qǐ zhe yōng tūn tān zhēng yuè, jǐn tú wéi zuò è shí èr yuè, fán èr nián.
起著雍涒灘正月,盡屠維作噩十二月,凡二年。
huì hā shàng, shùn zōng dá ěr mǎ bā lā zhī zhǎng zi, mǔ yuē xìng shèng huáng tài hòu hóng jí lī shì. zhì yuán shí bā nián qī yuè shí jiǔ rì shēng. chéng zōng dà dé sān nián, zǒng bīng běi biān. bā nián, fēng huái níng wáng, cì jīn yìn. shí yī nián chūn, chéng zōng bēng, dì zì ā lēi tái shān zhì yú hé lín, zhū wáng xūn qī jiē quàn jìn. wǔ yuè, suì jí wèi yú shàng dōu.
諱哈尚,順宗達爾瑪巴拉之長子,母曰興聖皇太后鴻吉哩氏。至元十八年七月十九日生。成宗大德三年,總兵北邊。八年,封懷寧王,賜金印。十一年春,成宗崩,帝自阿勒台山至於和林,諸王勛戚皆勸進。五月,遂即位於上都。
wǔ zōng rén huì xuān xiào huáng dì zhì dà yuán nián wù shēn, yī sān líng bā nián
○武宗仁惠宣孝皇帝至大元年(戊申,一三零八年)
chūn, zhēng yuè, xīn yǒu shuò, qū shè yù shǐ tái jiàn xì fàn zāng guān lì, zuì zhǐ zhēng zāng zuì zhí.
春,正月,辛酉朔,曲赦御史台見系犯贓官吏,罪止征贓罪職。
dì zhī zài qián dǐ yě, zhī shū mì yuàn jì ěr hā tú yǒu bù xùn yǔ, zhì shì jiāng zhì zhī fǎ. tuō kè tuō jiàn yuē: bì xià xīn zhèng wèi, dà xìn wèi lì ér zhé xíng zhū lù, zhī zhě yǐ wèi bǐ zì yǒu zuì, bù zhī zhě yǐ wèi bào chóu, kǒng rén rén zì wēi. kuàng jì ěr hā tú xí yú xiān cháo diǎn gù, jīn gù bù kě shǎo yě. nǎi yòu zhī.
帝之在潛邸也,知樞密院濟爾哈圖有不遜語,至是將置之法。托克托諫曰:「陛下新正位,大信未立而輒行誅戮,知者以為彼自有罪,不知者以為報仇,恐人人自危。況濟爾哈圖習於先朝典故,今固不可少也。」乃宥之。
jiǎ zǐ, yǐ ā shí kè bù hā wèi yòu chéng xiàng, xíng yù shǐ dài fū.
甲子,以阿實克布哈為右丞相,行御史大夫。
chū, ā shí kè bù hā jiàn dì róng sè rì cuì, chéng jiān jìn yuē: bì xià bā zhēn zhī wèi bù zhī yù, wàn jīn zhī shēn bù zhī ài, ér wéi qū niè shì dān, pín fēi shì hǎo, shì yóu liǎng fǔ fá gū shù, wèi yǒu bù diān pū zhě. bì xià zòng bù zì ài, dú bù sī zǔ zōng fù tuō zhī zhòng tiān xià yǎng wàng zhī qiè hū? dì dà yuè, yuē: fēi qīng, shú wèi zhèn yán! yīn mìng jìn jiǔ. ā shí kè bù hā dùn shǒu xiè yuē: chén fāng yù bì xià jié yǐn, ér fǎn quàn zhī, shì chén zhī yán bù xìn yú bì xià yě, chén bù gǎn fèng zhào. zuǒ yòu jiē hè dì dé zhí chén, suì yǒu shì mìng. dì cháng guān jìn chén cù jū, mìng chū chāo shí wǔ guàn cì zhī. ā shí kè bù hā dùn shǒu yán yuē: yǐ cù jū ér shòu shàng shǎng, zé qí jì yín qiǎo zhī rén rì jìn ér xián zhě rì tuì yǐ, jiāng rú guó jiā hé? chén sǐ bù gǎn fèng zhào. nǎi zhǐ.
初,阿實克布哈見帝容色日瘁,乘間進曰:「陛下八珍之味不知御,萬金之身不知愛,而惟麴櫱是耽,嬪妃是好,是猶兩斧伐孤樹,未有不顛仆者。陛下縱不自愛,獨不思祖宗付託之重、天下仰望之切乎?」帝大悅,曰:「非卿,孰為朕言!」因命進酒。阿實克布哈頓首謝曰:「臣方欲陛下節飲,而反勸之,是臣之言不信於陛下也,臣不敢奉詔。」左右皆賀帝得直臣,遂有是命。帝嘗觀近臣蹴踘,命出鈔十五貫賜之。阿實克布哈頓首言曰:「以蹴踘而受上賞,則奇伎淫巧之人日進而賢者日退矣,將如國家何?臣死不敢奉詔。」乃止。
jǐ sì, shào xìng tái zhōu qìng yuán guǎng dé jiàn kāng zhèn jiāng liù lù jī, sǐ zhě shén zhòng, jī hù sì shí liù wàn yǒu qí. zhào hù yuè gěi mǐ liù dòu, yǐ méi rù zhū qīng zhāng xuān cái chǎn zhèn zhī. shí zhè dōng xuān wèi tóng zhī tuō huān chè ěr yì xíng quàn dài zhī lìng, liǎn fù mín qián yī bǎi wǔ shí yú wàn, yǐ èr shí wǔ wàn shǔ níng hǎi xiàn zhǔ bù hú zhǎng rú cáng zhī. zhǎng rú chá qí yǒu gān méi yì, xī sàn yú mín. jì ér guǒ suǒ qí qián, zhǎng rú bào chéng àn jìn yuē: qián zài shì. tuō quàn chè ěr suī nù, bù gǎn wèn yě. zhǎng rú, wù zhōu rén, qí zài níng hǎi, fā jiān zhāi fú, míng duàn ruò shén.
己巳,紹興、台州、慶元、廣德、建康、鎮江六路飢,死者甚眾,飢戶四十六萬有奇。詔戶月給米六斗,以沒入硃清、張宣財產賑之。時浙東宣慰同知托歡徹爾議行勸貸之令,斂富民錢一百五十餘萬,以二十五萬屬寧海縣主簿胡長孺藏之。長孺察其有乾沒意,悉散於民。既而果索其錢,長孺抱成案進曰:「錢在是。」托勸徹爾雖怒,不敢問也。長孺,婺州人,其在寧海,發奸摘伏,明斷若神。
tè shòu rǔ mǔ fū shòu guó gōng yáng yàn jiā nǔ kāi fǔ yí tóng sān sī. zì shì yīn rǔ mǔ tuī ēn jí qí fū, yán wèi gù shì, míng qì yì làn yǐ.
特授乳母夫壽國公楊燕嘉努開府儀同三司。自是因乳母推恩及其夫,沿為故事,名器益濫矣。
jiǎ xū, zhōng shū shěng yán: jìn hǎi dōng qīng gú zhě, cháng chéng yì mǎ wǔ bǎi bù fū, yīng zhòng kuò mín jiān chē mǎ. bīng bù qǐng yǐ gè yì mǎ lù xù ér jìn, wù kuò wèi biàn. cóng zhī.
甲戌,中書省言:「進海東青鶻者,常乘驛馬五百不敷,應重括民間車馬。兵部請以各驛馬陸續而進,勿括為便。」從之。
wù zǐ, huáng tài zǐ qǐng yǐ ā shí kè bù hā fù rù zhōng shū, tuō kè tuō fù rén yù shǐ tái.
戊子,皇太子請以阿實克布哈復入中書,托克托復人御史台。
sì chǒu, zhōng shū shěng yán: ā shí tè mù ěr qǐng yì hé xī dì cǎi yù, yì rén qiān yú, xū mǎ sì shí yú pǐ. yǐ bù jí zhī wù láo mín, yí bà zhī. yòu yán: jìn bǎi xìng jiān shí, dào zéi chōng chì, gǒu bù yán zhì, jiāng zhì zī màn. yí qiǎn shǐ xún xíng, yù yǒu zuì qiú, jí xíng jué qiǎn yǔ suí chù guān lì gòng yì mǐ dào fāng lüè, míng lì shǎng fá huò nì dào bù wén, huò qī huì bù zhì, jí yú qī bù huò zhě, guān lì lián zuò. jiāng zhè xíng zhě hǎi zéi chū méi, shā lǔ jūn mín, qí yǐ huò zhě, lì hé jié àn dài bào, huì guān shěn lù wú yuān, qì zhī yú shì, zì shǒu zhě yuán zuì gěi sù, néng qín qí dǎng zhě jiā shǎng. dì yuē: mǐ dào ān mín, shì wèi zhì zhòng, yí jí yì xíng zhī.
巳丑,中書省言:「阿實特穆爾請詣河西地采玉,役人千餘,需馬四十餘匹。以不急之務勞民,宜罷之。」又言:「近百姓艱食,盜賊充斥,苟不嚴治,將至滋蔓。宜遣使巡行,遇有罪囚,即行決遣;與隨處官吏共議弭盜方略,明立賞罰;或匿盜不聞,或期會不至,及逾期不獲者,官吏連坐。江浙行者海賊出沒,殺虜軍民,其已獲者,例合結案待報,會官審錄無冤,棄之於市,自首者原罪給粟,能擒其黨者加賞。」帝曰:「弭盜安民,事為至重,宜即議行之。」
xī fān sēng zài shàng dōu zhě, qiáng shì mín xīn, mín sù yú liú shǒu lǐ bì. bì fāng xún qí yóu, sēng lǜ qí dǎng chí bái tǐng tū rù gōng fǔ, gé àn yǐn bì fā, zuó zhū dì, chuí pū jiāo xià, zhuāi guī, bì zhū kōng shì, jiǔ nǎi dé tuō, bēn sù yú cháo sēng jìng yù shè miǎn. wèi jǐ, qí tú gōng kē děng yǔ zhū wáng fēi zhēng dào, lā fēi duò chē, ōu zhī, yǔ qīn shàng shì wén, yì shì bù wèn. shí xuān zhèng yuàn fāng fèng zhào yán ōu xī sēng zhě duàn qí shǒu, lì zhě jié qí shé. huáng tài zǐ jí shàng yán: cǐ fǎ xī suǒ wèi yǒu. nǎi qǐn qí lìng.
西番僧在上都者,強市民薪,民訴於留守李璧。璧方詢其由,僧率其黨持白梃突入公府,隔案引璧發,捽諸地,箠撲交下,拽歸,閉諸空室,久乃得脫,奔訴於朝;僧竟遇赦免。未幾,其徒龔柯等與諸王妃爭道,拉妃墮車,毆之,語侵上;事聞,亦釋不問。時宣政院方奉詔言毆西僧者斷其手,詈者截其舌。皇太子亟上言:「此法昔所未有。」乃寢其令。
èr yuè, guǐ sì, lì yīng fāng wèi rén yú yuàn, zhì zhèng yī pǐn. yǐ yòu chéng xiàng tuō kè tuō yáo shòu zuǒ chéng xiàng tú lǎ tè mù ěr é kè dá lǔ gá qí yī lēi qí bìng wèi rén yú yuàn shǐ.
二月,癸巳,立鷹坊為仁虞院,秩正一品。以右丞相托克托、遙授左丞相圖喇特穆爾、額克達嚕噶齊伊勒齊並為仁虞院使。
yǐ wèi, zhōng shū shěng yán: bì xià dēng jí yǐ lái, cì shǎng zhū wáng, xù jūn lì, zhèn bǎi xìng, jí shū ēn fàn cì, tǎng zàng kōng jié. qǐng quán zhī chāo běn yǐ zhōu jí yòng, bù jí zhī fèi gū huǎn zhī. dì yuē: qīng děng yán shì. fàn cì zhě, bù wèn hé rén, wú dé méng bì zòu qǐng.
乙未,中書省言:「陛下登極以來,賜賞諸王,恤軍力,賑百姓,及殊恩泛賜,帑藏空竭。請權支鈔本以周急用,不急之費姑緩之。」帝曰:「卿等言是。泛賜者,不問何人,毋得蒙蔽奏請。」
rén yǎn, cóng huáng tài zǐ qǐng, gǎi zhān shì yuàn shǐ wèi zhān shì, fù zhān shì wèi shǎo zhān shì, yuàn pàn wèi chéng.
壬演,從皇太子請,改詹事院使為詹事,副詹事為少詹事,院判為丞。
tài zǐ jìn shì yǒu yǐ pái yōu jìn zhě, diǎn shōu tài jiān wáng jié yán: xī táng zhuāng zōng hǎo cǐ, zú zhì huò bài. diàn xià fāng yù dé chūn gōng, shì tīng yí jǐn. tài zǐ yōu nà zhī.
太子近侍有以俳優進者,典收太監王結言:「昔唐莊宗好此,卒致禍敗。殿下方育德春宮,視聽宜謹。」太子優納之。
zhōng shū shěng yán: shǎn xī kāi chéng lù qián zhě dì zhèn, mín lì zhòng kùn, yǐ miǎn fù èr nián, qǐng zài miǎn jīn nián. cóng zhī.
中書省言:「陝西開成路前者地震,民力重困,已免賦二年,請再免今年。」從之。
jiǎ chén, fā jūn shì qiān wǔ bǎi rén xiū wǔ tái shān fó sì.
甲辰,發軍士千五百人修五台山佛寺。
mìng yǒu sī shì dǐ shě yī qū, cì chéng xiàng tè yīn tè mù ěr.
命有司市邸舍一區,賜丞相特因特穆爾。
jǐ wèi, yǐ huáng tài zǐ jiàn fó sì, lì yíng shàn shǔ.
己未,以皇太子建佛寺,立營繕署。
sān yuè, gēng shēn shuò, zhōng shū shěng yán: shū wáng chè tú nán rén hù sàn shī, zhào yǒu sī kuò suǒ. xī ā jì qí kuò suǒ suǒ shī rén hù, chéng zōng lǜ qí wèi lì, bù xǔ. jīn ruò kuò suǒ, wèi miǎn rǎo mín, qiě zhū wáng duō bì yuán lì. qǐng qǐn qí shì. cóng zhī.
三月,庚申朔,中書省言:「鄃王徹圖南人戶散失,詔有司括索。昔阿濟奇括索所失人戶,成宗慮其為例,不許。今若括索,未免擾民,且諸王多必援例。請寢其事。」從之。
shí zhuāng shèng huáng hòu jí zhū wáng hū tuō kè tuō rén hù sàn rù tā jùn, hā dōu qí tuō huān zhé jiàng xǐ shū kuò suǒ. shǎn xī xíng shěng jí zhēn dìng děng lù shěng chén fù yán: bǎi xìng jūn zài guó jiā bǎn jí, jīn suǒ qiǎn shǐ, zhé duó jūn yì biān mín děng hù, fēi yí. dì yuē: bǐ zòu wù yě, qīng děng sù zhuī yǐ hái.
時莊聖皇后及諸王呼托克托人戶散入他郡,哈都齊托歡輒降璽書括索。陝西行省及真定等路省臣復言:「百姓均在國家版籍,今所遣使,輒奪軍、驛、編民等戶,非宜。」帝曰:』彼奏誤也,卿等速追以還。」
dīng mǎo, jiàn xìng shèng gōng.
丁卯,建興聖宮。
qiǎn shǐ sì wǔ yuè sì dú míng shān dà chuān.
遣使祀五嶽、四瀆、名山、大川。
wù yín, dì rú shàng dōu.
戊寅,帝如上都。
jiàn fó sì yú dà dū chéng nán.
建佛寺於大都城南。
sì mǎo, mìng hàn lín guó shǐ yuàn zuǎn xiū shùn zōng shí lù.
巳卯,命翰林國史院纂修《順宗實錄》。
shì chūn, shào xìng qìng yuán tái zhōu dà yì, sǐ zhě èr wàn liù qiān yú rén.
是春,紹興、慶元、台州大疫,死者二萬六千餘人。
xià, sì yuè, wù xū, zhōng shū shěng yán: qǐng yī yuán jiàng zhào chì, wù chāo yuè shòu guān, fàn làn cì lài. dì yuē: zhèn lèi yǒu zhǐ zhǐ zhī, yòu fù méng bì yǐ qǐng. zì jīn zòng yǒu zhǐ, qīng děng qí fù zòu, zuì zhī.
夏,四月,戊戌,中書省言:「請依元降詔敕,勿超越授官,泛濫賜賚。」帝曰:』朕累有旨止之,又復蒙蔽以請。自今縱有旨,卿等其覆奏,罪之。」
xīn hài, shū mì yuàn yán: zhū wáng gè yòng qí yìn fú chéng yì, shǐ chén páng wǔ, yì hù kùn fá. yí zhǔn jiù zhì, liàng qí mǎ shù, jiàng yǐ xǐ shū. zòu kě.
辛亥,樞密院言:「諸王各用其印符乘驛,使臣旁午,驛戶睏乏。宜准舊制,量其馬數,降以璽書。」奏可。
bǐng chén, gāo lì guó wáng wáng jù yán: bì xià lìng chén hái guó, fù shè guān xíng zhēng dōng xíng shěng shì. gāo lì suì shù bù dēng, bǎi xìng fá shí yòu shù bǎi rén yǎng shí qí tǔ, mín bù shèng qí kùn, qiě fēi shì zǔ jiù zhì. dì yuē: xiān qǐng lì zhě yǐ qīng yán, jīn qǐng bà yì yǐ qīng yán, qí zhǔn shì zǔ jiù zhì, sù qiǎn shǐ wǎng bà zhī.
丙辰,高麗國王王昛言:「陛下令臣還國,復設官行征東行省事。高麗歲數不登,百姓乏食;又數百人仰食其土,民不勝其困,且非世祖舊制。」帝曰:「先請立者以卿言,今請罷亦以卿言,其准世祖舊制,速遣使往罷之。」
wǔ yuè, dīng mǎo, yù shǐ tái yán: chéng zōng cháo jiàn guó zi jiān xué, qì jīn wèi chéng, huáng tài zǐ qǐng bì qí gōng. zhì kě.
五月,丁卯,御史台言:「成宗朝建國子監學,迄今未成,皇太子請畢其功。」制可。
zhào wú chéng wèi guó zi jiān chéng. guó xué zì xǔ héng hòu, jiàn shī qí jiù fǎ. chéng zhì, dàn rán zhú táng shàng, zhū shēng yǐ cì shòu yè rì zè, tuì yàn jū zhī shì, zhí jīng wèn nán zhě jiē zhǒng ér zhì. chéng gè yīn qí cái zhì, fǎn fù xùn yòu zhī, měi zhì yè fēn, suī hán shǔ bù yì.
召吳澄為國子監丞。國學自許衡後,漸失其舊法。澄至,旦然燭堂上,諸生以次受業;日昃,退燕居之室,執經問難者接踵而至。澄各因其材質,反覆訓誘之,每至夜分,雖寒暑不易。
yǐ sì, guǎn chéng xiàn dà yǔ báo, shēn yī chǐ, wú mài hé.
已巳,管城縣大雨雹,深一尺,無麥禾。
bǐng zǐ, yǐ zhū wáng jí xī fān sēng cóng jià shàng dōu, tú zhōng rǎo mín, jìn zhī.
丙子,以諸王及西番僧從駕上都,途中擾民,禁之。
jìn bái lián shè, huǐ qí cí yǔ, yǐ qí rén hái lì mín jí.
禁白蓮社,毀其祠宇,以其人還隸民籍。
yù shǐ tái yán: bǐ fèng zhǐ bà bù jí zhī yì, jīn fù wèi gè guān yíng sī zhái. qǐng qí xíng gōng jí dà dū wǔ tái sì bì gōng, rán hòu cóng shì wèi yí. zhào chú rén guā tóu sān bǎo nǔ suǒ jū, yú xī bà zhī.
御史台言:「比奉旨罷不急之役,今復為各官營私宅。請俟行宮及大都、五台寺畢工,然後從事為宜。」詔除亻瓜頭、三寶努所居,餘悉罷之。
xīn sì, zhōng shū shěng yán: jiù zhì, shū mì yuàn yù shǐ tái xuān zhèng yuàn dé zì xuǎn guān, zhū guān fǔ bì zhōng shū shěng zòu wén qiān diào, yí shēn yán gào yù. cóng zhī.
辛巳,中書省言:「舊制,樞密院、御史台、宣政院得自選官,諸官府必中書省奏聞遷調,宜申嚴告諭。」從之。
liù yuè, dīng yǒu, lǒng xī níng yuǎn xiàn dì zhèn. yún nán wū sā wū méng sān rì zhī zhōng, dì dà zhèn zhě liù.
六月,丁酉,隴西寧遠縣地震。雲南烏撒、烏蒙三日之中,地大震者六。
dì yù yǐ huàn zhě lǐ bāng níng wèi jiāng zhè píng zhāng, bāng níng cí yuē: chén yǐ yān fǔ yú mìng, qián cháo shè ér yòng zhī, shǐ chéng fá zhōng guān, róng chǒng guò shén. jīn bì xià fù yù zhì chén zǎi fǔ, chén wén zǎi xiàng zhě, zuǒ tiān zǐ zhì tiān xià zhě yě, nài hé rǔ yǐ sì rén? bì xià zòng xià chén xī, rú tiān xià hòu shì hé! chén bù gǎn fèng zhào. dì dà yuè. wù xū, jiā bāng níng dà sī tú, yáo shòu zuǒ chéng xiàng, réng lǐng tài yī yuàn shì.
帝欲以宦者李邦寧為江浙平章,邦寧辭曰:「臣以閹腐餘命,前朝赦而用之,使承乏中官,榮寵過甚。今陛下復欲置臣宰輔,臣聞宰相者,佐天子治天下者也,奈何辱以寺人?陛下縱下臣惜,如天下後世何!臣不敢奉詔。」帝大悅。戊戌,加邦寧大司徒,遙授左丞相,仍領太醫院事。
xīn chǒu, yǐ méi rén zhū qīng zhāng xuān tián chǎn lì zhōng gōng, lì jiāng zhè cái fù zǒng guǎn fǔ tí jǔ sī.
辛丑,以沒人硃清、張宣田產隸中宮,立江浙財賦總管府提舉司。
shì yuè, yǐ jiāng huái dà jī, miǎn jīn nián cháng fù jí xià shuì. yì dōu shuǐ, mín jī, cǎi cǎo gēn shù pí yǐ shí, yǒu fù shí qí zi zhě zhào miǎn jīn suì chà yáo, réng fā sù zhèn zhī.
是月,以江淮大飢,免今年常賦及夏稅。益都水,民飢,采草根樹皮以食,有父食其子者;詔免今歲差徭,仍發粟賑之。
qiū, qī yuè, gēng shēn, liú xīng qǐ zì jù chén, nán xíng, yuán ruò chē lún, wēi yǒu ruì, jīng guàn suǒ miè.
秋,七月,庚申,流星起自句陳,南行,圓若車輪,微有銳,經貫索滅。
chì: yǐ jīn yín suì rù shù shǎo, zì jīn wù wèn hé rén, yǐ jīn yín wèi qǐng zòu jí tuō zhī zòu zhě, jiē dǐ zuì. yòu, gè chù xuān wèi shǐ děng guān, duō yǐ jié tuō lái jīng shī, jīn hòu fēi fèng cháo mìng wú fù què.
敕:「以金銀歲入數少,自今勿問何人,以金銀為請奏及托之奏者,皆抵罪。又,各處宣慰使等官,多以結托來京師,今後非奉朝命毋赴闕。
huáng tài zǐ yù zhān shì kù chūn yuē: rǔ jiù shì wú, qí yǔ tóng liáo xié yì, wù zūn fǎ dù, fán shì zǔ suǒ wèi cháng xíng jí diǎn gù suǒ wú zhě, shèn wú xíng.
皇太子諭詹事庫春曰:「汝舊事吾,其與同僚協議,務遵法度,凡世祖所未嘗行及典故所無者,慎毋行。」
rén xū, huáng zǐ hé shí lā qǐng lì zǒng guǎn fǔ, kuò hé nán guī dé rǔ níng bīn hé huāng dì yuē liù wàn yú qǐng, suì shōu qí zū. zhōng shū shěng yán: bīn hé zhī dì, chū méi wú cháng, jìn yǒu yī mǎ hǎn zhě, wàng chēng shěng wěi, kuò dì cán shí qí mín, yǐ yǒu zhǔ zhī tián zhǐ wèi huāng dì, suǒ zhì sāo dòng. bèi hài zhī mín liù bǎi yú rén, xiāng shuài lái sù, fāng yì qí zuì, yù shè huò miǎn jīn nǎi wàng yǐ qí dì xiàn yú huáng zǐ. qiě hé nán lián suì xiōng huāng, rén fāng quē shí, ruò cóng suǒ qǐng, wèi hài fēi xì. dì yuē: ān yòng duō yán, qí zhǐ wù xíng.
壬戌,皇子和實拉請立總管府,括河南歸德、汝寧瀕河荒地約六萬餘頃,歲收其租。中書省言:「瀕河之地,出沒無常,近有伊瑪罕者,妄稱省委,括地蠶食其民,以有主之田指為荒地,所至騷動。被害之民六百餘人,相率來訴,方議其罪,遇赦獲免;今乃妄以其地獻於皇子。且河南連歲凶荒,人方缺食,若從所請,為害非細。」帝曰:「安用多言,其止勿行。」
zhú hū yīng tái yú huǒ zhōu zé zhōng, fā jūn qiān wǔ bǎi rén zhù qí yì.
築呼鷹台於漷州澤中,發軍千五百人助其役。
zhōng dōu xíng gōng chéng, lì liú shǒu sī jiān kāi níng lù dōu zǒng guǎn fǔ.
中都行宮成,立留守司兼開寧路都總管府。
jǐ sì, zhēn dìng shuǐ yì, zhèn zhī.
己巳,真定水溢,賑之。
guǐ yǒu, zhào yù ān nán guó.
癸酉,詔諭安南國。
guǐ wèi, shū mì yuàn yán: shì zǔ shí shū mì chén liù yuán. chéng zōng shí zēng zhì shí sān yuán. jīn shǔ shì zhě sān shí èr yuán, yí tài zhī. chì bà tǎ sī dài děng shí yī rén.
癸未,樞密院言:「世祖時樞密臣六員。成宗時增至十三員。今署事者三十二員,宜汰之。」敕罷塔斯岱等十一人。
jiǎ shēn, tài shī qí yáng wáng yī chè chá lǎ qǐng zhì wáng fù zhōng shū shěng wèi yì xìng wáng wú zhì fù lì, bù xǔ.
甲申,太師淇陽王伊徹察喇請置王傅;中書省謂異姓王無置傅例,不許。
yǐ yǒu, yǐ huàn hǔ rén chè ěr jí sī wèi jiān chá yù shǐ.
乙酉,以豢虎人徹爾集斯為監察御史。
shì yuè, yǐ zuǒ chéng xiàng tǎ sī bù hā wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, tài bǎo qí tǎ tè bù jì kè wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng. chì: nèi wài dà xiǎo shì wù, bìng tīng zhōng shū shěng qū chù, zhū wáng gōng zhǔ fù mǎ shì yào rén děng, wú dé jiǎo rǎo jǔ huài. jìn shì chén yuán jí nèi wài zhū yá mén, wú dé gé yuè wén zòu. gè chù xíng shěng xuān wèi sī jí zài wài zhū yá mén guān, fēi fèng zhǐ jí zhōng shū shěng míng wén, wú dé shàn zì chéng yì fù jīng, yíng gàn sī shì.
是月,以左丞相塔斯布哈為中書右丞相,太保奇塔特布濟克為中書左丞相。敕:「內外大小事務,並聽中書省區處,諸王、公主、駙馬、勢要人等,毋得攪擾沮壞。近侍臣員及內外諸衙門,毋得隔越聞奏。各處行省、宣慰司及在外諸衙門官,非奉旨及中書省明文,毋得擅自乘驛赴京,營幹私事。」
bā yuè, bǐng shēn, yù shǐ tái yán: fèng chì dǎi jiān chá yù shǐ sà dōu dǐng fù shàng dōu. àn shì zǔ chéng zōng qì yú bì xià, lèi yǒu míng zhǐ, jiān chá yù shǐ nǎi cháo tíng ěr mù, zhōng wài chén liáo zuò jiān fàn kē, yǒu bù zhí zhě, tīng qí jiū hé, zhì shì zhī jì, zhū rén wù dé yǔ yān. ěr zhě jū wèn xíng bù shàng shū wū lǎ shí zāng zuì, méng zhào jiǎng yù, zhū yù shǐ jiē bèi cì lài, tái gāng yì zhèn. jīn sà dōu dǐng bèi dǎi, tóng liè jiē jù, suǒ xì fēi xiǎo, yí qǐn qí mìng, shēn míng xiàn tái zhī zhì, zhū rén wù dé yǔ wén. zhì kě.
八月,丙申,御史台言:「奉敕逮監察御史薩都鼎赴上都。按世祖、成宗迄於陛下,累有明旨,監察御史乃朝廷耳目,中外臣僚作奸犯科,有不職者,聽其糾劾,治事之際,諸人勿得與焉。邇者鞫問刑部尚書烏喇實贓罪,蒙詔獎諭,諸御史皆被賜賚,台綱益振。今薩都鼎被逮,同列皆懼,所系非小,宜寢其命,申明憲台之制,諸人勿得與聞。」制可。
jiǔ yuè, bǐng chén, yǐ nèi jùn suì bù dēng, zhū bù rén mǎ zhī rù dū chéng zhě, jiǎn shí zhī wǔ.
九月,丙辰,以內郡歲不登,諸部人馬之入都城者,減十之五。
zhōng shū shěng yán: xià qiū zhī jiān, gǒng chāng dì zhèn, guī dé bào fēng yǔ, jì níng tài ān zhēn dìng dà shuǐ, mín jū dàng xī. jiāng zhè jī huāng zhī yú, yì lì dà zuò, sǐ zhě xiāng zhěn jiè fù yù qí zi, fū lí qí qī, kū shēng zhèn yě, suǒ bù rěn wén. shì jiē chén děng bù cái, wěi dāng dà rèn, yǐ zhì zhèng shì guāi wéi, yīn yáng shī xù, hài jí bǎi xìng, yuàn tuì wèi yǐ bì xián lù. dì yuē: zāi hài shì yǒu yóu lái, fēi ěr děng suǒ zhì yě, dàn dāng shèn suǒ xíng ěr.
中書省言:「夏秋之間,鞏昌地震,歸德暴風雨,濟寧、泰安、真定大水,民居盪析。江浙饑荒之餘,疫癘大作,死者相枕藉;父鬻其子,夫離其妻,哭聲震野,所不忍聞。是皆臣等不才,猥當大任,以致政事乖違,陰陽失序,害及百姓,願退位以避賢路。」帝曰:「災害事有由來,非爾等所致也,但當慎所行耳。」
gāo lì guó wáng wáng jù zú.
高麗國王王昛卒。
zhào shān dōng xuān wèi sī liú mǐn zhōng wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ. shí zāi yì jiàn zhēn, dì zhào gōng qīng jí yì mǐ zāi zhī dào. mǐn zhōng shū liè qī shì, dì jiā nà zhī. wèi jǐ, yǐ jí hái xiāng lǐ. mǐn zhōng yì bù gǒu jìn, jìn bì yǒu suǒ kuāng jiù, měi yǐ shí shì wèi yōu, huò yù ér wù shēn, zé qī xíng yú sè. cháng yǔ tóng chái gè yán zhì, yuē: zì yòu zhì lǎo, xiāng jiàn ér wú kuì sè, shì wú zhì yě.
召山東宣慰司劉敏中為翰林學士承旨。時災異荐臻,帝召公卿集議弭災之道。敏中疏列七事,帝嘉納之。未幾,以疾還鄉里。敏中義不苟進,進必有所匡救,每以時事為憂,或郁而勿申,則戚形於色。嘗與同儕各言志,曰:「自幼至老,相見而無愧色,是吾志也。」
rén xū, tài wèi tuō kè tuō zòu: quán zhōu dà shāng jìn yì mù shěn tán kě gòu gōng shì zhě. chì jiāng zhè xíng shěng yì zhì zhī. wèi jǐ, quán zhōu shāng fù jìn zhēn yì jí bǎo dài xī yù mǎ.
壬戌,太慰托克托奏:「泉州大商進異木沈檀可構宮室者。」敕江浙行省驛致之。未幾,泉州商復進珍異及寶帶、西域馬。
bǐng yín, pú xiàn dì zhèn.
丙寅,蒲縣地震。
yǐ hài, dì zhì zì shàng dōu.
乙亥,帝至自上都。
dì cháng fèng huáng tài hòu yān dà ān gé, gé zhōng yǒu gù qiè, zhǐ yǐ wèn nèi shì lǐ bāng níng, duì yuē: cǐ shì zǔ zhù qiú dài zhě. chén wén shèng xùn yuē: cáng cǐ yǐ yí zi sūn, shǐ jiàn wú pǔ jiǎn, kě wèi huá chǐ zhī jiè. dì mìng fā qiè shì zhī, tàn yuē: fēi qīng yán, zhèn ān zhī zhī! shí yǒu zōng wáng zài cè, jù yuē: shì zǔ suī shén shèng, rán sè yú cái. bāng níng yuē: bù rán. shì zǔ yī yán wú bù wèi hòu shì fǎ, yī yǔ duó wú bù dāng gōng zuì. qiě tiān xià suǒ rù suī fù, gǒu yòng bù jié, bì zhì guì fá. zì xiān cháo yǐ lái, suì fù yǐ bù zú yòng, yòu shù huì zōng qīn, zī fèi wú suàn, dàn mù bù gěi, bì jiāng héng liǎn póu yuàn, qǐ měi shì yé? tài hòu jí dì shēn rán qí yán.
帝嘗奉皇太后燕大安閣,閣中有故篋,指以問內侍李邦寧,對曰:「此世祖貯裘帶者。臣聞聖訓曰:『藏此以遺子孫,使見吾朴儉,可為華侈之戒。』」帝命發篋視之,嘆曰:「非卿言,朕安知之!」時有宗王在側,遽曰:「世祖雖神聖,然嗇於財。」邦寧曰:「不然。世祖一言無不為後世法,一予奪無不當功罪。且天下所入雖富,苟用不節,必致匱乏。自先朝以來,歲賦已不足用,又數會宗親,資費無算,旦暮不給,必將橫斂掊怨,豈美事耶?」太后及帝深然其言。
gēng chén, yǐ gāo lì guó wáng wáng zhāng sì gāo lì wáng.
庚辰,以高麗國王王璋嗣高麗王。
dōng, shí yuè, guǐ sì, pú xiàn líng xiàn dì zhèn.
冬,十月,癸巳,蒲縣、陵縣地震。
jiǎ wǔ, yǐ ā shí kè bù hā zhī shū mì yuàn shì.
甲午,以阿實克布哈知樞密院事。
jiǎ chén, yǐ xī fān sēng jiā lēi wò bā lēi wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ.
甲辰,以西蕃僧嘉勒斡巴勒為翰林學士承旨。
zhōng shū shěng qǐng yǐ hú guǎng mǐ shí wàn shí zhù yú yáng zhōu, fēn jiāng xī jiāng zhè hǎi cáo wǔ wàn shí zhù zhū wāng lì jīn èr cāng, yǐ jì shān dōng jī mín, cóng zhī.
中書省請以湖廣米十萬石貯於揚州,分江西、江浙海漕五萬石貯硃汪、利津二倉,以濟山東饑民,從之。
chì: fán chí nèi jiàng wén jì mǎi hé jiān yán, jí yǐ zhū wáng fù mǎ zhī yán zhì yùn sī zhě, yī qiè jìn zhī. chí nèi jiàng wén jì bù yóu zhōng shū zhě, tīng yùn sī yǐ wén.
敕:「凡持內降文記買河間鹽,及以諸王、駙馬之言至運司者,一切禁之。持內降文記不由中書者,聽運司以聞。」
shí yī yuè, jǐ wèi, zhōng shū shěng yán: shì zǔ shí, zì zhōng shū yǐ xià zhū sī, guān yǒu dìng yuán. ěr zhě zhū sī dì shēng yī jí, yī sī duō zhì èr sān shí yuán, shì bù gǎi jiù ér guān rì zēng. qǐng rú dà dé shí nián yuán shù, rǒng làn zhě xī tài zhī. yòu, jīn zhōng dōu zhú chéng, dà dū jiàn sì, jí wèi zhū guì jìn yíng zào sī dì, jūn mín kùn bì, cāng lǐn kōng xū, ér yòng dù rì guǎng, měi cì yī rén, dòng zhì jù wàn, kǒng jiāng bù duàn, yí zàn jié suō. yòu yán: bǎi sī zhī shì, měi yǔ zhōng shū yǒu gàn yù zhě, qǐng shēn jìn zhī. dì yuē: cháng lìng zhū rén wù gàn zhōng shū zhī zhèng, tā rì huò yǒu chéng zhèn hū wàng, chí nèi jiàng wén jì zhì zhōng shū zhě, qí zhí zhī yǐ lái, zhèn jiā zhī zuì.
十一月,己未,中書省言:「世祖時,自中書以下諸司,官有定員。邇者諸司遞升一級,一司多至二三十員,事不改舊而官日增。請如大德十年員數,冗濫者悉汰之。又,今中都築城,大都建寺,及為諸貴近營造私第,軍民困敝,倉廩空虛,而用度日廣,每賜一人,動至巨萬,恐將不斷,宜暫節縮。」又言:「百司之事,每與中書有干預者,請申禁之。」帝曰:「嘗令諸人勿干中書之政,他日或有乘朕忽忘,持內降文記至中書者,其執之以來,朕加之罪。」
jǐ sì, yǐ qí tǎ tè bù jì kè wèi yòu chéng xiàng, tuō kè tuō wèi zuǒ chéng xiàng. jì yòu cóng tuō kè tuō yán, yǐ tǎ sī bù hā yǔ qí tǎ tè bù jì kè jù wèi yòu chéng xiàng.
己巳,以奇塔特布濟克為右丞相,托克托為左丞相。既又從托克託言,以塔斯布哈與奇塔特布濟克俱為右丞相。
zhōng shū shěng yán: guó yòng bù gěi, qǐng shā tài xuān huī dà fǔ lì yòng děng yuàn jí, dìng yīng gěi rén shù. qí zài shàng dōu xíng shěng zhě, wěi guān cái shěng. yòu, xíng quán yuàn zhuān yǐ shǒu bǎo huò wèi rèn, yí jìn sī xiàn bǎo huò zhě. yòu, tiān xià tún tián suǒ, yóu suǒ yòng zhě duō fēi qí rén, yǐ zhì fèi chí chú sì chuān gān zhōu yīng chāng fǔ yún nán wèi dì jué yuǎn, yú dāng xuǎn xí nóng wù zhě wǎng, yǔ xíng shěng xuān wèi sī qīn zhì qí dì, kě xìng zhě xìng, kě fèi zhě fèi, gè jù jí yǐ wén. bìng cóng zhī.
中書省言:「國用不給,請沙汰宣徽、大府、利用等院籍,定應給人數。其在上都、行省者,委官裁省。又,行泉院專以守寶貨為任,宜禁私獻寶貨者。又,天下屯田所,由所用者多非其人,以致廢弛;除四川、甘州、應昌府、雲南為地絕遠,餘當選習農務者往,與行省宣慰司親至其地,可興者興,可廢者廢,各具籍以聞。」並從之。
guǐ wèi, huáng tài hòu zào sì wǔ tái shān, zhāi jūn liù qiān wǔ bǎi rén gōng qí yì. shí tài hòu yù xìng wǔ tái. yán zhě qǐng kāi bǎo dìng wǔ jiǒng lǐng yǐ qǔ jié jìng, qiǎn shǐ xié zǒng guǎn wú dǐng shì dì xíng, jì gōng fèi. dǐng yán: huāng shān dǒu rù, rén jī jiǔ jué, fēi chéng yú suǒ yí wǎng. hái bào, tài hòu wèi qǐn qí yì.
癸未,皇太后造寺五台山,摘軍六千五百人供其役。時太后欲幸五台。言者請開保定五迥嶺以取捷徑,遣使偕總管吳鼎視地形,計工費。鼎言:「荒山陡入,人跡久絕,非乘輿所宜往。」還報,太后為寢其役。
xuān huī shǐ tè men dé ěr, chū wèi jiāng xī píng zhāng zhèng shì, xuán bài yún nán xíng shěng zuǒ chéng xiàng. shí tè men dé ěr yóu wèi yòng shì yě.
宣徽使特們德爾,出為江西平章政事,旋拜雲南行省左丞相。時特們德爾猶未用事也。
rùn yuè, yǐ chǒu, yǐ dà dū mǐ guì, fā lǐn, jiǎn qí jià yǐ tiào zhèn pín mín. mín yǒu yù zi zhě, mìng yǒu sī shú zhī.
閏月,乙丑,以大都米貴,發廩,減其價以糶賑貧民。民有鬻子者,命有司贖之。
yǐ wèi, hòu xù gù chéng xiàng è lēi zhé zhī jiā.
乙未,厚恤故丞相鄂勒哲之家。
bǐng shēn, bà jiāng nán jìn shā táng zhǐ fù mín shū sù zhèn jī bǔ guān.
丙申,罷江南進沙糖;止富民輸粟賑饑補官。
dīng yǒu, jìn jiāng xī hú guǎng biàn liáng sī bǔ gē é.
丁酉,禁江西、湖廣、汴梁私捕鴐鵝。
yǐ sì, zhōng shū yán: huí huí shāng rén, chí xǐ shū, pèi hǔ fú, chéng yì mǎ, gè qiú zhēn yì, jì ér yǐ yī bào shàng xiàn, fù yāo huí cì, shì cǐ shén zhòng. hǔ fú, guó zhī xìn qì, yì mǎ, shǐ chén suǒ xū, jīn yǐ bì zhū shāng rén, chéng fēi suǒ yí, qǐng yī gài zhuī zhī. zhì kě.
乙巳,中書言:「回回商人,持璽書,佩虎符,乘驛馬,各求珍異,既而以一豹上獻,復邀回賜,似此甚眾。虎符,國之信器,驛馬,使臣所需,今以畀諸商人,誠非所宜,請一概追之。」制可。
bà shùn dé guǎng píng tiě yě tí jǔ sī, tīng mín zì biàn, yǒu sī shuì zhī rú jiù.
罷順德、廣平鐵冶提舉司,聽民自便,有司稅之如舊。
jiǎ yín, tài fù hā lǎ hā sī hōng.
甲寅,太傅哈喇哈斯薨。
hā lǎ hā sī zhī zài hé lín yě, dì cì yǐ dà zhàng, rú zhū wáng zhū fān lǐ. jí qǐn jí, yǔ qí shǔ yuē: wú bù fù néng zuǒ lǐ guó shì yǐ. xíng shěng zhī wù, rǔ cáo miǎn zhī, wú yí cháo tíng yōu! dì wén qí mò, jīng dào yuē: sàng wǒ xián xiāng! zhào guī zàng chāng píng, zèng tài shī, zhuī fēng shùn dé wáng, shì zhōng xiàn.
哈喇哈斯之在和林也,帝賜以大帳,如諸王、諸籓禮。及寢疾,語其屬曰:「吾不復能佐理國事矣。行省之務,汝曹勉之,毋貽朝廷憂!」帝聞其歿,驚悼曰:「喪我賢相!」詔歸葬昌平,贈太師,追封順德王,諡忠獻。
shì suì, tài shī yī chè chá lǎ yán: chá bā ěr zhū wáng zhī zài biān jìng zhě, sù wú quān xīn, tǎng zhū bù hé móu, bì wèi guó huàn. qǐng fǔ ān dōu ěr wò zhī zǐ kù chūn jí chù zhū bù lái guī zhě yú jīn shān zhī yáng, qiǎn jūn tún tián shān běi, tuō bǐ yǒu móu, wú yǐ dǎo qí fù xīn yǐ. dì chēng shàn, qù jìn jūn gōng zhī. chá bā ěr děng guǒ yù bēn kù chūn, kù chūn bù nà, suì xiāng shuài lái jiàng, mò běi xī píng.
是歲,太師伊徹察喇言:「察巴爾諸王之在邊境者,素無悛心,倘諸部合謀,必為國患。請撫安都爾斡之子庫春及處諸部來歸者於金山之陽,遣軍屯田山北,脫彼有謀,吾已搗其腹心矣。」帝稱善,趣進軍攻之。察巴爾等果欲奔庫春,庫春不納,遂相率來降,漠北悉平。
zhì dà èr nián
◎至大二年
chūn, zhēng yuè, yǐ chǒu, cóng huáng tài zǐ qǐng, bà gōng shī fǔ, shè bīn kè yù dé zàn shàn rú gù. tài zǐ zhī lǐ bù shàng shū wáng yuē zhī xián, qǐ yǐ zì fǔ, dì yǐ yuē wèi zhān shì fǔ chéng.
春,正月,乙丑,從皇太子請,罷宮師府,設賓客、諭德、贊善如故。太子知禮部尚書王約之賢,乞以自輔,帝以約為詹事府丞。
gēng yín, yuè wáng tú lǎ yǒu zuì cì sǐ.
庚寅,越王圖喇有罪賜死。
tú lǎ jū cháng yàng yàng, yǒu yuàn wàng yì. qù nián qiū, dì xìng liáng tíng, jiāng yù zhōu, tú lǎ qián zhǐ zhī, yán shè bù xùn, dì yóu shì xián zhī. jí yù wàn suì shān, tú lǎ zuì, qǐ, jiě yāo dài zhì dì, chēn mù wèi dì yuē: ěr yǔ wǒ zhě zhǐ cǐ ěr! dì yí qí yǒu yì zhì, mìng shěng chén jū zhī, cí fú, suì fú qí gū.
圖喇居常怏怏,有怨望意。去年秋,帝幸涼亭,將御舟,圖喇前止之,言涉不遜,帝由是銜之。及御萬歲山,圖喇醉,起,解腰帶擲地,瞋目謂帝曰:「爾與我者止此耳!」帝疑其有異志,命省臣鞫之,辭服,遂伏其辜。
jìn rì zhě fāng shì chū rù zhū wáng gōng zhǔ jìn shì jí zhū guān zhī mén.
禁日者、方士出入諸王、公主、近侍及諸官之門。
xīn mǎo, huáng tài zǐ zhū wáng, bǎi guān shàng zūn hào yuē: tǒng tiān jì shèng qīn wén yīng wǔ dà zhāng xiào huáng dì.
辛卯,皇太子、諸王,百官上尊號曰:「統天繼聖欽文英武大章孝皇帝。
yǐ wèi, gōng xiè tài miào. tài miào jiù cháng qiǎn guān xíng shì, zhì shì fù yù rú zhī, lǐ bāng níng jiàn yuē: xiān cháo fēi bù yù qīn zhì xiǎng sì, dàn yǐ jí fèi lǐ ěr. bì xià jì chéng zhī chū, zhèng yí kāi zhāng xiào dào yǐ shuài xiān tiān xià, gōng sì tài shì yǐ chéng yī dài zhī diǎn. xún xí gù bì, fēi chén suǒ zhī yě. dì chēng shàn, jí rì bèi fǎ jià, sù zhāi gōng, qiě mìng bāng níng wèi dà lǐ shǐ. qīn xiǎng tài miào zì cǐ gěi.
乙未,恭謝太廟。太廟舊嘗遣官行事,至是復欲如之,李邦寧諫曰:「先朝非不欲親致享祀,但以疾廢禮耳。陛下繼成之初,正宜開彰孝道以率先天下,躬祀太室以成一代之典。循習故弊,非臣所知也。」帝稱善,即日備法駕,宿齋宮,且命邦寧為大禮使。親饗太廟自此給。
bǐng shēn, zhào tiān xià chí shān zé zhī jìn, xù liú yí, wú lìng jiàn hù bāo nà chà shuì.
丙申,詔天下弛山澤之禁,恤流移,毋令見戶包納差稅。
jǐ hài, fēng zhī shū mì yuàn róng guó gōng chuò hé ěr wèi jù róng jùn wáng.
己亥,封知樞密院容國公綽和爾為句容郡王。
chū, dì zài hǎi shàng, chuò hé ěr qǐng jí guī dìng dà yè, dì nà qí yán. jí jí wèi, fēng wèi gōng. zhì shì rù cháo, jìn fēng wáng. dì yuē: shì zǔ zhēng dà lǐ shí suǒ yù wǔ zhàng jí suǒ fú zhū yī, jīn yǐ cì qīng, qí wù cí. yì rì, yòu yǐ shì zǔ suǒ yù ān yú cì zhī, qiě yuē: yǐ qīng yǒu zú jí, gù cì cǐ. chuò hé ěr kòu tóu tì qì gù cí yuē: shì zǔ suǒ yù, fēi chén suǒ gǎn dāng yě. dì gù zuǒ yòu yuē: tā rén bù zhī cí cǐ. mìng yǒu sī bié zhì mǎ jiào cì zhī, bǐ chéng zhì diàn mén xià.
初,帝在海上,綽和爾請急歸定大業,帝納其言。及即位,封為公。至是入朝,晉封王。帝曰:「世祖征大理時所御武帳及所服珠衣,今以賜卿,其勿辭。」翌日,又以世祖所御安輿賜之,且曰:「以卿有足疾,故賜此。」綽和爾叩頭涕泣固辭曰:「世祖所御,非臣所敢當也。」帝顧左右曰:「他人不知辭此。」命有司別置馬轎賜之,俾乘至殿門下。
yǐ sì, tǎ sī bù hā qí tǎ tè bù jì kè yán: zhū rén shì ēn jìng zòu, xǐ shū bù yóu zhōng shū, zhí xià hàn lín yuàn gěi yǔ zhě, jīn hé qí shù, zì dà dé liù nián zhì zhì dà yuán nián suǒ chū, fán liù qiān sān bǎi yú dào, jiē gān tián tǔ hù kǒu jīn yín tiě yě zēng yú kè chéng jìn gòng qí huò qián gǔ xuǎn fǎ cí sòng zào zuò děng shì, hài jí yú mín, qǐng jǐn zhuī duó zhī. jīn hòu yǒu bù yóu zhōng shū zhě, qǐ wù yǔ. zhì kě.
乙巳,塔思布哈、奇塔特布濟克言:「諸人恃恩徑奏,璽書不由中書,直下翰林院給與者,今核其數,自大德六年至至大元年所出,凡六千三百餘道,皆乾田土、戶口、金銀鐵冶、增餘課程、進貢奇貨、錢穀、選法、詞訟、造作等事,害及於民,請盡追奪之。今後有不由中書者,乞勿與。」制可。
bǐng wǔ, dìng zhì: dà chéng zhì shèng wén xuān wáng chūn qiū èr dīng shì diàn yòng tài láo.
丙午,定製:大成至聖文宣王春、秋二丁釋奠用太牢。
èr yuè, wù wǔ, cì zhēn dìng lù jī.
二月,戊午,賜真定路飢。
guǐ hài, huáng tài zǐ rú wǔ tái fó sì, yǐ wáng yuē cóng. jì zhì, yuē jiàn bù kě jiǔ liú, tài zǐ rán zhī, jí hái shàng jīng.
癸亥,皇太子如五台佛寺,以王約從。既至,約諫不可久留,太子然之,即還上京。
bà xíng quán fǔ yuàn, yǐ shì bó guī zhī xíng shěng.
罷行泉府院,以市舶歸之行省。
yǐ chǒu, yǐ hé lín tún tián yǒu shōu, gěi shǎng guān lì jūn shì yǒu chà.
乙丑,以和林屯田有收,給賞官吏軍士有差。
rén shēn, lìng gè wèi dǒng tún tián guān sān nián yī yì.
壬申,令各衛董屯田官三年一易。
jiǎ xū, chí zhōng dōu jiǔ jìn.
甲戌,弛中都酒禁。
sān yuè, jǐ chǒu, liáo yáng xíng shěng yòu chéng hóng wàn sù gāo lì guó wáng wáng zhāng bù fèng guó fǎ zì bào děng shì, zhōng shū shěng qǐng lìng hóng wàn yǔ zhāng biàn duì. chì zhōng shū wú lìng biàn duì, lìng zhāng cóng tài hòu zhī wǔ tái shān.
三月,己丑,遼陽行省右丞洪萬訴高麗國王王璋不奉國法、恣暴等事,中書省請令洪萬與璋辯對。敕中書毋令辯對,令璋從太后之五台山。
yǐ liáng wáng zài yún nán yǒu fēng jí, mìng zhū wáng lóu dōu ěr dài zhèn yún nán.
以梁王在雲南有風疾,命諸王婁都爾代鎮雲南。
gēng yín, dì rú shàng dōu. yù shǐ tái yán: jīng shī gōng yì fán xìng, jiā zhī suì hàn mín jī, kuáng yú yì huò, jīn chéng yú xíng xìng, qǐng mìng chéng xiàng yī rén liú shǒu jīng shī, zhe wèi lìng. cóng zhī.
庚寅,帝如上都。御史台言:「京師工役繁興,加之歲旱民飢,狂愚易惑,今乘輿行幸,請命丞相一人留守京師,著為令。」從之。
jiǎ chén, zhōng shū shěng yán: guó jiā suì fù yǒu cháng, qǐng yǐ suì jiǎn, suǒ rù céng bù jí bàn, ér qù suì suǒ zhī, chāo zhì qiān wàn dìng, liáng sān bǎi wàn shí. bì xià cháng mìng tài qí qiú chú sù zhě, ér xuān huī yuàn bó kè xùn jìng bù néng xíng, shì qù suì fǎn duō shí sān wàn shí, qǐng yòng zhī qián gǔ zhě èr sān yuán yú xuān huī yuàn zuǒ lǐ zhī. yòu, zhōng shū shěng duàn shì guān, dà dé shí nián sì shí sān yuán, jīn huáng tài zǐ wèi zēng èr yuán, zhū wáng kù kù chǔ děng yì gè zēng yī yuán, fēi jiù zhì. chén děng yǐ wèi huáng tài zǐ wèi suǒ zēng yí cún, zhū wáng zhě yí bà. bìng cóng zhī.
甲辰,中書省言:「國家歲賦有常,頃以歲儉,所入曾不及半,而去歲所支,鈔至千萬錠,糧三百萬石。陛下嘗命汰其求芻粟者,而宣徽院勃克遜竟不能行,視去歲反多十三萬石,請用知錢穀者二三員於宣徽院佐理之。又,中書省斷事官,大德十年四十三員,今皇太子位增二員,諸王庫庫楚等亦各增一員,非舊制。臣等以為皇太子位所增宜存,諸王者宜罷。」並從之。
yǐ sì, zhōng shū shěng yán: zhōng shū wèi bǎi sī zhī shǒu, yí xiān tài rǒng yuán. dì yuē: bǎi sī suǒ tài, qīng děng yí dìng yì shěng chén qù liú, zhèn zì chóu zhī.
乙巳,中書省言:「中書為百司之首,宜先汰冗員。」帝曰:「百司所汰,卿等宜定議;省臣去留,朕自籌之。」
xià, sì yuè, jiǎ yín, zhōng shū shěng yán: jiāng zhè háng zhōu yì, bàn suì zhī jiān, shǐ rén guò zhě qiān èr bǎi yú yǒu sāng wū bǎo hè dǐng děng jìn shī bào yā gú, liú èr shí yǒu qī rì, rén chù shí ròu qiān sān bǎi yú jīn. qǐng zì jīn yuǎn fāng yǐ qí shòu yì bǎo lái zhě. yī yì dì qí shāng rén yīn yǒu suǒ xiàn zhě, lìng zì bèi zī lì. cóng zhī.
夏,四月,甲寅,中書省言:「江浙杭州驛,半歲之間,使人過者千二百餘;有桑烏保赫鼎等進獅、豹、鴉、鶻,留二十有七日,人畜食肉千三百餘斤。請自今遠方以奇獸異寶來者。」依驛遞;其商人因有所獻者,令自備資力。」從之。
xīn yǒu, lì xìng shèng gōng jiāng huái cái fù zǒng guǎn fǔ.
辛酉,立興聖宮江淮財賦總管府。
guǐ hài, zhāi hàn jūn wǔ qiān, gěi tián shí wàn qǐng, yú zhí gū yán hǎi kǒu tún liáng.
癸亥,摘漢軍五千,給田十萬頃,於直沽沿海口屯糧。
rén wǔ, zhào zhōng dōu chuàng huáng chéng jiǎo lóu. zhōng shū shěng yán: nóng shì zhèng yīn, huáng yuán biàn yě, bǎi xìng jiān shí, qǐng yī qián zhǐ bà qí yì. dì yuē: huáng chéng ruò wú jiǎo lóu, hé yǐ zhuàng guān! xiān bì qí gōng, yú zhě huǎn zhī.
壬午,詔中都創皇城角樓。中書省言:「農事正殷,蝗蝝遍野,百姓艱食,請依前旨罷其役。」帝曰:「皇城若無角樓,何以壯觀!先畢其功,餘者緩之。
yǐ jiàn xīn sì, zhù tí diào jiān zào sān pǐn yín yìn.
以建新寺,鑄提調、監造三品銀印。
yì dōu zhū lù huáng.
益都諸路蝗。
wǔ yuè, dīng yǒu, yǐ yīn yáng jiā yán, zì jīn zhì shèng dàn jié bù yí xìng tǔ, quán tíng xīn sì gōng yì.
五月,丁酉,以陰陽家言,自今至聖誕節不宜興土,權停新寺工役。
liù yuè, guǐ hài, xuǎn guān dū bǔ huáng.
六月,癸亥,選官督捕蝗。
cóng huáng tài zǐ yán, jìn zhū cì tián zhě chí yì zhēng zū rǎo mín.
從皇太子言,禁諸賜田者馳驛征租擾民。
gēng wǔ, zhōng shū shěng yán: fèng zhǐ jí tíng xīn sì gōng yì, qí tíng yuàn yīng fāng zhū yì, qǐng bìng bà. yòu, tài yī yuàn qiǎn shǐ qǔ yào cái yú shǎn xī sì chuān yún nán fèi gōng tǎng, láo yì chuán. chén děng yì, shì gàn qián liáng, gé yuè zhōng shū jìng xíng, yí jìn zhǐ. bìng cóng zhī.
庚午,中書省言:「奉旨即停新寺工役,其亭苑鷹坊諸役,請並罷。又,太醫院遣使取藥材於陝西、四川、雲南、費公帑,勞驛傳。臣等議,事干錢糧,隔越中書徑行,宜禁止。」並從之。
yǐ dà dū lì rú jí zhě sì shí hù chōng wén miào lè gōng.
以大都隸儒籍者四十戶充文廟樂工。
cóng huáng tài zǐ qǐng, gǎi diǎn lè sī tí diǎn dà shǐ děng guān wèi qīng shǎo qīng chéng.
從皇太子請,改典樂司提點、大使等官為卿、少卿、丞。
jiǎ xū, yǐ sù wèi zhī shì bǐ duō rǒng zá, zūn jiù zhì, cún méng gǔ sè mù zhī yǒu fá yuè zhě, yú jiē gé qù.
甲戌,以宿衛之士比多冗雜,遵舊制,存蒙古、色目之有閥閱者,餘皆革去。
huáng tài zǐ yán: xuān zhèng yuàn wén àn bù jiǎn hé, yú xiàn zhāng yǒu ài, zūn jiù zhì wèi yí. cóng zhī.
皇太子言:「宣政院文案不檢核,於憲章有礙,遵舊制為宜。」從之。
ān xī wáng ā nán dá jì yǐ móu nì zhū, guó chú, qí qín zhōng bǎn fù rù zhān shì yuàn. zhì shì dà chén qǐng fēng qí zi fù guó, tài zǐ yǐ wèn wáng yuē, yuē yuē: ān xī yǐ hé zuì zhū? jīn fù zhī, hé yǐ chéng hòu! yì suì qǐn.
安西王阿南達既以謀逆誅,國除,其秦中版賦入詹事院。至是大臣請封其子復國,太子以問王約,約曰:「安西以何罪誅?今復之,何以懲後!」議遂寢。
yǐ hài, zhōng shū shěng yán: xuān zhèng yuàn zòu miǎn sēng dào tián zū chén děng yì, tián yǒu zū, shāng yǒu shuì, nǎi zǔ zōng chéng fǎ, bù dāng miǎn. zhào yī jiù zhì zhēng zhī.
乙亥,中書省言:「宣政院奏免僧道田租;臣等議,田有租,商有稅,乃祖宗成法,不當免。」詔依舊制征之。
qiū, qī yuè, guǐ wèi, hé jué guī dé fǔ jìng.
秋,七月,癸未,河決歸德府境。
jǐ hài, hé jué biàn liáng zhī fēng qiū.
己亥,河決汴梁之封丘。
sì chuān sù zhèng lián fǎng shǐ zhào shì yán xiū dū jiāng yàn, mín biàn zhī. méng gǔ jūn shì kē chà fán zhòng, ér jūn shì jiù shù wǎng lái zhě duō hài rén, jūn guān huò yì liáng wèi nú. shì yán xī zhèng qí zuì, chú qí bì.
四川肅政廉訪使趙世延修都江堰,民便之。蒙古軍士科差繁重,而軍士就戍往來者多害人,軍官或抑良為奴。世延悉正其罪,除其弊。
bā yuè, guǐ yǒu, fù zhì shàng shū shěng.
八月,癸酉,復置尚書省。
chū, dì cóng tuō kè tuō jiā hún pà hé lī dǐng yán, yù fù zhì shàng shū shěng, fēn lǐ cái yòng. zhì shì yuē sū yán chāo fǎ dà huái, qǐng gèng zhī, lìng gōng yì huà xīn chāo shì yǐ jìn, yòu yǔ bǎo bā yì lì shàng shū shěng, dì mìng yǔ tǎ sī bù hā jí yì. bǎo bā yán: zhèng shì dé shī, jiē qián rì zhōng shū shěng chén suǒ wèi. jīn yù jǔ zhèng, bǐ jù yǒu lèi, shú yuàn xíng zhě! chén qǐng jiù shì cóng zhōng shū, xīn zhèng cóng shàng shū. qí shàng shū shěng guān, qǐng yǐ qí tǎ tè bù jì kè tuō kè tuō wèi chéng xiàng, sān bǎo nǔ yuē sū wèi píng zhāng, bǎo bā wèi yòu chéng, wáng pí cān zhī zhèng shì. yǐ huà xīn chāo shì zhě wèi yìn chāo kù dà shǐ. bìng cóng zhī. tǎ sī bù hā yán: cǐ dà shì, jù ěr gèng zhāng, qǐ yǔ lǎo chén gèng yì zhī. dì bù cóng. sān bǎo nǔ yán: shàng shū shěng jì lì, gēng xīn shù zhèng, biàn yì chāo fǎ, yòng guān liù shí sì yuán, qí zhōng sù wèi zhī shì yǒu zhī, pǐn zhì wèi zhì zhě yǒu zhī, wèi lì shì zhě yǒu zhī. cǐ jiē sù xí yú shì, jì yǐ rèn zhī, yí wù jū lì, shòu yǐ xuān chì. zhì kě, réng gǎi gè xíng zhōng shū shěng wèi xíng shàng shū shěng, tiáo huà bān shì tiān xià, gǎn yǒu zǔ náo zhě zuì zhī.
初,帝從托克托、嘉琿、帕合哩鼎言,欲復置尚書省,分理財用。至是約蘇言鈔法大懷,請更之,令工役畫新鈔式以進,又與保巴議立尚書省,帝命與塔斯布哈集議。保巴言:「政事得失,皆前日中書省臣所為。今欲舉正,彼懼有累,孰願行者!臣請舊事從中書,新政從尚書。其尚書省官,請以奇塔特布濟克、托克托為丞相,三寶努、約蘇為平章,保巴為右丞,王羆參知政事。以畫新鈔式者為印鈔庫大使。」並從之。塔斯布哈言:「此大事,遽爾更張,乞與老臣更議之。」帝不從。三寶努言:「尚書省既立,更新庶政,變易鈔法,用官六十四員,其中宿衛之士有之,品秩未至者有之,未歷仕者有之。此皆素習於事,既已任之,宜勿拘例,授以宣敕。」制可,仍改各行中書省為行尚書省,條畫頒示天下,敢有阻撓者罪之。
jǐ wèi, zhì tài zǐ yòu wèi lǜ fǔ, mìng zuǒ chéng xiàng tuō kè tuō yù shǐ dài fū bù lín ní dūn lǐng fǔ shì, qǔ hé nán méng gǔ jūn wàn yú rén lì zhī.
己未,置太子右衛率府,命左丞相托克托、御史大夫布琳尼敦領府事,取河南蒙古軍萬餘人隸之。
wáng yuē yuē: zuǒ wèi lǜ fǔ, jiù zhì yǒu zhī, jīn zhì yòu fǔ hé wèi? zhū gōng shēn sī zhī, bù kě yǐ lèi chǔ gōng yě. tài zǐ yòu mìng qǔ ān xī jūn qì gěi sù wèi shì, yuē wèi zhān shì è lēi zhé yuē: zhān shì yí wén qiān lǐ qǔ bīng qì, rén bì jīng yí. zhǔ shàng wén zhī nài hé? è lēi zhé kuì xiè yuē: shí lǜ bù jí cǐ. yòu mìng fú jiàn qǔ xiù gōng tóng nán nǚ liù rén, yuē yán yuē: fú jiàn qù jīng shī liù qī qiān lǐ, shǐ rén fù zǐ xiāng lí, yǒu sī chéng fēng dòng rǎo, qǐ měi shì yé? tài zǐ jí mìng zhǐ zhī, chēng shàn zài sān. jiā lìng xuē jū yán shǎn xī fēn dì wǔ shì, mìng wǎng lǐ zhī, yuē bù wèi shǔ xíng, yǔ zhī yuē: tài zǐ, qián lóng yě, dāng wù yòng zhī shí, wèi fēi lóng zhī shì, kě hū? suì zhǐ. tài zǐ xǐ, yù qún xià yuē: shì wèi jīng wáng yàn bó yì zhě, wù qǐ. yī rì yuē fāng qǐ shì, yī huàn guān shì cè, tài zǐ wèn yuē: zì gǔ huàn guān huài rén jiā guó, yǒu zhū? duì yuē: huàn guān shàn è jiē yǒu zhī, dàn kǒng chù zhì shī yí ěr. tài zǐ shēn rán qí yán. yàn bó, yuē zì yě.
王約曰:「左衛率府,舊制有之,今置右府何為?諸公深思之,不可以累儲宮也。」太子又命取安西軍器給宿衛士,約謂詹事鄂勒哲曰:「詹事移文千里取兵器,人必驚疑。主上聞之奈何?」鄂勒哲愧謝曰:「實慮不及此。」又命福建取繡工童男女六人,約言曰:「福建去京師六七千里,使人父子相離,有司承風動擾,豈美事耶?」太子即命止之,稱善再三。家令薛居言陝西分地五事,命往理之,約不為署行,語之曰:「太子,潛龍也,當勿用之時,為飛龍之事,可乎?」遂止。太子喜,諭群下曰:「事未經王彥博議者,勿啟。」一日約方啟事,一宦官侍側,太子問曰:「自古宦官壞人家國,有諸?」對曰:「宦官善惡皆有之,但恐處置失宜耳。」太子深然其言。彥博,約字也。
shì yuè, sī tú jiā píng zhāng zhèng shì shí tiān lín hōng.
是月,司徒、加平章政事石天麟薨。
tiān lín zài shì zǔ shí, yǐ zhōng zhí jiàn chēng. jiāng nán dào guān ǒu cáng sòng zhǔ yí xiàng, yǒu sēng sù yǔ jiāo è, fā qí shì, jiāng zhì zhī jí xíng. shì zǔ yǐ wèn tiān lín, duì yuē: liáo guó zhǔ hòu tóng xiàng zài xī jīng zhě, jīn shàng yǒu zhī, wèi wén yǒu jìn lìng yě. shì suì qǐn. shì zǔ cháng yǐ suǒ yù jīn lóng tóu zhàng cì zhī, yuē: qīng nián lǎo, chū rù gōng yē, zhàng cǐ kě yě. mò nián jiǔ shí èr. zhuī fēng jì guó gōng, shì zhōng xuān.
天麟在世祖時,以忠直見稱。江南道觀偶藏宋主遺像,有僧素與交惡,發其事,將置之極刑。世祖以問天麟,對曰:「遼國主、後銅像在西京者,今尚有之,未聞有禁令也。」事遂寢。世祖嘗以所御金龍頭杖賜之,曰:「卿年老,出入宮掖,杖此可也。」歿年九十二。追封冀國公,諡忠宣。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, zhào: cháo tíng dé shī, jūn mín lì hài, yǒu shàng yán zhě, jiē dé shí fēng yǐ wén, zài wài zhě fù suǒ shǔ zhuǎn dá. gè chù rén mín, jī huāng zhuǎn xǐ fù yè zhě, bū qiàn bìng xíng juān miǎn, réng chú chà shuì sān nián. tián yě sǐ wáng, yí hái bào lù, guān wèi shōu shí.
九月,庚辰朔,詔:「朝廷得失,軍民利害,有上言者,皆得實封以聞,在外者赴所屬轉達。各處人民,饑荒轉徙復業者,逋欠並行蠲免,仍除差稅三年。田野死亡,遺骸暴露,官為收拾。」
bān xíng zhì dà yín chāo, zhào yuē: xī wǒ shì zǔ huáng dì, shǐ zào zhōng tǒng jiāo chāo yǐ biàn mín yòng, suì jiǔ fǎ huī, yì jì gèng zhāng, yìn zào zhì yuán bǎo chāo. dǎi jīn yòu èr shí sān nián, wù zhòng chāo qīng, bù néng wú bì, nǎi xún jiù diǎn, gǎi zào zhì dà yín chāo, bān xíng tiān xià. zhì dà yín chāo yī liǎng, zhǔn zhì yuán chāo wǔ guàn, bái yín yī liǎng, chì jīn yī qián. suí lù lì píng zhǔn xíng yòng kù, mǎi mài jīn yín, dào huàn hūn chāo huò mín jiān sī mián bù bó, fù kù huí yì, yī yàn shí gū gěi jià. suí chù lù fǔ zhōu xiàn, shè lì cháng píng cāng yǐ quán wù jià, fēng nián shōu dí shū mài mǐ gǔ, qīng huáng bù jiē zhī shí, bǐ fù shí gū, jiǎn jià chū tiào, yǐ è fèi yǒng. jīn yín sī xiāng mǎi mài jí hǎi bó xìng fàn jīn yín tóng qián sī jǐn bù bó xià hǎi zhě, bìng jìn zhī. zhōng tǒng jiāo chāo, zhào shū dào rì, xiàn yī bǎi rì jǐn shù fù kù dào huàn zhū sè kè chéng, rú shōu zhì dà yín chāo, yǐ yī dāng wǔ bān xíng. zhì dà yín chāo èr liǎng zhì yī lí, dìng wèi yī shí sān děng, yǐ biàn mín yòng. yuán zhī chāo fǎ, zhì shì fán sān biàn yún.
頒行至大銀鈔,詔曰:「昔我世祖皇帝,始造中統交鈔以便民用,歲久法隳,亦既更張,印造至元寶鈔。逮今又二十三年,物重鈔輕,不能無弊,乃循舊典,改造至大銀鈔,頒行天下。至大銀鈔一兩,准至元鈔五貫,白銀一兩,赤金一錢。隨路立平準行用庫,買賣金銀,倒換昏鈔;或民間絲綿布帛,赴庫回易,依驗時估給價。隨處路府州縣,設立常平倉以權物價,豐年收糴菽麥米谷,青黃不接之時,比附時估,減價出糶,以遏沸涌。金銀私相買賣及海舶興販金、銀、銅錢、絲錦、布帛下海者,並禁之。中統交鈔,詔書到日,限一百日盡數赴庫倒換;諸色課程,如收至大銀鈔,以一當五頒行。至大銀鈔二兩至一厘,定為一十三等,以便民用。」元之鈔法,至是凡三變雲。
jiān chá yù shǐ zhāng yǎng hào yán lì shàng shū shěng bù biàn jì lì, yòu yán biàn fǎ luàn zhèng, jiāng huò tiān xià tái chén yì ér bù wén. yǎng hào yuē: xī sēng gé yòng shì, tái chén bù yán, hòu jǐ bù miǎn. jīn yù shǐ jì yán, yòu bù yǐ wén, tái jiāng ān yòng!
監察御史張養浩言立尚書省不便;既立,又言變法亂政,將禍天下;台臣抑而不聞。養浩曰:』昔僧格用事,台臣不言,後幾不免。今御史既言,又不以聞,台將安用!」
jiāng nán zhì shū shì yù shǐ jìng yǎn, yǐ yì lì shàng shū shěng bù biàn wǔ zǎi chén yì, shì liǎng huái yán fǎ jiǔ bēi, nǎi zuǒ qiān yǎn wèi zhuǎn yùn shǐ, yù xiàn zhī. yǎn zhì, chù tān lí bì, kè yì zēng xiàn zhì èr shí wǔ wàn yǐn. hé nán shěng chén lái huì yán cè, yù yǐ suǒ zēng xiàn wèi suì rù cháng é. yǎn yǐ mín bà yǐ shèn, yǐ xiàn wèi é, shì bìng mín yǐ wèi jǐ yě, bù kě. nǎi zhǐ.
江南治書侍御史敬儼,以議立尚書省不便忤宰臣意,適兩淮鹽法久杯,乃左遷儼為轉運使,欲陷之。儼至,黜貪厘弊,課役增羨至二十五萬引。河南省臣來會鹽筴,欲以所增羨為歲入常額。儼以民罷已甚,以羨為額,是病民以為己也,不可。乃止。
guǐ wèi, shàng shū shěng yán: gǔ zhě shè guān fēn zhí, gè yǒu yōu sī. fāng jīn dì dà mín zhòng, shì yì fán rǒng. ruò shǐ shěng chén zǒng qiè gāng lǐng, shù guān gè jǐn jué zhí, qí shì qǐ yǒu bù zhì! qǐng suì shěng wù yōng sè, zhāo xī wéi shǔ yā wén àn, shì jiē fèi chí. tiān zāi mín kùn, zhí cǐ zhī yóu. qǐng zì jīn shěng bù yī qiè jiē lìng cóng yí chù zhì, dà shì huò xū shàng qǐng, dé zhǐ jí xíng, yòng chéng zhì zhì shàng shùn tiān dào, xià ān mín xīn. yòu yán: guó jiā dì guǎng mín zhòng, gǔ suǒ wèi yǒu. lèi cháo gé lì, qián hòu bù yī, zhí fǎ zhī lì, qīng zhòng rèn yì, qǐng zì tài zǔ yǐ lái suǒ xíng zhèng lìng jiǔ qiān yú tiáo, shān chú fán rǒng, shǐ guī yú yī, biān wèi dìng zhì. bìng cóng zhī.
癸未,尚書省言:「古者設官分職,各有攸司。方今地大民眾,事益繁冗。若使省臣總挈綱領,庶官各盡厥職,其事豈有不治!頃歲省務壅塞,朝夕惟署押文案,事皆廢弛。天災民困,職此之由。請自今省部一切皆令從宜處置,大事或須上請,得旨即行,用成至治;上順天道,下安民心。」又言:「國家地廣民眾,古所未有。累朝格例,前後不一,執法之吏,輕重任意,請自太祖以來所行政令九千餘條,刪除煩冗,使歸於一,編為定製。」並從之。
yǐ dà dū chéng nán jiàn fó sì, lì xíng gōng bù, lǐng xíng gōng bù shì sān rén, xíng gōng bù shàng shū èr rén, réng lìng shàng shū zuǒ chéng xiàng tuō kè tuō jiān lǐng zhī.
以大都城南建佛寺,立行工部,領行工部事三人,行工部尚書二人,仍令尚書左丞相托克托兼領之。
bǐng xū, dì zhì zì shàng dōu.
丙戌,帝至自上都。
zhào fǎng qiú xiān cháo jiù chén, tè chú yē lǜ xī liàng hàn lín xué shì chéng zhǐ. xī liàng, zhù zhī zǐ yě, xiān shì shì zǔ wèi fú bǎo láng, lèi qiān lì bù shàng shū, lǚ jìn dǎng yán, wèi shì zǔ suǒ jiā nà, yǐ zú jí xiè shì, jiā jū èr shí yú nián, zhì shì fù zhào yòng. xún mìng zhī zhì gào jiān xiū guó shǐ. xī liàng yǐ zhí zài shǐ guān, nǎi lèi cì shì zǔ jiā yán shàn xíng yǐ jìn.
詔訪求先朝舊臣,特除耶律希亮翰林學士承旨。希亮,鑄之子也,先事世祖為符寶郎,累遷吏部尚書,屢進讜言,為世祖所嘉納,以足疾謝事,家居二十餘年,至是復召用。尋命知制誥兼修國史。希亮以職在史官,乃類次世祖嘉言善行以進。
guǐ sì, yǐ xīn jià guì, jìn quán háo chù yīng quǎn zhī jiā bù dé zhàn jù shān chǎng, tīng mín qiáo cǎi.
癸巳,以薪價貴,禁權豪畜鷹犬之家不得占據山場,聽民憔采。
bǐng shēn, yù shǐ tái yán: qǐng nián suì xiōng mín jí, bì xià āi jīn zhèn zhī, huò jì zhě zhòng. jīn shān dōng dà jī, liú mín zhuǎn xǐ, qǐng yǐ běn tái méi rù zāng chāo wàn dìng zhèn jiù zhī. zhì rì.
丙申,御史台言:「頃年歲凶民疾,陛下哀矜賑之,獲濟者眾。今山東大飢,流民轉徙,請以本台沒入贓鈔萬錠賑救之。」制日。
yòu yán: bǐ zhě jìn shì wèi rén zòu qǐng, cì jiāng nán tián yī qiān èr bǎi sān shí qǐng, wèi zū wǔ shí wàn shí, qǐng jū hái guān. cóng zhī.
又言:「比者近侍為人奏請,賜江南田一千二百三十頃,為租五十萬石,請拘還官。」從之。
sì hài, shǐ zhì qián. xiān shì xíng chāo fǎ, suī jiē yǐ qián wèi wén, ér fèi qián fú zhù. zhì shì shǐ yú dà dū lì zī guó yuàn, shān dōng hé nán liáo yáng jiāng huái hú guǎng sì chuān lì quán huò jiān liù, chǎn tóng zhī dì lì tí jǔ sī shí jiǔ, zhù qián. yuē zhì dà tōng bǎo zhě, měi yī wén zhǔn yín chāo yī lí, yuē dà yuán tōng bǎo zhě, zhǔn zhì dà qián shí wén, yǔ lì dài qián tōng yòng. qí dāng wǔ dāng sān zhé èr, bìng yǐ jiù shù yòng zhī. jì ér yù shǐ tái yán: zhì dà yín chāo shǐ xíng, pǐn mù fán duō, mín yóu wèi wù, ér yòu jiān xíng tóng qián, lǜ yǒu xiāng fáng. jīn mín jiān jū shōu tóng qì shén jí, mín shū bù biàn, qǐng yǔ shěng chén diào yì. bù bào.
巳亥,始制錢。先是行鈔法,雖皆以錢為文,而廢錢弗鑄。至是始於大都立資國院,山東、河南、遼陽、江淮、湖廣、四川立泉貨監六,產銅之地立提舉司十九,鑄錢。曰至大通寶者,每一文准銀鈔一厘,曰大元通寶者,准至大錢十文,與歷代錢通用。其當五、當三、折二,並以舊數用之。既而御史台言:「至大銀鈔始行,品目繁多,民猶未悟,而又兼行銅錢,慮有相妨。今民間拘收銅器甚急,民殊不便,請與省臣調議。」不報。
shàng shū shěng yán: sān gōng nèi jiàng zhī zhǐ, nǎng zhōng shū zòu qǐng wù xíng, chén děng wèi yí réng jiù xíng zhī. tǎng yú dà shì yǒu hài, zé fù zòu qǐng. zhōng shū zhī wù, qǐng yǐ jǐn guī chén děng. zhì yuán èr shí sì nián, fán xuān chì yì yǐ shàng shū shěng zhǎng zhī, jīn chén děng yì, yí cóng shàng shū shěng rèn rén, ér yǐ xuān chì sàn guān wěi zhī zhōng shū. cóng zhī.
尚書省言:「三宮內降之旨,曩中書奏請勿行,臣等謂宜仍舊行之。倘於大事有害,則復奏請。中書之務,請以盡歸臣等。至元二十四年,凡宣敕亦以尚書省掌之,今臣等議,宜從尚書省任人,而以宣敕散官委之中書。」從之。
zhān shì yuàn qǐ tài zǐ, jīn zhōu xiàn sè sè dòng, qǐng qiǎn shǐ cǎi zhī. tài zǐ yuē: suǒ bǎo wéi xián, sè sè hé yòng yān! ruò shì zhě, hòu wù fù wén. xiān shì jìn shì yán jiǎ rén yǒu xiàn měi zhū zhě, tài zǐ yuē: wú fú yù yǎ bù xǐ shì yǐ zhū jī, shēng mín gāo xuè, bù kě qīng hào. rǔ děng dāng guǎng jìn xián cái, yǐ gōng jiǎn ài rén xiāng guī, bù kě dǎo yǐ shē mí dù cái yě.
詹事院啟太子,金州獻瑟瑟洞,請遣使采之。太子曰:「所寶維賢,瑟瑟何用焉!若是者,後勿復聞。」先是近侍言賈人有獻美珠者,太子曰:「吾服御雅不喜飾以珠璣,生民膏血,不可輕耗。汝等當廣進賢才,以恭儉愛人相規,不可導以奢靡蠹財也。」
dīng wèi, sān bǎo nǔ yán yǎng bào zhě hài mín wèi shén, zhào jìn zhī, yǒu fù fàn zhě, suī guì xìng yì jiā zuì.
丁未,三寶努言養豹者害民為甚,詔禁之,有復犯者,雖貴幸亦加罪。
dōng, shí yuè, gēng xū shuò, yǐ huáng tài zǐ wèi shàng shū lìng.
冬,十月,庚戌朔,以皇太子為尚書令。
chū, dì cóng tǎ tè bù jì děng yán, fán zhōng shū xuān chì, jiē yǐ shàng shū zhǎng zhī. zhì shì tài zǐ yán: jiù zhì, bǎi guān xuān chì jiē guī zhōng shū, yǐ chén wèi zhōng shū lìng gù yě. zì jīn chì dié yí lìng shàng shū shěng gěi jiàng, xuān mìng réng wěi zhōng shū. cóng zhī.
初,帝從塔特布濟等言,凡中書宣敕,皆以尚書掌之。至是太子言:「舊制,百官宣敕皆歸中書,以臣為中書令故也。自今敕牒宜令尚書省給降,宣命仍委中書。」從之。
yǐ hǎo bīn wèi cān zhī zhèng shì. bīn jiàn shàng shū shěng zhū tóng liè shēng shì yāo gōng, shā wú zuì zhī rén, wù jī chéng yì xiāng kāi yǐn, huò cóng huò wéi, héng bù kě zhì. xuán mìng jiān dà sī tú, bù bài. bīn jiàn huáng tài zǐ, kěn cí zhì lì, yīn chēng jí dǔ, suì dé guī.
以郝彬為參知政事。彬見尚書省諸同列生事要功,殺無罪之人,務積誠意相開引,或從或違,橫不可制。旋命兼大司徒,不拜。彬見皇太子,懇辭至力,因稱疾篤,遂得歸。
bǐng chén, yuē sū yán: jiāng nán píng chuí sì shí nián, qí mín zhǐ shū dì shuì shāng shuì, yú jiē wú yǔ. qí fù shì yǒu bì zhàn wáng mín, nú shǐ zhī zhě, dòng zhé bǎi qiān jiā, yǒu duō zhì wàn jiā zhě. qǐng zì jīn yǒu suì shōu liáng wǔ wàn shí yǐ shàng zhě, lìng shí shū èr shēng yú guān, réng zhì yī zi wèi jūn suǒ shū zhī liáng, bàn rù jīng shī yǐ yǎng wèi shì, bàn liú yú bǐ yǐ bèi xiōng nián. fù guó ān mín, wú shàn yú cǐ. zhào rú qí yán xíng zhī.
丙辰,約蘇言:「江南平垂四十年,其民止輸地稅、商稅,餘皆無與。其富室有蔽占王民,奴使之者,動輒百千家,有多至萬家者。請自今有歲收糧五萬石以上者,令石輸二升於官,仍質一子為軍;所輸之糧,半入京師以養衛士,半留於彼以備凶年。富國安民,無善於此。」詔如其言行之。
xīn yǒu, chí jiǔ jìn, lì jiǔ kè tí jǔ sī.
辛酉,弛酒禁,立酒課提舉司。
shàng shū shěng yǐ qián gǔ fán jù, zēng hù bù shì láng yuán wài láng gè yī yuán yòu zēng lǐ bù shì láng láng zhōng gè yī yuán, fán yán shí zhèng zhě shǔ zhī.
尚書省以錢穀繁劇,增戶部侍郎、員外郎各一員;又增禮部侍郎、郎中各一員,凡言時政者屬之。
lì tài miào lǐn xī shǔ, shè lìng chéng gè yī yuán.
立太廟廩犧署,設令、丞各一員。
yǐ chǒu, yǐ huáng tài hòu yǒu jí, zhào shì tiān xià dà pì bǎi rén.
乙丑,以皇太后有疾,詔釋天下大辟百人。
guǐ yǒu, shàng shū shěng yán: bǐ nián jiǎn tài rǒng guān zhī gù, bǎi guān fèng zhì jīn wèi gěi, qǐng rú dà dé shí nián suǒ shè yuán shù gěi zhī, yú fú gěi. cóng zhī.
癸酉,尚書省言:「比年揀汰冗官之故,百官俸至今未給,請如大德十年所設員數給之,餘弗給。」從之。
jiā zhī shū mì yuàn shì tú hū lǔ zuǒ chéng xiàng.
加知樞密院事圖呼魯左丞相。
wù yín, yù shǐ tái yán: cháng píng cāng běn yǐ yì mín, rán suì bù dēng, jù lì zhī bì fǎn hài mín, bà zhī biàn. yòu yán: suì xiōng fá shí, bù yí jù chí jiǔ jìn. zhào yǔ shěng chén yì.
戊寅,御史台言:「常平倉本以益民,然歲不登,遽立之必反害民,罷之便。」又言:「歲凶乏食,不宜遽弛酒禁。」詔與省臣議。
shì yuè, yòu chéng xiàng ā shí kè bù hā hōng.
是月,右丞相阿實克布哈薨。
ā shí kè bù hā zhōng zhí lián jiè, cháng mìng chū tài fǔ jīn fēn cì zhū wáng guì qī jí jìn shì. fāng chū cháo, jiàn yī rén cāng huáng ruò yǒu suǒ jù zhuàng, yuē: cǐ bì dào jīn zhě. zhào jié zhī, guǒ dé huáng jīn wǔ shí liǎng, bái jīn bǎi liǎng, yǐ wén jiù yǐ jīn cì zhī, mìng zhū dào zhě, cí yuē: dào zhū gù dāng, jīn fēi chén suǒ yí dé, yuàn hái jīn yǐ shú dào sǐ. dì yuè ér cóng zhī. yǒu yǐ zuǒ dào huò zhòng zhě, dà shì duō xìn zhī, bǔ zhì yú fǎ. hòu zhuī fēng shùn níng wáng, shì zhōng liè.
阿實克布哈忠直廉介,嘗命出太府金分賜諸王、貴戚及近侍。方出朝,見一人倉皇若有所懼狀,曰:「此必盜金者。」召詰之,果得黃金五十兩,白金百兩,以聞;就以金賜之,命誅盜者,辭曰:「盜誅固當,金非臣所宜得,願還金以贖盜死。」帝悅而從之。有以左道惑眾者,大室多信之,捕置於法。後追封順寧王,諡忠烈。
shí yī yuè, gēng chén shuò, yǐ xú pī lián nián dà shuǐ, xī miǎn jīn suì chà shuì yòu yǐ dōng píng jì níng jiàn jī, miǎn chà shuì zhī bàn, xià hù xī miǎn zhī.
十一月,庚辰朔,以徐、邳連年大水,悉免今歲差稅;又以東平、濟寧荐饑,免差稅之半,下戶悉免之。
zēng lì bù láng zhōng yuán wài láng zhǔ shì gè yī yuán, lìng kǎo gōng yǐ xíng chù zhì.
增吏部郎中、員外郎、主事各一員,令考功以行黜陟。
bā bǎi xí fù jí dà xiǎo chè lǐ zhū mán zuò luàn, zhào qiǎn yún nán yòu chéng suǒ lēi jì ěr wēi wǎng zhāo yù zhī. cǐ zhì, wèi zéi suǒ lù, fù sì gōng lüè, suì yǐ bài hái, mìng yán jū zhī.
八百媳婦及大小徹里諸蠻作亂,詔遣雲南右丞索勒濟爾威往招諭之。此至,為賊所賂,復肆攻掠,遂以敗還,命嚴鞫之。
yǐ yǒu, shàng shū shěng jí tài cháng lǐ yí yuàn yán: jiāo sì zhě, guó zhī dà diǎn. jīn nán jiāo zhī lǐ yǐ xíng ér wèi bèi. běi jiāo zhī lǐ, shàng wèi jǔ xíng. jīn nián dōng zhì sì tiān nán jiāo, qǐng yǐ tài zǔ pèi míng nián xià zhì sì dì běi xiào, qǐng yǐ shì zǔ pèi. zhì kě.
乙酉,尚書省及太常禮儀院言:「郊祀者,國之大典。今南郊之禮已行而未備。北郊之禮,尚未舉行。今年冬至祀天南郊,請以太祖配;明年夏至祀地北效,請以世祖配。」制可。
xīn chǒu, shàng shū shěng yán: guó zhī liáng chǔ, suì fèi jìn zhī, ér suǒ rù bù zú. jīn suì jiāng nán pō shú. yù qiǎn hé dí, kǒng mǐ jià bèi sēng, qǐng yǐ zhì dà chāo èr qiān dìng fēn zhī jiāng zhè hé nán jiāng xī hú guǎng sì shěng, yú lái suì zhū sè yīng zhī liáng zhě, shì shí zhí yǔ yǐ chāo, kě dé bǎi wàn bù gěi zé zú yǐ gè shěng qián. cóng zhī.
辛丑,尚書省言:「國之糧儲,歲費浸之,而所入不足。今歲江南頗熟。欲遣和糴,恐米價倍僧,請以至大鈔二千錠分之江浙、河南、江西、湖廣四省,於來歲諸色應支糧者,視時直予以鈔,可得百萬;不給則足以各省錢。」從之。
dīng wèi, zé wèi shì zǐ dì chōng guó zi xué shēng.
丁未,擇衛士子弟充國子學生。
shí èr yuè, yǐ mǎo, dì qīn xiǎng tài miào, shàng tài zǔ shèng wǔ huáng dì shì miào hào jí guāng xiàn huáng hòu shì, yòu shàng ruì zōng jǐng xiāng huáng dì shì miào hào jí zhuāng shèng huáng hòu shì.
十二月,乙卯,帝親饗太廟,上太祖聖武皇帝諡、廟號及光獻皇后諡,又上睿宗景襄皇帝諡、廟號及莊聖皇后諡。
wǔ chāng fù rén liú shì, yì yù shǐ tái sù sān bǎo nǔ duó qí suǒ jìn wáng sòng yù xǐ yī, jīn yǐ yī, yè míng zhū sān. zhào shàng shū shěng chén jí yù shǐ zhōng chéng zá wèn. nǎi sān bǎo nǔ zhé wǔ chāng shí yǔ liú wǎng lái, jí sān bǎo nǔ guì, liú tuō yǐ zhuī táo bì lái jīng shī, zhì sān bǎo nǔ jiā, jiàn táo bì suǒ qiè wù, yǐ wèn, sān bǎo nǔ bù dá, liú fèn, sù yú tái. yù chéng, yǐ liú shì wèi wàng, zhàng zhī guī jí. shí sān bǎo nǔ yǐ jìn tài bǎo, ér sù xíng bù fú yú zhòng rú cǐ.
武昌婦人劉氏,詣御史台訴三寶努奪其所進亡宋玉璽一,金椅一,夜明珠三。詔尚書省臣及御史中丞雜問。乃三寶努謫武昌時與劉往來,及三寶努貴,劉托以追逃婢來京師,至三寶努家,見逃婢所竊物,以問,三寶努不答,劉忿,訴於台。獄成,以劉氏為妄,杖之歸籍。時三寶努已晉太保,而素行不孚於眾如此。
bǐng chén, bìng zhōng shū shěng zuǒ yòu sī.
丙辰,並中書省左右司。
qiǎn shǐ wǎng zhū lù fēn jiǎn bū fù, hé zhēng zhě zhēng zhī, hé miǎn zhě miǎn zhī.
遣使往諸路分揀逋負,合征者征之,合免者免之。
xīn yǒu, shēn jìn hàn rén zhí gōng shǐ bīng zhàng.
辛酉,申禁漢人執弓矢、兵仗。
rén xū, yáng qū xiàn dì zhèn, yǒu shēng rú léi.
壬戌,陽曲縣地震,有聲如雷。
dīng chǒu, zhào: fēng zèng nèi wài bǎi guān, sān pǐn yǐ shàng zhě xǔ qǐng shì. fán qǐng shì zhě, xǔ qí jiā jù běn guān píng rì xūn láo zhèng jī dé yè yì néng, jīng yóu suǒ zài guān sī bǎo kān, yǔ běn jiā suǒ gōng xiāng tóng, zhuǎn shēn lì bù kǎo fù chéng dōu shěng, dōu shěng zhǔn nǐ, lìng tài cháng lǐ yí yuàn yàn shì jī dìng shì. ruò xūn qī dà chén fèng zhǐ cì shì zhě, bù zài cǐ lì.
丁丑,詔:「封贈內外百官,三品以上者許請諡。凡請諡者,許其家具本官平日勳勞、政績、德業、藝能,經由所在官司保勘,與本家所供相同,轉申吏部考覆呈都省,都省準擬,令太常禮儀院驗事跡定諡。若勛戚大臣奉旨賜諡者,不在此例。」
shāng yì liáo yáng xíng zhōng shū shěng shì hóng jūn xiáng zú. jūn xiáng zì shǎo shòu zhī shì zǔ, xǔ wèi yuǎn dà zhī qì. cóng nán fá, zhàn gōng jiào duō, jí tuì jū, zé jué kǒu bù yán shí shì.
商議遼陽行中書省事洪君祥卒。君祥自少受知世祖,許為遠大之器。從南伐,戰功較多,及退居,則絕口不言時事。
pǔ jiāng zhèng wén sì jiā, shí shì tóng jū, fán èr bǎi sì shí yú nián, yī qián chǐ bó, wú gǎn sī zhě. wén sì zú, cóng dì dà hé jì zhǔ jiā shì, yì yán ér yǒu ēn, jiā tíng zhōng lǐn rú guān fǔ, zǐ dì shāo yǒu guò, bān bái zhě yóu biān zhī. měi yù suì shí, dà hé zuò táng shàng, qún cóng zǐ zhí jiē shèng yì guān yàn háng lì zuǒ xù xià, yǐ cì jìn bài guì, fèng shāng shàng shòu bì, jiē sù róng gǒng shǒu, zì yòu qū chū, zú wǔ xiāng xián, wú gǎn cān chà zhě. jiàn zhě jiē mù, wèi yǒu sān dài yí fēng. yǒu sī yǐ zhuàng wén, zhào biǎo qí mén, fù qí yì.
浦江鄭文嗣家,十世同居,凡二百四十餘年,一錢尺帛,無敢私者。文嗣卒,從弟大和繼主家事,益嚴而有恩,家庭中凜如官府,子弟稍有過,頒白者猶鞭之。每遇歲時,大和坐堂上,群從子侄皆盛衣冠雁行立左序下,以次進拜跪,奉觴上壽畢,皆肅容拱手,自右趨出,足武相銜,無敢參差者。見者嗟慕,謂有三代遺風。有司以狀聞,詔表其門,復其役。
dà hé fāng zhèng, bù fèng fú tú lǎo zi jiào, guān hūn sàng zàng, bì jī zhū xī jiā lǐ ér xíng, zhí qīn sàng, sān nián bù yù jiǔ ròu. zi sūn cóng huà, jiē xiào jǐn, suī cháng shì huàn, bù gǎn yī háo yǒu wéi jiā fǎ. zhū fù wéi shì nǚ gōng, bù shǐ yù jiā zhèng. zōng zú lǘ lǐ, jiē huái zhī yǐ ēn. jiā xù liǎng mǎ, yī chū zé yī wèi zhī bù shí, rén yǐ wèi xiào yì suǒ gǎn.
大和方正,不奉浮屠、老子教,冠婚喪葬,必稽硃熹《家禮》而行,執親喪,三年不御酒肉。子孫從化,皆孝謹,雖嘗仕宦,不敢一毫有違家法。諸婦惟事女工,不使預家政。宗族、閭里,皆懷之以恩。家蓄兩馬,一出則一為之不食,人以為孝義所感。
chū, lǐ mèng jì táo qù, yǒu zèn yú dì zhě yuē: nèi nán chū dìng shí, mèng cháng quàn huáng tài zǐ zì qǔ. dì fú zhī xìn. yī rì, tài zǐ shì yè yàn, yǐn bàn, hū qī rán gǎi róng, dì yuē: wú dì hé bù lè? tài zǐ cóng róng qǐ xiè yuē: lài tiān dì zǔ zōng shén líng, shén qì yǒu guī. rán chéng jīn rì mǔ zǐ xiōng dì zhī huān zhě, lǐ dào fù zhī gōng wèi duō. shì yǒu suǒ sī, bù zì zhī qí biàn yú sè ěr. dào fù, mèng zhī zì yě. dì gǎn qí yán, jí mìng fǎng mèng, dé zhī xǔ chāng xíng shān, qiǎn shǐ zhào zhī.
初,李孟既逃去,有譖於帝者曰:「內難初定時,孟嘗勸皇太子自取。」帝弗之信。一日,太子侍夜宴,飲半,忽戚然改容,帝曰:「吾弟何不樂?」太子從容起謝曰:「賴天地、祖宗神靈,神器有歸。然成今日母子、兄弟之歡者,李道復之功為多。適有所思,不自知其變於色耳。」道復,孟之字也。帝感其言,即命訪孟,得之許昌陘山,遣使召之。