害人乎?」帝師不能答。
qián hàn lín xué shì wú chéng zú. chéng dá wèn wěi wěi, shǐ rén huàn ruò bīng shì. sì fāng zhī shì, lái xué zhě bù xià qiān shù bǎi rén, chēng wèi cǎo lú xiān shēng. zú nián bā shí wǔ. zèng jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng, zhuī fēng jiān chuān jùn gōng, shì wén zhèng.
前翰林學士吳澄卒。澄答問亹亹,使人渙若冰釋。四方之士,來學者不下千數百人,稱為草廬先生。卒年八十五。贈江西行省左丞,追封監川郡公,諡文正。
qiū, qī yuè, lín yǔ.
秋,七月,霖雨。
bā yuè, rén shēn, gǒng chāng huī zhōu shān bēng.
八月,壬申,鞏昌徽州山崩。
shì yuè, lì qí chè shì wèi huáng hòu. hòu, yǎ kè tè mù ěr zhī nǚ yě.
是月,立奇徹氏為皇后。後,雅克特穆爾之女也。
kuí zhāng gé shì shū xué shì yú jí xiè bìng guī.
奎章閣侍書學士虞集謝病歸。
chū, yù shǐ zhōng chéng mǎ zǔ cháng, qiú jí jiàn yǐn qí kè gōng bó suì, jí yuē: shì zi suī xiǎo yǒu cái, rán fēi yuǎn qì, kǒng bù de lìng zhōng. zǔ cháng gù qǐng, jí gù jù zhī, zǔ cháng bù yuè. níng zōng bēng, dà chén jiāng lì dì, yòng zhì dà gù shì, zhào zhū lǎo chén fù shàng dōu yì zhèng, jí zài zhào liè, zǔ cháng shǐ rén gào zhī yuē: yù shǐ yǒu yán. nǎi xiè bìng guī lín chuān. chū, wén zōng chù dì jū jiāng nán, shǐ jí shū zhào bō gào zhōng wài. shí shěng tái chén jiē wén zōng sù suǒ xìn yòng, yù shǐ yì bù gǎn chì yán qí shì, yì zài fěng jí sù qù ér yǐ. bó suì hòu zuò shì jiàn shā, shì nǎi fú jí zhī rén.
初,御史中丞馬祖常,求集薦引其客龔伯璲,集曰:「是子雖小有才,然非遠器,恐不得令終。」祖常固請,集固拒之,祖常不悅。寧宗崩,大臣將立帝,用至大故事,召諸老臣赴上都議政,集在召列,祖常使人告之曰:「御史有言。」乃謝病歸臨川。初,文宗黜帝居江南,使集書詔播告中外。時省、台臣皆文宗素所信用,御史亦不敢斥言其事,意在諷集速去而已。伯璲後坐事見殺,世乃服集知人。
jiǔ yuè, jiǎ yín, zhōng shū shěng yán: guān yuán dì shēng, zhì ài xuǎn fǎ, qǐng zì xǐng yuàn tái guān wài, qí yú bù xǔ dì shēng. cóng zhī.
九月,甲寅,中書省言:「官員遞升,窒礙選法,請自省、院、台官外,其餘不許遞升。」從之。
gēng shēn, zhào tài shī yòu chéng xiàng bā yán, tài fù zuǒ chéng xiàng sà dūn, zhuān lǐ guó jiā dà shì, yú jiē bù de jiān lǐng sān zhí.
庚申,詔太師、右丞相巴延,太傅、左丞相薩敦,專理國家大事,餘皆不得兼領三職。
zhào miǎn rú rén yì.
詔免儒人役。
qín zhōu shān bēng.
秦州山崩。
dōng, shí yuè, bǐng yín, fèng zhōu shān bēng.
冬,十月,丙寅,鳳州山崩。
wù chén, zhào gǎi zhì shùn sì nián wèi yuán tǒng yuán nián.
戊辰,詔改至順四年為元統元年。
zhōng shū shěng chén yán: fán cháo hè yù yǔ, qǐng biàn fú xíng lǐ. cóng zhī.
中書省臣言:「凡朝賀遇雨,請便服行禮。」從之。
dīng chǒu, yī huáng tài hòu xíng nián zhī shù, shì fàng zuì qiú èr shí qī rén.
丁丑,依皇太后行年之數,釋放罪囚二十七人。
wù zǐ, fēng sà dūn wèi róng wáng, téng jí sī xí fù fēng wèi tài píng wáng.
戊子,封薩敦為榮王,騰吉斯襲父封為太平王。
gēng yín, zhōng shū shěng chén qǐng jí yì wǔ zōng yīng zōng míng zōng sān cháo huáng hòu shēng fù. yǎn shèng gōng kǒng sī huì zú, zi kè jiān xí.
庚寅,中書省臣請集議武宗、英宗、明宗三朝皇后升祔。衍聖公孔思晦卒,子克堅襲。
shí yī yuè, bǐng shēn, kǒng chāng chéng jì xiàn dì liè shān bēng, lìng yǒu sī zhèn bèi zāi rén mín.
十一月,丙申,恐昌成紀縣地裂山崩,令有司賑被災人民。
xīn chǒu, qǐ zōng máo diàn.
辛丑,起棕毛殿。
xīn hài, zhuī shì jì yǎ ěr huáng dì wèi shèng míng yuán xiào huáng dì, miào hào wén zōng. shí qǐn miào wèi jiàn, yú yīng zōng shì cì quán jié cǎi diàn yǐ fèng ān shén zhǔ.
辛亥,追諡濟雅爾皇帝為聖明元孝皇帝,廟號文宗。時寢廟未建,於英宗室次權結采殿以奉安神主。
fēng bā yán wèi qín wáng.
封巴延為秦王。
jiāng xī hú guǎng jiāng zhè hé nán fù lì què chá yùn sī.
江西、湖廣、江浙、河南復立榷茶運司。
shì rì, qín zhōu shān bēng dì liè.
是日,秦州山崩地裂。
yǐ mǎo, yǐ yǎ kè tè mù ěr píng jiāng suǒ cì tián wǔ bǎi qǐng, fù cì qí zi téng jí sī.
乙卯,以雅克特穆爾平江所賜田五百頃,復賜其子騰吉斯。
zhào qín wáng yòu chéng xiàng bā yán, róng wáng zuǒ chéng xiàng sà dūn, zǒng bǎi guān, zǒng shù zhèng.
詔秦王、右丞相巴延,榮王、左丞相薩敦,總百官,總庶政。
shí èr yuè, yǐ chǒu, guǎng xī yáo kòu hú nán, xiàn dào zhōu, qiān hù guō zhèn zhàn sǐ, yáo fén lüè ér qù.
十二月,乙丑,廣西猺寇湖南,陷道州,千戶郭震戰死,猺焚掠而去。
rén shēn, qiǎn shěng tái guān fēn lǐ tiān xià qiú, zuì zhuàng míng zhě chù jué, yuān zhě biàn zhī, yí zhě yàn zhī, yān zhì zhě zuì qí yǒu sī.
壬申,遣省台官分理天下囚,罪狀明者處決,冤者辨之,疑者讞之,淹滯者罪其有司。
yǐ hài, wèi huáng tài hòu zhì huī zhèng yuàn, shè guān shǔ sān bǎi liù shí yǒu liù yuán.
乙亥,為皇太后置徽政院,設官屬三百六十有六員。
jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi, shàng shū chén shí zhèng wǔ shì: qí yī yuē tài shǐ yán míng nián sān yuè guǐ mǎo wàng, rì shí jì, sì yuè wù wǔ shuò, rì yòu shí. huáng shàng yí fèn gān gāng, xiū xíng zhèng, shū yuǎn xié nìng, zhuān rèn zhōng liáng, shù kě xiāo mǐ zāi biàn yǐ wèi zhēn xiáng. èr yuē qīn sì jiāo miào. sān yuē bó xuǎn xūn jiù zhī zǐ duān jǐn zhèng zhí zhě, qián hòu fǔ dǎo, shǐ xī xì zhī shì bù jiē yú mù, lǐ sú zhī yán bù jí yú ěr, zé shèng dé rì xīn yǐ. sì yuē shū jī zhī chén gù yí zūn chǒng, rán bì shǎng fá gōng zé mín xīn fú. wǔ yuē mǐ ān dào zéi, zhèn jiù jī mín. duō ěr jì bā lēi, mù hū lī qī shì sūn yě.
監察御史多爾濟巴勒,上疏陳時政五事:「其一曰太史言明年三月癸卯望,日食既,四月戊午朔,日又食。皇上宜奮乾綱,修刑政,疏遠邪佞,專任忠良,庶可消弭災變以為禎祥。二曰親祀郊廟。三曰博選勛舊之子端謹正直者,前後輔導,使嬉戲之事不接於目,俚俗之言不及於耳,則聖德日新矣。四曰樞機之臣固宜尊寵,然必賞罰公則民心服。五曰弭安盜賊,賑救饑民。多爾濟巴勒,穆呼哩七世孫也。
shì yuè, hé nán jiāng běi xíng shěng píng zhāng zhèng shì yuè zhù zú.
是月,河南、江北行省平章政事岳柱卒。
yuè zhù tiān zī xiào yǒu, shì jīng shǐ, zì tiān wén yī yào zhī shū, wú bù jiù jí. dù liàng hóng kuò, yǒu qī zhī zhě, tián bù wèi yì, huò wèn zhī, zé yuē bǐ zì qī yě, wǒ hé yǔ yān! mǔ gào shì yì cháng chēng zhī yuē: wú zi, gǔ rén yě.
岳柱天資孝友,嗜經史,自天文、醫藥之書,無不究極。度量弘廓,有欺之者,恬不為意,或問之,則曰;「彼自欺也,我何與焉!」母郜氏亦嘗稱之曰:「吾子,古人也。」
tóng suì, yǐ xíng bù shàng shū dá ěr mǎ wèi liáo yáng xíng shěng cān zhī zhèng shì. gāo lì guó shǐ cháo jīng, dào guò liáo yáng, yè xíng shěng guān, gè fèng bù sì pǐ, shū yī fú, yòng zhēng dōng shěng yìn fēng zhī. dá ěr mǎ jié qí shǐ yuē: guó jiā shè yìn, yǐ shǔ gōng dú, fáng jiān wěi, hé wèi fēng sī shū? kuàng rǔ chū guó shí, wǒ shàng zài jīng, wèi wèi liáo yáng shěng guān, jīn hé gù yǒu shū yí wǒ? rǔ jūn chén hé qī zhà rú shì yé? shǐ cí qū, hái qí shū yǔ bù. dá ěr mǎ, gāo chāng rén yě.
同歲,以刑部尚書達爾瑪為遼陽行省參知政事。高麗國使朝京,道過遼陽,謁行省官,各奉布四匹,書一幅,用征東省印封之。達爾瑪詰其使曰:「國家設印,以署公牘,防奸偽,何為封私書?況汝出國時,我尚在京,未為遼陽省官,今何故有書遺我?汝君臣何欺詐如是耶?」使辭屈,還其書與布。達爾瑪,高昌人也。
guó zhì, rì jìn yù shàn yòng wǔ yáng, ér dì zì jí wèi yǐ lái, rì jiǎn yī bàn, yǐ suì jì zhī, shěng yáng sān bǎi wǔ shí yǒu qí.
國制,日進御膳用五羊,而帝自即位以來,日減一半,以歲計之,省羊三百五十有奇。
qǐ qián lì bù shàng shū wáng kè jìng wèi jiāng zhè xíng shěng cān zhī zhèng shì.
起前吏部尚書王克敬為江浙行省參知政事。
kè jìng zhì, qǐng bà fù mín chéng diàn jiāng huái tián. sōng jiāng dà xìng yǒu suì cáo mǐ wàn shí xiàn jīng shī zhě, qí rén jì sǐ, zi sūn pín qiě xíng qǐ, yǒu sī réng suì zhēng, fú zú zé zá zhì sōng jiāng tián fù zhōng, lìng mín bāo nà, kè jìng yuē: pǐ fū wàng xiàn mǐ, jiǎo míng jué yǐ róng yī shēn, jīn shēn sǐ jiā pò, yòu yǐ duó qí jué, bù kě shǐ yī jùn zhī rén jūn shòu qí hài. guó yòng níng fá cǐ yé! jù lùn miǎn zhī. lǐng hǎi yáo zéi qiè fā, cháo tíng diào bīng shù zhī zài háng shěng zhě wǎng tǎo zhī. huì tí diào bīng mǎ guān quē, gù shì, hàn rén bù dé yǔ jūn zhèng, zhòng mò zhī suǒ wèi, kè jìng kàng yán: xíng shěng rèn fāng miàn zhī jì, jiǎ lìng wàn yī yǒu zhòng yú cǐ zhě, yì jiāng jū fǎ zuò shì yé! nǎi diào bīng wǎng bǔ zhī. jūn xíng, gěi liáng yǒu chà. shì wén yú cháo, jí lìng jiāng xī hú guǎng èr shěng gěi liáng yì rú zhī.
克敬至,請罷富民承佃江、淮田。松江大姓有歲漕米萬石獻京師者,其人既死,子孫貧且行乞,有司仍歲征,弗足則雜置松江田賦中,令民包納,克敬曰:「匹夫妄獻米,僥名爵以榮一身,今身死家破,又已奪其爵,不可使一郡之人均受其害。國用寧乏此耶!」具論免之。嶺海猺賊竊發,朝廷調兵戍之在行省者往討之。會提調兵馬官缺,故事,漢人不得與軍政,眾莫知所為,克敬抗言:「行省任方面之寄,假令萬一有重於此者,亦將拘法坐視耶!」乃調兵往捕之。軍行,給糧有差。事聞於朝,即令江西、湖廣二省給糧亦如之。
shì shì wǔ yuè, qǐng lǎo, nián fǔ wǔ shí jiǔ, wèi rén yuē: xué zhǐ ér jùn yōng bì wēi, zài shí zhī mù, bì shāng qí gēn. wú gōng dé ér tiǎn fù guì, hé yǐ yì cǐ! gù cháng huái zhǐ zú zhī fēn yě. yòu yuē: shì sú xǐ yán wù rèn zhēn, cǐ fēi míng yán, lín shì bù rèn zhēn, qǐ jǐn zhōng zhī dào hū? gù qí lì guān suǒ zhì, jù yǒu zhèng jī kě jì.
視事五月,請老,年甫五十九,謂人曰:「穴趾而峻墉必危,再實之木,必傷其根。無功德而忝富貴,何以異此!故常懷止足之分也。」又曰:「世俗喜言勿認真,此非名言,臨事不認真,豈盡忠之道乎?」故其歷官所至,俱有政績可紀。
shùn dì yuán tǒng èr nián jiǎ xū, yī sān sān sì nián
○順帝元統二年(甲戌,一三三四年)
chūn, zhēng yuè, gēng yín shuò, cháo hè dà míng diàn. jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi shàng yán: bǎi guān yú yuè bān cì zhě, dāng tóng shī yí lùn, yǐ chéng bù jìng.
春,正月,庚寅朔,朝賀大明殿。監察御史多爾濟巴勒上言:「百官逾越班次者,當同失儀論,以懲不敬。」
xiān shì jiào fāng bān wèi zài bǎi guān hòu, yù shǐ dài fū sà dí chuán zhǐ, bǐ rù bān. duō ěr jì bā lēi zhí bù kě. sà dí yuē yù shǐ bù fèng zhào yé! duō ěr jì bā lēi yuē: shì bù kě xíng, dài fū fù zòu kě yě.
先是教坊班位在百官後,御史大夫薩迪傳旨,俾入班。多爾濟巴勒執不可。薩迪曰;「御史不奉詔耶!」多爾濟巴勒曰:「事不可行,大夫復奏可也。」
shì rì, yǔ xuè yú biàn liáng, zhe yī jiē chì.
是日,雨血於汴梁,著衣皆赤。
yǐ yù shǐ dài fū tuō lēi dài wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, ā ěr hā yǎ wèi hé nán xíng shěng zuǒ chéng xiàng.
以御史大夫托勒岱為中書平章政事,阿爾哈雅為河南行省左丞相。
dīng yǒu, xiǎng yú tài miào.
丁酉,享於太廟。
jiǎ yín, lì xíng xuān zhèng yuàn yú háng zhōu.
甲寅,立行宣政院於杭州。
èr yuè, jǐ wèi shuò, zhào nèi wài xìng jǔ xué xiào.
二月,己未朔,詔內外興舉學校。
guǐ hài, guǎng xī yáo kòu biān, shā guān lì. guǎng hǎi guān yǐ chú ér wèi shàng zhě zuì zhī.
癸亥,廣西猺寇邊,殺官吏。廣海官已除而未上者罪之。
jiǎ shēn, tài miào mù bì huài, qiǎn guān gào jì.
甲申,太廟木陛壞,遣官告祭。
shì yuè, luán hé qī hé yì, yǒng píng zhū xiàn shuǐ zāi.
是月,灤河、漆河溢,永平諸縣水災。
sān yuè, jǐ chǒu shuò, zhào: kē jǔ qǔ shì, guó zi jiān jī fēn shàn xué qián liáng, rú rén miǎn yì, xī yī lèi cháo jiù zhì. xué xiào guān xuǎn yǒu dé xíng xué wèn zhī rén yǐ chōng.
三月,己丑朔,詔:「科舉取士,國子監積分、膳學錢糧,儒人免役,悉依累朝舊制。學校官選有德行學問之人以充。」
xīn mǎo, yǐ yīn yáng jiā yán, bà zào zuò sì nián.
辛卯,以陰陽家言,罷造作四年。
guǐ sì, guǎng xī yáo zéi fù qǐ, shā tóng zhī yuán shuài jí lài sī, lüè kù wù. qiǎn yòu chéng tú lǔ mì shí jiāng bīng tǎo zhī.
癸巳,廣西猺賊復起,殺同知元帥吉賴斯,掠庫物。遣右丞圖嚕密實將兵討之。
guǐ mǎo, rì shí jì.
癸卯,日食既。
yǐ sì, zhōng shū shěng yán: yì dōu zhēn dìng dào qǐ, qǐng xuǎn shěng yuàn guān wǎng dū bǔ zhī, réng mù néng qín huò zhě bèi qí shǎng, huò sān rén zhě yǔ yī guān. cóng zhī.
乙巳,中書省言:「益都、真定盜起,請選省、院官往督捕之,仍募能擒獲者倍其賞,獲三人者與一官。」從之。
rén zǐ, guǎng xī qìng yuǎn fǔ yáo kòu quán zhōu, zhào píng zhāng zhèng shì tè mò qí tǒng bīng èr wàn rén jī zhī.
壬子,廣西慶遠府猺寇全州,詔平章政事特默齊統兵二萬人擊之。
dīng sì, zhào: méng gǔ sè mù fàn jiān dào fàng wěi zhī zuì zhě, lì zōng zhèng fǔ hàn rén nán rén fàn zhě, shǔ yǒu sī.
丁巳,詔:「蒙古、色目犯奸盜放偽之罪者,隸宗正府;漢人、南人犯者,屬有司。」
hú guǎng hàn, zì shì yuè bù yǔ zhì yú bā yuè.
湖廣旱,自是月不雨至於八月。
xià, sì yuè, wù wǔ shuò, rì yǒu shí zhī.
夏,四月,戊午朔,日有食之。
rén shēn, mìng téng jí sī wèi zǒng guǎn gāo lì nǚ zhēn hàn jūn wàn hù fǔ dá lǔ huā chì, yǔ mǎn jì lēi gá tái, bìng wèi yù shǐ dài fū.
壬申,命騰吉斯為總管高麗、女真、漢軍萬戶府達魯花赤,與滿濟勒噶台,並為御史大夫。
dīng chǒu, tài bái jīng tiān.
丁丑,太白經天。
jǐ mǎo, fèng wén zōng shén zhǔ fù yú tài miào, gōng xíng gào jì zhī lǐ, lè yòng gōng xuán, lǐ sān xiàn. xiān shì yù shǐ tái yán: jiāo miào, guó zhī dà diǎn, wáng zhě bì xíng qīn sì zhī lǐ, suǒ yǐ jǐn zūn zūn qīn qīn zhī chéng, yí yīn shēng fù yǒu shì yú tài miào. dì cóng zhī.
己卯,奉文宗神主祔於太廟,躬行告祭之禮,樂用宮懸,禮三獻。先是御史台言:「郊廟,國之大典,王者必行親祀之禮,所以盡尊尊、親親之誠,宜因升祔有事於太廟。」帝從之。
shì rì, bà xià jì shí xiǎng.
是日,罷夏季時享。
rén wǔ, dì mìng lù xǔ héng sūn cóng zōng wèi zhāng pèi jiān yì zhēn kù tí diǎn.
壬午,帝命錄許衡孫從宗為章佩監異珍庫提點。
guǐ wèi, lì yán jú yú jīng shī nán běi chéng, guān zì mài yán, yǐ gé zhuān lì zhī bì.
癸未,立鹽局於京師南北城,官自賣鹽,以革專利之弊。
yǐ yǒu, zhōng shū shěng yán fó shì bù shī fèi yòng tài guǎng, qǐng chú lèi cháo qī nián jì rì zhī wài, yú jiē bà, cóng zhī.
乙酉,中書省言佛事布施費用太廣,請除累朝期年忌日之外,餘皆罷,從之。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
jí xián dà xué shì chén hào hù cóng zhì lóng hǔ tái, dì mìng hào zào xī qián, wò qí shǒu yuē: qīng lèi cháo lǎo chén, gèng shì duō yǐ, fán zhèng shì yí jí yán wú yǐn. hào dùn shǒu xiè. hào měi jí yì, qí yán wú bù kǎi qiè.
集賢大學士陳顥扈從至龍虎台,帝命顥造膝前,握其手曰:「卿累朝老臣,更事多矣,凡政事宜極言無隱。」顥頓首謝。顥每集議,其言無不剴切。
hé nán hàn, zì shì yuè bù yǔ zhì yú bā yuè.
河南旱,自是月不雨至於八月。
wǔ yuè, jǐ chǒu, huàn zhě bó luō tè mù ěr chuán huáng hòu zhǐ, qǔ yán shí wàn yǐn rù zhōng zhèng yuàn.
五月,己丑,宦者博囉特穆爾傳皇后旨,取鹽十萬引入中政院。
xīn mǎo, yǐ téng jí sī dài sà dūn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, sà dūn réng shāng liáng zhōng shū shěng shì.
辛卯,以騰吉斯代薩敦為中書左丞相,薩敦仍商量中書省事。
wù shēn, zhào wén jì wáng màn jì zhèn dà míng, yún nán wáng ā lǔ zhèn yún nán.
戊申,詔文濟王曼濟鎮大名,雲南王阿嚕鎮雲南。
shì yuè, zèng gù zhōng shū píng zhāng zhèng shì wáng tài hēng shì qīng xiàn.
是月,贈故中書平章政事王泰亨諡清憲。
jiù lìng, sān pǐn yǐ shàng guān, lì cháo yǒu dà jié jí yǒu dà gōng xūn yú wáng shì zhě, dé cì gōng chén hào jí shì. shí qǐn rǒng làn shī shí, wéi tài hēng zài zhōng shū shí, ān nán qǐng fú shū, qǐng yǐ jiǔ jīng cì zhī, shǐ gāo lì bù shòu lǐ yí, wèi shàng shū pín bù néng zì gěi, gù tè cì shì shì.
舊令,三品以上官,立朝有大節及有大功勳於王室者,得賜功臣號及諡。時寢冗濫失實,惟泰亨在中書時,安南請佛書,請以《九經》賜之,使高麗不受禮遺,為尚書貧不能自給,故特賜是諡。
zèng zhāng zhōu wàn hù fǔ zhī shì kàn wén xìng yīng yì hóu, qī wáng shì zhēn liè fū rén, miào hào shuāng jié.
贈漳州萬戶府知事闞文興英毅侯,妻王氏貞烈夫人,廟號雙節。
liù yuè, wù wǔ, huái shuǐ zhǎng, shān yáng xiàn mǎn pǔ qīng gāng děng chù mín chù fáng shè duō piào nì.
六月,戊午,淮水漲,山陽縣滿浦、清岡等處民畜房舍多漂溺。
yǐ hài, téng jí sī cí zuǒ chéng xiàng bù bài, fù mìng sà dūn wèi zuǒ chéng xiàng.
乙亥,騰吉斯辭左丞相不拜,復命薩敦為左丞相。
xīn sì, zhào méng gǔ sè mù rén xíng fù mǔ sàng.
辛巳,詔蒙古、色目人行父母喪。
guǐ wèi, fù lì shàn gōng sī, zào zēng bó.
癸未,復立繕工司,造繒帛。
yǐ yǒu, zhuī fēng yǎ kè tè mù ěr wèi dé wáng, shì zhōng wǔ.
乙酉,追封雅克特穆爾為德王,諡忠武。
shì yuè, zhāng dé yǔ bái máo. mín yáo yún tiān yù xiàn, mín qǐ yuàn, zhōng yuán dì, shì bì biàn.
是月,彰德雨白毛。民謠雲「天雨線,民起怨,中原地,事必變。」
qiū, qī yuè, dīng hài, jiè yīn yáng rén wú dé yú guì qī zhī jiā wàng yán huò fú.
秋,七月,丁亥,戒陰陽人毋得於貴戚之家妄言禍福。
xīn mǎo, jì tài zǔ tài zōng ruì zōng sān cháo yù róng, bà qiū jì shí xiǎng.
辛卯,祭太祖、太宗、睿宗三朝御容,罷秋季時享。
rén chén, dì xìng dà ān gé. shì rì, yàn shì chén yú kuí zhāng gé.
壬辰,帝幸大安閣。是日,宴侍臣於奎章閣。
rén yín, zhào: méng gǔ sè mù rén fàn dào zhě miǎn cì.
壬寅,詔:「蒙古、色目人犯盜者免刺。」
shì rì zhì jiǔ yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是日至九月,太白屢經天。
jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi tiáo chén jiǔ shì: yī yuē bǐ rì xìng mén jiàn qǐ, xíng fá jiàn chà, wú gōng zhě jì yú xī shǎng, yǒu zuì zhě jiǎo xìng qiú miǎn. kǒng xíng zhèng jiàn chí, jì gāng jiàn wěn, láo chén hé yǐ shì quàn, jiān chén hé yǐ jǐng jù! èr yuē tiān xià zhī cái jiē chū yú mín, mín jié qí lì yǐ zuǒ gōng shàng, ér yòng yóu bù zú, zé jiē yuàn zhī qì, shàng gàn yīn yáng zhī hé, shuǐ hàn zāi biàn suǒ yóu shēng yě. yí zhuān mìng zhòng shū shěng guān èr yuán, dū zé hù bù, yì dìng jiǎn shěng, bà bù jí zhī gōng yì, zhǐ wú míng zhī shǎng cì. sān yuē jìn zhōng cháng zuò fó shì, quán yí tíng zhǐ. sì yuē guān fǔ rì zēng, xuǎn fǎ yù bì, yí shěng rǒng yuán. wǔ yuē jūn gōng tián. liù yuē zhù qián bì. qī yuē bà shān dōng tián fù zǒng guǎn fǔ. bā yuē juān hé nán zì shí tián liáng. jiǔ yuē jìn qǔ jī qiè yú hǎi wài.
監察御史多爾濟巴勒條陳九事:「一曰比日幸門漸啟,刑罰漸差,無功者覬覦希賞,有罪者僥倖求免。恐刑政漸弛,紀綱漸紊,勞臣何以示勸,奸臣何以警懼!二曰天下之財皆出於民,民竭其力以佐公上,而用猶不足,則嗟怨之氣,上干陰陽之和,水旱災變所由生也。宜專命中書省官二員,督責戶部,議定減省,罷不急之工役,止無名之賞賜。三曰禁中常作佛事,權宜停止。四曰官府日增,選法愈敝,宜省冗員。五曰均公田。六曰鑄錢幣。七曰罷山東田賦總管府。八曰蠲河南自實田糧。九曰禁取姬妾於海外。」
bā yuè, xīn wèi, shè tiān xià.
八月,辛未,赦天下。
jīng shī dì zhèn, jī míng shān bēng, xiàn wèi chí, fāng bǎi lǐ, rén sǐ zhě shén zhòng.
京師地震,雞鳴山崩,陷為池,方百里,人死者甚眾。
guǐ wèi, zhōng shū píng zhāng zhèng shì ā ěr hā yǎ bà.
癸未,中書平章政事阿爾哈雅罷。
shì yuè, nán kāng lù hàn huáng, zhèn zhī.
是月,南康路旱蝗,賑之。
jiǔ yuè, xīn mǎo, dì zhì zì shàng dōu.
九月,辛卯,帝至自上都。
jiǎ wǔ, yáo zéi xiàn hè zhōu, fā hé nán jiāng zhè jiāng xī hú guǎng zhū jūn jí bā fān yì cóng jūn, mìng guǎng xī yín wèi shǐ dōu yuán shuài zhāng bā yán jiāng yǐ jī zhī.
甲午,猺賊陷賀州,發河南、江浙、江西、湖廣諸軍及八番義從軍,命廣西寅慰使都元帥章巴延將以擊之。
rén zǐ, zhèn jí ān lù shuǐ zāi.
壬子,賑吉安路水災。
dōng, shí yuè, yǐ mǎo shuò, zhèng nèi wài guān cháo huì yí bān cì, yī yī pǐn cóng.
冬,十月,乙卯朔,正內外官朝會儀班次,一依品從。
wù wǔ, xiǎng yú tài miào.
戊午,享於太廟。
xīn yǒu, yǐ shì yù shǐ xǔ yǒu rén wèi cān zhī zhèng shì, zhī jīng yán shì.
辛酉,以侍御史許有壬為參知政事,知經筵事。
dīng mǎo, lì hú guǎng lí bīng tún tián wàn hù fǔ.
丁卯,立湖廣黎兵屯田萬戶府。
jǐ mǎo, shàng huáng tài hòu zūn hào yuē: zàn tiān kāi shèng rén shòu huī yì zhāo xuān huáng tài hòu. shè tiān xià, miǎn jīn nián mín zū zhī bàn, nèi wài guān sì pǐn yǐ xià jiǎn yī zī.
己卯,上皇太后尊號曰:「贊天開聖仁壽徽懿昭宣皇太后。」赦天下,免今年民租之半,內外官四品以下減一資。
xiān shì jiān chá yù shǐ tái bù hā lǜ tóng liè shàng zhāng, yán shěn mǔ bù yí jiā huī chēng, tài hòu nù, yù shā yán zhě, tái bù hā yǔ zhòng yuē: cǐ shì zì wǒ fā zhī, gān shòu zhū lù, jué bù gǎn lèi zhū gōng yě. yǐ ér tài hòu nù jiě, yuē: fēng xiàn yǒu chén rú cǐ, qǐ bù néng shǒu zǔ zōng zhī fǎ hū! cì jīn bì èr pǐ yǐ jīng qí zhí, rán qí yán zhōng bù yòng yě.
先是監察御史台布哈率同列上章,言嬸母不宜加徽稱,太后怒,欲殺言者,台布哈語眾曰:「此事自我發之,甘受誅戮,決不敢累諸公也。」已而太后怒解,曰:「風憲有臣如此,豈不能守祖宗之法乎!」賜金幣二匹以旌其直,然其言終不用也。
què xiàn tiān é.
卻獻天鵝。
shí yī yuè, wù zǐ, zhōng shū shěng chén qǐng fā liǎng zōng chuán xià fān, wèi huáng hòu yíng lì.
十一月,戊子,中書省臣請發兩宗船下番,為皇后營利。
shì yuè, jí xián zhí xué shì jiān guó zi jì jiǔ sòng běn zú. běn zhì xíng chún bái, bù kě gàn yǐ sī, ér dǔ péng yǒu zhī yì, rén yǒu piàn shàn, chēng dào bù shǎo zhì. yóu yǐ zhí lì sī wén zì rèn, zhī gòng jǔ, qǔ jìn shì mǎn bǎi rén é wèi dú juǎn guān, zēng dì yī jiǎ wèi sān rén. fù guān nán zhōng, pín mài zhái yǐ qù jū guān qīng shèn, zhān zhōu zhì bù gěi. běn wèi ruò guàn, jù tú yǐ yǎng qīn, dài èr shí nián, lì shì tōng xiǎn, yóu jiù wū yǐ jū.
是月,集賢直學士兼國子祭酒宋本卒。本制行純白,不可干以私,而篤朋友之義,人有片善,稱道不少置。尤以植立斯文自任,知貢舉,取進士滿百人額;為讀卷官,增第一甲為三人。父官南中,貧賣宅以去;居官清慎,饘粥至不給。本未弱冠,聚徒以養親,殆二十年,歷仕通顯,猶僦屋以居。
shí èr yuè, jiǎ xū, zhào zhěng zhì xué xiào.
十二月,甲戌,詔整治學校。
shì suì, shǐ yǐ zhēn gé huáng hòu pèi xiǎng wǔ zōng. shí yì sān cháo huáng hòu shēng fù wèi jué, bā yán yǐ wèn tài cháng bó shì lù lǔ céng yuē: xiān cháo jì yǐ zhēn gé huáng hòu wú zi, bù wèi lì zhǔ, jīn suǒ dāng lì zhě, míng zōng mǔ yé, wén zōng mǔ yé? duì yuē: zhēn gé huáng hòu zài wǔ zōng cháo, yǐ yīng bǎo cè, zé míng wén èr mǔ jiē wèi qiè. jīn yǐ wú zi zhī gù bù dé lì zhǔ, ér yǐ qiè mǔ wèi zhèng, shì wèi chén ér fèi xiān jūn zhī hòu, wèi zi ér fēng xiān fù zǐ qiè, yú lǐ bù kě. xī yàn wáng mù róng chuí jí wèi, zhuī fèi qí mǔ hòu, ér lì qí shēng mǔ wèi hòu yǐ pèi xiǎng xiān huáng, wèi wàn shì xiào. qǐ kě fù dǎo qí shī hū? jí xián xué shì chén hào sù jí lǔ céng, nǎi yuē: táng tài zōng cè cáo wáng míng zhī mǔ wèi hòu, shì yì èr hòu yě, xī wèi bù kě? lǔ céng yuē: yáo zhī mǔ wèi dì kù shù fēi, yáo lì wèi dì, wèi wén cè yǐ wèi hòu ér pèi kù. huáng shàng wèi dà yuán tiān zǐ, bù fǎ yáo shùn ér fǎ táng tài zōng yé? zhòng fú qí yì, ér bā yán yì shì zhī, suì yǐ zhēn gé huáng hòu pèi xiǎng wǔ zōng, zhuó lǔ céng wèi jiān chá yù shǐ.
是歲,始以珍格皇后配享武宗。時議三朝皇后升祔未決,巴延以問太常博士逯魯曾曰:「先朝既以珍格皇后無子,不為立主,今所當立者,明宗母耶,文宗母耶?」對曰:「珍格皇后在武宗朝,已膺寶冊,則明、文二母皆為妾。今以無子之故不得立主,而以妾母為正,是為臣而廢先君之後,為子而封先父子妾,於禮不可。昔燕王慕容垂即位,追廢其母后,而立其生母為後以配享先皇,為萬世笑。豈可復蹈其失乎?」集賢學士陳顥素嫉魯曾,乃曰:「唐太宗冊曹王明之母為後,是亦二後也,奚為不可?」魯曾曰:「堯之母為帝嚳庶妃,堯立為帝,未聞冊以為後而配嚳。皇上為大元天子,不法堯、舜而法唐太宗耶?」眾服其議,而巴延亦是之,遂以珍格皇后配享武宗,擢魯曾為監察御史。
jìn sī chuàng sì guān ān yuàn. sēng dào rù qián wǔ shí guàn, gěi dù dié, fāng tīng chū jiā.
禁私創寺觀庵院。僧道入錢五十貫,給度牒,方聽出家。
shùn dì zhì yuán yuán nián yǐ hài, yī sān sān wǔ nián
○順帝至元元年(乙亥,一三三五年)
chūn, zhēng yuè, guǐ sì, shēn mìng lián fǎng sī chá jùn xiàn quàn nóng qín duò, dá dà sī nóng sī yǐ píng chù zhì.
春,正月,癸巳,申命廉訪司察郡縣勸農勤惰,達大司農司以憑黜陟。
èr yuè, jiǎ yín shuò, gé rǒng guān.
二月,甲寅朔,革冗官。
yǐ mǎo, dì jiāng tián yú liǔ lín, yù shǐ tái chén jiàn yuē: bì xià chūn qiū dǐng shèng, yí sī wén huáng fù tuō zhī zhòng, zhì tiān xià yú lóng píng. kuàng jīn chì xiàn zhī mín, gōng gěi mǐn láo, nóng wù fāng xìng ér chí zhòu bīng xuě zhī dì, tuō yǒu xián jué zhī biàn, rú zōng miào shè jì hé! suì zhǐ.
乙卯,帝將畋於柳林,御史台臣諫曰:「陛下春秋鼎盛,宜思文皇付託之重,致天下於隆平。況今赤縣之民,供給敏勞,農務方興而馳驟冰雪之地,脫有銜橛之變,如宗廟社稷何!」遂止。
sān yuè, rén chén, hé zhōu lù dà xuě shí rì, shēn bā chǐ, niú yáng tuó mǎ dòng sǐ zhě shí jiǔ, mín dà jī.
三月,壬辰,河州路大雪十日,深八尺,牛羊駝馬凍死者十九,民大飢。
gēng zǐ, yù shǐ tái yán: gāo lì wèi guó shǒu xiào chén jié, ér jìn nián lǚ qiǎn shǐ wǎng xuǎn qǔ yìng qiè, zhì shǐ shēng nǚ bù jǔ, nǚ zhǎng bù jià, yí cì jìn zhǐ. cóng zhī.
庚子,御史台言:「高麗為國首效臣節,而近年屢遣使往選取媵妾,至使生女不舉,女長不嫁,宜賜禁止。」從之。
zhōng shū shěng chén yán dì shēng mǔ tài hòu shén zhǔ yí yú tài miào ān fèng, mìng jí yì qí lǐ.
中書省臣言帝生母太后神主宜於太廟安奉,命集議其禮。
yǐ sì, yǐ zhōng shū zuǒ chéng wáng jié cān zhī zhèng shì. zhōng gōng mìng sēng ní yú cí fú diàn zuò fó shì, yǐ ér diàn zāi, jié yán sēng ní xiè dú, dāng zuò zuì. zuǒ chéng xiàng sà dūn jí gé, jiā rén qǐng shì zhòng qiú ráng zhī, jié jí chén qí bù kě. xiān shì yǒu zuì zhě, běi rén zé tú guǎng hǎi, nán rén zé tú liáo dōng, qù jiā wàn lǐ, wǎng wǎng dào sǐ jié qǐng yí xiāng zhě zhǐ qiān lǐ wài, gǎi guò tīng hái qí xiāng, yīn zhe wèi lìng. zhí guān zuò zuì zhě duō cóng zhòng kē, jié yuē: gǔ zhě xíng bù shàng dài fū. jīn tān mò suī duō, rán shì zhī lián chǐ bù kě yǐ bù yǎng yě. wén zhě wèi qí dé tǐ.
乙巳,以中書左丞王結參知政事。中宮命僧尼於慈福殿作佛事,已而殿災,結言僧尼褻瀆,當坐罪。左丞相薩敦疾革,家人請釋重囚禳之,結極陳其不可。先是有罪者,北人則徒廣海,南人則徒遼東,去家萬里,往往道死;結請移鄉者止千里外,改過聽還其鄉,因著為令。職官坐罪者多從重科,結曰:「古者刑不上大夫。今貪墨雖多,然士之廉恥不可以不養也。」聞者謂其得體。
fēng ān nán shì zǐ chén duān wǔ wèi ān nán guó wáng.
封安南世子陳端午為安南國王。
xià, sì yuè, guǐ chǒu shuò, zhào: zhū guān fēi jié zhì jūn mǎ zhě, bù dé pèi jīn hǔ fú.
夏,四月,癸丑朔,詔:「諸官非節制軍馬者,不得佩金虎符。」
jǐ mǎo, zhào hàn lín guó shǐ yuàn zuǎn xiū lèi cháo shí lù jí hòu fēi gōng chén liè chuán.
己卯,詔翰林國史院纂修累朝《實錄》及后妃、功臣《列傳》。
gēng chén, jìn fàn yù míng.
庚辰,禁犯御名。
wǔ yuè, wù zǐ, dì rú shàng dōu.
五月,戊子,帝如上都。
qiǎn shǐ zhě yì qū fù kǒng zǐ miào zhì jì.
遣使者詣曲阜孔子廟致祭。
rén chén, mìng yán shì fǎ yǐ jué mào làn.
壬辰,命嚴諡法以絕冒濫。
jiǎ chén, bā yán qǐng yǐ yòu chéng xiàng ràng téng jí sī, zhào bù yǔn, mìng téng jí sī wèi zuǒ chéng xiàng.
甲辰,巴延請以右丞相讓騰吉斯,詔不允,命騰吉斯為左丞相。
liù yuè, xīn yǒu, yǒu sī yán gān sù sā lǐ wèi chǎn jīn yín, qǐng qiǎn guān shuì zhī.
六月,辛酉,有司言甘肅撒里畏產金銀,請遣官稅之。
guǐ yǒu, jìn fú sè bù dé jiàn shàng.
癸酉,禁服色不得僭上。
yǐ hài, bà jiāng huái cái fù zǒng guǎn fǔ suǒ guǎn háng zhōu píng jiāng jí qìng sān chù tí jǔ sī, yǐ qí shì guī yǒu sī.
乙亥,罷江淮財賦總管府所管杭州、平江、集慶三處提舉司,以其事歸有司。
gēng chén, bā yán zòu zuǒ chéng xiàng téng jí sī jí qí dì tǎ lǎ hǎi móu nì, zhū zhī.
庚辰,巴延奏左丞相騰吉斯及其弟塔喇海謀逆,誅之。
chū, sà nì yǐ sǐ, bā yán dú bǐng zhèng, téng jí sī fèn rán yuē: tiān xià, wú jiā zhī tiān xià, bā yán hé rén ér wèi wú shàng! suì yǔ qí shū fù jù róng jùn wáng dá lǎng dá lài qián xù yì xīn, móu lì zhū wáng hóng hé tè mù ěr. dì shù zhào dá lài bù zhì, tán wáng qí qí kè tú fā qí móu. téng jí sī fú bīng dōng jiāo, lǜ yǒng shì tū rù gōng què, bā yán jí è lēi zhé tè mù ěr dìng zhū qí ěr jì sū děng bǔ huò zhī. téng jí sī tǎ lǎ hǎi bìng fú zhū, ér qí dǎng běi bēn dá lài suǒ, dá lài jí yīng yǐ bīng. dì qiǎn shǐ yù zhī, dá lài shā shǐ zhě ér lǜ qí dǎng nì zhàn, wèi chuò sī jiǎn děng suǒ bài, suì bēn hóng hé tè mù ěr. dì mìng zhuī xí zhī, zhí dá lài děng sòng shàng dōu, hóng hé tè mù ěr zì shā.
初,薩逆已死,巴延獨秉政,騰吉斯忿然曰:「天下,吾家之天下,巴延何人而位吾上!」遂與其叔父句容郡王達朗達賚潛蓄異心,謀立諸王鴻和特穆爾。帝數召達賚不至,郯王齊齊克圖發其謀。騰吉斯伏兵東郊,率勇士突入宮闕,巴延及鄂勒哲特穆爾、定珠、奇爾濟蘇等捕獲之。騰吉斯、塔喇海並伏誅,而其黨北奔達賚所,達賚即應以兵。帝遣使諭之,達賚殺使者而率其黨逆戰,為綽斯戩等所敗,遂奔鴻和特穆爾。帝命追襲之,執達賚等送上都,鴻和特穆爾自殺。
xiān shì bā yán téng jí sī èr jiā zhī nú, hù shì wèi mín hài, duō ěr jì bā lēi xún lì huǒ zhōu, xī bǔ qí rén zhì yú fǎ. jí hái, téng jí sī nù yuē: yù shǐ bù lǐ wǒ yǐ shèn, rǔ wǒ jiā rén, wǒ hé miàn mù jiàn rén yé! dá yuē: duō ěr jì bā lēi zhī fèng fǎ ér yǐ, tā bù zhī yě. téng jí sī cóng zi mǎ kè xī wèi qí chè qīn jūn zhǐ huī shǐ, zì héng bù fǎ, duō ěr jì bā lēi hé zòu zhī. mǎ kè xī yīn jí wú lài zi yù jiā hài, huì téng jí sī bèi zhū, nǎi bà.
先是巴延、騰吉斯二家之奴,怙勢為民害,多爾濟巴勒巡歷漷州,悉捕其人置於法。及還,騰吉斯怒曰:「御史不禮我已甚,辱我家人,我何面目見人耶!」答曰:「多爾濟巴勒知奉法而已,它不知也。」騰吉斯從子瑪克錫為奇徹親軍指揮使,恣橫不法,多爾濟巴勒劾奏之。瑪克錫因集無賴子欲加害,會騰吉斯被誅,乃罷。
shì yuè, dà lín yǔ.
是月,大霖雨。
zhōng shū shěng yuán wài láng chén sī qiān shàng yán: qiáng dào dàn shāng shì zhǔ zhě, jiē de sǐ zuì. ér gù shā cóng ér jiā gōng zhī rén yǔ dòu ér shā rén zhě, lì zhàng yī bǎi qī, dé bù sǐ, yǔ sī zǎi niú mǎ zhī zuì wú yì, shì shì rén yǔ niú mǎ děng yě. fǎ yǒu jiā zhòng, yīn jiān shā fū, suǒ jiān qī qiè tóng zuì, lǜ yǒu míng wén. jīn zuò suǒ fàn, shì shī tuī míng. suì jīn fǎ cáo yì, zhe wèi dìng zhì.
中書省員外郎陳思謙上言:「強盜但傷事主者,皆得死罪。而故殺從而加功之人與斗而殺人者,例杖一百七,得不死,與私宰牛馬之罪無異,是視人與牛馬等也。法有加重,因姦殺夫,所奸妻妾同罪,律有明文。今坐所犯,似失推明。」遂今法曹議,著為定製。
chū, téng jí sī shì bài bèi qín, pān zhé diàn kǎn bù kěn chū. tǎ lǎ hǎi zǒu nì huáng hòu zuò xià, hòu nì bì zhī yǐ yī, zuǒ yòu zhuāi chū zhǎn zhī, xuè jiàn hòu yī. bā yán shǐ rén bìng zhí hòu, hòu hū dì yuē: bì xià jiù wǒ! dì yuē: rǔ xiōng dì wèi nì, qǐ néng xiāng jiù! nǎi qiān chū hòu gōng. qiū, qī yuè, rén wǔ, bā yán zhèn shā zhī yú kāi píng mín shě.
初,騰吉斯事敗被擒,攀折殿檻不肯出。塔喇海走匿皇后座下,後匿蔽之以衣,左右拽出斬之,血濺後衣。巴延使人並執後,後呼帝曰:「陛下救我!」帝曰:「汝兄弟為逆,豈能相救!」乃遷出後宮。秋,七月,壬午,巴延鴆殺之於開平民舍。
rén yín, zhuān mìng bā yán wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, bà zuǒ chéng xiàng bù zhì.
壬寅,專命巴延為中書右丞相,罷左丞相不置。
yǐ sì, bà yǎ kè tè mù ěr téng jí sī jǔ yòng zhī rén.
乙巳,罷雅克特穆爾、騰吉斯舉用之人。
wù shēn, zhū dá lǎng dá lài děng yú shì.
戊申,誅達朗達賚等於市。
zhào yuē: nǎng xī wén zōng huáng dì, yǐ yǎ kè tè mù ěr cháng yǒu láo fá, fù zǐ xiōng dì, xiǎn lì cháo tíng, ér zhé zào shì xìn, chū zhèn yuǎn fāng. wén huáng xún wù qí wàng, yǒu zhǐ chuán cì yú yǔ. yǎ kè tè mù ěr tān lì yòu ruò, fù lì zhèn dì yī lēi zhé bó, bù xìng bēng cú. jīn chéng xiàng bā yán, zhuī fèng yí zhào, yíng zhèn yú nán, jì zhì dà dū, yǎ kè tè mù ěr yóu huái liǎng duān, qiān yán shù yuè, tiān yǔn jué gōng. bā yán děng tóng shí yì dài, nǎi zhèng chén jí. hòu sà dūn dá lài téng jí sī xiāng xí yòng shì, jiāo tōng zōng wáng hóng hé tè mù ěr, tú wēi shè jì, ā lǎ chǔ yì cháng yǔ móu, lài bā yán děng yǐ cì yǎn bǔ, míng zhèng qí zuì. yuán xiōng gòu nán, yí wǒ tài huáng hòu zhèn jīng, zhèn yòng jīng tì. yǒng wéi huáng tài hòu hòu qí suǒ shēng zhī zǐ, yī yǐ zhì gōng wèi xīn, qīn qiè dà bǎo, bì zi xiōng dì, jī qí dìng cè liǎng cháo, gōng dé lóng shèng, jìn gǔ hǎn bǐ. suī cháng fèng shàng zūn hào, kuí zi zhèn xīn, yóu wèi wèi jǐn, yǐ mìng dà chén tè yì jiā lǐ. bā yán wèi wǔ zōng hàn yù běi biān, yì dài wén huáng, zī yòu kè qīng dà duì, míng chì guó xiàn, yuán cì dá ěr hǎn zhī hào, zhì yú zi sūn, shì shì yǒng lài. kě shè tiān xià.
詔曰:「曩昔文宗皇帝,以雅克特穆爾嘗有勞伐,父子兄弟,顯立朝廷,而輒造事釁,出朕遠方。文皇尋悟其妄,有旨傳次於予。雅克特穆爾貪利幼弱,復立朕弟伊勒哲伯,不幸崩殂。今丞相巴延,追奉遺詔,迎朕於南,既至大都,雅克特穆爾猶懷兩端,遷延數月,天隕厥躬。巴延等同時翊戴,乃正宸極。後薩敦、達賚、騰吉斯相襲用事,交通宗王鴻和特穆爾,圖危社稷,阿喇楚亦嘗與謀,賴巴延等以次掩捕,明正其罪。元兇構難,貽我太皇后震驚,朕用兢惕。永惟皇太后後其所生之子,一以至公為心,親挈大寶,畀子兄弟,跡其定策兩朝,功德隆盛,近古罕比。雖嘗奉上尊號,揆子朕心,猶為未盡,已命大臣特議加禮。巴延為武宗捍禦北邊,翼戴文皇,茲又克清大憝,明飭國憲,爰賜達爾罕之號,至於子孫,世世永賴。可赦天下。」
bā yuè, yǐ mǎo, yì zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, xǔ yǒu rén yuē: huáng shàng yú tài hòu, mǔ zǐ yě, ruò jiā tài huáng tài hòu, zé wèi sūn yǐ. qiě jīn zhì, fēng zèng zǔ fù mǔ, jiàng fù mǔ yī děng, gài tuī ēn zhī fǎ, jìn zhòng ér yuǎn qīng. jīn zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, shì tuī ér yuǎn zhī, nǎi fǎn qīng yǐ. bù cóng.
八月,乙卯,議尊皇太后為太皇太后,許有壬曰:「皇上於太后,母子也,若加太皇太后,則為孫矣。且今制,封贈祖父母,降父母一等,蓋推恩之法,近重而遠輕。今尊皇太后為太皇太后,是推而遠之,乃反輕矣。」不從。
shì yuè, guǎng xī yáo fǎn, mìng hú guǎng xíng shěng zuǒ chéng è lēi zhé tǎo zhī.
是月,廣西猺反,命湖廣行省左丞鄂勒哲討之。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, chē jià zhù è hú lǐng.
九月,庚辰朔,車駕駐扼胡嶺。
bǐng xū, shè tiān xià.
丙戌,赦天下。
gēng zǐ, yù shǐ tái yán: guó cháo chū yòng chén guān, bù guò shù rén, jīn nèi fǔ zhí shì bù xià qiān yú. qǐng yī jiù zhì, cái jiǎn rǒng làn, guǎng rén ài zhī xīn, shěng mí fèi zhī yì. cóng zhī.
庚子,御史台言:「國朝初用臣官,不過數人,今內府執事不下千餘。請依舊制,裁減冗濫,廣仁愛之心,省糜費之意。」從之。
bǐng wǔ, zhào yǐ wū sā wū méng zhī dì lì sì chuān xíng shěng.
丙午,詔以烏撒、烏蒙之地隸四川行省。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
dōng, shí yuè, dīng sì, liú hóng hé tè mù ěr dá lǎng dá lài jí téng jí sī zi sūn yú biān dì.
冬,十月,丁巳,流鴻和特穆爾、達朗達賚及騰吉斯子孫於邊地。
dì jì chú quán jiān, sī gèng zhì huà, hàn lín xué shì chéng zhǐ zhī jīng yán shì kù kù, rì quàn dì wù xué, dì zhé jiù zhī xí shòu, yù chǒng yǐ shī lǐ, kù kù lì cí bù kě, fán sì shū wǔ jīng suǒ zài zhì dào, wèi dì sī yóu yì ér yán, bì shǐ cí dá, gǎn dòng dì zhōng ér hòu yǐ. ruò liǔ zōng yuán zǐ rén chuán, zhāng shāng yīng qī chén lùn, yóu cháng suǒ sòng shuō, cháng yú jīng yán, lì chén shāng yīng suǒ yán qī chén zhī zhuàng, zuǒ yòu cuò è. dì xiá rì yù guān gǔ míng huà, kù kù jí qǔ guō zhōng shù bǐ gàn tú yǐ jìn, yīn yán shāng wáng shòu bù tīng zhōng chén zhī jiàn, suì wáng qí guó. dì yī rì lǎn sòng huī zōng huà chēng shàn, kù kù jìn yán: huī zōng duō néng, wéi yī shì bù néng. dì wèn: hé yī shì? duì yuē: dú bù néng wèi jūn ěr. shēn rǔ guó pò, jiē yóu bù néng wèi jūn suǒ zhì. rén jūn guì néng wèi jūn, tā fēi suǒ shàng yě. huò yù tiān biàn mín zāi, bì yōu jiàn yú sè, chéng jiān zé jìn gào yú dì yuē: tiān xīn rén ài rén jūn, gù yǐ biàn shì jǐng. pì rú cí fù yú zi, ài zé jiào zhī jiè zhī, zi néng qǐ jìng qǐ xiào, zé fù nù bì shì rén jūn cè shēn xiū xíng, zé tiān yì bì huí. dì chá qí zhēn chéng, xū jǐ yǐ tīng, tè cì jì xùn yàn fú jiǔ xí jí yù dài chǔ bì. kù kù cháng yán: tiān xià shì zài zǎi xiàng dāng yán zǎi xiàng bù dé yán, zé tái jiàn yán zhī tái jiàn bù gǎn yán, zé jīng yán yán zhī. bèi wèi jīng yán, dāng yán rén suǒ bù gǎn yán yú tiān zǐ zhī qián, zhì yuàn zú yǐ. gù yú shí zhèng dé shī yǒu dāng kuāng jiù zhě, wèi cháng jiān mò.
帝既除權奸,思更治化,翰林學士承旨知經筵事庫庫,日勸帝務學,帝輒就之習授,欲寵以師禮,庫庫力辭不可,凡《四書》、《五經》所載治道,為帝糹由繹而言,必使辭達,感動帝衷而後已。若柳宗元《梓人傳》,張商英《七臣論》,尤常所誦說,嘗於經筵,力陳商英所言七臣之狀,左右錯愕。帝暇日欲觀古名畫,庫庫即取郭忠恕《比干圖》以進,因言商王受不聽忠臣之諫,遂亡其國。帝一日覽宋徽宗畫稱善,庫庫進言:「徽宗多能,惟一事不能。」帝問:「何一事?」對曰:「獨不能為君爾。身辱國破,皆由不能為君所致。人君貴能為君,它非所尚也。」或遇天變民災,必憂見於色,乘間則進告於帝曰:「天心仁愛人君,故以變示儆。譬如慈父於子,愛則教之戒之,子能起敬起孝,則父怒必釋;人君側身修行,則天意必回。」帝察其真誠,虛己以聽,特賜濟遜燕服九襲及玉帶、楮幣。庫庫嘗言:「天下事在宰相當言;宰相不得言,則台諫言之;台諫不敢言,則經筵言之。備位經筵,當言人所不敢言於天子之前,志願足矣。」故於時政得失有當匡救者,未嘗緘默。
guǐ hài, liú yù shǐ dài fū è lēi zhé tè mù ěr yú guǎng hǎi. è lēi zhé tè mù ěr, é sēn tè mù ěr gǔ ròu zhī qīn yě, jiān chá yù shǐ yǐ wèi yán, gù chì zhī.
癸亥,流御史大夫鄂勒哲特穆爾於廣海。鄂勒哲特穆爾,額森特穆爾骨肉之親也,監察御史以為言,故斥之。
xuǎn shěng yuàn tái zōng zhèng fǔ tōng liàn xíng yù zhī guān, fēn háng gè dào, yǔ lián sī shěn jué tiān xià qiú.
選省、院、台、宗正府通練刑獄之官,分行各道,與廉司審決天下囚。
shí yī yuè, gēng chén, chì yǐ suǒ zài rú xué gòng shì zhuāng tián zū gěi sù wèi liáng.
十一月,庚辰,敕以所在儒學貢士莊田租給宿衛糧。
zhào bà kē jǔ. chū, chè ěr tè mù ěr wèi jiāng zhè píng zhāng, huì kē jǔ, yì qǐng kǎo guān, gōng zhāng shén shèng, xīn bù néng píng. jí fù rù zhōng shū, shǒu yì bà kē jǔ, nǎi lùn xué tián zū kě gěi wèi shì yī liáng, dòng dāng guó zhě yǐ fā qí jī, yòu yù sǔn tài miào sì jì wèi yī. lǚ sī chéng děng hé zhī, bù bào, chè ěr tè mù ěr chí yì yì jiān.
詔罷科舉。初,徹爾特穆爾為江浙平章,會科舉,驛請考官,供張甚盛,心不能平。及復入中書,首議罷科舉,乃論學田租可給衛士衣糧,動當國者以發其機,又欲損太廟四祭為一。呂思誠等劾之,不報,徹爾特穆爾持議益堅。
míng bà kē jǔ zhào yǐ shū ér wèi yòng xǐ, cān zhèng xǔ yǒu rén lì zhēng zhī, bā yán nù yuē: rǔ fēng tái yán chén chè ěr tè mù ěr yé? yǒu rén yuē: tài shī zhuó chè ěr tè mù ěr zài zhōng shū, yù shǐ sān shí rén, bù wèi tài shī ér tīng yǒu rén, qǐ yǒu rén quán zhòng yú tài shī yé? bā yán yì shāo jiě. yǒu rén nǎi yuē: kē jǔ ruò bà, tiān xià cái rén jué wàng. bā yán yuē: jǔ zi duō yǐ zāng bài. yǒu rén yuē: kē jǔ wèi xíng shí, tái zhōng zāng wú suàn, qǐ jǐn chū yú jǔ zi? bā yán yuē: jǔ zi zhōng kě rèn yòng zhě wéi cān zhèng ěr. yǒu rén yuē ruò zhāng qǐ yán mǎ zǔ cháng bèi, jiē kě rèn dà shì, jí ōu yáng yuán gōng zhī wén zhāng, yì qǐ yì jí! bā yán yuē: kē jǔ suī bà, shì zhī yù qiú měi yī shí zhě, zì néng xiàng xué, qǐ yǒu bù zhì dà guān zhě yé? yǒu rén yuē: wèi shì zhě chū bù shì yī shí, qí shì zài zhì guó píng tiān xià ěr. bā yán yuē: kē jǔ qǔ rén, shí fáng xuǎn fǎ. yǒu rén yuē: jīn tōng shì zhī yìn děng, tiān xià fán sān qiān sān bǎi yú míng. jīn suì zì sì yuè zhì jiǔ yuè, bái shēn bǔ guān shòu xuān zhě yì qiě qī shí sān rén, ér kē jǔ yī suì jǐn sān shí yú rén, xuǎn fǎ guǒ xiāng fáng hū? bā yán xīn rán qí yán, ér qí yì yǐ dìng, bù kě zhōng chuò, nǎi wēn yán wèi jiě zhī. yì rì, xuān zhào, tè lìng yǒu rén wèi bān shǒu yǐ shé rǔ zhī, yǒu rén jù huò bù gǎn cí. zhì shū shì yù shǐ bù hā qiào yǒu rén yuē: cān zhèng kě wèi guò qiáo chāi qiáo zhě yǐ! yǒu rén yǐ wèi dà chǐ, yí jí bù chū.
明罷科舉詔已書而未用璽,參政許有壬力爭之,巴延怒曰:「汝風台言臣徹爾特穆爾耶?」有壬曰:「太師擢徹爾特穆爾在中書,御史三十人,不畏太師而聽有壬,豈有壬權重於太師耶?」巴延意稍解。有壬乃曰:「科舉若罷,天下才人觖望。」巴延曰:「舉子多以贓敗。」有壬曰:「科舉未行時,台中贓無算,豈盡出於舉子?」巴延曰:「舉子中可任用者惟參政耳。」有壬曰;「若張起岩、馬祖常輩,皆可任大事,即歐陽原功之文章,亦豈易及!」巴延曰:「科舉雖罷,士之欲求美衣食者,自能向學,豈有不至大官者耶?」有壬曰:「為士者初不事衣食,其事在治國平天下耳。」巴延曰:「科舉取人,實妨選法。」有壬曰:「今通事、知印等,天下凡三千三百餘名。今歲自四月至九月,白身補官受宣者亦且七十三人,而科舉一歲僅三十餘人,選法果相妨乎?」巴延心然其言,而其議已定,不可中輟,乃溫言慰解之。翊日,宣詔,特令有壬為班首以折辱之,有壬懼禍不敢辭。治書侍御史布哈誚有壬曰:「參政可謂過橋拆橋者矣!有壬以為大恥,移疾不出。
jiǎ shēn, tài bái jīng tiān.
甲申,太白經天。
yǐ yǒu, bā yán qǐng nèi wài guān xī xún zī quán zhù, jīn hòu wú dé bǎo jǔ, sè zhì xuǎn fǎ, cóng zhī.
乙酉,巴延請內外官悉循資銓注,今後無得保舉,澀滯選法,從之。
bǐng xū, tài bái jīng tiān.
丙戌,太白經天。
jiǎ wǔ, yǐ yǎ kè tè mù ěr téng jí sī dá lǎng dá lài suǒ duó gāo lì tián zhái hái qí wáng lǎ tè nà shí lǐ.
甲午,以雅克特穆爾、騰吉斯、達朗達賚所奪高麗田宅還其王喇特納實里。
wù xū, zhào qián zhī shū mì yuàn shì fú dǐng shí lǎ bù hā sà ěr dí gé hái jīng shī. chū, èr rén yǐ dì wèi lì, móu zhū yǎ kè tè mù ěr, wèi suǒ wū biǎn, gù zhèng zhī.
戊戌,召前知樞密院事福鼎實喇布哈、薩爾迪格還京師。初,二人以帝未立,謀誅雅克特穆爾,為所誣貶,故正之。
tài shǐ lǚ yán xīng wén shì jǐng, dì yǐ shì zǔ zài wèi jiǔ, yù zǔ shù zhī, xīn chǒu, xià zhào gǎi yuán. zhào lüè yuē: wéi shì zǔ huáng dì, zài wèi zhǎng jiǔ, tiān rén xié hé, zhū fú xián zhì, zǔ shù zhī yì, liáng qiè zhèn huái. jīn tè gǎi yuán tǒng sān nián wèi zhì yuán yuán nián.
太史屢言星文示儆,帝以世祖在位久,欲祖述之,辛丑,下詔改元。詔略曰:「惟世祖皇帝,在位長久,天人協和,諸福咸至,祖述之意,良切朕懷。今特改元統三年為至元元年。」
jiān chá yù shǐ lǐ hǎo wén yán: nián hào xí jiù, yú gǔ wèi wén xí qí míng ér bù dǎo qí shí, wèi jiàn qí yì yě. yīn yán shí bì bù rú zhì yuán zhě shí yú shì, bù bào.
監察御史李好文言:「年號襲舊,於古未聞;襲其名而不蹈其實,未見其益也。」因言時弊不如至元者十餘事,不報。
hǎo wén lù qiú hé dōng, yǒu lǐ bài bài zhě shā rén, ér xíng xiōng zhī zhuàng bù míng, fán shí sì nián bù jué, hǎo wén yuē: qǐ yǒu bù jué zhī yù rú shì qí jiǔ hū? lì chū zhī. wáng fù sà dōu lǎ yǐ zú tà rén ér sǐ, zhòng jiē yuē: shā rén fēi rèn, dāng zhàng zhī. hǎo wén yuē: hù shì shā rén, shén yú yòng rèn. kuàng yīn yǒu suǒ qiú ér shā zhī, qí qíng wèi yóu zhòng. nǎi zhì zhī sǐ, hé dōng wèi zhī zhèn sù.
好文錄囚河東,有李拜拜者殺人,而行兇之狀不明,凡十四年不決,好文曰:「豈有不決之獄如是其久乎?」立出之。王傅薩都喇以足蹋人而死,眾皆曰:「殺人非刃,當杖之。」好文曰:「怙勢殺人,甚於用刃。況因有所求而殺之,其情為尤重。」乃置之死,河東為之震肅。
lì cháng píng cāng.
立常平倉。
zhào shì yán zì zhì shùn zhōng yí jí guī, xuán yǒu zhào zhēng hái cháo, bù néng xíng, réng xú kuí zhāng gé dà xué shì hàn lín xué shì chéng zhǐ zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
趙世延自至順中移疾歸,旋有詔征還朝,不能行,仍徐奎章閣大學士、翰林學士承旨、中書平章政事。
shí èr yuè, wù wǔ, rì sè rú zhě.
十二月,戊午,日色如赭。
yǐ chǒu, shàng tài huáng tài hòu zūn hào yuē: zàn tiān kāi shèng huī yì xuān zhāo zhēn wén cí yòu chǔ shàn yǎn qìng fú yuán tài huáng tài hòu.
乙丑,上太皇太后尊號曰:「贊天開聖徽懿宣昭貞文慈佑儲善衍慶福元太皇太后。」
bǐng zǐ, ān qìng qí huáng dì zhèn.
丙子,安慶、蘄、黃地震。
dīng chǒu, xī fān zéi qǐ, qiǎn bīng jī zhī.
丁丑,西番賊起,遣兵擊之。
wù yín, méng gǔ guó zi jiān chéng.
戊寅,蒙古國子監成。
rùn yuè, dīng hài, rì chì rú zhě, fán èr rì.
閏月,丁亥,日赤如赭,凡二日。
zhōng shū píng zhāng zhèng shì chè ěr tè mù ěr cháng zhǐ chì wǔ zōng, yú shì tái chén fù hé zhī, ér bā yán yì è qí wǔ jǐ, rén yín, liú zhī yú ān nán, rén jiē kuài zhī, xún zú.
中書平章政事徹爾特穆爾嘗指斥武宗,於是台臣復劾之,而巴延亦惡其忤己,壬寅,流之於安南,人皆快之,尋卒。
shì suì, cì tiān xià tián zū zhī bàn.
是歲,賜天下田租之半。
zhào: fán yǒu qī shì zhī sēng, hái sú wèi mín. jì ér fù tīng wèi sēng.
詔:「凡有妻室之僧,還俗為民。」既而復聽為僧。
shān dōng dào qǐ. chén mǎ luó jí xīn lǐ bái zhòu shā lüè, shān dōng lián fǎng shǐ dá ěr mǎ yǐ wèi lì tān wū suǒ zhì, xiān hé qù zhī, ér hòu shàng qín zéi fāng lüè, cháo tíng jiā nà zhī. jí qiǎn bīng qín huò, jì lǔ yǐ ān.
山東盜起。陳馬騾及新李白晝殺掠,山東廉訪使達爾瑪以為吏貪污所致,先劾去之,而後上擒賊方略,朝廷嘉納之。即遣兵擒獲,濟、魯以安。
shùn dì zhì yuán èr nián bǐng zǐ, yī sān sān liù nián
○順帝至元二年(丙子,一三三六年)
chūn, zhēng yuè, yǐ chǒu, sù sōng xiàn dì zhèn, shān liè.
春,正月,乙丑,宿松縣地震,山裂。
shì yuè, zhì dōu shuǐ yōng tián shǐ sī tiān píng jiāng.
是月,置都水庸田使司天平江。
qián zhōng shū zuǒ chéng wáng jié zú, zhuī fēng tài yuán jùn gōng, shì wén zhōng. jié lì yán zhì xíng, jiē fǎ gǔ rén. gù xiāng zhāng guī yuē: wáng jié fēi shèng xián zhī shū bù dú, fēi rén yì zhī yán bù tán. shí zhě yǐ wèi míng yán.
前中書左丞王結卒,追封太原郡公,諡文忠。結立言制行,皆法古人。故相張珪曰:「王結非聖賢之書不讀,非仁義之言不談。」識者以為名言。
èr yuè, jiǎ shēn, tài bái jīng tiān.
二月,甲申,太白經天。
wù zǐ, zhào yǐ shì zǔ suǒ cì wáng jī wēng tián bā shí qǐng, hái qí zǐ dōu zhōng. chū, jī wēng jī zhào yù rì běn, sǐ yú wáng shì, cháng shòu cì, hòu shōu rù guān, gù fù cì zhī.
戊子,詔以世祖所賜王積翁田八十頃,還其子都中。初,積翁齎詔諭日本,死於王事,嘗受賜,後收入官,故復賜之。
jǐ chǒu, lì mù líng guān xún jiǎn sī.
己丑,立穆陵關巡檢司。
dīng yǒu, zhuī zūn dì shēng mǔ mǎ lēi dài wèi zhēn yù huī shèng huáng hòu.
丁酉,追尊帝生母瑪勒岱為貞裕徽聖皇后。
sān yuè, dīng sì, yǐ lèi cháo zhū yī qī bǎo xiàng pái cì bā yán.
三月,丁巳,以累朝珠衣、七寶項牌賜巴延。
gēng shēn, rì chì rú zhě rén xū, fù rú zhī.
庚申,日赤如赭;壬戌,復如之。
yǐ chǒu, yǐ sà dūn shàng dōu jū dì cì tài bǎo dìng zhū, réng shù yǒu sī jí sà dūn jiā cái.
乙丑,以薩敦上都居第賜太保定珠,仍束有司籍薩敦家財。
jiǎ xū, fù sì chuān yán chá zhī jìn.
甲戌,復四川鹽茶之禁。
xià, sì yuè, dīng chǒu shuò, rì chì rú zhě.
夏,四月,丁丑朔,日赤如赭。
dīng hài, jìn fú qí lín yīng fèng bái tù líng zhī shuāng jiǎo wǔ zhǎo lóng bā lóng jiǔ lóng wàn shòu fú shòu zhě huáng děng fú.
丁亥,禁服麒麟、鶯鳳、白兔、靈芝、雙角五爪龍、八龍、九龍、萬壽、福壽、赭黃等服。
wù xū, dì rú shàng dōu.
戊戌,帝如上都。
wǔ yuè, bǐng wǔ shuò, huáng hé fù yú gù dào.
五月,丙午朔,黃河復於故道。
yǐ mǎo, nán yáng dèng zhōu dà lín yǔ, zì shì rì zhì liù yuè jiǎ shēn, tuān hé bái hé dà yì, dà wèi zāi.
乙卯,南陽、鄧州大霖雨,自是日至六月甲申,湍河、白河大溢,大為災。
rén shēn, qín zhōu shān bēng.
壬申,秦州山崩。
liù yuè, dīng chǒu, jìn zhū wáng fù mǎ cóng wèi fú jì xùn yī, xì tāo huán.
六月,丁丑,禁諸王、駙馬從衛服濟遜衣,系絛環。
xīn mǎo, yǐ biàn liáng dà míng zhū lù tú bo tái dì tǔ cì bā yán.
辛卯,以汴梁、大名諸路圖卜台地土賜巴延。
lǐ bù shì láng hū lēi dài qǐng fù kē jǔ qǔ shì zhī zhì, bù tīng.
禮部侍郎呼勒岱請復科舉取士之制,不聽。
gēng zǐ, jīng shuǐ yì.
庚子,涇水溢。
qiū, qī yuè, gēng shēn, jìn gé yuè zhōng shū kǒu chuán chì zhǐ, mào zhī qián liáng.
秋,七月,庚申,禁隔越中書口傳敕旨,冒支錢糧。
gēng wǔ, chì cì shàng dōu kǒng zǐ miào bēi, zài lèi cháo zūn chóng zhī yì.
庚午,敕賜上都孔子廟碑,載累朝尊崇之意。
shì yuè, huáng zhōu huáng, dū mín bǔ zhī, rì yǒu wǔ dǒu.
是月,黃州蝗,督民捕之,日有五斗。
bā yuè, jiǎ xū shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,甲戌朔,日有食之。
zhào: yún nán guǎng hǎi bā fān jí gān sù sì chuān biān yuǎn guān, sǐ ér bù néng guī zàng zhě, yǒu sī gěi liáng shí zhōu chē hù sòng hái xiāng wú qīn shǔ zhě, guān wèi yì zhī.
詔:「雲南、廣海、八番及甘肅、四川邊遠官,死而不能歸葬者,有司給糧食舟車護送還鄉;無親屬者,官為瘞之。」
gēng zǐ, zhào: qiáng dào zuì jiē sǐ dào niú mǎ zhě yì dào lǘ luó zhě qíng é, zài fàn yì dào yáng shǐ zhě mò xiàng, zài fàn qíng, sān fàn yì bí hòu zài fàn zhě sǐ. dào zhū wù zhě, zhào qí shù gū jià. shěng yuàn tái wǔ fǔ guān sān nián yī cì shěn jué. zhe wèi lìng.
庚子,詔:「強盜罪皆死;盜牛馬者劓;盜驢騾者黥額,再犯劓;盜羊豕者墨項,再犯黥,三犯劓;鼻後再犯者死。盜諸物者,照其數估價。省、院、台、五府官三年一次審決。著為令。」
jiǔ yuè, wù chén, dì zhì zì shàng dōu.
九月,戊辰,帝至自上都。
dōng, shí yuè, jǐ hài, zhào: měi rì, yòu chéng xiàng bā yán tài bǎo dìng zhū zhōng shū píng zhāng zhèng shì áng jí ěr jù yì yú nèi tíng. píng zhāng shì zhèng tǎ sī hā yǎ yòu chéng xiàng gǔn bā bù lēi cān zhī zhèng shì nà lín xǔ yǒu rén děng jù yì yú zhōng shū.
冬,十月,己亥,詔:「每日,右丞相巴延、太保定珠、中書平章政事昂吉爾聚議於內廷。平章事政塔斯哈雅、右丞相袞巴布勒、參知政事納琳、許有壬等聚議於中書。」
shí yī yuè, rén zǐ, wǔ zōng yīng zōng míng zōng sān cháo huáng hòu shēng fù rù miào, mìng guān zhì jì.
十一月,壬子,武宗、英宗、明宗三朝皇后升祔入廟,命官致祭。
dīng sì, qiǎn hé nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì lēi gé bù hā yú xī fān wèi sēng.
丁巳,遣河南行省平章政事勒格布哈於西番為僧。
shì yuè, zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhào shì yán zú, nián qī shí qī, zhuī fēng lǔ guó gōng, shì wén zhōng. shì yán lì guān shěng tái wǔ shí yú nián, fán jūn guó lì bìng, shēng mín xiū qī, zhī wú bù yán, ér yú rú zhě míng jiào yóu quán quán yān.
是月,中書平章政事趙世延卒,年七十七,追封魯國公,諡文忠。世延曆官省、台五十餘年,凡軍國利病,生民休戚,知無不言,而於儒者名教尤拳拳焉。
shí èr yuè, jiāng zhōu zhū xiàn jī, zǒng guǎn wáng dà zhōng dài fù rén sù yǐ zhèn pín mín, miǎn fù rén zá yáo yǐ wèi xī, yuē nián fēng hái zhī, mín bù bìng jī.
十二月,江州諸縣飢,總管王大中貸富人粟以賑貧民,免富人雜徭以為息,約年豐還之,民不病機。
shǎn xī xíng tái jiān chá yù shǐ zhá shí shàng fēng shì shí tiáo, yuē fǎ zǔ zōng, lǎn quán gāng, dūn zōng shì, lǐ xūn jiù, xī míng qì, kāi yán lù, fù kē jǔ, bà shù jūn, yī xíng zhāng, kuān jìn wǎng. shí bā yán děng biàn luàn chéng xiàn, dì fāng xū jǐ yǐ tīng, zhá shí suǒ yán, jiē yī shí qún chén suǒ bù gǎn yán zhě. shì yù shǐ zhào chéng qìng jiàn zhī, tàn yuē: yù shǐ yán jí cǐ, tiān xià fú yě! wēi lǐ yǒu zhí zhèng shǎn xī xíng shěng zhě, zì wèi bù dào, zhá shí fā qí zuì ér àn zhī qì zhí yè dùn, yǒu zhào wù dǎi wèn, rán yóu zhàng qí sī rén.
陝西行台監察御史札實上封事十條,曰法祖宗,攬權綱,敦宗室,禮勛舊,惜名器,開言路,復科舉,罷數軍,一刑章,寬禁網。時巴延等變亂成憲,帝方虛己以聽,札實所言,皆一時群臣所不敢言者。侍御史趙承慶見之,嘆曰:「御史言及此,天下福也!」威里有執政陝西行省者,恣為不道,札實發其罪而按之;棄職夜遁,有詔勿逮問,然猶杖其私人。
shì suì, jiāng zhè hàn, zì chūn zhì yú bā yuè bù yǔ, mín dà jī.
是歲,江浙旱,自春至於八月不雨,民大飢。
shùn dì zhì yuán sān nián dīng chǒu, yī sān sān qī nián
○順帝至元三年(丁丑,一三三七年)
chūn, zhēng yuè, guǐ mǎo, guǎng zhōu zēng chéng xiàn mín zhū guāng qīng fǎn, qí dǎng shí kūn shān zhōng dà míng lǜ zhòng cóng zhī, wěi chēng dà jīn guó, gǎi yuán chì fú mìng zhǐ huī niǔ sà ěr jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xī bàng tǎo zhī.
春,正月,癸卯,廣州增城縣民硃光卿反,其黨石崑山、鍾大明率眾從之,偽稱大金國,改元赤符;命指揮紐薩爾、江西行省左丞錫謗討之。
xīn hài, shēng fù yī lēi zhé bó huáng dì yú tài miào, shì yuē chōng shèng sì xiào, miào hào níng zōng.
辛亥,升祔伊勒哲伯皇帝於太廟,諡曰沖聖嗣孝,廟號寧宗。
yù wáng lǎ tè nà shí lǐ mǎi chí zhōu tóng líng chǎn yín dì yī suǒ, qǐng yòng sī cái duàn liàn, shū nà guān kè, cóng zhī.
豫王喇特納實里買池州銅陵產銀地一所,請用私財鍛煉,輸納官課,從之。
wù wǔ, dì liè yú liǔ lín, fán sān shí wǔ rì. jiān chá yù shǐ chuò dí sòng shào míng jìn jiàn, dì jiā nà zhī, cì jīn bì. chuò dí děng gù cí, dì yuē: xī wèi zhēng jìn jiàn, táng tài zōng wèi cháng bù shǎng, rǔ qí shòu zhī.
戊午,帝獵於柳林,凡三十五日。監察御史綽迪、宋紹明進諫,帝嘉納之,賜金幣。綽迪等固辭,帝曰:「昔魏徵進諫,唐太宗未嘗不賞,汝其受之。」
èr yuè, rén shēn shuò, rì yǒu shí zhī.
二月,壬申朔,日有食之。
bàng hú fǎn yú rǔ níng xìn yáng zhōu. bàng hú běn chén zhōu rén, míng rùn ér, hǎo shǐ bàng, bàng zhǎng liù qī chǐ, jìn tuì jì jī rú shén, gù chēng bàng hú. zhì shì yǐ shāo xiāng huò zhòng, wàng zào yāo yán zuò luàn, pò guī dé fǔ lù yì, fén chén zhōu, tún yíng yú xìng gāng, mìng hé nán xíng shěng zuǒ chéng qìng tú yǐ bīng tǎo zhī.
棒胡反於汝寧、信陽州。棒胡本陳州人,名閏兒,好使棒,棒長六七尺,進退技擊如神,故稱「棒胡」。至是以燒香惑眾,妄造妖言作亂,破歸德府、鹿邑,焚陳州,屯營於杏岡,命河南行省左丞慶圖以兵討之。
bǐng zǐ, lì chuán hù tí jǔ sī shí chù, tí lǐng èr shí chù. dìng chuán hù kē chà chuán yī qiān, liào zhī shàng zhě suì nà chāo liù dìng, yǐ xià dì jiǎn.
丙子,立船戶提舉司十處,提領二十處。定船戶科差船一千,料之上者歲納鈔六錠,以下遞減。
jiǎ shēn, dìng fú sè qì mǐn yú mǎ zhī zhì.
甲申,定服色、器皿、輿馬之制。
jǐ chǒu, rǔ níng xiàn suǒ huò bàng hú mí lēi fú xiǎo qí wěi xuān chì bìng zǐ jīn yìn liàng tiān chǐ. shí dà chén yǒu jì hàn guān zhě, qǔ suǒ xiàn bān dì shàng, wèn yuē: cǐ yù hé wèi yé? yì hàn guān huì yán fǎn, jiāng yǐ zuì zhōng zhī. shì yù shǐ xǔ yǒu rén yuē: cǐ cáo jiàn nián hào, chēng lǐ lǎo jūn tài zǐ, bù shǔ shì zú yǐ dí guān jūn, fǎn zhuàng shén míng, shàng hé yán! qí yǔ suì sāi.
己丑,汝寧獻所獲棒胡彌勒佛、小旗、偽宣敕並紫金印、量天尺。時大臣有忌漢官者,取所獻班地上,問曰:「此欲何為耶?」意漢官諱言反,將以罪中之。侍御史許有壬曰:「此曹建年號,稱李老君太子,部署士卒以敵官軍,反狀甚明,尚何言!」其語遂塞。
xīn mǎo, fā chāo sì shí wàn dìng, zhèn jiāng zhè děng chù jī mín sì shí wàn hù, kāi suǒ zài shān chǎng hé pō zhī jìn, tīng mín qiáo cǎi.
辛卯,發鈔四十萬錠,賑江浙等處饑民四十萬戶,開所在山場、河泊之禁,聽民樵採。
guǎng xī yáo zéi fù fǎn, mìng hú guǎng xíng shěng píng zhāng nuò hǎi jiāng xī xíng shěng píng zhāng tú ěr mì shí hā yǎ zǒng bīng bǔ zhī.
廣西猺賊復反,命湖廣行省平章諾海、江西行省平章圖爾密實哈雅總兵捕之。
gēng zǐ, zhōng shū cān zhī zhèng shì nà lín děng qǐng lì cǎi zhū tí jǔ sī. xiān shì cháng lì tí jǔ sī, tài dìng jiān yǐ qí fán rǎo bà zhī, zhì shì fù lì zhī, qiě yǐ dàn hù sì wàn cì bā yán.
庚子,中書參知政事納琳等請立採珠提舉司。先是嘗立提舉司,泰定間以其煩擾罷之,至是復立之,且以蜑戶四萬賜巴延。
sān yuè, wù wǔ, lì hóng jí lī shì wèi huáng hòu. yīn yǔ chuò hè. hòu, wǔ zōng xuān cí huì shèng huáng hòu zhī zhí, yù dé wáng fù luō tè mù ěr zhī nǚ yě.
三月,戊午,立鴻吉哩氏為皇后。因雨輟賀。後,武宗宣慈惠聖皇后之侄,毓德王傅囉特穆爾之女也。
xià, sì yuè, guǐ yǒu, jìn hàn rén nán rén gāo lì rén bù dé zhí chí jūn qì, yǒu mǎ zhě jū rù guān.
夏,四月,癸酉,禁漢人、南人、高麗人不得執持軍器,有馬者拘入官。
jǐ mǎo, dì rú shàng dōu.
己卯,帝如上都。
xīn mǎo, hé zhōu dà zú xiàn mín hán fǎ shī fǎn, zì chēng nán cháo zhào wáng.
辛卯,合州大足縣民韓法師反,自稱南朝趙王。
jǐ hài, huì zhōu guī shàn xiàn mín niè xiù qīng tán jǐng shān děng zào jūn qì, bài dài jiǎ wèi dìng guāng fú, yǔ zhū guāng qīng xiàng jié wèi luàn, mìng jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xī dí bǔ zhī.
己亥,惠州歸善縣民聶秀卿、譚景山等造軍器,拜戴甲為定光佛,與硃光卿相結為亂,命江西行省左丞錫迪捕之。
shì yuè, zhào: shěng yuàn tái bù xuān wèi sī lián fǎng sī jí bù fǔ mù guān zhī zhǎng, bìng yòng xuān gǔ sè mù rén. jìn hàn rén nán rén bù dé xí xué méng gǔ sè mù wén zì.
是月,詔:「省、院、台、部、宣慰司、廉訪司及部府幕官之長,並用萱古、色目人。禁漢人、南人不得習學蒙古、色目文字。」
wǔ yuè, xīn chǒu, mín jiān é yán cháo tíng jū shuā tóng nán tóng nǚ, yī shí jià qǔ dài jǐn.
五月,辛丑,民間訛言朝廷拘刷童男、童女,一時嫁娶殆盡。
wù shēn, zhào: rǔ níng bàng hú, guǎng dōng zhū guāng qīng niè xiù qīng děng, jiē xì hàn rén, hàn rén yǒu guān yú shěng tái yuàn jí hàn lín jí xián zhě, kě jiǎng qiú zhū bǔ zhī fǎ yǐ wén.
戊申,詔:「汝寧棒胡,廣東硃光卿、聶秀卿等,皆系漢人,漢人有官於省、台、院及翰林、集賢者,可講求誅捕之法以聞。」
jiǎ yín, xī fān zéi qǐ, shā zhèn xī wáng zǐ dān bā. lì xíng xuān zhèng yuàn, yǐ é sēn tè mù ěr wèi yuàn shǐ, wǎng tǎo zhī.
甲寅,西番賊起,殺鎮西王子丹巴。立行宣政院,以額森特穆爾為院使,往討之。
rén xū, mìng sì chuān xíng shěng cān zhèng jǔ lǐ děng bǔ fǎn zéi hán fǎ shī.
壬戌,命四川行省參政舉理等捕反賊韓法師。
dīng mǎo, huì jiàn yú dōng běi, dà rú tiān chuán xīng, sè bái, yuē zhǎng chǐ yú, huì zhǐ xī nán, zhì bā yuè gēng wǔ shǐ miè, fán liù shí sān rì, zì mǎo zhì fáng, fán lì shí wǔ sù.
丁卯,彗見於東北,大如天船星,色白,約長尺餘,彗指西南,至八月庚午始滅,凡六十三日,自昴至房,凡歷十五宿。
liù yuè, chéng yín, zèng chéng xiàng ān tú tuī zhōng zuǒ yùn kāi guó yuán xūn dōng píng zhōng xiàn wáng, yú suǒ fēng chéng nèi jiàn lì cí miào, guān wèi zhì jì.
六月,成寅,贈丞相安圖推忠佐運開國元勛、東平忠憲王,於所封城內建立祠廟,官為致祭。
xīn sì, dà lín yǔ, zì shì rì zhì guǐ yǐ bù zhǐ. yù hé huáng hé qìn hé hún hé shuǐ jiē yì, méi rén chù lú shě shén zhòng.
辛巳,大霖雨,自是日至癸已不止。御河、黃河、沁河、渾河水皆溢,沒人畜、廬舍甚眾。
wù zǐ, jiā fēng yǐn zi gēng sāng zi xú jiǎ liè zǐ zhuāng zi gè wèi zhēn jūn.
戊子,加封尹子、庚桑子、徐甲、列子、莊子各為真君。
rén chén, zhāng dé fǔ dà shuǐ, píng dì shēn yī zhàng.
壬辰,彰德府大水,平地深一丈。
qiū, qī yuè, guǐ mǎo, dì chū liè. bǐng wǔ, xìng shí lǎ è ěr duō. dīng wèi, xìng lóng gāng, sǎ mǎ rǔ yǐ jì.
秋,七月,癸卯,帝出獵。丙午,幸實喇鄂爾多。丁未,幸龍岡,灑馬乳以祭。
gēng xū, hé nán wǔ zhì xiàn hé jiāng shú, yǒu huáng zì dōng lái, xiàn yǐn zhāng kuān yǎng tiān zhù yuē: níng shā xiàn yǐn, wú shāng bǎi xìng. é yǒu yú yīng qún fēi zhuó shí zhī.
庚戌,河南武陟縣禾將熟,有蝗自東來,縣尹張寬仰天祝曰:「寧殺縣尹,毋傷百姓。」俄有魚鷹群飛啄食之。
gēng shēn, zhào: chú rén mìng zhòng shì zhī wài, fán dào zéi zhū zuì, bù xū hòu wǔ fǔ guān shěn lù, yǒu sī yī lì jué zhī.
庚申,詔:「除人命重事之外,凡盜賊諸罪,不須候五府官審錄,有司依例決之。」
shì yuè, niǔ sà ěr xī dì qín zhū guāng qīng, xún zhuī qín shí kūn shān zhōng dà míng.
是月,紐薩爾、錫諦擒硃光卿,尋追擒石崑山、鍾大明。
wèi huī fǔ zì liù yuè yín yǔ zhì shì yuè, píng dì shuǐ shēn èr zhàng yú, piào méi rén mín fáng shè, mín jiē qī yú shù mù. jùn shǒu sēng jiā nǔ yǐ zhōu zài fàn shí zhī, yí lǎo ruò jū chéng tóu, rì gěi liáng xiǎng. yuè yú, shuǐ fāng tuì.
衛輝府自六月淫雨至是月,平地水深二丈餘,漂沒人民房舍,民皆棲於樹木。郡守僧嘉努以舟載飯食之,移老弱居城頭,日給糧餉。月餘,水方退。
bā yuè, xīn sì, jīng jī zéi qǐ. rén wǔ, jīng shī dì dà zhèn, tài miào liáng zhù liè, gè shì qiáng bì jiē huài, yā sǔn yí wù, wén zōng shén zhǔ jí yù chuáng jǐn suì xī hú sì shén yù diàn bì pū, yā sǔn jì qì. zì shì lèi zhèn, zhì dīng hài fāng zhǐ, suǒ sǔn rén mín shén zhòng.
八月,辛巳,京畿賊起。壬午,京師地大震,太廟樑柱裂,各室牆壁皆壞,壓損儀物,文宗神主及御床盡碎;西湖寺神御殿壁仆,壓損祭器。自是累震,至丁亥方止,所損人民甚眾。
guǐ wèi, hé nán dì zhèn.
癸未,河南地震。
chí gāo lì zhí chí jūn qì zhī jìn.
弛高麗執持軍器之禁。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
jiǔ yuè, jǐ yǒu, lì pí huò suǒ yú níng xià, shè tí lǐng shǐ fù zhǔ zhī.
九月,己酉,立皮貨所於寧夏,設提領使、副主之。
lì sì chuān hú guǎng jiāng zhè xíng shū mì yuàn.
立四川、湖廣、江浙行樞密院。
dōng, shí yuè, guǐ yǒu, rì chì rú zhě.
冬,十月,癸酉,日赤如赭。
yǐ hài, mìng jiāng zhè xíng shěng chéng xiàng chuò sī jiǎn tí diào hǎi yùn. guó yòng suǒ yǐ, hǎi yùn wèi zhòng. chuò sī jiǎn cuò zhì yǒu fāng, suǒ cáo mǐ sān bǎi yú wàn shí, xī dá jīng shī, wú hào zhé zhě.
乙亥,命江浙行省丞相綽斯戩提調海運。國用所倚,海運為重。綽斯戩措置有方,所漕米三百餘萬石,悉達京師,無耗折者。
shì yuè, jīn huá chù shì xǔ qiān zú. dāng shí xué zhě, chēng hé jī wáng bǎi jīn lǚ xiáng jí qiān wèi jīn huá sì zǐ.
是月,金華處士許謙卒。當時學者,稱何基、王柏、金履詳及謙為金華四子。
shí yī yuè, bǐng wǔ, lì tún tián yú xióng zhōu.
十一月,丙午,立屯田於雄州。
shì yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是月,太白屢經天。
shí èr yuè, yǐ mǎn jì lēi gá tái wèi tài bǎo fēn shū mì yuàn, zhèn běi biān. mǎn jì lēi gá tái, bā yán dì yě, shí yì jìn jué wèi wáng, cí yuē: xiōng fēng qín wáng, dì bù yí bìng shòu wáng jué. gù yǒu shì mìng.
十二月,以滿濟勒噶台為太保、分樞密院,鎮北邊。滿濟勒噶台,巴延弟也,時議進爵為王,辭曰:「兄封秦王,弟不宜並受王爵。」故有是命。
shì suì, bā yán qǐng shā zhāng wáng liú lǐ zhào wǔ xìng hàn rén, dì bù cóng.
是歲,巴延請殺張、王、劉、李、趙五姓漢人,帝不從。
zhào cì xiào zǐ jìn bǐng bēi. bǐng, jiàng zhōu qǔ wò rén, xiōng róng, wèi kuí zhāng gé chéng zhì xué shì, fèng mǔ wáng shì guān yú cháo, mǔ mò, bǐng yǔ róng hù sàng hái jiā. zhì píng dìng, dà léi yǔ, liú shuǐ zhòu zhì, bǐng fú jiù shàng, róng hū zhī bì shuǐ, bǐng bù rěn shě qù, suì wèi shuǐ suǒ piào méi. hòu dé wáng shì jiù yú sān lǐ wài, dé bǐng shī yú wǔ lǐ wài, gù tè cì bēi yǐ jīng zhī.
詔賜孝子靳昺碑。昺,絳州曲沃人,兄榮,為奎章閣承制學士,奉母王氏官於朝,母歿,昺與榮護喪還家。至平定,大雷雨,流水驟至,昺伏柩上,榮呼之避水,昺不忍捨去,遂為水所漂沒。後得王氏柩於三里外,得昺屍於五里外,故特賜碑以旌之。
zhá shí chú qiān zhè xī lián fǎng sī shì. zhì, jí àn wèn dōu zhuǎn yùn yán shǐ hǎi dào dōu wàn hù xíng xuān zhèng yuàn děng guān zāng zuì, yóu shì jùn xiàn wú gǎn wèi tān mò zhě. yòu yǐ zhū sēng sì sī pí huá mín, yǒu suǒ wèi dào rén dào mín xíng tóng dé, lèi jiē dú lún cháng, yǐn yáo yì, shǐ mín lì rì hào, qì kān jiā xìng yí lù, wèi shù yǐ èr qiān qī bǎi. jiàn yì qǐng lēi guī běn zú, bǐ gōng huáng fù, shù shǎo kuān mín lì, cháo tíng shì zhī, jí zhe wèi lìng.
札實除僉浙西廉訪司事。至,即按問都轉運鹽使、海道都萬戶、行宣政院等官贓罪,由是郡縣無敢為貪墨者。又以諸僧寺私芘猾民,有所謂道人、道民、行童得,類皆瀆倫常,隱徭役,使民力日耗,契勘嘉興一路,為數已二千七百。建議請勒歸本族,俾供皇賦,庶少寬民力,朝廷是之,即著為令。
zhào zhī lǐng běi xíng shū mì yuàn shì nài màn tái xí guó wáng, shòu yǐ jīn yìn. jì yòu yǐ ān biān mù lín zhī gōng, cì zhū luò bàn bì bìng hǎi dōng míng yīng xī yù wén bào, guó zhì yǐ cǐ wèi jí ēn yún.
詔知嶺北行樞密院事奈曼台襲國王,授以金印。繼又以安邊睦鄰之功,賜珠絡半臂並海東名鷹、西域文豹,國制以此為極恩雲。
shùn dì zhì yuán sì nián wù yín, yī sān sān bā nián
○順帝至元四年(戊寅,一三三八年)
chūn, zhēng yuè, bǐng shēn, yǐ dì zhèn, shè tiān xià.
春,正月,丙申,以地震,赦天下。
zhào: nèi wài lián néng guān, fù mǔ nián qī shí wú shì dīng zhě, fù jìn quán zhù, yǐ biàn jiù yǎng.
詔:「內外廉能官,父母年七十無侍丁者,附近銓注,以便就養。」
xuān zhèng yuàn shǐ bù liè qí yǐ nián qī shí zhì shì, shòu dà sī tú, gěi quán fèng zhōng shēn.
宣政院使布埒齊以年七十致仕,授大司徒,給全俸終身。
shì yuè, zhào xiū qū fù kǒng zǐ miào.
是月,詔修曲阜孔子廟。
èr yuè, dīng mǎo, bà hé nán děng wǔ shěng xíng shū mì yuàn.
二月,丁卯,罷河南等五省行樞密院。
gēng wǔ, dì tián yú liǔ lín.
庚午,帝畋於柳林。
yǐ yǒu, fèng shèng zhōu dì zhèn.
乙酉,奉聖州地震。
sān yuè, xīn yǒu, mìng zhòng shū píng zhāng zhèng shì áng jí ěr jiān xiū zhì zhèng tiáo gé.
三月,辛酉,命中書平章政事昂吉爾監修《至正條格》。
xià, sì yuè, xīn wèi, jīng shī tiān yù hóng shā, zhòu huì.
夏,四月,辛未,京師天雨紅沙,晝晦。
guǐ yǒu, yǐ yù shǐ zhōng chéng tuō kè tuō wèi yù shǐ dài fū. tuō kè tuō, mǎn jì lēi gá tái zhī zǐ yě, zǎo wèi wén zōng suǒ qì, yuē: cǐ zi kě dà yòng. zhì shì zhǎng fēng xiàn, dà zhèn gāng jì, zhōng wài sù rán.
癸酉,以御史中丞托克托為御史大夫。托克托,滿濟勒噶台之子也,早為文宗所器,曰:「此子可大用。」至是掌風憲,大振綱紀,中外肅然。
yǐ mǎo, dì rú shàng dōu.
乙卯,帝如上都。
hé nán zhí bàng hú zhì jīng shī, zhū zhī.
河南執棒胡至京師,誅之。
guǐ sì, dì bó mù zhì bā lǐ táng, yǔ báo, dà rú quán, qí zhuàng yǒu xiǎo ér guī jué shī xiàng yú luǎn zhī xíng.
癸巳,帝薄暮至八里塘,雨雹,大如拳,其狀有小兒、瑰玦、獅、象、魚卵之形。
wǔ yuè, mìng fú jiā lǜ wèi kǎo gōng láng zhōng, qiáo lín wèi kǎo gōng yuán wài láng, wèi zōng dào wèi kǎo gōng zhǔ shì, kǎo xiào tiān xià jùn xiàn guān shǔ gōng guò.
五月,命佛嘉律為考功郎中,喬林為考功員外郎,魏宗道為考功主事,考校天下郡縣官屬功過。
liù yuè, xīn sì, yuán zhōu mín zhōu zi wàng fǎn, jiàn chēng zhōu wáng, gǎi nián hào. xún qín huò, fú zhū.
六月,辛巳,袁州民周子旺反,僭稱周王,改年號。尋擒獲,伏誅。
jǐ chǒu, shào wǔ lù dà yǔ, shuǐ rù chéng guō, píng dì èr zhàng, piào mín jū dài jǐn.
己丑,邵武路大雨,水入城郭,平地二丈,漂民居殆盡。
shì yuè, xìn zhōu lù líng shān liè.
是月,信州路靈山裂。
zhāng zhōu lù nán shèng xiàn mín lǐ zhì fǔ, jù zhòng wéi zhāng zhōu chéng, shǒu jiāng chuò sī jiǎn yǔ zhàn, shī lì. zéi zhuǎn lüè lóng xī, xiàn mín xiāo jǐng mào jié xiāng bīng jù zhī, zhàn bài, bèi zhí, zéi xié shǐ cóng jǐ, jǐng mào mà yuē: gǒu dào, wǒ shēng wèi dà yuán mín, sǐ zuò gé zhōu guǐ, qǐ cóng rǔ wèi nì yé! gé zhōu, qí jū lǐ suǒ yě. zéi nù, fù jǐng mào yú shù, luán qí ròu, shǐ zì dàn, jǐng mào yì fèn mà, zéi yǐ dāo jué qí kǒu zhì ěr bàng, jǐng mào mà bù jué shēng ér sǐ. yǒu sī shàng qí shì, cháo tíng mìng bāo biǎo zhī, réng gěi qián yǐ zàng. shí zéi shì yì shèng, zhào jiāng zhè píng zhāng bài bù hā fā mǐn zhè jiāng xī guǎng dōng sì shěng bīng tǎo zhī, bù kè. lóng yán wèi huáng zuǒ cái yǔ zéi zhàn, qī zǐ sì shí yú kǒu jiē bèi hài shì wén, shòu zuǒ cái lóng yán xiàn yǐn.
漳州路南勝縣民李志甫,聚眾圍漳州城,守將綽斯戩與戰,失利。賊轉掠龍溪,縣民蕭景茂結鄉兵拒之,戰敗,被執,賊脅使從己,景茂罵曰:「狗盜,我生為大元民,死作隔州鬼,豈從汝為逆耶!」隔州,其居里所也。賊怒,縛景茂於樹,臠其肉,使自啖,景茂益憤罵,賊以刀抉其口至耳傍,景茂罵不絕聲而死。有司上其事,朝廷命褒表之,仍給錢以葬。時賊勢益盛,詔江浙平章拜布哈發閩、浙、江西、廣東四省兵討之,不克。龍巖尉黃佐才與賊戰,妻子四十餘口皆被害;事聞,授佐才龍巖縣尹。
qiū, qī yuè, rén yín, zhào yǐ bā yán yǒu gōng, lì shēng cí yú zhuō zhōu biàn liáng.
秋,七月,壬寅,詔以巴延有功,立生祠於涿州、汴梁。
jǐ yǒu, fèng shèng zhōu dì dà zhèn, sǔn huài rén mín lú shě.
己酉,奉聖州地大震,損壞人民廬舍。
bǐng chén, gǒng chāng fǔ shān liè, yā sǐ rén mín.
丙辰,鞏昌府山裂,壓死人民。
bā yuè, guǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,癸亥朔,日有食之。
jǐ sì, shēn qǔ gāo lì nǚ zǐ jí yān rén zhī jìn.
己巳,申取高麗女子及閹人之禁。
xīn wèi, xuān dé fǔ dì dà zhèn. bǐng zǐ, jīng shī dì zhèn, rì èr sān cì, zhì yǐ yǒu nǎi zhǐ.
辛未,宣德府地大震。丙子,京師地震,日二三次,至乙酉乃止。
guǐ wèi, gǎi xuān dé fǔ wèi shùn níng fǔ, fèng shèng zhōu wèi bǎo ān zhōu, yǐ qí dì shù zhèn gù yě.
癸未,改宣德府為順寧府,奉聖州為保安州,以其地數震故也。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
rùn yuè, wù xū, rì chì rú zhě jǐ hài rén yín fù rú zhī.
閏月,戊戌,日赤如赭;己亥、壬寅復如之。
jiǔ yuè, guǐ yǒu, bēn xīng rú bēi dà, sè bái, qǐ zì yòu qí zhī xià, xī nán xíng, méi yú jìn zhuó.
九月,癸酉,奔星如杯大,色白,起自右旂之下,西南行,沒於近濁。
dōng, shí yuè, xīn mǎo, xiǎng yú tài miào.
冬,十月,辛卯,享於太廟。
shí yī yuè, dīng mǎo, lì shào xī fǔ jūn mín xuān fǔ dōu zǒng shǐ sī. shào xī fǔ běn lǐng liù zhōu èr shí xiàn yī bǎi wǔ shí èr zhèn. guó chū, yǐ qí dì huāng ér fèi zhī, zhì shì jū mín èr shí yú wàn, gù lì fǔ zhì zhī. mìng yù shǐ dài fū tuō kè tuō jiān dōu zǒng shǐ, zhì shū shì yù shǐ jí dāng pǔ wèi fù dōu zǒng shǐ.
十一月,丁卯,立紹熙府軍民宣撫都總使司。紹熙府本領六州、二十縣、一百五十二鎮。國初,以其地荒而廢之,至是居民二十餘萬,故立府治之。命御史大夫托克托兼都總使,治書侍御史吉當普為副都總使。
chū, dì fā shàng dōu, zhì jī míng shān zhī hún hé, jiāng tián yú bǎo ān zhōu, mǎ jué. tuō kè tuō jiàn yuē: gǔ zhě dì wáng duān jū jiǔ zhòng zhī shàng, rì yǔ dà chén sù rú jiǎng qiú zhì dào, zhì yú fēi yīng zǒu gǒu, fēi qí shì yě. dì nà qí yán.
初,帝發上都,至雞鳴山之渾河,將畋於保安州,馬蹶。托克托諫曰:「古者帝王端居九重之上,日與大臣、宿儒講求治道,至於飛鷹、走狗,非其事也。」帝納其言。
rén wǔ, sì chuān sàn máo dòng mán fǎn, qiǎn shǐ zhèn bèi kòu rén mín.
壬午,四川散毛峒蠻反,遣使賑被寇人民。
shí èr yuè, wù xū, lì bāng yá děng chù xuān wèi sī dōu yuán shuài fǔ bìng zǒng guǎn fǔ. xiān shì shì zǔ jì dìng miǎn dì, yǐ qí chù yún nán jí biān, jiù lì qí qiú zhǎng wèi shuài, lìng sān nián yī rù gòng zhì shì lái gòng, gù lì guān fǔ.
十二月,戊戌,立邦牙等處宣慰司都元帥府並總管府。先是世祖既定緬地,以其處雲南極邊,就立其酋長為帥,令三年一入貢;至是來貢,故立官府。
shì yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是月,太白屢經天。
shì suì, jí xián dà xué shì chén hào zhì shì, mìng shí quán fèng yú jiā.
是歲,集賢大學士陳顥致仕,命食全俸於家。
qián shū mì fù shǐ mǎ zǔ cháng zú, zhuī fēng wèi jùn gōng, shì wén zhēn.
前樞密副使馬祖常卒,追封魏郡公,諡文貞。
zǔ cháng lì cháo jì jiǔ, duō suǒ jiàn míng, huì yì: jīn guó zú jí zhū bù, jì sòng shèng xián zhī shū, dāng zhī zūn zhū mǔ yǐ hòu yí lún. yòu yì: jiāng jiā zǐ dì jiāo cuì, yǒu gū rèn shǐ, ér shù mín yǒu wǎn qiáng jué zhāng, lǎo sǐ cǎo yě zhě, dāng jiàn wǔ xué wǔ jǔ, chǔ cái yǐ bèi fēi cháng. shí suī fú yòng, shí zhě wěi zhī.
祖常立朝既久,多所建明,會議:「今國族及諸部,既誦聖賢之書,當知尊諸母以厚彝倫。」又議:「將家子弟驕脆,有孤任使,而庶民有挽強蹶張,老死草野者,當建武學、武舉,儲材以備非常。」時雖弗用,識者韙之。