qǐ róu zhào kùn dūn sì yuè, jǐn zhe yōng shè tí gé sì yuè, fán èr nián yǒu qí.
起柔兆困敦四月,盡著雍攝提格四月,凡二年有奇。
huì hū bì lài, ruì zōng dì sì zǐ, mǔ zhuāng shèng tài hòu, yǐ yǐ hài bā yuè yǐ mǎo shēng, shí sòng níng zōng zhī jiā dìng bā nián yě. suì xīn hài, xiàn zōng jí wèi, yǐ tóng mǔ dì wéi dì zhǎng qiě xián, jǐn shǔ yǐ mò nán hàn dì. wù wǔ, fèng mìng fēn dào gōng sòng, cì jiāng běi, wén xiàn zōng xiōng wèn, běi hái. zhōng tǒng yuán nián sān yuè wù chén shuò, zhì kāi píng, zhū wáng dà chén quàn jìn, suì jí huáng dì wèi.
諱呼必賚,睿宗第四子,母莊聖太后,以乙亥八月乙卯生,實宋寧宗之嘉定八年也。歲辛亥,憲宗即位,以同母弟惟帝長且賢,盡屬以漠南漢地。戊午,奉命分道攻宋,次江北,聞憲宗凶問,北還。中統元年三月戊辰朔,至開平,諸王大臣勸進,遂即皇帝位。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí sān nián sòng jǐng yán yuán nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十三年(宋景炎元年)
xià, sì yuè, gēng chén, zhào xiū tài miào.
夏,四月,庚辰,詔修太廟。
hǎo jīng rù jiàn, dì cì yàn dà tíng, zī yǐ zhèng shì, qí cóng xíng zhě shǎng lài yǒu chà.
郝經入見,帝賜宴大廷,咨以政事,其從行者賞賚有差。
xiān shì sòng chéng xiàng wén tiān xiáng zhì zhèn jiāng, yǔ qí kè dù hǔ děng shí èr rén, yè wáng rù zhēn zhōu, ān fǔ shǐ miáo zài chéng chū yíng, xǐ qiě qì yuē: liǎng huái bīng zú yǐ xìng fù, tè èr kǔn shǎo xì, bù néng hé cóng ěr. shí yóu wèi zhī xià guì nà kuǎn, gù zài chéng yǐ èr kǔn wèi yán. tiān xiáng wèn: jì jiāng ān chū? zài chéng yuē: jīn xiān yuē huái xī bīng qù jiàn kāng, bǐ bì xī lì yǐ hàn wú xī bīng. wú zhǐ huī huái dōng zhū jiāng, yǐ tōng tài bīng gōng wān tóu, yǐ gāo yóu bǎo yīng huái ān bīng gōng yáng zi qiáo, yǐ yáng bīng gōng guā bù, wú yǐ zhōu shī zhí tāo zhèn jiāng, tóng rì dà jǔ. wān tóu yáng zi qiáo, jiē yán jiāng cuì bīng, qiě rì yè wàng wǒ shī zhī zhì, gōng zhī jí xià, hé gōng guā bù zhī sān miàn, wú zì jiāng zhōng yī miàn báo zhī, suī yǒu zhì zhě, bù néng wèi zhī móu yǐ. guā bù jì jǔ, yǐ huái dōng bīng rù jīng kǒu, huái xī bīng rù jīn líng, yào qí guī lù, qí dà shī kě zuò zhì yě. tiān xiáng dà chēng shàn, jí yǐ shū yí lǐ tíng zhī, qiǎn shǐ sì chū jié yuē.
先是宋丞相文天祥至鎮江,與其客杜滸等十二人,夜亡入真州,安撫使苗再成出迎,喜且泣曰:「兩淮兵足以興復,特二閫少隙,不能合從耳。」時猶未知夏貴納款,故再成以二閫為言。天祥問:「計將安出?」再成曰:「今先約淮西兵趣建康,彼必悉力以捍吾西兵。吾指揮淮東諸將,以通、泰兵攻灣頭,以高郵、寶應、淮安兵攻揚子橋,以揚兵攻瓜步,吾以舟師直掏鎮江,同日大舉。灣頭、揚子橋,皆沿江脆兵,且日夜望我師之至,攻之即下,合攻瓜步之三面,吾自江中一面薄之,雖有智者,不能為之謀矣。瓜步既舉,以淮東兵入京口,淮西兵入金陵,要其歸路,其大師可坐致也。」天祥大稱善,即以書遺李庭芝,遣使四出結約。
chū, tiān xiáng wèi zhì zhí shí, yáng yǒu yì zú, yán běi cháo mì qiǎn yī chéng xiàng rù zhēn zhōu shuō jiàng yǐ, tíng zhī xìn zhī, yǐ tiān xiáng wèi lái shuō jiàng yě, shǐ zài chéng jí shā zhī. zài chéng bù rěn, gěi tiān xiáng chū xiāng chéng lěi, yǐ zhì sī wén zì shì zhī, bì zhī mén wài. jiǔ zhī, fù qiǎn èr lù fēn chān tiān xiáng, guǒ shuō jiàng zhě jí shā zhī. èr lù fēn yǔ tiān xiáng yǔ, jiàn qí zhōng yì, yì bù rěn shā, dǎo zhī rú yáng. sì gǔ, dǐ chéng xià, wén hòu mén zhě tán, zhì zhì kě xià lìng bǔ wén chéng xiàng shén jí, zhòng xiāng gù tǔ shé. tiān xiáng nǎi biàn xìng míng wèi qīng jiāng liú zhū, dōng rù hǎi dào, yù běi bīng, fú huán dǔ zhōng de miǎn, jī mò néng qǐ, cóng qiáo zhě qǐ dé yú sǎn gēng. xíng rù bǎn qiáo, běi bīng yòu zhì, zhòng zǒu fú cóng xiǎo zhōng, běi bīng rù suǒ zhī, yú hòu zhāng qìng shǐ zhōng mù, shēn bèi èr chuàng, zhí dù hǔ jīn yīng yǐ qù. hǔ yīng jiě suǒ huái jīn yǔ zú, dé yì, mù èr qiáo zhě, yǐ kuì hé tiān xiáng zhì gāo yóu jī jiā zhuāng. jī sǒng yíng tiān xiáng zhì jiā, qiǎn zi dé rùn wèi sòng zhì tài zhōu, suì yóu tōng zhōu fàn hǎi yǐ qiú èr wáng, shì yuè, shǐ dé dǐ wēn zhōu.
初,天祥未至直時,揚有逸卒,言北朝密遣一丞相入真州說降矣,庭芝信之,以天祥為來說降也,使再成亟殺之。再成不忍,給天祥出相城壘,以制司文字示之,閉之門外。久之,復遣二路分覘天祥,果說降者即殺之。二路分與天祥語,見其忠義,亦不忍殺,導之如揚。四鼓,抵城下,聞候門者談,制置可下令捕文丞相甚急,眾相顧吐舌。天祥乃變姓名為清江劉洙,東入海道,遇北兵,伏環堵中得免,飢莫能起,從樵者乞得餘糝羹。行入板橋,北兵又至,眾走伏叢筱中,北兵入索之,虞候張慶矢中目,身被二創,執杜滸、金應以去。滸、應解所懷金與卒,得逸,募二樵者,以蕢荷天祥至高郵稽家莊。稽聳迎天祥至家,遣子德潤衛送至泰州,遂由通州泛海以求二王,是月,始得抵溫州。
wǔ yuè, yǐ wèi shuò, yǐ píng sòng, qiǎn guān gào tiān dì zǔ zōng yú shàng dōu zhī jìn jiāo, qiǎn shǐ dài sì yuè dú.
五月,乙未朔,以平宋,遣官告天地、祖宗於上都之近郊,遣使代祀岳瀆。
sòng chén yí zhōng zhāng shì jié děng fèng yì wáng shì jí dì wèi yú fú zhōu fǔ, gǎi yuán jǐng yán. yáo shàng dé yòu dì zūn hào wèi xiào gōng yì shèng huáng dì, yòu shàng tài huáng tài hòu zūn hào, cè yáng shū fēi wèi huáng tài fēi, jìn fēng guǎng wáng bǐng wèi wèi wáng. shēng fú zhōu wèi fú ān fǔ, yǐ dà dū dū fǔ wèi chuí gǒng diàn, biàn tīng wèi yán hé diàn, wáng gāng zhōng zhī fú ān fǔ. jīn huá wèi zhào mèng lěi huái tài shàng huáng hòu bó shū jiān dào lái shàng, zhuó mèng lěi zōng zhèng sì bù. shì rì, yǒu dà shēng chū fǔ zhōng, zhòng jiē jīng pū. fú zhōu chéng nán bì hū bēng qī lǐ.
宋陳宜中、張世傑等奉益王昰即帝位於福州府,改元景炎。遙上德祐帝尊號為孝恭懿聖皇帝,又上太皇太后尊號,冊楊淑妃為皇太妃,進封廣王昺為衛王。升福州為福安府,以大都督府為垂拱殿,便廳為延和殿,王剛中知福安府。金華尉趙孟壘懷太上皇后帛書間道來上,擢孟壘宗正寺簿。是日,有大聲出府中,眾皆驚仆。福州城南壁忽崩七里。
chū, sòng wú jiān děng lái shǐ, bù dé mìng, liú guǎn zhōng, gāo yīng sōng jué lì bù yǔ, qī rì ér zú, jiǎ yú qìng bìng sǐ, jiā xuàn wēng wén guó wáng, dàn xī kū qì, bù shí yǐn zhě shù rì. dì gāo qí jié, yù zūn guān zhī, xuàn wēng cí bù shòu. sòng zhǔ jí quán tài hòu zhì yàn, xuàn wēng yíng yè, fú dì liú tì, xiè fèng shǐ wú zhuàng, bù néng bǎo cún sòng shè. sòng zhǔ jí tài hòu suì fù shàng dōu. bǐng shēn, jiàn dì yú dà ān diàn. yǐ sì, shòu sòng zhǔ kāi fǔ yí tóng sān sī jiǎn xiào dà sī tú, fēng yíng guó gōng, cóng xíng nèi rén ān kāng zhū fū rén ān dìng chén cái rén, jù zì jīng sǐ, yǒu liú tí yú qún dài yuē: shì bù rǔ guó, shì bù rǔ shēn.
初,宋吳堅等來使,不得命,留館中,高應松絕粒不語,七日而卒,賈餘慶病死,家鉉翁聞國亡,旦夕哭泣,不食飲者數日。帝高其節,欲尊官之,鉉翁辭不受。宋主及全太后至燕,鉉翁迎謁,伏地流涕,謝奉使無狀,不能保存宋社。宋主及太后遂赴上都。丙申,見帝於大安殿。乙巳,授宋主開府儀同三司、檢校大司徒,封瀛國公,從行內人安康硃夫人、安定陳才人,俱自經死,有留題於裙帶曰:「誓不辱國,誓不辱身。」
sòng yǐ chén yí zhōng wèi zuǒ chéng xiàng jiān shū mì shǐ, dū du zhū lù jūn mǎ, chén wén lóng liú fǔ cān zhī zhèng shì, zhāng shì jié wèi shū mì fù shǐ, lù xiù fū zhí xué shì yuàn, sū liú yì zhǔ guǎn diàn qián sī. sòng zhào lǐ tíng zhī wèi yòu chéng xiàng, jiāng cái wèi bǎo kāng jūn chéng xuān shǐ, zhào gù xiāng yè mèng dǐng wèi shǎo shī, chōng tài yī gōng shǐ. mèng dǐng wén mìng, jí háng hǎi fù zhī, dào gěng bù néng jìn nán xiàng tòng kū ér hái.
宋以陳宜中為左丞相兼樞密使,都督諸路軍馬,陳文龍、劉黼參知政事,張世傑為樞密副使,陸秀夫直學士院,蘇劉義主管殿前司。宋召李庭芝為右丞相,姜才為保康軍承宣使,召故相葉夢鼎為少師,充太一宮使。夢鼎聞命,即航海赴之,道梗不能進南向慟哭而還。
sòng yǐ zhào jìn wèi jiāng xī zhì zhì shǐ, jìn bīng shào wǔ xiè fāng dé wèi jiāng dōng zhì zhì shǐ, jìn bīng ráo zhōu lǐ shì kuí fāng xìng děng jìn bīng zhè dōng, wú jùn wèi zhè dōng zhāo yù shǐ, zōu sù fù zhī. máo tǒng yóu hǎi dào zhì huái, yuē bīng huì hé. réng zhào fù zhuō dí guó xiù děng fēn dào chū bīng. shí fāng dé bài zǒu, yǐ bù néng jūn. sù, jí shuǐ rén yě.
宋以趙溍為江西制置使,進兵邵武;謝枋得為江東制置使,進兵饒州;李世逵、方興等進兵浙東,吳浚為浙東招諭使,鄒洬副之。毛統由海道至淮,約兵會合。仍詔傅卓、翟國秀等分道出兵。時枋得敗走,已不能軍。洬,吉水人也。
sòng wén tiān xiáng zhì fú ān, bài yòu chéng xiàng jiān shū mì shǐ, dū du zhū lù jūn mǎ. tiān xiáng yǐ guó shì jiē jué yú chén yí zhōng, yì lùn duō bù hé, gù cí bù bài, nǎi yǐ wèi shū mì shǐ tóng dū du. tiān xiáng shǐ lǚ wǔ zhāo háo jié yú jiāng huái, dù hǔ mù bīng yú wēn zhōu.
宋文天祥至福安,拜右丞相兼樞密使,都督諸路軍馬。天祥以國事皆決於陳宜中,議論多不合,固辭不拜,乃以為樞密使、同都督。天祥使呂武招豪傑於江、淮,杜滸募兵於溫州。
dì zhào sòng jiàng jiāng wèn yuē: rǔ děng hé jiàng zhī yì yé? duì yuē: jiǎ shì dào zhuān guó, měi yōu lǐ wén shì ér qīng wǔ chén, chén děng jiǔ jī bù píng, gù wàng fēng sòng kuǎn. dì qiǎn dǒng wén zhōng yǔ zhī yuē: shì dào shí qīng rǔ cáo, tè shì dào yī rén zhī guò, rǔ zhǔ hé fù yān! zhèng rú rǔ yán, zé shì dào qīng rǔ yě gù yí!
帝召宋降將問曰:「汝等何降之易耶?」對曰:「賈似道專國,每優禮文士而輕武臣,臣等久積不平,故望風送款。」帝遣董文忠語之曰:「似道實輕汝曹,特似道一人之過,汝主何負焉!正如汝言,則似道輕汝也固宜!」
bā yán rù cháo, dì mìng bǎi guān jiāo yíng yǐ láo zhī. jì zhì, bài tóng zhī shū mì shì, yǐ líng zhōu téng zhōu hù liù qiān wèi shí yì.
巴延入朝,帝命百官郊迎以勞之。既至,拜同知樞密事,以陵州、藤州戶六千為食邑。
yǐ dǒng wén yòng wèi wèi huī lù zǒng guǎn.
以董文用為衛輝路總管。
wèi huī dāng yào chōng, mín wèi bīng zhě shí jiǔ, yú jiē dān ruò, pín bìng bù rèn lì yì. huì chū dé jiāng nán, tú jí jīn yù cái bó zhī yùn, rì yè bù jué yú dào, jǐng wèi shū wǎn, rì yì shù qiān fū. wén yòng yuē: wú mín bì yǐ, ér yòu zhòng fáng sè shì, dài bù kě. nǎi yán yú sī yùn zhě yuē: jùn yì xū yì zú bèi yòng, bù bì fán mín yě. sī yùn zhě yuē: jí rú gōng yán, wàn yǒu yī bù yú, zuì jiāng shuí guī? wén yòng jí wèi shǒu shū, jù guān zhí xìng míng bǎo rèn zhī. mín dé yǐ shí gēng, ér yùn yì jì.
衛輝當要衝,民為兵者十九,餘皆單弱,貧病不任力役。會初得江南,圖籍、金玉、財帛之運,日夜不絕於道,警衛輸挽,日役數千夫。文用曰:「吾民敝矣,而又重妨穡事,殆不可。」乃言於司運者曰:「郡邑胥役足備用,不必煩民也。」司運者曰:「即如公言,萬有一不虞,罪將誰歸?」文用即為手書,具官職、姓名保任之。民得以時耕,而運亦濟。
sòng zhí xué shì yuàn lù xiù fū bà. chén yí zhōng yǐ xiù fū jiǔ zài bīng jiān, zhī jūn wù, měi shì zī fǎng shǐ xíng, xiù fū yì xī xīn zàn zhī. xuán yǔ yí zhōng yì bù hé, yí zhōng shǐ yán zhě hé bà zhī, zhé jū cháo zhōu.
宋直學士院陸秀夫罷。陳宜中以秀夫久在兵間,知軍務,每事咨訪始行,秀夫亦悉心贊之。旋與宜中議不合,宜中使言者劾罷之,謫居潮州。
shí qú wù zhū zhōu jiē fù wèi sòng shǒu, dǒng wén bǐng wèi suǒ duō yuē: yán zhōu bù shǒu, lín ān bì wēi, gōng wǎng zhèn zhī. wèi shí rì, zhū zhōu lián bīng lái gōng, suǒ duō jù zhàn sān yuè yuè, fù pò wù zhōu. qú shǒu bèi shén yán, suǒ duō lǜ zǒng guǎn gāo xìng děng gǔ zào xiān dēng, bá qí chéng. sòng quán zhī fǔ shì xiāo léi lóng tuō zǒu, yǔ tóng lǐ huáng xún jiǎn qǐ bīng, dù bù néng zhī, yǔ huī xià shù rén bēn rù mǐn, wèi chū jìng, wèi tóng ān wǔ rén xú jùn chōng huò sòng xiàn, xiàn yǐn liú shèng zhòng sù yǔ léi lóng yǒu yuàn. shā zhī.
時衢、婺諸州皆復為宋守,董文炳謂索多曰:「嚴州不守,臨安必危,公往鎮之。」未十日,諸州連兵來攻,索多拒戰三閱月,復破婺州。衢守備甚嚴,索多率總管高興等鼓譟先登,拔其城。宋權知府事蕭雷龍脫走,與同里黃巡檢起兵,度不能支,與麾下數人奔入閩,未出境,為同安武人徐浚沖獲送縣,縣尹劉聖仲素與雷龍有怨。殺之。
shí lín jūn zhào mèng lěi fù míng zhōu, zhàn bài, jiàn huò, bù qū, zhé sǐ. fú wáng yǔ ruì cóng zi mèng sōng, móu jǔ bīng shào xìng, shì xiè, bèi zhí zhì lín ān, fàn wén hǔ jié qí móu nì, mèng sōng gòu yuē: zéi chén fù guó hòu ēn, gòng wēi shè jì. wǒ dì shì zhī zhòu, yù yī shuā zōng miào zhī chǐ. nǎi gèng yǐ wèi nì hū? wén hǔ nù, qū chū, zhǎn zhī. guò sòng miào, hū yuē: tài zǔ tài zōng zhī líng, hé yǐ shǐ mèng sōng zhì cǐ! háng rén wèi zhī yǔn tì.
時臨軍趙孟壘復明州,戰敗,見獲,不屈,磔死。福王與芮從子孟枀,謀舉兵紹興,事泄,被執至臨安,范文虎詰其謀逆,孟枀詬曰:「賊臣負國厚恩,共危社稷。我帝室之胄,欲一刷宗廟之恥。乃更以為逆乎?」文虎怒,驅出,斬之。過宋廟,呼曰:「太祖太宗之靈,何以使孟枀至此!」杭人為之隕涕。
sòng gù xiāng liú mèng yán jiàng.
宋故相留夢炎降。
sòng guǎng dōng jīng lüè shǐ xú zhí liàng, qiǎn qí jiāng liáng xióng fēi qǐng jiàng yú lóng xìng, ā ěr hā yǎ jiǎ xióng fēi zhāo tǎo shǐ, shǐ xùn guǎng dōng. jì ér zhí liàng wén mǐn zhōng bān zhào, nǎi mìng quán tōng pàn lǐ xìng dào cuī fēng jūn jiāng huáng jùn děng jù xióng fēi yú shí mén. xìng dào bù zhàn, jùn zhàn bài, zhí liàng qì chéng dùn. liù yuè, dīng mǎo, xióng fēi rù guǎng zhōu, zhū jiàng jiāng jiē shòu yǐ guān, jùn dú bù shòu, bèi shā.
宋廣東經略使徐直諒,遣其將梁雄飛請降於隆興,阿爾哈雅假雄飛招討使,使徇廣東。既而直諒聞閩中頒詔,乃命權通判李性道、摧鋒軍將黃俊等拒雄飛於石門。性道不戰,俊戰敗,直諒棄城遁。六月,丁卯,雄飛入廣州,諸降將皆授以官,俊獨不受,被殺。
sòng wú jùn jù bīng yú guǎng chāng, suì fù nán fēng yí huáng níng dōu sān xiàn. dí guó xiù qǔ qiān shān, fù zhuō zhì qú xìn zhū xiàn, mín duō yīng zhī zhě. huì jùn bīng zhàn bài, guó xiù yǐn hái, zhuō bīng yì bài, suì jiàng.
宋吳浚聚兵於廣昌,遂復南豐、宜黃、寧都三縣。翟國秀取鉛山,傅卓至衢、信諸縣,民多應之者。會浚兵戰敗,國秀引還,卓兵亦敗,遂降。
jǐ sì, yǐ sūn zi wǔ shí sān shì sūn qū fù xiàn yǐn kǒng zhì jiān quán zhǔ sì shì.
己巳,以孫子五十三世孫曲阜縣尹孔治兼權主祀事。
rén shēn, bà liǎng zhè dà dū dū fǔ, lì xíng shàng shū shěng yú è zhōu lín ān shè zhū lù xuān wèi sī, yǐ xíng shěng guān wèi zhī, bìng dài xiāng xián qí lì xíng shěng zhě, bù lì xuān wèi sī.
壬申,罷兩浙大都督府,立行尚書省於鄂州、臨安;設諸路宣慰司,以行省官為之,並帶相銜;其立行省者,不立宣慰司。
jiǎ xū, yǐ dà míng lì jìn chà, mìng tài zǐ zàn shàn wáng xún yǔ jiāng nán rì guān zhì jú gèng zào xīn lì, yǐ shū mì fù shǐ zhāng yì dǒng qí shì. yì xún zòu: jīn zhī lì jiā, tú zhī lì shù, hǎn míng lì lǐ, yí dé qí rú rú xǔ héng zhě shāng dìng. cóng zhī. zhào héng fù dà dū.
甲戌,以《大明曆》浸差,命太子贊善王恂與江南日官置局更造新曆,以樞密副使張易董其事。易、恂奏:「今之歷家,徒知歷術,罕明歷理,宜得耆儒如許衡者商訂。」從之。詔衡赴大都。
guó zi shēng bó guǒ mì shòu xué yú wáng xún xǔ héng, yóu wèi héng suǒ tuī xǔ, dì cháng zhào shì suǒ yè, jiā tàn zhī. zhì shì, xié tóng shě shēng shàng shū yuē: wáng zhě jiàn guó jūn mín, jiàn xué wèi xiān. zì yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhī shì, mò bù yǒu xué, gù zhì lóng yú shàng, sú měi yú xià. chén děng fù qǔ píng nán zhī jūn jiàn zhì xué xiào zhě, wèi bì xià chén zhī: jìn wǔ dì cháng píng wú yǐ, shǐ jiàn guó zi xué suí wén dì cháng miè chén yǐ, bǐ guó zi bù lì tài cháng táng gāo zǔ cháng miè liáng yǐ, zhào zhū zhōu xiàn jí xiāng bìng lìng zhì xué tài zōng zēng zhú xué shě, gāo zōng lì liù xué, jiē chéng gāo zǔ zhī yì yě. rán jìn zhī píng wú, dé hù wǔ shí sān wàn ér yǐ suí zhī miè chén, dé jùn xiàn wǔ bǎi ér yǐ táng zhī miè liáng, dé hù liù shí yú wàn ér yǐ qí chóng zhòng xué xiào yǐ rú cǐ. kuàng wǒ táng táng dà guó, yǎn yǒu jiāng lǐng zhī dì, jì wáng sòng zhī hù bù xià qiān wàn, cǐ bì xià shén gōng, fēi jìn suí táng suǒ gǎn bǐ yě. rán xué xiào zhī zhèng, shàng wèi quán jǔ, chén qiè xī zhī! chén děng xiàng méng shèng ēn, bǐ xí rú xué, shèng yì qǐ bù yǐ zhū sè rén shì huàn zhě cháng duō, měng gǔ rén shì huàn zhě cháng shǎo, yù chén děng xiǎo shí shì wù, yǐ bèi bì xià zhī rèn shǐ hū? rán xué zhì wèi dìng, xué tú shù shǎo, pì yóu zé jiā hé yú shù miáo, qiú liáng jì yú shù mǎ, kǒng qí bù yì de yě. wèi jīn zhī jì, yù rén cái zhòng duō, tōng xí hàn fǎ, bì rú gǔ xī biàn lì xué xiào, rán hòu kě. ruò yóu wèi xiá, yí yú dà dū hóng chǎn guó xué, zé měng gǔ rén nián shí wǔ yǐ xià shí suì yǐ shàng zhì měi zhě bǎi rén, bǎi guān zǐ dì yǔ fán mín jùn xiù zhě bǎi rén, bǐ lǐn gěi gè yǒu dìng zhì, xuǎn dé yè chōng bèi zú wèi shī biǎo zhě, chōng sī yè bó shì zhù jiào ér jiào yù zhī. shǐ qí jiào bì běn yú rén lún, míng hū wù lǐ, wèi zhī jiǎng jiě jīng chuán, shòu yǐ xiū shēn qí jiā zhì guó píng tiān xià zhī dào. qí xià fù lì shù kē, rú xiǎo xué lǜ shū suàn zhī lèi, měi kē shè zhì jiào shòu, gè lìng yǐ běn yè xùn dǎo. xiǎo xué kē zé lìng dú sòng jīng shū, jiào yǐ yīng duì jìn tuì shì zhǎng zhī jié lǜ kē zé zhuān lìng tōng xiǎo lì shì shū kē zé zhuān lìng xiǎo xí zì huà suàn kē zé zhuān lìng shú xián suàn shù. huò yī yì tōng rán hòu gǎi shòu, huò yī rì zhī jiān gēng cì wèi zhī, bǐ guó zi xué guān zǒng lǐng qí shì, cháng jiā diǎn kān, wù yào jù tōng, réng yǐ yì lǐ wèi zhǔ, yǒu yú lì zhě, tīng lìng xué zuò wén zì. rì yuè suì shí, suí qí lì chún, gè zé suǒ jiù gōng kè, chéng qí qín duò ér shǎng fá zhī, qín zhě shēng zhī shàng shě, duò zhě fá zhī xià shě, dài qí gǎi guò, zé fù shēng zhī, jià rì zé tīng lìng xué shè, zì fēi jià rì, wú gù bù lìng chū xué. shù nián hòu, shàng shě shēng xué yè yǒu chéng jiù zhě, tīng xué guān bǎo jǔ, měng gǔ rén ruò hé pǐn jí, zhū sè rén ruò hé shì jìn qí wèi chéng jiù zhě, qiě lìng yī jiù xué xí, qí qí kě yǐ cóng zhèng, rán hòu suì tīng xué guān jǔ qí xián zhě néng zhě, shǐ zhī yī lì rù shì qí zhōng bù kě jiào zhě, sān nián tīng lìng chū xué. fán xué zhèng yīn gé zēng jiǎn, jiē dé bù shí zòu wén, zé xué wú bì qī, ér tiān xià zhī cái yì jiē guān gǎn ér xìng qǐ yǐ. rán hòu xù lì jùn xiàn zhī xué, qiú yǐ huà mín chéng sú, wú bù kě zhě. shū zòu, dì lǎn zhī, xǐ.
國子生博果密受學於王恂、許衡,尤為衡所推許,帝嘗召試所業,嘉嘆之。至是,偕同捨生上疏曰:「王者建國君民,建學為先。自堯、舜、禹、湯、文、武之世,莫不有學,故治隆於上,俗美於下。臣等復取平南之君建置學校者,為陛下陳之:晉武帝嘗平吳矣,始建國子學;隋文帝嘗滅陳矣,俾國子不隸太常;唐高祖嘗滅梁矣,詔諸州縣及鄉並令置學;太宗增築學舍,高宗立六學,皆承高祖之意也。然晉之平吳,得戶五十三萬而已;隋之滅陳,得郡縣五百而已;唐之滅梁,得戶六十餘萬而已;其崇重學校已如此。況我堂堂大國,奄有江、嶺之地,計亡宋之戶不下千萬,此陛下神功,非晉、隋、唐所敢比也。然學校之政,尚未全舉,臣竊惜之!臣等向蒙聖恩,俾習儒學,聖意豈不以諸色人仕宦者常多,蒙古人仕宦者常少,欲臣等曉識世務,以備陛下之任使乎?然學制未定,學徒數少,譬猶責嘉禾於數苗,求良驥於數馬,恐其不易得也。為今之計,欲人材眾多,通習漢法,必如古昔遍立學校,然後可。若猶未暇,宜於大都弘闡國學,擇蒙古人年十五以下、十歲以上質美者百人,百官子弟與凡民俊秀者百人,俾廩給各有定製,選德業充備足為師表者,充司業、博士、助教而教育之。使其教必本於人倫,明乎物理,為之講解經傳,授以修身、齊家、治國、平天下之道。其下復立數科,如小學、律、書、算之類,每科設置教授,各令以本業訓導。小學科則令讀誦經書,教以應對進退事長之節;律科則專令通曉吏事;書科則專令曉習字畫;算科則專令熟嫻算數。或一藝通然後改授,或一日之間更次為之,俾國子學官總領其事,常加點勘,務要俱通,仍以義理為主,有餘力者,聽令學作文字。日月歲時,隨其利純,各責所就功課,程其勤惰而賞罰之,勤者升之上舍,惰者罰之下舍,待其改過,則復升之,假日則聽令學射,自非假日,無故不令出學。數年後,上捨生學業有成就者,聽學官保舉,蒙古人若何品級,諸色人若何仕進;其未成就者,且令依舊學習,俟其可以從政,然後歲聽學官舉其賢者、能者,使之依例入仕;其終不可教者,三年聽令出學。凡學政因革增減,皆得不時奏聞,則學無弊欺,而天下之材亦皆觀感而興起矣。然後續立郡縣之學,求以化民成俗,無不可者。」書奏,帝覽之,喜。
wù yín, zhào zuò píng jīn píng sòng lù jí zhū guó chén fú chuán jì, mìng yē lǜ zhù jiān xiū guó shǐ.
戊寅,詔作《平金》、《平宋錄》及《諸國臣服傳記》,命耶律鑄監修國史。
rén chén, yǐ hù bù shàng shū zhāng shù cān zhī zhèng shì, xíng zhōng shū shěng yú běi jīng.
壬辰,以戶部尚書張澍參知政事,行中書省於北京。
qiū, qī yuè, dīng yǒu, sòng wén tiān xiáng kāi fǔ nán jiàn zhōu, jīng lüè jiāng xī. tiān xiáng yù hái wēn zhōu jìn qǔ, chén yí zhōng bù cóng. gài yí zhōng qì wēn rù mǐn, yù yǐ zhāng shì jié fù zhè dōng xī yǐ zì xǐ zhuó, gù mìng tiān xiáng kāi fǔ nán jiàn.
秋,七月,丁酉,宋文天祥開府南劍州,經略江西。天祥欲還溫州進取,陳宜中不從。蓋宜中棄溫入閩,欲倚張世傑復浙東、西以自洗濯,故命天祥開府南劍。
sòng fú zhōu guān chá yáng lì zǐ sì róng qǐng jiàng zhào zhāo yù qí fù, cóng zhī.
宋涪州觀察楊立子嗣榮請降詔招諭其父,從之。
chū, lín ān jì pò, ā zhū yǐ sòng tài huáng tài hòu shǒu zhào yù lǐ tíng zhī shǐ jiàng. tíng zhī dēng chéng, wèi shǐ zhě yuē: fèng zhào shǒu chéng, wèi wén yǐ zhào yù jiàng yě. jí dì cì guā zhōu, tài huáng tài hòu fù cì tíng zhī zhào yuē: bǐ zhào qīng nà kuǎn, rì jiǔ wèi bào, qǐ wèi xī wú yì, shàng yù gù yǔ yé? jīn wú yǔ sì jūn jì yǐ chén fú, qīng shàng wèi shuí shǒu zhī? tíng zhī bù dá, mìng fā nǔ shè shǐ zhě, bì yī rén, yú jiē bēn qù. ā zhū jí qiǎn bīng shǒu gāo yóu bǎo yīng yǐ jué qí xiǎng dào, bó luó huān yòu gōng bá tài zhōu zhī xīn chéng, qū xià guì huái xī jiàng zú zhì chéng xià, yǐ shì tíng zhī. tíng zhī mù kè huò quàn wèi jì, tíng zhī yuē: wú wéi yī sǐ ér yǐ! ā zhū fù qiǎn shǐ zhě chí zhào zhāo tíng zhī, tíng zhī kāi bì nà shǐ zhě, zhǎn zhī, fén qí zhào yú pí shàng. jì ér huái ān xū yí sì zhōu yǐ liáng jǐn jiàng, tíng zhī yóu kuò mín jiān sù yǐ gěi bīng, sù jǐn, yòu lìng guān rén chū sù, yòu jǐn, lìng jiāng xiào chū sù, zá niú pí qū niè yǐ gěi zhī. bīng yǒu zì shí qí zi zhě, rán yóu lì zhàn bù qū.
初,臨安既破,阿珠以宋太皇太后手詔諭李庭芝使降。庭芝登城,謂使者曰:「奉詔守城,未聞以詔諭降也。」及帝次瓜洲,太皇太后復賜庭芝詔曰:「比詔卿納款,日久未報,豈未悉吾意,尚欲固圉耶?今吾與嗣君既已臣伏,卿尚為誰守之?」庭芝不答,命發弩射使者,斃一人,餘皆奔去。阿珠及遣兵守高郵、寶應以絕其餉道,博羅懽又攻拔泰州之新城,驅夏貴淮西降卒至城下,以示庭芝。庭芝幕客或勸為計,庭芝曰:「吾惟一死而已!」阿珠復遣使者持詔招庭芝,庭芝開壁納使者,斬之,焚其詔於陴上。既而淮安、盱眙、泗州以糧盡降,庭芝猶括民間粟以給兵,粟盡,又令官人出粟,又盡,令將校出粟,雜牛皮、麴櫱以給之。兵有自食其子者,然猶力戰不屈。
jiāng cái wén gāo yóu mǐ yùn jiāng zhì, chū bù qí wǔ qiān zhàn yú dīng cūn, zì yè dá dàn, běi bīng duō bài. ā zhū shǐ bā yán chè ěr jiù zhī, suǒ jiāng jiē ā zhū huī xià, cái jūn shí qí qí zhì, jiē kuì, cái tuō shēn zǒu. shí gāo yóu shuǐ lù yǐ jué, ā zhū fù qiǎn jiāng lù lù yāo jī mǐ yùn, shā fù mǐ zú shù qiān, yóu shì xiǎng yì bù jì.
姜才聞高郵米運將至,出步騎五千戰於丁村,自夜達旦,北兵多敗。阿珠使巴延徹爾救之,所將皆阿珠麾下,才軍識其旗幟,皆潰,才脫身走。時高郵水路已絕,阿珠復遣將陸路邀擊米運,殺負米卒數千,由是餉益不繼。
ā zhū qǐng yú dì, jiàng zhào shè tíng zhī fén zhào shā shǐ zhī zuì, lìng zǎo guī kuǎn, tíng zhī bù nà. huì fú ān shǐ zhì, tíng zhī yù fù zhào, mìng zhì zhì fù shǐ zhū huàn shǒu yáng, ér zì yǔ jiāng cái jiāng bīng qī qiān qù tài zhōu, jiāng dōng rù hǎi. tíng zhī jì xíng, huàn jí yǐ chéng jiàng. ā zhū fēn dào zhuī jí tíng zhī, shā bù zú qiān yú rén. tíng zhī zǒu rù tài zhōu, ā zhū wéi zhī, qiě qū qí qī zǐ zhì pí xià zhāo xiáng. huì jiāng cái jū fā bèi, bù néng zhàn tài zhōu bì jiāng sūn guì hú wéi xiào yǐn duān fǔ lǐ yù chūn, kāi běi mén nà wài bīng. tíng zhī tóu lián chí zhōng, shuǐ qiǎn bù sǐ, suì yǔ cái jù bèi zhí, zhì yáng zhōu, ā zhū zé qí bù jiàng, cái yuē: bù jiàng zhě wǒ yě! fèn mà bù yǐ. rán ā zhū yóu ài qí cái yǒng, wèi rěn shā zhī. huàn qǐng yuē: yáng zì yòng bīng yǐ lái, jī hái mǎn yě, jiē tíng zhī yǔ cái suǒ wèi, bù shā zhī hé qí! ā zhū nǎi jiē shā zhī, yáng mín wén zhě mò bù qì xià.
阿珠請於帝,降詔赦庭芝焚詔、殺使之罪,令早歸款,庭芝不納。會福安使至,庭芝欲赴召,命制置副使硃煥守楊,而自與姜才將兵七千趣泰州,將東入海。庭芝既行,煥即以城降。阿珠分道追及庭芝,殺步卒千餘人。庭芝走入泰州,阿珠圍之,且驅其妻子至陴下招降。會姜才疽發背,不能戰;泰州裨將孫貴、胡惟孝、尹端甫、李遇春,開北門納外兵。庭芝投蓮池中,水淺不死,遂與才俱被執,至揚州,阿珠責其不降,才曰:「不降者我也!」憤罵不已。然阿珠猶愛其材勇,未忍殺之。煥請曰:「揚自用兵以來,積骸滿野,皆庭芝與才所為,不殺之何俟!」阿珠乃皆殺之,揚民聞者莫不泣下。
yǒu sòng yīng lóng zhě, yǐ rú shēng zhī bīng, chū rù xíng chén sān shí yú nián, zhì shì wèi tài zhōu zī yì guān. zhōu shǒu sūn liáng chén zhī dì shùn chén, zì jūn zhōng lái shuō jiàng, liáng chén zhào yīng lóng yǔ jì. yīng lóng jí chén guó jiā ēn zé, jūn chén dà yì, qǐng shā shùn chén yǐ jiè chí èr xīn zhě, liáng chén bù dé yǐ shā zhī. jí tài zhōu jiàng, yīng lóng fū fù zì jīng sǐ. tí xíng sī zī yì lú rén chǔ yī zhèng, zhì sī gāo yóu, dū zhàn, yì bèi chuàng méi shuǐ sǐ. huái dōng dì jǐn guī fù.
有宋應龍者,以儒生知兵,出入行陳三十餘年,至是為泰州諮議官。州守孫良臣之弟舜臣,自軍中來說降,良臣召應龍與計。應龍極陳國家恩澤,君臣大義,請殺舜臣以戒持二心者,良臣不得已殺之。及泰州降,應龍夫婦自經死。提刑司諮議廬人褚一正,置司高郵,督戰,亦被創沒水死。淮東地盡歸附。
jiǎ yín, yǐ yáng cūn zhì fú jī pō cáo qú huí yuǎn, gǎi cóng sūn jiā wù.
甲寅,以楊村至浮雞泊漕渠回遠,改從孫家務。
bǐng chén, qiǎn shǐ yǐ xiāng bì sì yuè dú hòu tǔ.
丙辰,遣使以香幣祀岳瀆、后土。
yǐ shàng shū yòu chéng ā ěr hā yǎ wèi píng zhāng zhèng shì, qiān shū shū mì yuàn shì huái dōng xíng shū mì yuàn xī qí lǐ mì shí wèi zhōng shū yòu chéng, cān zhī zhèng shì dǒng wén bǐng wèi zhōng shū zuǒ chéng, huái dōng zuǒ fù yuán shuài dá chūn, liǎng zhè dà dū dū fàn wén hǔ, jiāng dōng jiāng xī dà dū dū zhī jiāng zhōu lǚ shī kuí, huái dōng huái xī zuǒ fù dōu yuán shuài chén yán, bìng cān zhī zhèng shì.
以尚書右丞阿爾哈雅為平章政事,簽書樞密院事、淮東行樞密院錫奇里密實為中書右丞,參知政事董文炳為中書左丞,淮東左副元帥達春,兩浙大都督范文虎,江東、江西大都督、知江州呂師夔,淮東、淮西左副都元帥陳岩,並參知政事。
shì yuè, hàn lín shì dú xué shì hǎo jīng zú. jīng wèi rén, shàng qì jié, wèi xué wù yǒu yòng, jū sòng shí liù nián, cóng zhě jiē tōng yú xué. jí zú, guān wèi hù sàng hái zàng, shì wén zhōng.
是月,翰林侍讀學士郝經卒。經為人,尚氣節,為學務有用,拘宋十六年,從者皆通於學。及卒,官為護喪還葬,諡文忠。
bā yuè, jǐ sì, chuān wǔ qīng méng cūn cáo qú.
八月,己巳,穿武清蒙村漕渠。
yáng zhōu jì pò, yuán bīng gōng zhēn zhōu yì jí. sòng dōu tǒng sī jì yì zhào mèng jǐn, chéng wù xí qí yíng, shǎo qǐng, wù kāi, yíng zhōng jiàn mèng jǐn bīng shǎo, zhú zhī, mèng jǐn dēng zhōu, shī zú duò shuǐ sǐ, chéng suì pò. ān fǔ shǐ miáo zài chéng sǐ zhī.
揚州既破,元兵攻真州益急。宋都統司計議趙孟錦,乘霧襲其營,少頃,霧開,營中見孟錦兵少,逐之,孟錦登舟,失足墮水死,城遂破。安撫使苗再成死之。
zhào ā zhū rù cháo, cì tài xìng hù èr qiān wèi shí yì.
召阿珠入朝,賜泰興戶二千為食邑。
sòng yáng liàng jié jū zhōng bǐng quán, xiù wáng yǔ zé, zì yǐ guó jiā qīn xián, duō suǒ jiàn zhèng, suì fàn jì jí, zhū jiāng jù dàn zhī. zhì shì zhào chū bīng zhè dōng, cháo chén yán: yǔ zé yǒu liú gēng shēng zhī zhōng, cáo wáng gāo zhī xiào, yí liú fǔ yǐ lóng guó běn. zèn zhě yì jí, zú qiǎn zhī. yǔ zé wéi wù zhōu, dǒng wén bǐng jù zhī, jí hái.
宋楊亮節居中秉權,秀王與擇,自以國家親賢,多所諫正,遂犯忌嫉,諸將俱憚之。至是詔出兵浙東,朝臣言:「與擇有劉更生之忠,曹王皋之孝,宜留輔以隆國本。」譖者益急,卒遣之。與擇圍婺州,董文炳拒之,及還。
sòng yǐ wáng jī wēng wèi fú jiàn zhāo bǔ shǐ, huáng quān fù zhī. jī wēng jiān zhī nán jiàn zhōu, bèi yù shàng sān zhōu xin quán jiān zhī zhāng zhōu, bèi yù xià sān zhōu.
宋以王積翁為福建招捕使,黃恮副之。積翁兼知南劍州,備御上三州;忄全兼知漳州,備御下三州。
sòng zhāng shì jié qiǎn dōu tǒng zhāng shì hǔ yǔ wú jùn hé bīng shí wàn, qī bì fù jiàn chāng yǔ lǐ héng zhàn, bīng bài, jùn bēn níng dōu.
宋張世傑遣都統張世虎與吳浚合兵十萬,期必復建昌;與李恆戰,兵敗,浚奔寧都。
dì guī zì shàng dōu, yǐ è luō qí cān zhī zhèng shì.
帝歸自上都,以鄂囉齊參知政事。
sòng tài huáng tài hòu xiè shì, yǐ jí jiǔ liú lín ān. zhì shì, qiǎn rén zì gōng zhōng yú qí chuáng yǐ chū, tóng shì wèi qī shí èr rén běi fù dà dū, jiàng fēng shòu chūn jùn fū rén.
宋太皇太后謝氏,以疾久留臨安。至是,遣人自宮中舁其床以出,同侍衛七十二人北赴大都,降封壽春郡夫人。
jiǔ yuè, rén chén shuò, mìng guó shī zuò fó shì yú tài miào.
九月,壬辰朔,命國師作佛事於太廟。
gēng zǐ, mìng yáo shū wáng pán xuǎn sòng sān xué shēng zhī yǒu shí xué zhě liú jīng shī, yú tīng hái jiā.
庚子,命姚樞、王磐選宋三學生之有實學者留京師,餘聽還家。
guǐ mǎo, yǐ píng sòng shè tiān xià.
癸卯,以平宋赦天下。
bǐng wǔ, chì cháng dé fǔ suì gòng bāo máo.
丙午,敕常德府歲貢包茅。
ā lǎ hǎn dǒng wén bǐng jí méng gǔ dài suǒ duō yǐ zhōu shī chū míng zhōu, dá chūn jí lǚ shī kuí lǐ héng děng yǐ qí bīng chū jiāng xī, fēn dào lüè mǐn guǎng.
阿喇罕、董文炳及蒙古岱、索多以舟師出明州,達春及呂師夔、李恆等以騎兵出江西,分道略閩、廣。
dōng guǎn mín xióng fēi shǒu cháo huì, wén sòng zhào jìn zhì, jí yǐ bīng yīng zhī gōng liáng xióng fēi yú guǎng zhōu, xióng fēi dùn, fēi suì fù sháo zhōu xīn huì. huì céng féng lóng yì lǜ bīng zhì guǎng zhōu, lǐ xìng dào chū yíng yè, fēi yǔ féng lóng zhí xìng dào, shā zhī, jìn suì rù guǎng zhōu.
東莞民熊飛守潮、惠,聞宋趙溍至,即以兵應之;攻梁雄飛於廣州,雄飛遁,飛遂復韶州、新會。會曾逢龍亦率兵至廣州,李性道出迎謁,飛與逢龍執性道,殺之,溍遂入廣州。
sòng zhī yōng zhōu dàng chāng mǎ jì jiāng rù wèi, ér lín ān yǐ pò, yīn liú jìng jiāng, zǒng tún shù zhū jūn. ā ěr hā yǎ jiāng jìn qǔ guǎng xī, jì fā suǒ bù jí zhū dòng bīng shǒu jìng jiāng, ér zì jiāng sān qiān rén shǒu yán guān. gōng zhī, bù kè, nǎi yǐ piān shī rù píng lè, guò lín guì, jiā gōng jì, jì tuì bǎo lín jiāng. ā ěr hā yǎ shǐ rén zhāo xiáng, jì fā nǔ shè zhī. gōng sān yuè, jì bù jiě jiǎ, qián hòu bǎi yú zhàn, chéng zhōng sǐ shāng xiāng jí, qì wú jiàng yì.
宋知邕州宕昌馬塈將入衛,而臨安已破,因留靜江,總屯戍諸軍。阿爾哈雅將進取廣西,塈發所部及諸峒兵守靜江,而自將三千人守嚴關。攻之,不克,乃以偏師入平樂,過臨桂,夾攻塈,塈退保臨江。阿爾哈雅使人招降,塈發弩射之。攻三月,塈不解甲,前後百餘戰,城中死傷相藉,訖無降意。
xīn yǒu, zhào sòng zōng chén è zhōu jiào shòu zhào yǔ piào biāo zhào què, yǐ piào biāo rù jiàn, yán sòng bài wáng zhī gù, xī yóu wù yòng quán gān, cí zhǐ jī qiè. dì wèi zhī gǎn dòng, jí shòu hàn lín dài zhì.
辛酉,詔宋宗臣鄂州教授趙與{票灬}趙闕,以{票灬}入見,言宋敗亡之故,悉由誤用權杆,詞旨激切。帝為之感動,即授翰林待制。
dōng, shí yuè, dīng hài, liǎng zhè xuān fǔ shǐ jiāo yǒu zhí, yǐ lín ān jīng jí tú huà yīn yáng mì shū lái shàng. wù zǐ, huái xī ān fǔ shǐ xià guì qǐng rù jìn, qǐ lìng qí sūn yí sūn quán lǐng xuān fǔ sī shì, cóng zhī.
冬,十月,丁亥,兩浙宣撫使焦友直,以臨安經籍、圖畫、陰陽秘書來上。戊子,淮西安撫使夏貴請入覲,乞令其孫貽孫權領宣撫司事,從之。
yǐ huái dōng zuǒ fù dōu yuán shuài ā ěr wèi píng zhāng zhèng shì, hé nán děng lù xuān wèi shǐ hā lǎ hā xùn wèi zhōng shū yòu chéng.
以淮東左副都元帥阿爾為平章政事,河南等路宣尉使哈喇哈遜為中書右丞。
rén xū shuò, sòng wén tiān xiáng shī cì tīng zhōu, qiǎn zhào shí shǎng děng jiāng yī jūn qù gàn yǐ qǔ níng dōu, wú jùn jiāng yī jūn qǔ yú dōu, liú zhū děng jiē zì jiāng xī yǐ bīng lái huì. shí shǎng, hé zhōu zōng shì yě.
壬戌朔,宋文天祥師次汀州,遣趙時賞等將一軍趣贛以取寧都,吳浚將一軍取雩都,劉洙等皆自江西以兵來會。時賞,和州宗室也。
lǚ shī kuí děng jiāng bīng dù méi lǐng, zhào jìn shǐ xióng fēi jí céng féng lóng yù zhī yú nán xióng, féng lóng bài sǐ, fēi zǒu sháo zhōu. jìn bīng wéi zhī, shǒu jiāng liú zì lì yǐ chéng jiàng, fēi lǜ bīng xiàng zhàn, bīng bài, fù shuǐ sǐ.
呂師夔等將兵度梅嶺,趙溍使熊飛及曾逢龍御之於南雄,逢龍敗死,飛走韶州。進兵圍之,守將劉自立以城降,飛率兵巷戰,兵敗,赴水死。
shí yī yuè, ā lǎ hǎn dǒng wén bǐng gōng chù zhōu, zhī zhōu lǐ jué yǐ chéng jiàng. jiǎ chén, sòng xiù wáng yǔ zé xié dì yǔ lǜ zi mèng bèi jí guān chá shǐ lǐ shì dá jiān jūn zhào yóu gé chá fǎng shǐ lín wēn zhī ruì ān fǔ fāng hóng bèi zhí, jiē bù qū sǐ.
十一月,阿喇罕、董文炳攻處州,知州李珏以城降。甲辰,宋秀王與擇偕弟與慮、子孟備及觀察使李世達、監軍趙由葛、察訪使林溫、知瑞安府方洪被執,皆不屈死。
dà bīng pò jiàn níng fǔ shào wǔ jūn, sòng chén yí zhōng zhāng shì jié, bèi hǎi zhōu fèng sòng zhǔ jí wèi wáng yáng tài fēi děng dēng zhōu. shí jūn rén shí qī wàn, mín bīng sān shí wàn, huái bīng wàn rén, yǔ běi zhōu xiāng yù, zhí tiān wù huì míng, zhōu dé yǐ jìn.
大兵破建寧府、邵武軍,宋陳宜中、張世傑,備海舟奉宋主及衛王、楊太妃等登舟。時軍人十七萬,民兵三十萬,淮兵萬人,與北舟相遇,值天霧晦冥,舟得以進。
sòng wáng jī wēng qì nán jiàn, zǒu fú ān, qiǎn rén nà kuǎn. zhì shì, jūn jí chéng xià, jī wēng wèi nèi yīng, suì yǔ zhī fǔ wáng gāng zhōng tóng jiàng.
宋王積翁棄南劍,走福安,遣人納款。至是,軍集城下,積翁為內應,遂與知府王剛中同降。
sòng zhǔ xíng zhì quán zhōu, zhōu pō yú gǎng, zhāo fǔ shǐ pú shòu gēng lái yè, qǐng zhù bì, zhāng shì jié bù kě. chū, shòu gēng tí jǔ shì bó, shàn lì zhě sān shí nián, huò quàn shì jié liú shòu gēng bù qiǎn, fán hǎi bó bù lìng zì suí, shì jié bù cóng, zòng zhī guī. jì ér zhōu bù zú, nǎi lüè qí zhōu, bìng méi qí zī. shòu gēng nù, shā zhū zōng shì jí shì dài fū yǔ huái bīng zhī zài quán zhōu zhě, yí zhōng děng nǎi fèng sòng zhǔ qù cháo zhōu. shòu gēng suì yǔ zhī quán zhōu tián zǐ zhēn yǐ chéng jiàng.
宋主行至泉州,舟泊於港,招撫使蒲壽庚來謁,請駐蹕,張世傑不可。初,壽庚提舉市舶,擅利者三十年,或勸世傑留壽庚不遣,凡海舶不令自隨,世傑不從,縱之歸。繼而舟不足,乃掠其舟,並沒其貲。壽庚怒,殺諸宗室及士大夫與淮兵之在泉州者,宜中等乃奉宋主趣潮州。壽庚遂與知泉州田子真以城降。
guǐ chǒu, rén bìng shěng nèi wài zhū sī.
癸丑,亻並省內外諸司。
gēng shēn, chì: guǎn mín jí lǐ cái zhī guān, yóu zhōng shū quán diào jūn guān yóu shū mì yuàn dìng yì.
庚申,敕:「管民及理財之官,由中書銓調;軍官由樞密院定議。」
gāo lì guó wáng wáng chén gēng míng chūn.
高麗國王王愖更名暙。
shí èr yuè, xīn yǒu shuò, sòng jiāng xī zhì zhì shǐ zhào jìn qì guǎng zhōu dùn, fù shǐ fāng xìng yì dùn.
十二月,辛酉朔,宋江西制置使趙溍棄廣州遁,副使方興亦遁。
jiàng jiāng wáng shì qiáng wèi xiāng dǎo, pò fú ān. wáng gāng zhōng jì jiàng, shǐ xùn xìng huà jūn, sòng zhī jūn shì chén wén lóng zhǎn zhī ér zòng qí fù shǐ, chí shū zé shì qiáng gāng zhōng fù guó, suì fā mín bīng gù shǒu. ā lǎ hǎn fù qiǎn shǐ zhāo zhī, wén lóng fù zhǎn zhī. yǒu fēng qí nà kuǎn zhě, wén lóng yuē: zhū jūn tè wèi sǐ ěr. wèi zhī cǐ shēng néng bù sǐ hū? nǎi shǐ qí bù jiāng lín huá yù yú jìng shàng, huá fǎn wèi xiāng dǎo, yǐn bīng zhì chéng xià, tōng pàn cáo chéng sūn kāi mén jiàng. wén lóng bèi zhí, quàn zhī jiàng, bù qū, zuǒ yòu líng cuò zhī, wén lóng zhǐ qí fù yuē: cǐ jiē jié yì wén zhāng yě, hé xiāng bī yé! zú bù qū, nǎi xiè sòng lín ān, wén lóng bù shí sǐ. qí mǔ xì fú ān ní sì, bìng shén, zuǒ yòu shì zhī qì xià, mǔ yuē: wú yǔ wú zi tóng sǐ, yòu hé hèn zāi! yì sǐ zhī. zhòng tàn yuē: yǒu shì mǔ yí yǒu shì zi! wèi shōu zàng zhī.
降將王世強為鄉導,破福安。王剛中既降,使徇興化軍,宋知軍事陳文龍斬之而縱其副使,持書責世強、剛中負國,遂發民兵固守。阿喇罕復遣使招之,文龍復斬之。有風其納款者,文龍曰:「諸君特畏死耳。未知此生能不死乎?」乃使其部將林華御於境上,華反為鄉導,引兵至城下,通判曹澄孫開門降。文龍被執,勸之降,不屈,左右凌挫之,文龍指其腹曰:「此皆節義文章也,何相逼耶!」卒不屈,乃械送臨安,文龍不食死。其母系福安尼寺,病甚,左右視之泣下,母曰:「吾與吾子同死,又何恨哉!」亦死之。眾嘆曰:「有是母宜有是子!」為收葬之。
dōng xī chuān shǒu jiāng, hé bīng wàn rén wéi sòng zhòng qìng, dà sì piāo lüè, jūn zhèng bù yī, chéng zhōng yì dé zì shǒu. sòng zhì zhì shǐ zhāng jué lǐng zhòng qìng zhī mìng, bù néng fù guān, liú hé zhōu yǐ kàng běi jūn, qiǎn shuài fù lú fú èr zhōu, běi jūn yǐ bù hé ér kuì, jué nǎi dé rù chéng, qiǎn jiāng sì chū, suǒ xiàng jù jié. jué xuán qiǎn shǐ fǎng èr wáng suǒ zài, shí sòng zhǔ qiān bō mǐn guǎng, hào lìng bù dá yú sì chuān, ér chuān zhōng zhū jiāng yóu wèi sòng shǒu.
東、西川守將,合兵萬人圍宋重慶,大肆剽掠,軍政不一,城中益得自守。宋制置使張珏領重慶之命,不能赴官,留合州以抗北軍,遣帥復瀘、涪二州,北軍以不和而潰,珏乃得入城,遣將四出,所向俱捷。珏旋遣使訪二王所在,時宋主遷播閩、廣,號令不達於四川,而川中諸將猶為宋守。
ā ěr hā yǎ zhì shū mǎ jì, xǔ yǐ wèi guǎng xī dà dū dū, jì bù tīng yòu qǐng dì qīn jiàng shǒu zhào yù zhī, jì fén zhào zhǎn shǐ. jìng jiāng yǐ shuǐ wèi gù, ā ěr hā yǎ nǎi zhú yàn, duàn dà yáng xiǎo róng èr jiāng yǐ è shàng liú, jué dōng nán dài yǐ hé qí huáng, chéng suì pò. jì bì nèi chéng jiān shǒu, yòu pò zhī. jì lǜ sǐ shì xiàng zhàn, shāng bì bèi zhí, duàn qí shǒu, yóu wò quán fèn qǐ, lì yù shí shǐ pū. jì jiā shì yǐ zhōng yǒng wèi míng jiāng, zhì jì, sǐ jié zuì liè. huái rén huáng wén zhèng, xiān shù shǔ, jūn kuì, zǒu jìng jiāng, jì yāo yǔ tóng shǒu, chéng pò, yì bèi zhí. wén zhèng dà gòu, bù qū, duàn qí shé, yǐ cì yì yuè zhī, wén zhèng hán hú yāo duō, bǐ sǐ bù jué shēng.
阿爾哈雅致書馬塈,許以為廣西大都督,塈不聽;又請帝親降手詔諭之,塈焚詔斬使。靜江以水為固,阿爾哈雅乃築堰,斷大陽、小溶二江以遏上流,決東南埭以涸其湟,城遂破。塈閉內城堅守,又破之。塈率死士巷戰,傷臂被執,斷其首,猶握拳奮起,立諭時始仆。塈家世以忠勇為名將,至塈,死節最烈。淮人黃文政,先戍蜀,軍潰,走靜江,塈邀與同守,城破,亦被執。文政大詬,不屈,斷其舌,以次劓、刖之,文政含胡吆咄,比死不絕聲。
yōng shǒu mǎ chéng wàng jí qí zǐ dōu tǒng yīng qí yǐ chéng jiàng. jì bù jiāng lóu qián xiá, yóu yǐ èr bǎi wǔ shí rén shǒu yuè chéng bù xià. ā ěr hā yǎ xiào yuē: shì hé zú gōng! wéi zhī shí yú rì, lóu cóng bì shàng hū yuē: wú shǔ jī, bù néng chū jiàng, gǒu cì zhī shí, dāng tīng mìng. nǎi yí zhī niú shù tóu, mǐ shù hú, yī bù jiāng kāi mén qǔ guī, fù bì bì. běi jūn dēng gāo shì zhī, bīng jiē fēn mǐ, chuī wèi shú, shēng luán niú, dàn lì jǐn. míng jiǎo fá gǔ, zhū jiāng yǐ wèi chū zhàn yě, jiǎ yǐ dài, lóu nǎi lìng suǒ bù rén yōng yī huǒ pào rán zhī, shēng rú léi tíng, zhèn chéng dié jiē bēng, yān qì zhǎng tiān, wài bīng duō jīng sǐ zhě. huǒ xī, rù shì zhī, huī jìn wú yí yǐ. ā ěr hā yǎ xī kēng qí mín. mín dé táo rù xī shān zhě qī bǎi rén, ā ěr hā yǎ xǔ yǐ bù shā, zhāo zhī shǐ jiàng, qī bǎi rén jiē zì shā, wú yī jiàng zhě. ā ěr hā yǎ nǎi fēn bīng qǔ yù lín xún róng téng wú děng zhōu. guǎng xī tí xíng qióng rén dèng dé yù, wén jìng jiāng pò, cháo fú nán wàng bài cí, shū fú zhǐ yún: sòng shì zhōng chén, dèng shì xiào zǐ, bù rěn tōu shēng, níng gān nì sǐ. suì tóu nán liú jiāng ér sǐ.
邕守馬成旺及其子都統應麒以城降。塈部將婁鈐轄,猶以二百五十人守月城不下。阿爾哈雅笑曰:「是何足攻!」圍之十餘日,婁從壁上呼曰:「吾屬飢,不能出降,苟賜之食,當聽命。」乃遺之牛數頭,米數斛,一部將開門取歸,復閉壁。北軍登高視之,兵皆分米,炊未熟,生臠牛,啖立盡。鳴角伐鼓,諸將以為出戰也,甲以待,婁乃令所部人擁一火砲然之,聲如雷霆,震城堞皆崩,煙氣漲天,外兵多驚死者。火熄,入視之,灰燼無遺矣。阿爾哈雅悉坑其民。民得逃入西山者七百人,阿爾哈雅許以不殺,招之使降,七百人皆自殺,無一降者。阿爾哈雅乃分兵取鬱林、潯、容、藤、梧等州。廣西提刑邛人鄧得遇,聞靜江破,朝服南望拜辭,書幅紙云:「宋室忠臣,鄧氏孝子,不忍偷生,寧甘溺死。」遂投南流江而死。
sòng zhǔ zài huì zhōu, jiǎ zǐ, qiǎn ní jiān fèng biǎo, yì jūn qián qǐng jiàng. yú shí, suǒ duō mìng qí zi yuán shuài bó jiā nù xié jiān fù dà dū.
宋主在惠州,甲子,遣倪堅奉表,詣軍前請降。逾時,索多命其子元帥伯嘉怒偕堅赴大都。
yǐ hā tǎn qí ěr jì sū lǐng dōng chuān xíng shū mì shǐ, gōng hé zhōu bù hā lǐ dé huī lǐng xī chuān xíng shū mì yuàn, gōng zhòng qìng, réng lìng dé huī liú chéng dū gěi jūn shí.
以哈坦、奇爾濟蘇領東川行樞密使,攻合州;布哈、李德輝領西川行樞密院,攻重慶,仍令德輝留成都給軍食。
rén shēn, lǐ sī jìng gào yùn shǐ jiāng yì suǒ yán bèi wàng, zhǐ yì qī zǐ wèi zhèng, dì yuē: qī zǐ qǐ wèi zhèng zhě yé? zhào wù wèn.
壬申,李思敬告運使姜毅所言悖妄,指毅妻、子為證,帝曰:「妻、子豈為證者耶?」詔勿問。
gēng yín, zhào yù zhè dōng xī jiāng dōng xī, huái dōng xī hú nán běi fǔ zhōu jūn xiàn guān lì jūn mín: xī yǐ wàn hù qiān hù yú duó qí mín, zhì lìng táo sàn, jīn xī yǐ rén mín guī zhī yuán jí zhōu xiàn. fán guǎn jūn jiāng xiào jí sòng guān lì, yǒu yǐ shì lì duó mín tián lú chǎn yè zhě, bǐ gè guī qí zhǔ, yuán zhǔ zé yǐ gěi fù jìn rén mín zhī wú shēng chǎn zhě. qí tián zū shāng shuì chá yán jiǔ cù jīn yín tiě zhì zhú huò hú pō kè chéng, cóng shí bàn zhī. fán gù sòng fán rǒng kē chà shèng jié shàng gòng jīng zǒng zhì qián bǎi yú jiàn, xī chú miǎn zhī.
庚寅,詔諭浙東、西、江東、西,淮東、西、湖南、北府州軍縣官吏軍民:「昔以萬戶、千戶漁奪其民,致令逃散,今悉以人民歸之元籍州縣。凡管軍將校及宋官吏,有以勢力奪民田廬產業者,俾各歸其主,元主則以給附近人民之無生產者。其田租、商稅、茶、鹽、酒、醋、金、銀、鐵治、竹貨、湖泊課程,從實辦之。凡故宋繁冗科差、聖節上供、經總制錢百餘件,悉除免之。」
shì suì, xíng shěng yún nán sài yīn è dé qí, yǐ suǒ gǎi jùn xiàn shàng wén. yún nán sú wú lǐ yì, nán nǚ wǎng wǎng zì xiāng pèi ǒu, qīn sǐ zé huǒ zhī, bù wèi sàng jì, wú jīng dào sāng má, zǐ dì bù zhī dú shū. sài yīn è dé qí jiào zhī bài guì zhī jié, hūn yīn xíng méi, sǐ zhě wèi zhī guān guǒ diàn jì, jiào mín bō zhǒng, wèi bēi chí yǐ bèi shuǐ hàn, chuàng jiàn kǒng zǐ miào míng lún táng, gòu jīng shǐ, shòu xué tián, yóu shì wén fēng shāo xìng.
是歲,行省雲南賽音諤德齊,以所改郡縣上聞。雲南俗無禮義,男女往往自相配偶,親死則火之,不為喪祭,無秔稻桑麻,子弟不知讀書。賽音諤德齊教之拜跪之節,婚姻行媒,死者、為之棺槨、奠祭,教民播種,為陂池以備水旱,創建孔子廟、明倫堂,購經史,授學田,由是文風稍興。
yún nán mín yǐ bèi dài qián, shì shí chū xíng chāo fǎ, mín bù biàn zhī, sài yīn è dé qí wèi wén yú cháo, xǔ réng qí sú. yòu huàn shān lù xiǎn yuǎn, dào zéi chū méi, wèi xíng zhě bìng, xiāng dì zhì zhèn. měi zhèn shè tǔ qiú lì yī rén, bǎi fū zhǎng yī rén, wǎng lái zhě huò zāo jié lüè, zé zuì jí zhī. yǒu tǔ lì shù bèi, yuàn sài yīn è dé qí bù jǐ yòng, zhì jīng shī wū qí zhuān jiàn shù shì. dì gù shì chén yuē: sài yīn è dé qí yōu guó ài mín, zhèn dòng xī zhī, cǐ bèi hé gǎn wū gào! jí mìng xiè sòng sài yīn è dé qí chù zhì zhī. jì zhì, tuō qí xiè, qiě yù zhī yuē ruò cáo bù zhī shàng yǐ pián yí mìng wǒ, gù sù wǒ zhuān jiàn. wǒ jīn bù rǔ zuì, qiě mìng rǔ yǐ guān, néng jié zhōng zì shú hū? jiē kòu tóu bài xiè yuē: mǒu yǒu sǐ zuì, píng zhāng jì shēng zhī ér yòu guān zhī, shì yǐ sǐ bào.
雲南民以貝代錢,是時初行鈔法,民不便之,賽音諤德齊為聞於朝,許仍其俗。又患山路險遠,盜賊出沒,為行者病,相地置鎮。每鎮設土酋吏一人,百夫長一人,往來者或遭劫掠,則罪及之。有土吏數輩,怨賽音諤德齊不己用,至京師誣其專僭數事。帝顧侍臣曰:「賽音諤德齊憂國愛民,朕洞悉之,此輩何敢誣告!」即命械送賽音諤德齊處治之。既至,脫其械,且諭之曰;「若曹不知上以便宜命我,故訴我專僭。我今不汝罪,且命汝以官,能竭忠自贖乎?」皆叩頭拜謝曰:「某有死罪,平章既生之而又官之,誓以死報。」
jiāo zhǐ pàn fú bù cháng, hú guǎng shěng fā bīng lǚ zhēng, bù lì. sài yīn è dé qí qiǎn rén yù nì shùn huò fú, qiě yuē wèi xiōng dì, jiāo zhǐ wáng dà xǐ, qīn zhì yún nán, sài yīn è dé qí jiāo yíng, dài yǐ bīn lǐ, suì qǐ yǒng wèi fān chén.
交趾叛服不常,湖廣省發兵屢征,不利。賽音諤德齊遣人諭逆順禍福,且約為兄弟,交趾王大喜,親至雲南,賽音諤德齊郊迎,待以賓禮,遂乞永為籓臣。
luó pán diān pàn, wǎng zhēng zhī, yǒu yōu sè, cóng zhě wèn gù, sài yīn è dé qí yuē wú fēi yōu chū zhēng yě, yōu rǔ cáo mào fēng dí, bù xìng yǐ wú gū ér sǐ yòu yōu rǔ cáo jié lǔ píng mín, shǐ bù liáo shēng, jí mín pàn zé yòu cóng ér zhēng zhī ěr. shī cì luó pán chéng, sān rì, bù jiàng, zhū jiāng qǐng gōng zhī, sài yīn è dé qí bù kě, qiǎn shǐ yǐ lǐ yù zhī, luó pán zhǔ fèng mìng. yuè sān rì, yòu bù jiàng, zhū jiāng fèn yǒng qǐng jìn bīng, sài yīn è dé qí yòu bù kě. é ér jiāng zú yǒu chéng chéng jìn gōng zhě, sài yīn è dé qí dà nù, jù míng jīn zhǐ zhī, zhào wàn hù chì zé zhī yuē tiān zǐ mìng wǒ ān fǔ yún nán, wèi cháng mìng yǐ shā lù yě. wú zhǔ jiāng mìng ér shàn gōng, yú jūn fǎ dāng zhū. mìng zuǒ yòu fù zhī. zhū jiāng kòu shǒu, qǐng qí chéng xià zhī rì cóng shì. luó pán zhǔ wén zhī yuē: píng zhāng kuān rén rú cǐ, wú jù mìng, bù xiáng. nǎi jǔ guó chū jiàng, jiāng zú yì shì bù zhū, suì gǎi wèi yuán jiāng fǔ. yóu shì xī nán zhū yí xī rán kuǎn fù.
羅槃甸叛,往征之,有憂色,從者問故,賽音諤德齊曰;「吾非憂出征也,憂汝曹冒鋒鏑,不幸以無辜而死;又憂汝曹劫擄平民,使不聊生,及民叛則又從而征之耳。」師次羅槃城,三日,不降,諸將請攻之,賽音諤德齊不可,遣使以理諭之,羅槃主奉命。越三日,又不降,諸將奮勇請進兵,賽音諤德齊又不可。俄而將卒有乘城進攻者,賽音諤德齊大怒,遽鳴金止之,召萬戶叱責之曰;「天子命我安撫雲南,未嘗命以殺戮也。無主將命而擅攻,於軍法當誅。」命左右縛之。諸將叩首,請俟城下之日從事。羅槃主聞之曰:「平章寬仁如此,吾拒命,不祥。」乃舉國出降,將卒亦釋不誅,遂改為元江府。由是西南諸夷翕然款附。
yí qiú měi lái jiàn, lì yǒu suǒ xiàn nà, sài yīn è dé qí xī fēn cì cóng guān, huò yǐ gěi pín mín, qiū háo wú suǒ sī. wèi jiǔ shí láo qiú zhǎng, zhì yì guān wà lǚ, yì qí huì fú cǎo lǚ, qiú jiē gǎn yuè.
夷酋每來見,例有所獻納,賽音諤德齊悉分賜從官,或以給貧民,秋毫無所私。為酒食勞酋長,製衣冠、襪履,易其卉服、草履,酋皆感悅。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí sì nián sòng jǐng yán èr nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十四年(宋景炎二年)
chūn, zhēng yuè, bǐng shēn, yǐ jiāng nán píng, bǎi xìng pí yú gōng jūn, miǎn zhū lù jīn suì suǒ nà sī yín.
春,正月,丙申,以江南平,百姓疲於供軍,免諸路今歲所納絲、銀。
bīng xià tīng guān, sòng wén tiān xiáng yù jù chéng jù zhàn, tīng shǒu huáng qù jí wén sòng zhǔ háng hǎi, yōng bīng yǒu yì zhì, tiān xiáng nǎi yí jūn zhāng zhōu. shí zhào mèng yíng děng jūn hái, wú jùn bù zhì. wèi jǐ, jùn yǔ qù jí jù jiàng.
兵下汀關,宋文天祥欲據城拒戰,汀守黃去疾聞宋主航海,擁兵有異志,天祥乃移軍漳州。時趙孟瀯等軍還,吳浚不至。未幾,浚與去疾俱降。
sì hàn tiān shī zhāng zōng yǎn zhào zhì dà dū, dì mìng bǎi guān jiāo láo, dài yǐ kè lǐ, yīn cì hào yǎn dào líng yīng chōng hé zhēn rén, lǐng jiāng xī zhū lù dào jiào. xún lìng xiū zhōu tiān jiào yú zhǎng chūn gōng, shì bì, hái lóng hǔ shān, liú dì zǐ zhāng liú sūn yú dà dū.
嗣漢天師張宗演召至大都,帝命百官郊勞,待以客禮,因賜號演道靈應沖和真人,領江西諸路道教。尋令修周天醮於長春宮,事畢,還龍虎山,留弟子張留孫於大都。
guǐ mǎo, fù lì zhū dào tí xíng àn chá sī. xiān shì, jiān chá yù shǐ yáo tiān fú wèi yù shǐ dài fū yī shí tè mù ěr yuē: àn chá sī zhī shè, suǒ yǐ guǎng shì tīng, yú fēi cháng, lǜ zhì shēn yuǎn, bù dàn shéng yǒu sī yǐ yě, bù yí bà. yī shí tè mù ěr hài rán yuē: wēi gōng yán, jǐ shī zhī. yè, rù dì wò nèi, zòu qí yán, dì dà wù, zhì shì fù lì zhī. ā hā mǎ tè bù yuè, zuǒ qiān tiān fú héng zhōu lù tóng zhī.
癸卯,復立諸道提刑按察司。先是,監察御史姚天福謂御史大夫伊實特穆爾曰:「按察司之設,所以廣視聽,虞非常,慮至深遠,不但繩有司已也,不宜罷。」伊實特穆爾駭然曰:「微公言,幾失之。」夜,入帝臥內,奏其言,帝大悟,至是復立之。阿哈瑪特不悅,左遷天福衡州路同知。
jiǎ yín, chì: sòng fú wáng zhào yǔ ruì jiā zī zhī zài háng yuè zhě, yǒu sī niǎn zhì jīng shī, fù qí jiā.
甲寅,敕:「宋福王趙與芮家貲之在杭、越者,有司輦至京師,付其家。」
sòng zhī xún zhōu liú xìng, zhī méi zhōu qián róng zhī, bìng yǐ chéng jiàng.
宋知循州劉興,知梅州錢榮之,並以城降。
èr yuè, guǐ hài, huì chū dōng běi, zhǎng sì chǐ yú.
二月,癸亥,彗出東北,長四尺餘。
guǎng zhōu xià, suì pò guǎng dōng zhū jùn.
廣州下,遂破廣東諸郡。
wú jùn jì jiàng, yīn zhì zhāng zhōu shuō wén tiān xiáng jiàng, tiān xiáng zé yǐ dà yì, zhǎn zhī.
吳浚既降,因至漳州說文天祥降,天祥責以大義,斬之。
dì rú shàng dōu.
帝如上都。
nán fá zhī shī yǐn hái, liú qián shuō yǒu wèi fú zhōu xuān wèi shǐ, wáng jī wēng fù zhī. shí běi fāng yǒu jǐng, dì zhào zhū jiāng bān shī, fán zhū jiāng jí huái bīng zài fú ān zhě, mìng lǐ xióng tǒng zhī.
南伐之師引還,留潛說友為福州宣慰使,王積翁副之。時北方有警,帝召諸將班師,凡諸將及淮兵在福安者,命李雄統之。
rén wǔ, huī jí fǔ èr zhōu chéng, yǐ lóng xìng bīn jiāng, gū cún zhī.
壬午,隳吉、撫二州城,以隆興濱江,姑存之。
yǐ xī zēng jiā mù yáng lǎ lēi zhì wèi jiāng nán zǒng shè, zhǎng shì jiào, chú sēng zū fù, jìn rǎo sì yǔ zhě.
以西增嘉木楊喇勒智為江南總攝,掌釋教,除僧租賦,禁擾寺宇者。
sān yuè, sòng wén tiān xiáng fù méi zhōu.
三月,宋文天祥復梅州。
lǐ xióng shā qián shuō yǒu.
李雄殺潛說友。
sòng chén zàn jǔ bīng zhū lín huá, fù xìng huà jūn. zàn, wén lóng cóng zi yě.
宋陳瓚舉兵誅林華,復興化軍。瓚,文龍從子也。
dì yǐ qù dōng wú yǔ xuě, chūn zé wèi jì, wèn biàn mín shì yú hàn lín guó shǐ yuàn yē lǜ zhù yáo shū wáng pán dòu mò děng, duì yuē zú shí zhī dào, wéi jié fú fèi, mí gǔ zhī duō, wú yú láo lǐ, kuàng zì zhōu hàn yǐ lái, cháng yǒu míng jìn. qí shén sài shè, fèi yì bù zī, yí yī qiè jìn zhǐ. cóng zhī.
帝以去冬無雨雪,春澤未繼,問便民事於翰林國史院耶律鑄、姚樞、王磐、竇默等,對曰;「足食之道,唯節浮費,靡谷之多,無逾醪醴,況自周、漢以來,嘗有明禁。祈神賽社,費亦不資,宜一切禁止。」從之。
hàn lín dài zhì huò lù wáng sī lián, cháng jìn dú tōng jiàn, zhì táng tài zōng yǒu shā wèi zhēng yǔ, jí zhǎng sūn huáng hòu jìn jiàn shì, dì mìng nèi guān yǐn zhì huáng hòu gé, jiǎng yǎn qí shuō. hòu yuē: shì chéng yǒu yì yú chén zhōng. ěr yí zé shàn yán jìn jiǎng, shèn wù yǐ dú cí fán shàng tīng yě. měi shì dú, dì mìng yù shǐ dài fū yī shí tè mù ěr tài shī yī chè chá lǎ yù shǐ zhōng chéng sà lǐ màn děng xián tīng shòu yān.
翰林待制獲鹿王思廉,嘗進讀《通鑑》,至唐太宗有殺魏徵語,及長孫皇后進諫事,帝命內官引至皇后閣,講衍其說。後曰:「是誠有益於宸衷。爾宜擇善言進講,慎勿以瀆辭煩上聽也。每侍讀,帝命御史大夫伊實特穆爾、太師伊徹察喇、御史中丞薩里曼等咸聽受焉。
lián xī xiàn zài jiāng líng, jí jiǔ bù yù. dǒng wén zhōng yán yú dì yuē: jiāng líng shī rè, rú xī xiàn bìng hé? dì jí zhào xī xiàn hái. jiāng líng mín hào qì zhē dào, liú zhī bù dé, xiāng yǔ huà xiàng jiàn cí. xī xiàn hái, náng tuó xiāo rán, qín shū zì suí ér yǐ. dì zhī qí pín, tè cì jīn chāo.
廉希憲在江陵,疾久不愈。董文忠言於帝曰:「江陵濕熱,如希憲病何?」帝即召希憲還。江陵民號泣遮道,留之不得,相與畫像建祠。希憲還,囊橐蕭然,琴書自隨而已。帝知其貧,特賜金鈔。
xià, sì yuè, sòng guǎng dōng zhì zhì shǐ zhāng zhèn sūn fù guǎng zhōu.
夏,四月,宋廣東制置使張鎮孫復廣州。
sòng wén tiān xiáng yǐn bīng zì méi zhōu chū jiāng xī, jí gàn bīng jiē huì zhī, suì fù huì chāng xiàn.
宋文天祥引兵自梅州出江西,吉、贛兵皆會之,遂復會昌縣。
sòng huái rén zhāng dé xìng, yǔ huái xī yě rén yuán zhài liú yuán děng qǐ bīng xìng fù, sī kōng shān mín fù gāo jǔ bīng yīng zhī, suì fù huáng zhōu shòu chāng jūn, yòng jǐng yán zhēng shuò. jiǎ jū zhēn shǐ hú běi xuān wèi shǐ zhèng dǐng jiāng bīng jù zhī, dǐng yán: è zhī dà xìng jiē yǔ gāo tōng, qǐng xiān chú zhī yǐ jué huò běn. jū zhēn bù kě. dǐng jiāng xíng, liú qí suǒ shàn bù jiāng yuē: wén wú hái bīng, rǔ jí jǔ fēng chéng lóu, nèi wài hé fā, dāng jǐn shā chéng zhōng dà xìng. dǐng yǔ dé xìng yù yú fán kǒu, zhàn bài, nì sǐ.
宋淮人張德興,與淮西野人原寨劉源等起兵興復,司空山民傅高舉兵應之,遂復黃州、壽昌軍,用景炎正朔。賈居貞使湖北宣慰使鄭鼎將兵拒之,鼎言:「鄂之大姓皆與高通,請先除之以絕禍本。」居貞不可。鼎將行,留其所善部將曰:「聞吾還兵,汝即舉烽城樓,內外合發,當盡殺城中大姓。」鼎與德興遇於樊口,戰敗,溺死。
wǔ yuè, guǐ sì, shēn yán dà dū jiǔ jìn, fàn zhě jí qí jiā zī, sàn zhī pín mín.
五月,癸巳,申嚴大都酒禁,犯者籍其家資,散之貧民。
lián xī xiàn zhì shàng dōu, tài cháng qīng tián zhōng liáng lái wèn jí. xī xiàn wèi yuē: shàng dōu, shèng shàng lóng fēi zhī dì, tiān xià shì wèi gēn běn. jìn wén lóng gāng shī huǒ, yán shāo mín jū, cǐ cháng shì ěr, shèn wù lìng wàng tán dì lǐ zhě huò dòng shàng yì. wèi jǐ, guǒ yǒu shù bèi yǐ xǐ zhì dū yì shì zòu, shū mì fù shǐ zhāng yì zhōng shū zuǒ chéng zhāng wén qiān yǔ zhī tíng biàn, lì yán bù kě, dì bù yuè. míng rì, zhào zhōng liáng zhì qí shì, zhōng liáng yǐ xī xiàn yǔ duì, dì yuē: xī xiàn bìng shén, yóu lǜ jí cǐ yé? qí yì suì zhǐ. zhào zhēng míng yī yú yáng zhōu shì qí jí, xī xiàn fú yào, néng zhàng ér qǐ. dì xǐ wèi xī xiàn yuē: qīng dé liáng yī, jí xiàng yù yǐ. duì yuē: yī chí shàn yào, yǐ liáo chén jí, gǒu néng jiè shèn, zé chéng rú shèng yù. shè huò sì duò, liáng yī hé yì! gài yǐ yī yǐ fěng yě.
廉希憲至上都,太常卿田忠良來問疾。希憲謂曰:「上都,聖上龍飛之地,天下視為根本。近聞龍岡失火,延燒民居,此常事耳,慎勿令妄談地理者惑動上意。」未幾,果有數輩以徙置都邑事奏,樞密副使張易、中書左丞張文謙與之廷辯,力言不可,帝不悅。明日,召忠良質其事,忠良以希憲語對,帝曰:「希憲病甚,猶慮及此耶?」其議遂止。詔征名醫於揚州視其疾,希憲服藥,能杖而起。帝喜謂希憲曰:「卿得良醫,疾向愈矣。」對曰:「醫持善藥,以療臣疾,苟能戒慎,則誠如聖諭。設或肆惰,良醫何益!」蓋以醫以諷也。
xīn hài, yǐ hé nán shān dōng shuǐ hàn chú hé pō kè, tīng mín zì yú.
辛亥,以河南、山東水旱、除河泊課,聽民自漁。
yǐ mǎo, xuǎn méng gǔ hàn jūn xiāng cān sù wèi.
乙卯,選蒙古、漢軍相參宿衛。
liù yuè, xīn yǒu, sòng wén tiān xiáng jūn rù yú dōu.
六月,辛酉,宋文天祥軍入雩都。
bǐng yín, sòng fú zhōu ān fǔ yáng lì jí qí zǐ sì róng xiāng jì jiàng, mìng lì wèi kuí lù ān fǔ shǐ, sì róng wèi guǎn jūn dōu tǒng.
丙寅,宋涪州安撫楊立及其子嗣榮相繼降,命立為夔路安撫使,嗣榮為管軍都統。
qiū, qī yuè, sòng wén tiān xiáng qiǎn zhào shí shǎng děng fēn dào fù jí gàn zhū xiàn, suì wéi gàn zhōu. héng shān rén zhào fán fǔ zhōu rén hé shí jiē yǐ bīng yīng zhī.
秋,七月,宋文天祥遣趙時賞等分道復吉、贛諸縣,遂圍贛州。衡山人趙璠、撫州人何時皆以兵應之。
rén chén, chì: fàn dào zhě jiē qì shì. fú bǎo láng dǒng wén zhōng, yán dào yǒu qiáng qiè, zāng yǒu duō guǎ, shì nán xī zhì yú fǎ, dì rán qí yán, jù mìng zhǐ zhī.
壬辰,敕:「犯盜者皆棄市。」符寶郎董文忠,言盜有強、竊,贓有多寡,似難悉置於法,帝然其言,遽命止之。
cáo sī yì tōng qìn shuǐ, shǐ dōng liú hé yù hé yǐ biàn cáo, dǒng wén yòng yuē: wèi wèi jùn, dì zuì xià, dà yǔ shí xíng, qìn zhé yì chū bǎi shí lǐ jiān, yǔ gèng shén, shuǐ bù dé dá yú hé, jí jìn yín jí wèi. jīn yòu dào zhī shǐ lái, qǐ wéi wú wèi, jiāng wú dà míng zhǎng lú yǐ. huì cháo yì qiǎn shǐ xiāng dì xíng, wén yòng shàng yán: wèi zhōu chéng zhōng fú tú zuì gāo zhě, cái yǔ qìn shuǐ píng, shì bù kě kāi yě. shì dé qǐn bù xíng.
漕司議通沁水,使東流合御河以便漕,董文用曰:「衛為郡,地最下,大雨時行,沁輒溢出百十裡間,雨更甚,水不得達於河,即浸淫及衛。今又道之使來,豈惟無衛,將無大名、長蘆矣。」會朝議遣使相地形,文用上言:「衛州城中浮圖最高者,才與沁水平,勢不可開也。」事得寢不行。
guǐ mǎo, zhū wáng xī lǐ jì jié běi píng wáng yú a lǐ mǎ tú zhī dì, xiè xì yòu chéng xiàng ān tú xié zhū wáng yǐ pàn, shǐ tōng hǎo yú hā dōu. hā dōu fú nà, suì lǜ bīng zhì hé lín chéng běi. dì mìng bā yán lǜ bīng wǎng yù zhī.
癸卯,諸王錫里濟劫北平王於阿里瑪圖之地,械繫右丞相安圖脅諸王以叛,使通好於哈都。哈都弗納,遂率兵至和林城北。帝命巴延率兵往御之。
yǐ sì, sòng zhāng shì jié zì jiāng huái bīng tǎo pú shòu gēng. shí tīng zhāng zhū lù jù dào chén diào yǎn jí shē fù xǔ fū rén suǒ tǒng zhū dòng shē jūn jiē huì, bīng shì shāo zhèn, shòu gēng bì chéng zì shǒu. shì jié suì chuán xí zhū lù, chén zàn qǐ jiā dīng, zhào mù wǔ bǎi rén yīng shì jié, shì jié qiǎn jiāng gāo rì xīn fù shào wǔ jūn. huái bīng zài fú zhōu zhě, móu shā wáng jī wēng yǐ yīng zhāng shì jié, shì jué, jiē wèi jī wēng suǒ shā.
乙巳,宋張世傑自將淮兵討蒲壽庚。時汀、漳諸路劇盜陳吊眼及畲婦許夫人所統諸峒畲軍皆會,兵勢稍振,壽庚閉城自守。世傑遂傳檄諸路,陳瓚起家丁,召慕五百人應世傑,世傑遣將高日新復邵武軍。淮兵在福州者,謀殺王積翁以應張世傑,事覺,皆為積翁所殺。
bǐng wǔ, zhì yù shǐ tái yú yáng zhōu, yǐ dōu yuán shuài jiāng wèi wèi yù shǐ dài fū, zhì bā dào tí xíng àn chá sī. wèi yuē: bì xià yǐ chén wèi ěr mù, chén yǐ jiān chá yù shǐ àn chá sī wèi ěr mù, tǎng fēi qí rén, shì rén zhī ěr mù xiān zì bì sāi, xià qíng hé yóu shàng dá! dì jiā zhī, mìng yù shǐ tái qīng qí xuǎn, měi chú mù zhì, bì jí mù liáo yù shǐ yì qí kě fǒu, bù xié gōng lùn zhě, jí hé qù zhī.
丙午,置御史台於揚州,以都元帥姜衛為御史大夫,置八道提刑按察司。衛曰:「陛下以臣為耳目,臣以監察御史、按察司為耳目,倘非其人,是人之耳目先自閉塞,下情何由上達!」帝嘉之,命御史台清其選,每除目至,必集幕僚、御史議其可否,不協公論者,即劾去之。
wù shēn, dōng chuān dōu yuán shuài zhāng dé rùn qǔ fú zhōu.
戊申,東川都元帥張德潤取涪州。
zhì xíng zhōng shū shěng yú jiāng xī, yǐ dá chūn wèi yòu chéng, mǐn zhū ěr dān wèi zuǒ chéng, lǐ héng pú shòu gēng jī péng fēi bìng cān zhī zhèng shì, xíng jiāng xī shěng shì.
置行中書省於江西,以達春為右丞,敏珠爾丹為左丞,李恆、蒲壽庚、積鵬飛並參知政事,行江西省事。
dīng sì, yǐ cān zhī zhèng shì xíng jiāng dōng dào xuān wèi shǐ lǚ wén huàn wèi zhōng shū zuǒ chéng.
丁巳,以參知政事、行江東道宣慰使呂文煥為中書左丞。
zhào huáng zǐ ān xī wáng běi zhēng, mìng wáng xiāng shāng tǐng yuē: guān zhōng shì yǒu bù biàn zhě, kě xī gèng zhāng zhī. tǐng jìn shí cè yú wáng, yuē: mù qīn lín, ān rén xīn, jìng mín shí, bèi bù yú, jìng mín shēng, yī shì quán, qīng xīn yuán, jǐn zì zhì, gù gēn běn, chá xià qíng. wáng wèi zhì jiǔ jiā nà.
詔皇子安西王北征,命王相商挺曰:「關中事有不便者,可悉更張之。」挺進十策於王,曰:「睦親鄰,安人心,敬民時,備不虞,敬民生,一事權,清心源,謹自治,固根本,察下情。王為置酒嘉納。
bā yuè, lǐ héng qiǎn bīng yuán gàn, ér zì jiāng gōng wén tiān xiáng yú xìng guó. tiān xiáng bù yì héng cù zhì, qiǎn bīng zhàn zhōng bù, bù lì. shí zōu sù jù bīng shù wàn yú yǒng fēng, tiān xiáng yǐn bīng jiù zhī, huì sù bīng xiān kuì, héng zhuī tiān xiáng zhì fāng shí lǐng, jí zhī. zhū jiāng gǒng xìn yǐ duǎn bīng jiē zhàn, héng yí yǒu fú, liǎn bīng bù jìn. xìn zuò jù shí, yú zú shì zuǒ yòu, jiàn yǔ jí, yì bù dòng, héng cóng jiān dào jiù shì zhī, chuàng bèi tǐ ér sǐ bù pū. tiān xiáng zhì kōng kēng, bīng jǐn kuì. shí zhào shí shǎng zuò jiān yú, zhuī bīng wèn wèi shuí, shí shǎng yuē: wǒ xìng wén. zhuī bīng yǐ wèi tiān xiáng, qín zhī. tiān xiáng yóu shì de yǔ dù hǔ zōu sù děng yì qù. zhì xún zhōu, sǎn bīng pō jí. tiān xiáng qī zǐ jí mù liáo kè jiāng jiē bèi zhí. shí shǎng zhì lóng xìng, fèn mà bù qū, liáo shǔ yǒu xì léi zhì zhě, zhé huī qù, yún: xiǎo xiǎo qiān tīng guān ěr, zhí zhī hé wèi! dé tuō zhě shén zhòng. lín xíng, liú zhū yán zì biàn, shí shǎng chì yuē: sǐ ěr, hé bì rán! yú shì bèi zhí zhě jiē sǐ. héng sòng tiān xiáng qī zǐ jiā shǔ yú yàn, èr zi sǐ yú dào. xìn, ān fēng rén yě.
八月,李恆遣兵援贛,而自將攻文天祥於興國。天祥不意恆猝至,遣兵戰鍾步,不利。時鄒洬聚兵數萬於永豐,天祥引兵就之,會洬兵先潰,恆追天祥至方石嶺,及之。諸將鞏信以短兵接戰,恆疑有伏,斂兵不進。信坐巨石,餘卒侍左右,箭雨集,屹不動,恆從間道就視之,創被體而死不仆。天祥至空坑,兵盡潰。時趙時賞坐肩輿,追兵問為誰,時賞曰:「我姓文。」追兵以為天祥,擒之。天祥由是得與杜滸、鄒洬等逸去。至循州,散兵頗集。天祥妻子及幕僚、客將皆被執。時賞至隆興,憤罵不屈,僚屬有繫纍至者,輒麾去,云:「小小簽廳官耳,執之何為!」得脫者甚眾。臨刑,劉洙顏自辨,時賞叱曰:「死耳,何必然!」於是被執者皆死。恆送天祥妻子、家屬於燕,二子死於道。信,安豐人也。
jiǔ yuè, wù shēn, yè tè mì shí pò shào wǔ jūn, rù fú ān. sòng zhǔ zhōu cì guǎng zhī qiǎn wān. mìng dá chūn yǔ lǐ héng lǚ shī kuí děng yǐ bù zú rù dà yǔ lǐng, méng gǔ dài suǒ duō pú shòu gēng jí yuán shuài liú shēn děng yǐ zhōu shī xià hǎi, hé zhuī sòng èr wáng.
九月,戊申,頁特密實破邵武軍,入福安。宋主舟次廣之淺灣。命達春與李恆、呂師夔等以步卒入大庾嶺,蒙古岱、索多、蒲壽庚及元帥劉深等以舟師下海,合追宋二王。
sòng zhāng shì jié shǐ xiè hóng yǒng jìn gōng quán zhōu nán mén, bù lì. pú shòu gēng fù yīn lù shē jūn, gōng chéng bù lì, dé jiān dào qiú jiù yú suǒ duō. zhì shì suǒ duō lái yuán, shì jié jiě wéi, hái qiǎn wān. liú shēn yán wáng jī wēng cháng tōng shū yú zhāng shì jié, jī wēng yì shàng yán bīng dān ruò, ruò bù zàn cóng, kǒng wèi hé jùn shēng líng zhī huàn, dì yuán qí zuì.
宋張世傑使謝洪永進攻泉州南門,不利。蒲壽庚復陰賂畲軍,攻城不力,得間道求救於索多。至是索多來援,世傑解圍,還淺灣。劉深言王積翁嘗通書於張世傑,積翁亦上言兵單弱,若不暫從,恐為合郡生靈之患,帝原其罪。
áng jí ěr děng jiāng bīng xí sī kōng shān zhài, pò zhī. huáng zhōu fù pò, shā zhāng dé xìng, zhí qí zi yǐ qù. fù gāo biàn xìng míng chū zǒu, xún bèi huò, sǐ zhī.
昂吉爾等將兵襲司空山寨,破之。黃州復破,殺張德興,執其子以去。傅高變姓名出走,尋被獲,死之。
bā yán tǎo xī lǐ jì, yù yú è lēi huān hé, jiā shuǐ ér chén, xiāng chí zhōng rì, qí qí xiè, huī jūn wèi liǎng duì, yǎn qí bù bèi, pò zhī. xī lǐ jì zǒu, sǐ.
巴延討錫里濟,遇於鄂勒歡河,夾水而陳,相持終日,俟其懈,麾軍為兩隊,掩其不備,破之。錫里濟走,死。
dōng, shí yuè, bǐng chén shuò, rì yǒu shí zhī.
冬,十月,丙辰朔,日有食之。
jǐ wèi, xiǎng yú tài miào.
己未,享於太廟。
sòng yǐ lù xiù fū tóng qiān shū shū mì yuàn shì. xiù fū zhī zhé, zhāng shì jié ràng chén yí zhōng yuē: cǐ hé rú shí, dòng yǐ tái jiàn lùn rén? yí zhōng huáng kǒng, jí zhào xiù fū hái xíng cháo. shí bō yuè hǎi bīn, shù shì shū lüè, yáng tài fēi chuí lián yǔ qún chén yǔ, yóu zì chēng nú. měi shí jié cháo huì, dú xiù fū yǎn rán zhèng hù lì rú zhì cháo, huò shí zài háng zhōng, qī rán qì xià, yǐ cháo yī wěn lèi, yī jǐn shī, zuǒ yòu wú bù bēi tòng zhě.
宋以陸秀夫同簽書樞密院事。秀夫之謫,張世傑讓陳宜中曰:「此何如時,動以台諫論人?」宜中惶恐,亟召秀夫還行朝。時播越海濱,庶事疏略,楊太妃垂簾與群臣語,猶自稱奴。每時節朝會,獨秀夫儼然正笏立如治朝,或時在行中,悽然泣下,以朝衣抆淚,衣盡濕,左右無不悲慟者。
jiǎ shēn, yǐ xíng shěng cān zhèng hū tú tè mù ěr cuī bīn bìng wèi zhōng shū zuǒ chéng, è zhōu dá lǔ gá qí zhāng dǐng, hú běi xuān wèi shǐ jiǎ jū zhēn bìng cān zhī zhèng shì.
甲申,以行省參政呼圖特穆爾、崔斌並為中書左丞,鄂州達嚕噶齊張鼎,湖北宣慰使賈居貞並參知政事。
bō zhōu ān fǔ shǐ yáng bāng xiàn yán: běn zú zì táng zhì sòng, shì shǒu cǐ tǔ jiāng wǔ bǎi nián, zuó fèng zhǐ xǔ lìng réng jiù, qǐ xiáng xǐ shū. cóng zhī.
播州安撫使楊邦憲言:「本族自唐至宋,世守此土將五百年,昨奉旨許令仍舊,乞降璽書。」從之。
suǒ duō zhì xìng huà, sòng chén zàn bì chéng jiān shǒu. suǒ duō lín chéng yù zhī, shǐ shí yǔ xià, nǎi zào yún tī pào shí, gōng pò qí chéng. zàn yǐ sǐ zì shì, xiàng zhàn zhōng rì. huò zàn, chē liè zhī, tú qí mín, xuè liú yǒu shēng.
索多至興化,宋陳瓚閉城堅守。索多臨城諭之,矢石雨下,乃造雲梯砲石,攻破其城。瓚以死自誓,巷戰終日。獲瓚,車裂之,屠其民,血流有聲。
shí yī yuè, dá chūn lìng suǒ duō qǔ dào quán zhōu fàn hǎi, huì yú guǎng zhī fù chǎng. suǒ duō qǔ xìng huà jūn jí zhāng zhōu, jìn gōng cháo zhōu, shǒu chén mǎ fā jié lì jù shǒu, kǒng shī qī, shě zhī qù. zhì huì zhōu, yǔ lǚ shī kuí hé jūn qù guǎng zhōu. gēng yín, zhì zhì shǐ zhāng zhèn sūn jí shì láng tán yīng dòu yǐ chéng jiàng, dá chūn suì huī guǎng zhōu chéng.
十一月,達春令索多取道泉州泛海,會於廣之富場。索多取興化軍及漳州,進攻潮州,守臣馬發竭力拒守,恐失期,舍之去。至惠州,與呂師夔合軍趣廣州。庚寅,制置使張鎮孫及侍郎譚應斗以城降,達春遂隳廣州城。
yuán shuài liú shēn gōng qiǎn wān, sòng zhāng shì jié zhàn bù lì, fèng sòng zhǔ zǒu xiù shān. shān zhōng jū mín wàn yú jiā, shì jié mǎi fù mín zhái, yǐ jū sòng zhǔ, jūn shì duō bìng sǐ. shì jié fù fèng sòng zhǔ fù jǐng ào. chén yí zhōng dùn rù zhàn chéng.
元帥劉深攻淺灣,宋張世傑戰不利,奉宋主走秀山。山中居民萬餘家,世傑買富民宅,以居宋主,軍士多病死。世傑復奉宋主赴井澳。陳宜中遁入占城。
zhào: fán wěi zào bǎo chāo, tóng qíng zhě bìng sǐ qí fēn yòng zhě jiǎn sǐ, zhàng zhī. jù wèi lìng.
詔:「凡偽造寶鈔,同情者並死;其分用者減死,杖之。具為令。」
gēng zǐ, yǐ lì bù shàng shū bā tú lǔ dǐng cān zhī zhèng shì.
庚子,以吏部尚書巴圖魯鼎參知政事。
mìng zhòng shū shěng xí yù zhōng wài: jiāng nán jì píng, sòng yí yuē wáng sòng, xíng zài yí yuē háng zhōu.
命中書省檄諭中外:「江南既平,宋宜曰『亡宋』,行在宜曰『杭州』。」
shí jūn shì fú wēn tái mín nán nǚ shù qiān kǒu, zhè dōng xuān wèi shǐ chén hù xīn zhì, xī duó hái zhī. wèi jǐ, xíng shěng què mín shāng jiǔ shuì, hù qǐng yuē: bīng huǒ zhī yú, shāng cán zhī mín, yí cóng kuān xù. bù bào. qiǎn hù jiǎn fù qìng yuán tái zhōu mín tián, jí hái, zhì xīn chāng, zhí yù shān xiāng dào, cāng cù bù jí wèi bèi, suì yù hài.
時軍士俘溫、台民男女數千口,浙東宣慰使陳祜新至,悉奪還之。未幾,行省榷民商酒稅,祜請曰:「兵火之餘,傷殘之民,宜從寬恤。」不報。遣祜檢復慶元、台州民田,及還,至新昌,值玉山鄉盜,倉猝不及為備,遂遇害。
shí èr yuè, gēng wǔ, sòng liáng shān jūn yuán shì ān yǐ chéng jiàng.
十二月,庚午,宋梁山軍袁世安以城降。
yǐ hài, yǐ cān yì zhōng shū shěng shì gěng rén cān zhī zhèng shì. dōu yuán shuài yáng wén ān gōng xián chún fǔ, kè zhī.
乙亥,以參議中書省事耿仁參知政事。都元帥楊文安攻咸淳府,克之。
bǐng zǐ, sòng zhǔ zhì jǐng ào, jù fēng dà zuò, zhōu bài, jǐ nì. sòng zhǔ jīng jì chéng jí. xún yú, zhū jūn shì shāo jí, sǐ zhě guò bàn. liú shēn gōng jǐng ào, sòng zhǔ bēn xiè nǚ xiá, fù rù hǎi. shēn zhuī zhì qī lǐ yáng, jī bài zhī, huò sòng zhǔ zhī jiù yú rú guī. sòng zhǔ yù wǎng zhàn chéng, bù guǒ.
丙子,宋主至井澳,颶風大作,舟敗,幾溺。宋主驚悸成疾。旬餘,諸軍士稍集,死者過半。劉深攻井澳,宋主奔謝女峽,復入海。深追至七里洋,擊敗之,獲宋主之舅俞如珪。宋主欲往占城,不果。
shì suì, qiǎn shǐ zhēng miǎn diān cháo gòng, bù cóng, lǜ cóng qīn rǎo yǒng chāng. yún nán xíng shěng qiǎn bīng fá zhī, jiàng qí zhài sān bǎi yú ér hái.
是歲,遣使征緬甸朝貢,不從,率從侵擾永昌。雲南行省遣兵伐之,降其砦三百餘而還。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí wǔ nián sòng jǐng yán sān nián, wǔ yuè hòu gǎi xiáng xìng yuán nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十五年(宋景炎三年,五月後改祥興元年)
zhēng yuè, guǐ sì, xī jīng jī, fā sù zhèn zhī, réng yù ā hā mǎ tè guǎng zhù jī, yǐ bèi què fá.
正月,癸巳,西京飢,發粟賑之,仍諭阿哈瑪特廣貯積,以備闕乏。
shùn dé fǔ zǒng guǎn zhāng wén huàn, tài yuán fǔ dá lǔ gá qí tái hā bù hā, yǐ àn chá sī fā qí jiān zāng, qiǎn rén yì shěng zì shǒu, fǎn yǐ zuì wū àn chá yù shǐ. tái chén zòu: àn chá sī shè guǒ yǒu zuì, bù yīng yīn shì ér gào, yí dài wén huàn děng shì jué, fāng tīng qí sù. cóng zhī.
順德府總管張文煥,太原府達嚕噶齊台哈布哈,以按察司發其奸贓,遣人詣省自首,反以罪誣按察御史。台臣奏:「按察司設果有罪,不應因事而告,宜待文煥等事決,方聽其訴。」從之。
jǐ hài, jìn guān lì jūn mín mài suǒ qǔ jiāng nán zǐ nǚ jí wèi chāng zhě, mài mǎi zhě liǎng zuì zhī, méi qí zhí, rén fù wèi liáng.
己亥,禁官吏、軍民賣所娶江南子女及為娼者,賣買者兩罪之,沒其直,人復為良。
shān dōng tí xíng àn chá shǐ xú shì lóng yí huái dōng, sòng jiāng xǔ qióng jiā tóng gào qióng nì guān kù cái, yǒu sī xì qí qī nú zhēng zhī. shì lóng yuē: qióng suǒ nì zhě, gù sòng zhī wù, qǐ dé yǔ jīn dào guān cái zhě tóng lùn yé? tóng liáo bù cóng, shì lóng dú kàng zhāng lì biàn, xíng tái shì zhī, shì bù wèn.
山東提刑按察使徐世隆移淮東,宋將許瓊家僮告瓊匿官庫財,有司系其妻孥征之。世隆曰:「瓊所匿者,故宋之物,豈得與今盜官財者同論耶?」同僚不從,世隆獨抗章力辨,行台是之,釋不問。
wù shēn, cóng ā hā mǎ tè qǐng, zì jīn yù shǐ tái fēi bái yú shěng, wú shàn zhào cāng kù lì, yì wú jiū qián gǔ shù, jí jí yì zhōng shū bù zhì zhě, zuì zhī.
戊申,從阿哈瑪特請,自今御史台非白於省,毋擅召倉庫吏,亦毋究錢穀數,及集議中書不至者,罪之。
jiàng fēng sòng fú wáng yǔ ruì wèi píng yuán jùn gōng.
降封宋福王與芮為平原郡公。
bù hā dū wāng liáng chén děng bīng rù zhòng qìng, lǐ dé huī yí shū zhāng jué yuē: jūn zhī wèi chén, bù qīn yú sòng zhī zǐ sūn hé zhī wèi zhōu, bù dà yú sòng zhī tiān xià. bǐ zi sūn yǐ jǔ tiān xià ér guī wǒ, rǔ yóu yǎn rán fù zǔ qióng shān, ér yuē zhōng yú suǒ shì, bù yì huò hū? jué bù dá, bù hā zhì chéng xià, yíng zào yún tī é chē, jiāng gōng zhī. jué xī zhòng yǔ liáng chén áo zhàn, liáng chén shēn zhōng sì shǐ. míng rì, dū zhàn yì jí. jué yǔ yī sū dài ěr zhàn fú sāng bà, liáng chén děng cóng hòu hé jī zhī, jué bīng dà kuì. qí yè, dōu tǒng zhào ān yǐ chéng jiàng. jué lǜ bīng xiàng zhàn, bù zhī, guī suǒ zhèn yǐn, bù dé, nǎi shùn liú zǒu fú, bù hā qiǎn zhōu shī yāo zhī, suì bèi zhí. jué, xī fèng zhōu rén.
布哈督汪良臣等兵入重慶,李德輝遺書張珏曰:「君之為臣,不親於宋之子孫;合之為州,不大於宋之天下。彼子孫已舉天下而歸我,汝猶偃然負阻窮山,而曰忠於所事,不亦惑乎?」珏不答,布哈至城下,營造雲梯、鵝車,將攻之。珏悉眾與良臣鏖戰,良臣身中四矢。明日,督戰益急。珏與伊蘇岱爾戰扶桑壩,良臣等從後合擊之,珏兵大潰。其夜,都統趙安以城降。珏率兵巷戰,不支,歸索鴆飲,不得,乃順流走涪,布哈遣舟師邀之,遂被執。珏,西鳳州人。
xiān shì lú zhōu shí jǐn, wèi wàn hù tú men dá lēi suǒ pò, ān fǔ wáng shì chāng zì jīng sǐ. dōng chuān fù dōu yuán shuài zhāng dé rùn pò fú zhōu, shǒu jiāng wáng míng jí zǒng xiá hán wén guǎng zhāng yù chūn, jiē bù qū, bèi shā. shào qìng nán píng kuí shī ēn bō zhū zhōu xiāng jì jiàng.
先是瀘州食盡,為萬戶圖們達勒所破,安撫王世昌自經死。東川副都元帥張德潤破涪州,守將王明及總轄韓文廣、張遇春,皆不屈,被殺。紹慶、南平、夔、施、恩、播諸州相繼降。
dìng wǔ guān chéng xí zhī zhì: fán yǒu gōng shēng zhì zhě, yuán zhí lìng tā yǒu gōng zhě jū zhī, bù dé yǐ zǐ zhí dài, chén wáng zhě shǐ dé xí, bìng sǐ zhě jiàng yī děng. zǒng bǎ bǎi hù, lǎo sǐ zhě bù xí. zhe wèi lìng.
定武官承襲之制:凡有功升秩者,原職令它有功者居之,不得以子侄代,陳亡者始得襲,病死者降一等。總把百戶,老死者不襲。著為令。
èr yuè, wù wǔ, sì xiān nóng, mìng méng gǔ zhòu zǐ dài gēng jí tián.
二月,戊午,祀先農,命蒙古胄子代耕籍田。
guǐ hài, zhèn xián chún děng jùn jī.
癸亥,賑咸淳等郡飢。
mìng píng zhāng zhèng shì àn tǎ hā ā lī xuǎn zé jiāng nán lián néng zhī guān, qù qí rǒng yuán yǔ bù shèng rèn zhě.
命平章政事按塔哈阿哩選擇江南廉能之官,去其冗員與不勝任者。
xīn wèi, yǐ chuān shǔ dì duō lán zhàng, chí jiǔ jìn.
辛未,以川蜀地多嵐瘴,馳酒禁。
lǚ shī kuí yǐ zhāng zhèn sūn jí qí qī zǐ fù yàn, zhèn sūn zì jīng sǐ.
呂師夔以張鎮孫及其妻子赴燕,鎮孫自經死。
sòng zhǔ zhōu hái guǎng zhōu. dá chūn lìng suǒ duō hái gōng cháo zhōu, sòng zhī zhōu mǎ fā chéng shǒu yì bèi. suǒ duō sāi qiàn tián háo, zào yún tī é chē, rì yè jí gōng, fā qián qiǎn rén fén zhī. fán xiāng jù èr shí yú rì ér bài, fā sǐ zhī, suǒ duō tú qí mín.
宋主舟還廣州。達春令索多還攻潮州,宋知州馬發城守益備。索多塞塹填壕,造雲梯、鵝車,日夜急攻,發潛遣人焚之。凡相拒二十餘日而敗,發死之,索多屠其民。
rén wǔ, zhì tài shǐ yuàn, mìng tài zǐ zàn shàn wáng xún zhǎng yuàn shì, gōng bù láng zhōng guō shǒu jìng fù zhī, jí xián dà xué shì jiān guó zi jì jiǔ xǔ héng lǐng yān.
壬午,置太史院,命太子贊善王恂掌院事,工部郎中郭守敬副之,集賢大學士兼國子祭酒許衡領焉。
gǎi huá tíng xiàn wèi sōng jiāng fǔ.
改華亭縣為松江府。
qiǎn shǐ dài sì yuè dú.
遣使代祀岳瀆。
yǐ cān zhī zhèng shì xià guì fàn wén hǔ chén yán bìng wèi zhōng shū zuǒ chéng, huáng zhōu lù xuān wèi shǐ táng gǔ tè shǐ bì bìng cān zhī zhèng shì.
以參知政事夏貴、范文虎、陳岩並為中書左丞,黃州路宣慰使唐古特、史弼並參知政事。
sān yuè, yǐ yǒu, zhào méng gǔ dài suǒ duō pú shòu gēng xíng zhōng shū shěng shì yú fú zhōu, zhèn fǔ bīn hǎi zhū jùn. yǐ yán hǎi jīng lüè fù shǐ hā lǎ dài lǐng zhōu shī nán zhēng, shēng jīng lüè shǐ jiān zuǒ fù dōu yuán shuài, pèi hǔ fú.
三月,乙酉,詔蒙古岱、索多、蒲壽庚行中書省事於福州,鎮撫瀕海諸郡。以沿海經略副使哈喇岱領舟師南征,升經略使兼左副都元帥,佩虎符。
jiǎ wǔ, xī chuān xíng shū mì yuàn zhāo xiáng zhòng qìng děng fǔ.
甲午,西川行樞密院招降重慶等府。
yǐ wèi, mìng yáng zhōu xíng shěng xuǎn tè mù ěr bù hā suǒ bù bīng, zhù lóng xìng jìn tǎo.
乙未,命揚州行省選特穆爾布哈所部兵,助隆興進討。
dīng yǒu, mìng dá hā huǐ kuí fǔ chéng bì.
丁酉,命達哈毀夔府城壁。
yǐ sì, guǎng nán xī dào xuān wèi sī zhāo xiáng léi huà gāo sān zhōu.
乙巳,廣南西道宣慰司招降雷、化、高三州。
sòng wén tiān xiáng yǐ dì bì jí mǔ zài huì zhōu, nǎi qū zhī, xíng shōu bīng chū hǎi fēng xiàn, suì cì yú lì jiāng pǔ.
宋文天祥以弟璧及母在惠州,乃趨之,行收兵出海豐縣,遂次於麗江浦。
sòng dōu tǒng líng zhèn jí zhuǎn yùn pàn guān wáng dào fū fù guǎng zhōu.
宋都統凌震及轉運判官王道夫復廣州。
sòng zhǔ qiān zhù gāng zhōu, céng yuān zi zhì zì léi zhōu, yǐ wèi cān zhī zhèng shì guǎng xī xuān yù shǐ. shí yuān zi qǐ bīng jù léi zhōu, yuán shuài fǔ yù jiàng, bù tīng, jìn bīng gōng zhī. yuān zi bēn zhì gāng zhōu, suì yǒu shì mìng.
宋主遷駐岡洲,曾淵子至自雷州,以為參知政事、廣西宣諭使。時淵子起兵據雷州,元帥府諭降,不聽,進兵攻之。淵子奔至岡洲,遂有是命。
xià, sì yuè, yǐ mǎo, mìng yuán shuài liú guó jié jiāng wàn rén běi zhēng.
夏,四月,乙卯,命元帥劉國傑將萬人北征。
bǐng chén, zhào yǐ yún nán jiāng tǔ kuàng yuǎn, wèi jiàng zhě duō, qiān jūn wàn rén jìn tǎo.
丙辰,詔以雲南疆土曠遠,未降者多,簽軍萬人進討。
wù wǔ, yǐ jiāng nán tǔ kòu qiè fā, rén xīn wèi ān, mìng xíng zhōng shū shěng zuǒ chéng xià guì děng fēn dào fǔ zhì, jiǎn hé qián liáng, chá jùn xiàn bèi hàn zāi shèn zhě. lì lián néng zhě, jǔ yǐ wén, qí tān cán bù shèng rèn zhě, hé bà zhī.
戊午,以江南土寇竊發,人心未安,命行中書省左丞夏貴等分道撫治,檢核錢糧,察郡縣被旱災甚者。吏廉能者,舉以聞,其貪殘不勝任者,劾罷之。
jiǎ zǐ, mìng bù hā liú zhèn xī chuān. xún jūn zhī shù xī chuān zhě qiǎn hái.
甲子,命布哈留鎮西川。巡軍之戍西川者遣還。
lì yún nán, hú nán èr zhuǎn yùn shǐ.
立雲南,湖南二轉運使。
yǐ shí yǔ zhān zú, shāo chí jiǔ jìn, mín zhī shuāi jí yǐn yào zhě, guān wèi yùn niàng, liàng gěi zhī.
以時雨霑足,稍馳酒禁,民之衰疾飲藥者,官為醞釀,量給之。
wù chén, sòng zhǔ cú yú gāng zhōu, nián shí yī. qún chén duō yù sàn qù, lù xiù fū yuē: dù zōng huáng dì yī zi shàng zài, jiāng yān zhì zhī! gǔ rén yǒu yǐ yī lǚ yǐ chéng zhōng xìng zhě, jīn bǎi guān yǒu sī jiē jù, shì zú shù wàn, tiān ruò wèi yù jué sòng, cǐ qǐ bù kě wèi guó jùn? nǎi yǔ zhòng gòng lì wèi wáng bǐng, nián bā suì yǐ.
戊辰,宋主殂於岡州,年十一。群臣多欲散去,陸秀夫曰:「度宗皇帝一子尚在,將焉置之!古人有以一旅以成中興者,今百官有司皆具,士卒數萬,天若未欲絕宋,此豈不可為國郡?」乃與眾共立衛王昺,年八歲矣。
fāng dēng tán lǐ jiē, yù niǎn suǒ xiàng, yǒu huáng lóng zì hǎi zhōng jiàn, jì rù gōng, yún yīn bù jué. shàng qián zhǔ shì yuē yù wén zhāo wǔ mǐn xiào huáng dì, miào hào duān zōng. yáng tài fēi réng tóng tīng zhèng.
方登壇禮皆,御輦所向,有黃龍自海中見,既入宮,雲陰不絕。上前主諡曰裕文昭武愍孝皇帝,廟號端宗。楊太妃仍同聽政。
shí chén yí zhōng rù zhàn chéng, rì hòu qí hái cháo, jìng bù zhì. zhāng shì jié bǐng zhèng, ér xiù fū bì zhù zhī. wài chóu jūn lǚ, nèi diào gōng yì, fán yǒu shù zuò, jǐn chū qí shǒu, suī cōng jù liú lí zhōng, yóu rì shū dà xué zhāng jù yǐ quàn jiǎng.
時陳宜中入占城,日候其還朝,竟不至。張世傑秉政,而秀夫裨助之。外籌軍旅,內調工役,凡有述作,盡出其手,雖匆遽流離中,猶日書《大學章句》以勸講。
gēng chén, qiǎn shǐ zhì háng zhōu, qǔ zài guān shū jí bǎn kè zhì jīng shī, cóng xǔ héng zhī yán yě.
庚辰,遣使至杭州,取在官書籍板刻至京師,從許衡之言也。
rén wǔ, lì xíng zhōng shū shěng yú jiàn kāng fú.
壬午,立行中書省於建康符。