huò wèn: nán zhèng zhòng sī tiān, běi zhèng lí sī dì, jīn hé liáo yě? yuē: jìn xī jìn hé. shú zhòng? shú lí? yuē: xī jìn zhòng, hé jìn lí. huò wèn huáng dì zhōng shǐ. yuē: tuō yě. xī zhě sì shì zhì shuǐ tǔ, ér wū bù duō yǔ biǎn què, lú rén yě, ér yī duō lú. fū yù chóu wěi zhě bì jiǎ zhēn. yǔ hū? lú hū? zhōng shǐ hū? huò wèn hún tiān. yuē: là xià hóng yíng zhī, xiān yú wàng rén dù zhī, gěng zhōng chéng xiàng zhī, jǐ hū! jǐ hū! mò zhī néng wéi yě. qǐng wèn gài tiān. yuē: gài zāi! gài zāi! yīng nán wèi jǐ yě. huò wèn: zhào shì duō shén, hé yě? yuē: shén guài máng máng, ruò cún ruò wáng, shèng rén màn yún. huò wèn: zi xū zhǒng lí shú xián? yuē: xū yě, bǐ wú zuò luàn, pò chǔ rù yǐng, biān shī, jí guǎn, jiē bù yóu dé. móu yuè jiàn qí bù shì, bù néng qù, zú yǎn zhī. zhǒng lí bù qiáng jiàn ér shān qī, bǐ qí jūn qū shè jì zhī líng ér tóng pú, yòu zhōng bì wú, xián jiē bù zú shào yě, zhì lí cè zhǒng ér dùn, féi yǐ zāi! huò wèn chén shèng wú guǎng. yuē: luàn. yuē: bù ruò shì zé qín bù wáng. yuē: wáng qín hū? kǒng qín wèi wáng ér xiān wáng yǐ. huò wèn: liù guó bìng, qí yǐ jiǔ yǐ. yī bìng yī chōu, qì shǐ huáng sān zài ér xián, shí jī dì bǎo rén shì hū? yuē: jù. qǐng wèn shì. yuē: xiào gōng yǐ xià, qiáng bīng lì nóng, yǐ cán shí liù guó, shì yě. bǎo. yuē: dōng gōu dà hé, nán zǔ gāo shān, xī cǎi yōng liáng, běi lǔ jīng yín, biàn zé shēn, fǒu zé pán, bǎo yě. jī. yuē: shǐ huáng fāng fǔ, jiāng xiāng fāng dāo, liù guó fāng mù, jiāng xiāng fāng ròu, jī yě. huò wèn: qín bó liè wèi hóu wèi, zú tūn tiān xià, ér nǎn céng wú yǐ zhì hū? yuē: tiān zǐ zhì gōng hóu bó zǐ nán yě, yōng jié. jié mò chà yú tiě, tiě mò zhòng yú jì, jì mò zhòng yú dì, dì mò zhòng yú tiān, zé xiāng wén xuān líng qí zhào yě. xī zhě, xiāng gōng shǐ tiě, xī zhì yǐ jì bái dì wén xuān líng zōng, xìng fū mì shàng xià, yòng shì sì dì, ér tiān wáng bù kuāng, fǎn zhì wén wǔ zuò. shì yǐ sì jiāng zhī nèi gè yǐ qí lì lái qīn, rǎng jī jí gǔ, ér nǎn dú hé yǐ zhì qín hū? huò wèn: yíng zhèng èr shí liù zài, tiān xià shàn qín. qín shí wǔ zài ér chǔ, chǔ wǔ zài ér hàn. wǔ shí zài zhī jì, ér tiān xià sān shàn, tiān xié? rén xié? yuē: jù. zhōu jiàn zǐ dì, liè míng chéng, bān wǔ jué, liú zhī shí èr, dāng shí suī yù hàn, dé hū? liù guó chī chī, wèi yíng ruò jī, zú zhī píng yíng. yíng shàn qí zhèng, gù tiān xià shàn qín. qín shī qí yóu, bà hóu zhì shǒu, shǒu shī qí wēi, tiān xià gū kuí. xiàng shì bào qiáng, gǎi zǎi hóu wáng, gù tiān xià shàn chǔ. shàn chǔ zhī yuè, yǒu hàn chuàng yè shān nán, fā jī sān qín, pò xiàng shān dōng, gù tiān xià shàn hàn: tiān yě. rén. yuē: jiān cái shàng quán, yòu jì zuǒ shù, dòng jǐn yú shí, rén yě. tiān bù rén bù yīn, rén bù tiān bù chéng.
或問:「南正重司天,北正黎司地,今何僚也?」曰:「近羲近和。」「孰重?孰黎?」曰:「羲近重,和近黎。」或問「黃帝終始」。曰:「托也。昔者姒氏治水土,而巫步多禹;扁鵲,盧人也,而醫多盧。夫欲讎偽者必假真。禹乎?盧乎?終始乎?」或問「渾天」。曰:「落下閎營之,鮮于妄人度之,耿中丞象之,幾乎!幾乎!莫之能違也。」「請問『蓋天』。」曰:「蓋哉!蓋哉!應難未幾也。」或問:「趙世多神,何也?」曰:「神怪茫茫,若存若亡,聖人曼雲。」或問:「子胥、種、蠡孰賢?」曰:「胥也,俾吳作亂,破楚入郢,鞭屍,藉館,皆不由德。謀越諫齊不式,不能去,卒眼之。種、蠡不強諫而山棲,俾其君詘社稷之靈而童僕,又終斃吳,賢皆不足邵也,至蠡策種而遁,肥矣哉!」或問「陳勝、吳廣」。曰:「亂。」曰:「不若是則秦不亡。」曰:「亡秦乎?恐秦未亡而先亡矣。」或問:「六國並,其已久矣。一病一瘳,迄始皇三載而咸,時激、地保、人事乎?」曰:「具。」「請問事。」曰:「孝公以下,強兵力農,以蠶食六國,事也。」「保。」曰:「東溝大河,南阻高山,西采雍、梁,北鹵涇垠,便則申,否則蟠,保也。」「激。」曰:「始皇方斧,將相方刀,六國方木,將相方肉,激也。」或問:「秦伯列為侯衛,卒吞天下,而赧曾無以制乎?」曰:「天子制公侯伯子男也,庸節。節莫差於僣,僣莫重於祭,祭莫重於地,地莫重於天,則襄、文、宣、靈其兆也。昔者,襄公始僣,西畤以祭白帝;文、宣、靈宗,興鄜、密、上、下,用事四帝,而天王不匡,反致文、武胙。是以四疆之內各以其力來侵,攘肌及骨,而赧獨何以制秦乎?」或問:「贏政二十六載,天下擅秦。秦十五載而楚,楚五載而漢。五十載之際,而天下三擅,天邪?人邪?」曰:「具。周建子弟,列名城,班五爵,流之十二,當時雖欲漢,得乎?六國蚩蚩,為嬴弱姬,卒之屏營。嬴擅其政,故天下擅秦。秦失其猷,罷侯置守,守失其微,天下孤睽。項氏暴強,改宰侯王,故天下擅楚。擅楚之月,有漢創業山南,發跡三秦,迫項山東,故天下擅漢:天也。」「人。」曰:「兼才尚權,右計左數,動謹於時,人也。」天不人不因,人不天不成。
huò wèn: chǔ bài gāi xià, fāng sǐ, yuē: tiān yě. liàng hū? yuē: hàn qū qún cè, qún cè qū qún lì. chǔ duì qún cè ér zì qū qí lì. qū rén zhě kè, zì qū zhě fù. tiān hé gù yān. huò wèn: qín chǔ jì wèi tiān diǎn mìng yǐ, qín yì bà shàng, chǔ fēn jiāng xī, xìng fèi hé sù hū? yuē: tiān zuò guāng dé ér yǔn míng tè. xī zài yǒu xióng gāo yáng gāo xīn táng yú sān dài, xián yǒu xiǎn yì, gù tiān zuò zhī, wèi shén míng zhǔ, qiě zhe zài tiān tíng, shì shēng mín zhī yuàn yě, jué xiǎng guó jiǔ zhǎng. ruò qín chǔ qiáng xì zhèn pū, tāi jí sān zhèng, bō qí nüè yú lí miáo, zǐ dì qiě yù sàng zhī, kuàng yú mín hū? kuàng yú guǐ shén hū? fèi wèi sù yě! huò wèn: zhòng ní dà shèng, zé tiān hé bù zuò? yuē: wú tǔ. rán zé shùn yǔ yǒu tǔ hū? yuē: shùn yǐ yáo zuò tǔ, yǔ yǐ shùn zuò tǔ. huò wèn shèng rén biǎo lǐ. yuē: wēi yí wén cí, biǎo yě dé xíng zhōng xìn, lǐ yě. huò wèn: yì dì chū jiǎo, liú kān nán yáng, xiàng jiù hé běi. èr fāng fēn bēng, yī lí yī hé, shè qín dé rén, rú hé? yuē: rén wú wèi qín yě, sàng qí líng jiǔ yǐ. hán xìn qíng bù jiē jiàn lì, nán miàn chēng gū, zú qióng shí lù, wú nǎi wù hū? huò yuē: wù zé wú míng, rú hé? yuē: míng zhě, wèi lìng míng yě. zhōng bù zhōng ér gōng nì, yān yōu lìng? huò wèn chún yú yuè. yuē: jì qū. qǐng wèn. yuē: shǐ huáng fāng hǔ liè ér xiāo zhé, shì shì yóu là ròu yě. yuè yǔ kàng méi, zhōng wú náo cí, kě wèi jì yǐ. shì wú wàng zhī guó, shí wú wàng zhī sù, fēn wú wàng zhī ráo, zì lìng zhī jiān ér bù wéi, kě wèi qū yǐ. huò wèn: máo jiāo lì jǐng gàn zhī sǐ, shǐ shǐ huáng fèng xū zuǒ zhī chéng. cài shēng yù ān xiàng xián yáng, bù néng yí, yòu hēng zhī, qí zhě wèi biàn yǔ? yuē: shēng shě qí mù hóu ér wèi rén mù hóu, hēng bù yì yí hū? jiāo nì jié ér shùn shǒu zhī, suī biàn, mó hǔ yá yǐ! huò wèn: gān luó zhī wù lǚ bù wéi, zhāng pì jiàng zhī jué píng bó, jiē yǐ shí èr líng, wù liáng hū? yuē: cái yě wù liáng, bù bì fù zǔ. huò wèn: lì shí qí shuō chén liú, xià áo cāng, shuō qí, bà lì xià jūn, hé biàn yě? hán xìn xí qí, yǐ shēn zhī dǐng, hé nè yě. yuē: fū biàn yě zhě, zì biàn yě. rú biàn rén, jǐ yǐ! huò wèn: kuǎi tōng dǐ hán xìn, bù néng xià, yòu kuáng zhī. yuē: fāng zāo xìn bì, rú qí dǐ! yuē: xī kě dǐ hū? yuē: xián zhě sī lǐ, xiǎo rén sī xī, kuàng fǔ jiàn hū? huò wèn: lǐ sī jǐn zhōng, hú hài jí xíng, zhōng hū? yuē: sī yǐ liú kè, zhì zuò xiāng, yòng kuáng rén zhī yán, cóng fú dà hǎi, lì zhào gāo zhī xié shuō, fèi shā qiū zhī zhèng, ā yì dū zé, yān yòng zhōng? huò? yuē: shǐ yuán zhī chū, yōng shǎo dì zhī wēi, cuī yàn shàng guān zhī fēng, chù fèi xìng zhī fēn, táng táng hū zhōng, nán yǐ zāi! zhì xiǎn, bù zhōng yǐ. huò wèn: féng táng miàn wén dì dé lián pō lǐ mù bù néng yòng yě, liàng hū? yuē: bǐ jiāng yǒu jī yě.
或問:「楚敗垓下,方死,曰:『天也。』諒乎?」曰:「漢屈群策,群策屈群力。楚憞群策而自屈其力。屈人者克,自屈者負。天曷故焉。」或問:「秦、楚既為天典命矣,秦縊灞上,楚分江西,興廢何速乎?」曰:「天胙光德而隕明忒。昔在有熊、高陽、高辛、唐、虞、三代,咸有顯懿,故天胙之,為神明主,且著在天庭,是生民之願也,厥饗國久長。若秦、楚強鬩震撲,胎藉三正,播其虐於黎苗,子弟且欲喪之,況於民乎?況於鬼神乎?廢未速也!」或問:「仲尼大聖,則天曷不胙?」曰:「無土。」「然則舜、禹有土乎?」曰:「舜以堯作土,禹以舜作土。」或問「聖人表里」。曰:「威儀文辭,表也;德行忠信,里也。」或問:「義帝初矯,劉龕南陽,項救河北。二方分崩,一離一合,設秦得人,如何?」曰:「人無為秦也,喪其靈久矣。」韓信、黥布皆劍立,南面稱孤,卒窮時戮,無乃勿乎?或曰:「勿則無名,如何?」曰:「名者,謂令名也。忠不終而躬逆,焉攸令?」或問「淳于越」。曰:「伎曲。」「請問。」曰:「始皇方虎挒而梟磔,噬士猶臘肉也。越與亢眉,終無撓辭,可謂伎矣。仕無妄之國,食無妄之粟,分無妄之橈,自令之間而不違,可謂曲矣。」或問:「茅焦歷井幹之死,使始皇奉虛左之乘。蔡生欲安項咸陽,不能移,又亨之,其者未辯與?」曰:「生舍其木侯而謂人木侯,亨不亦宜乎?焦逆訐而順守之,雖辯,劘虎牙矣!」或問:「甘羅之悟呂不韋,張辟彊之覺平、勃,皆以十二齡,戊、良乎?」曰:「才也戊、良,不必父祖。」或問:「酈食其說陳留,下敖倉,說齊,罷歷下軍,何辯也?韓信襲齊,以身脂鼎,何訥也。」曰:「夫辯也者,自辯也。如辯人,幾矣!」或問:「蒯通抵韓信,不能下,又狂之。」曰:「方遭信閉,如其抵!」曰:「巇可抵乎?」曰:「賢者司禮,小人司巇,況拊鍵乎?」或問:「李斯盡忠,胡亥極刑,忠乎?」曰:「斯以留客,至作相,用狂人之言,從浮大海,立趙高之邪說,廢沙丘之正,阿意督責,焉用忠?」「霍?」曰:「始元之初,擁少帝之微,摧燕、上官之鋒,處廢興之分,堂堂乎忠,難矣哉!至顯,不終矣。」或問:「馮唐面文帝得廉頗、李牧不能用也,諒乎?」曰:「彼將有激也。
qīn qū dì zūn, xìn yà fū zhī jūn, zhì pō mù, hé bù yòng zāi? dé? yuē: zuì bù nú, gōng bù nǚ, guǎn bù xīn, líng bù fén. huò wèn jiāo. yuē: rén. wèn yú ěr. yuē: guāng chū. dòu guàn. yuē: xiōng zhōng. huò wèn xìn. yuē: bù shí qí yán. qǐng rén. yuē: jìn xún xī zhào chéng yīng gōng zǐ chǔ jiù, qín dài fū záo mù gōng zhī cè. wèn yì. yuē: shì dé qí yí zhī wèi yì. huò wèn: jì bù rěn yān, kě wèi yě? yuē: néng zhě wèi zhī, míng zhé bù wèi yě. huò yuē: dāng bù zhī jí, suī míng zhé zhī rú hé? yuē: míng zhé bù zhōng xiàng shì. rú zhōng xiàng shì, yān yōu bì? huò wèn xián. yuē: wèi rén suǒ bù néng. qǐng rén. yuē: yán yuān qián lóu sì hào wéi xuán. wèn zhǎng zhě. yuē: lìn xiàng rú shēn qín ér qū lián pō, luán bù zhī bù bèi, zhū jiā zhī bù dé, zhí bù yí zhī bù xiào, hán ān guó zhī tōng shǐ. huò wèn chén zì dé. yuē: shí tài pú zhī duì, jīn jiāng jūn zhī jǐn, zhāng wèi jiāng jūn zhī shèn, bǐng dài fū zhī bù fá shàn. qǐng wèn chén zì shī. yuē: lǐ èr shī zhī zhí èr, tián qí lián zhī làn shuài, hán féng yì zhī sù xiāo, zhào jīng zhào zhī fàn wèi. huò wèn chí mǎn. yuē: è yī. yáng wáng sūn luǒ zàng yǐ jiǎo shì. yuē: jiǎo shì yǐ lǐ, luǒ hū? rú jiǎo shì, zé gé gōu shàng yǐ. huò wèn zhōu guān? yuē: lì shì. zuǒ shì? yuē: pǐn zǎo. tài shǐ shǐ qiān? yuē: shí lù.
親屈帝尊,信亞夫之軍,至頗、牧,曷不用哉?」「德?」曰:「罪不孥,宮不女,館不新,陵不墳。」或問「交」。曰:「仁。」問「餘、耳」。曰:「光初。」「竇、灌」。曰:「凶終。」或問「信」。曰:「不食其言。」「請人。」曰:「晉荀息、趙程嬰、公子杵臼,秦大夫鑿穆公之側。」問「義」。曰:「事得其宜之謂義。」或問:「季布忍焉,可為也?」曰:「能者為之,明哲不為也。」或曰:「當布之急,雖明哲之如何?」曰:「明哲不終項仕。如終項仕,焉攸避?」或問「賢」。曰:「為人所不能。」「請人。」曰:「顏淵、黔婁、四皓、韋玄。」問「長者」。曰:「藺相如申秦而屈廉頗,欒布之不倍,朱家之不德,直不疑之不校,韓安國之通使。」或問「臣自得」。曰:「石太僕之對,金將軍之謹,張衛將軍之慎,丙大夫之不伐善。」「請問臣自失。」曰:「李貳師之執貳,田祁連之濫帥,韓馮翊之愬蕭,趙京兆之犯魏。」或問「持滿」。曰:「扼欹。」揚王孫倮葬以矯世。曰:「矯世以禮,倮乎?如矯世,則葛溝尚矣。」或問「《周官》」?曰:「立事。」「《左氏》」?曰:「品藻。」「太史史遷」?曰:「實錄。」