strong yīn chéng tāng zhōu wén wáng zhōu wǔ wáng zhōu chéng wáng hàn gāo dì hàn wén dì hàn jǐng dì hàn wǔ dì hàn zhāo dì hàn xuān dì hàn guāng wǔ dì hàn míng dì hàn hé dì strong
殷成湯 周文王 周武王 周成王 漢高帝 漢文帝 漢景帝 漢武帝漢昭帝 漢宣帝 漢光武帝 漢明帝 漢和帝

yīn chéng tāng
◇殷成湯

chūn qiū yuán mìng bāo yuē: tāng bì sì zhǒu, shì wèi shén zhǒu.
《春秋元命苞》曰：湯臂四肘，是謂神肘。

shàng shū xuán jī qián yuē: tāng shòu jīn fú dì lù, bái láng xián gōu rù yīn cháo.
《尚書璇璣鈐》曰：湯受金符帝籙，白狼銜鈎入殷朝。

shàng shū zhōng hòu yuē: tiān yǐ zài bó, zhū lín guó qiǎng fù guī dé, dōng guān hū luò, jiàng sān fēn bì, huáng yú shuāng yuè, chū jì yú tán, huà wèi hēi yù, chì lēi yuē: xuán jīng tiān yǐ, shòu shén fú, fá jié kè.
《尚書·中候》曰：天乙在亳，諸鄰國襁負歸德，東觀乎雒，降三分璧，黃魚雙躍，出濟於壇，化為黑玉，赤勒曰：玄精天乙，受神福，伐桀克。

shàng shū tāng shì yuē: yī yǐn xiāng tāng fá jié, shēng zì ér, suì yǔ jié zhàn yú míng tiáo zhī yě.
尚書湯誓曰：伊尹相湯伐桀，升自陑，遂與桀戰於鳴條之野。

chūn qiū yuán mìng bāo yuē: tāng zhī shí, qí mín dà lè, qí jiù zhī yú huàn hài, gù lè míng dà hù, hù zhě jiù yě, yī yún, fú dōu gǎn bái qì ér shēng tāng.
《春秋元命苞》曰：湯之時，其民大樂，其救之於患害，故樂名大護，護者救也，一雲，扶都感白氣而生湯。

zhōu shū yuē: tāng fàng jié ér guī yú bó, sān qiān zhū hóu dà huì, tāng qǔ tiān zǐ zhī xǐ, zhì zhī yú tiān zǐ zhī zuò zuǒ, fù ér zài bài, cóng zhū hóu zhī wèi, tāng yuē: cǐ tiān zǐ zhī wèi, yǒu dào zhě kě yǐ chù zhī yǐ, fū tiān xià fēi yī jiā zhī yǒu yě, yǒu dào zhě zhī yǒu yě, gù tiān xià zhě, wéi yǒu dào zhě lǐ zhī, wéi yǒu dào zhě yí chù zhī, tāng yǐ cǐ sān ràng, sān qiān zhū hóu, mò gǎn jí wèi, rán hòu tāng jí tiān zǐ zhī wèi.
《周書》曰：湯放桀而歸於亳，三千諸侯大會，湯取天子之璽，置之於天子之座左，復而再拜，從諸侯之位，湯曰：此天子之位，有道者可以處之矣，夫天下非一家之有也，有道者之有也，故天下者，唯有道者理之，唯有道者宜處之，湯以此三讓，三千諸侯，莫敢即位，然後湯即天子之位。

mèng zǐ yuē: tāng jū bó, yǔ gé bó wèi lín, gé bó bù sì, tāng shǐ rén wèn, hé wèi bù sì, yuē: wú yǐ gōng xī shēng, tāng yí zhī niú yáng, gé bó dé ér shí zhī. yòu bù sì, tāng yòu wèn zhī, yuē: wú yǐ gōng zī shèng, tāng shǐ bó mín wèi zhī gēng, lǎo ruò kuì shí, gé bó lǜ zhòng yào qí jiǔ ròu shǔ jì zhě, zhē ér duó zhī, bù yǐ yōng shòu zhě zé shā zhī, yǒu yī tóng zǐ, yǐ shǔ ròu xiǎng, shā ér duó yān, tāng nǎi xìng shī fá gé bó, tiān xià wén zhī, jiē yuē: fēi fù tiān xià yě, wèi pǐ fū pǐ fù bào chóu yě.
《孟子》曰：湯居亳，與葛伯為鄰，葛伯不祀，湯使人問，何為不祀，曰：無以供犧牲，湯遺之牛羊，葛伯得而食之。又不祀，湯又問之，曰：無以供粢盛，湯使亳民為之耕，老弱饋食，葛伯率眾要其酒肉黍稷者，遮而奪之，不以饔授者則殺之，有一童子，以黍肉餉，殺而奪焉，湯乃興師伐葛伯，天下聞之，皆曰：非富天下也，為疋夫疋婦報讎也。

lǚ shì chūn qiū yuē: chéng tāng zhī shí, yǒu gǔ shēng yú tíng, hūn shēng, zhì dàn ér dà hé gǒng, shǐ qǐng bo qí gù, tāng tuì bo zhě yuē: wú wén xiáng zhě fú zhī xiān yě, jiàn xiáng ér wèi bù shàn, zé fú bù zhì, yāo zhě huò zhī xiān yě, jiàn yāo ér wèi shàn, zé huò bù zhì, yú shì zǎo cháo yàn tuì, wèn jí diào sàng, wù zhèn fǔ bǎi xìng, sān rì ér gǔ wáng, shàng shū dà chuán yuē: xià rén yǐn jiǔ, zuì zhě chí bù zuì zhě, bù zuì zhě chí zuì zhě, xiāng hè ér gē yuē: hé guī yú bó, hé guī yú bó shàng, bó yì dà yǐ, gù yī yǐn tuì ér xián jū, shēn tīng lè shēng, sī qí gù yě, shì shí yī yǐn shì jié. gèng yuē: jué xī jiào xī, wú dà mìng gé xī, jué xī wèi xiān zhī zhě, jiào xī wèi zhí dào zhě yě, gé, zhì yě, wú, yǔ jié yě. qù bù shàn ér jiù shàn, hé lè xī, yī yǐn rù gào yú jié yuē: dà mìng zhī wáng yǒu rì yǐ, jié yǎ xiào yuē: tiān zhī yǒu rì, yóu wú zhī yǒu mín yě, rì wáng, wú yì wáng yǐ, shì yǐ yī yǐn suì qù xià shì tāng.
《呂氏春秋》曰：成湯之時，有穀生於庭，昏生，至旦而大合拱，史請卜其故，湯退卜者曰：吾聞祥者福之先也，見祥而為不善，則福不至，妖者禍之先也，見妖而為善，則禍不至，於是早朝晏退，問疾弔喪，務鎮撫百姓，三日而穀亡，尚書大傳曰：夏人飲酒，醉者持不醉者，不醉者持醉者，相和而歌曰：盍歸於亳，盍歸於亳上，亳亦大矣，故伊尹退而閒居，深聽樂聲，［思其故也，是時伊尹仕桀。］更曰：覺兮較兮，吾大命格兮，［覺兮謂先知者，較兮謂直道者也，格，至也，吾，語桀也。］去不善而就善，何樂兮，伊尹入告於桀曰：大命之亡有日矣，桀啞笑曰：天之有日，猶吾之有民也，日亡，吾亦亡矣，是以伊尹遂去夏適湯。

shuō yuàn yuē: tāng yù fá jié, yī yǐn qǐng qiě fá gòng zhí, yǐ guān xià dòng, jié nù, qǐ jiǔ yí zhī shī, yī yǐn yuē: wèi kě, bǐ shàng néng qǐ jiǔ yí zhī shī, shì zuì zài wǒ yě, tāng nǎi xiè qǐng fú, rù gòng zhí, míng nián. yòu fá gòng zhí, jié qǐ jiǔ yí zhī shī, jiǔ yí zhī shī bù qǐ, yī yǐn yuē: kě yǐ, tāng nǎi xìng shī fá jié, cán zhī, qiān yú nán cháo.
《說苑》曰：湯欲伐桀，伊尹請且乏貢職，以觀夏動，桀怒，起九夷之師，伊尹曰：未可，彼尚能起九夷之師，是罪在我也，湯乃謝請服，入貢職，明年。又乏貢職，桀起九夷之師，九夷之師不起，伊尹曰：可矣，湯乃興師伐桀，殘之，遷於南巢。

dì wáng shì jì yuē: chéng tāng yī míng dì yǐ, fēng xià ruì shàng, jù shēn ér yáng shēng, zhǎng jiǔ chǐ, yǒu shèng dé, zhū hóu yǒu bù yì zhě, tāng cóng ér zhēng zhī, zhū qí jūn, diào qí mín, tiān xià xián yuè, gù dōng zhēng zé xī yí yuàn, nán zhēng zé běi dí yuàn, yuē: xī wèi ér hòu wǒ, fán èr shí qī zhēng ér dé shī yú zhū hóu, chū jiàn luó zhě, fāng zhù yuē: cóng tiān xià zhě, cóng dì chū zhě, sì fāng lái zhě, jiē rù wú luó, tāng yuē: xī, jǐn zhī yǐ, fēi jié qí shú néng wèi cǐ zāi, nǎi mìng jiě qí sān miàn, ér zhì qí yī miàn, gèng jiào zhī zhù yuē: yù zuǒ zhě zuǒ, yù yòu zhě yòu, yù gāo zhě gāo, yù xià zhě xià, wú qǔ qí fàn mìng zhě, hàn nán zhū hóu wén zhī, xián yuē: tāng zhī dé zhì yǐ, zé jí qín shòu, kuàng yú rén hū, yī shí guī zhě sān shí liù guó, jí xià jié wú dào, zuì jiàn zhě, tāng shǐ rén kū zhī, jié qiú tāng shǐ yú xià tái, ér hòu shì zhī, zhū hóu yóu shì xián pàn jié fù tāng, tóng rì gòng zhí zhě wǔ bǎi guó, sān nián ér tiān xià xián fú, tāng zì fá jié hòu, dà hàn qī nián, yīn shǐ bo yuē: dāng yǐ rén dǎo, tāng yuē: wú suǒ wèi qǐng yǔ zhě mín yě, ruò bì yǐ rén dǎo, wú qǐng zì dāng, suì zhāi jiè, jiǎn fà duàn zhǎo, yǐ jǐ wèi shēng, dǎo yú sāng lín zhī shè, yán wèi yǐ ér dà yǔ, fāng shù qiān lǐ, tāng jiàn tiān zǐ wèi shí sān nián, nián bǎi suì ér bēng.
《帝王世紀》曰：成湯一名帝乙，豐下銳上，倨身而揚聲，長九尺，有聖德，諸侯有不義者，湯從而征之，誅其君，吊其民，天下咸悅，故東征則西夷怨，南征則北狄怨，曰：奚為而後我，凡二十七征而德施於諸侯，出見羅者，方祝曰：從天下者，從地出者，四方來者，皆入吾羅，湯曰：嘻，盡之矣，非桀其孰能為此哉，乃命解其三面，而置其一面，更教之祝曰：欲左者左，欲右者右，欲高者高，欲下者下，吾取其犯命者，漢南諸侯聞之，咸曰：湯之德至矣，澤及禽獸，況於人乎，一時歸者三十六國，及夏桀無道，罪諫者，湯使人哭之，桀囚湯使於夏台，而後釋之，諸侯由是咸叛桀附湯，同日貢職者五百國，三年而天下咸服，湯自伐桀後，大旱七年，殷史卜曰：當以人禱，湯曰：吾所為請雨者民也，若必以人禱，吾請自當，遂齋戒，剪髮斷爪，以己為牲，禱於桑林之社，言未已而大雨，方數千里，湯踐天子位十三年，年百歲而崩。

zàn wèi chén wáng cáo zhí yīn tāng zàn yuē: yīn tāng fá xià, zhū hóu zhèn yǎng, fàng jié míng tiáo, nán miàn yǐ wáng, sāng lín zhī dǎo, yán zāi kè cháng, yī yǐn zuǒ zhì, kě wèi xián xiāng.
【贊】魏陳王曹植殷湯贊曰：殷湯伐夏，諸侯振仰，放桀鳴條，南面以王，桑林之禱，炎災克償，伊尹佐治，可謂賢相。

yòu tāng dǎo sāng lín zàn yuē: wéi yīn zhī shì, yán hàn qī nián, tāng dǎo sāng lín, qí fú yú tiān, jiǎn fà lí zhǎo, zì yǐ wèi shēng, huáng líng gǎn yīng, shí yǔ yǐ líng.
又湯禱桑林贊曰：惟殷之世，炎旱七年，湯禱桑林，祈福於天，剪髮離爪，自以為牲，皇靈感應，時雨以零。

zhōu yǔ xìn tāng jiě wǎng zàn yuē: lián zhū liǎng qǐ, hé yù shuāng chén, gǔ wèi xiáng shù, sāng chéng lè lín, sān fāng luò wǎng, yī miàn qū qín, dé yǐ xíng zhèng, rén hū yòng xīn.
周庾信湯解網贊曰：連珠兩起，合玉雙沉，穀為祥樹，桑成樂林，三方落網，一面驅禽，德以行政，仁乎用心。

zhōu wén wáng
◇周文王

chūn qiū yuán mìng bāo yuē: wén wáng sì rǔ, shì wèi hán liáng, gài fǎ jiǔ qí, bù ēn shū míng, jiǔ zhě rǔ yě, néng rǔ tiān xià, bù ēn zhī wèi yě.
《春秋元命苞》曰：文王四乳，是謂含良，蓋法酒旗，布恩舒明，［酒者乳也，能乳天下，布恩之謂也。］

zhōu shū yuē: wén wáng zài hào, zhào tài zǐ fā yuē: wǒ shēn lǎo yǐ, wú yǔ rǔ, wǒ suǒ bǎo yǔ wǒ suǒ shǒu, chuán zhī zǐ sūn, wú hòu dé ér guǎng huì, bù wèi jiāo chǐ, bù wèi tài mí, tóng niú bù fú, tóng mǎ bù chí, tǔ bù shī qí yí, wàn wù bù shī qí xìng, tiān xià bù shī shí, yǐ chéng wàn cái, wàn cái yǐ chéng, mù yǐ wèi rén, tiān xià lì zhī ér wù dé, shì wèi dà rén.
《周書》曰：文王在鎬，召太子發曰：我身老矣，吾語汝，我所保與我所守，傳之子孫，吾厚德而廣惠，不為驕侈，不為泰靡，童牛不服，童馬不馳，土不失其宜，萬物不失其性，天下不失時，以成萬材，萬材已成，牧以為人，天下利之而勿德，是謂大仁。

mò zǐ yuē: chì niǎo xián guī, jiàng zhōu zhī qí shè, yuē: mìng zhōu wén wáng fá yīn.
《墨子》曰：赤鳥銜珪，降周之歧社，曰：命周文王伐殷。

hán zǐ yuē: xī wén wáng qǐng rù luò xī dì chì rǎng zhī guó fāng qiān lǐ, yǐ jiě páo luò zhī xíng, tiān xià jiē shuō, zhòng ní yuē: dà zāi wén wáng, qīng qiān shèng zhī guó, ér qǐng jiě páo luò zhī xíng.
《韓子》曰：昔文王請入雒西地赤壤之國方千里，以解炮烙之刑，天下皆說，仲尼曰：大哉文王，輕千乘之國，而請解炮烙之刑。

hán shī wài chuán yuē: xī zhōu wén wáng qǐn jí wǔ rì ér dì dòng, dōng xī nán běi, bù chū sì jiāo, yǒu sī qǐng yuē: chén wén dì zhī dòng wèi rén zhǔ yě, jīn zhě jūn wáng qǐn jí wǔ rì ér dì dòng, sì miàn bù chū guó jiāo, qún chén jiē kǒng, yuē: qǐng yí zhī, wén wáng yuē: nài hé qí yí zhī yě, duì yuē: xìng shì dòng zhòng, yǐ zēng guó chéng, qí kě yí zhī, wén wáng yuē: fū tiān zhī jiàn yāo, yǐ fá yǒu zuì, wǒ bì yǒu zuì, gù tiān yǐ fá wǒ yě, jīn yòu zhuān xìng shì dòng zhòng, yǐ zēng guó chéng, shì zhòng wú zuì yě, bù kě, qǐng gǎi háng zhòng shàn yí zhī, qí kě yǐ miǎn hū, yú shì suì jǐn qí lǐ zhì pí gé, yǐ jiāo zhū hóu, shì qí cí lìng bì bó, yǐ chū lǐ jùn shì, bān qí jué liè děng jí tián chóu, yǐ shǎng qún chén, xíng wú jǐ hé ér jí zhǐ.
《韓詩外傳》曰：昔周文王寢疾五日而地動，東西南北，不出四郊，有司請曰：臣聞地之動為人主也，今者君王寢疾五日而地動，四面不出國郊，群臣皆恐，曰：請移之，文王曰：奈何其移之也，對曰：興事動眾，以增國城，其可移之，文王曰：夫天之見妖，以伐有罪，我必有罪，故天以罰我也，今又專興事動眾，以增國城，是重吾罪也，不可，請改行重善移之，其可以免乎，於是遂謹其禮祑皮革，以交諸侯，飾其辭令幣帛，以出禮俊士，頒其爵列等級田疇，以賞群臣，行無幾何而疾止。

qín cāo yuē: shòu mìng zhě, wèi wén wáng shòu tiān mìng ér wáng, wén wáng yǐ zhòu shí wèi qí hóu, gōng xiū dào dé, zhí xíng rén yì, bǎi xìng fù qīn, shì shí, zhòu wèi wú dào, kū tāi cuò shè, fèi huài rén rén, tiān tǒng yì yùn, zhū hóu wǎ jiě, jiē guī wén wáng, qí hòu yǒu fèng huáng xián shū yú wén wáng zhī jiāo, wén wáng yuē: yīn dì wú dào, nüè luàn tiān xià, huáng mìng yǐ yí, bù dé fù jiǔ, nǎi zuò fèng huáng zhī gē, qí zhāng yuē: yì yì xiáng xiáng, bǐ luán huáng xī, xián shū lái yóu, yǐ mìng chāng xī, zhān tiān àn tú, yīn jiāng wáng xī, cāng cāng hào tiān, shǐ yǒu méng xī, shén lián jīng hé, móu yú fáng xī.
《琴操》曰：受命者，謂文王受天命而王，文王以紂時為歧侯，躬脩道德，執行仁義，百姓附親，是時，紂為無道，刳胎斮涉，廢壞仁人，天統易運，諸侯瓦解，皆歸文王，其後有鳳皇銜書於文王之郊，文王曰：殷帝無道，虐亂天下，皇命已移，不得復久，乃作鳳皇之歌，其章曰：翼翼翔翔，彼鸞皇兮，銜書來游，以命昌兮，瞻天案圖，殷將亡兮，蒼蒼昊天，始有萌兮，神連精合，謀於房兮。

yòu yuē: wén wáng bèi xiū dào dé, bǎi xìng qīn fù, wén wáng yǒu èr zi, zhōu gōng wǔ wáng, jiē shèng, shì shí, chóng hóu hǔ yǔ wén wáng liè wèi zhū hóu, dé bù jí wén wáng, cháng jí dù zhī, nǎi zèn wén wáng yú zhòu yuē: xī bó chāng shèng rén yě, zhǎng zi fā zhōng zǐ dàn jiē shèng rén yě, sān shèng hé móu, jūn qí lǜ zhī, nǎi qiú wén wáng yú yǒu lǐ, jiāng yù shā zhī, yú shì wén wáng sì chén sàn yí shēng děng, zhōu liú hǎi nèi, jīng lì fēng tǔ, dé měi nǚ èr rén, shuǐ zhōng dà bèi, bái mǎ zhū liè, yǐ xiàn yú zhòu, chén yú zhōng tíng, zhòu lì chū xī bó, wén wáng zài yǒu lǐ shí, yǎn yì bā guà yǐ liù shí sì, zuò yù è zhī cí, kùn yú shí, jù yú jí lí, nǎi shēn fèn yǐ zuò gē yuē: yīn dào hùn hùn, jìn zhuó fán xī, zhū zǐ xiāng hé, bù bié fēn xī, mí luàn shēng sè, xìn chán yán xī, yán yán zhī nüè, shǐ wǒ qiān xī, yōu bì láo jǐng, yóu qí yán xī, gòu wǒ sì rén, yōu qín qín xī.
又曰：文王備修道德，百姓親附，文王有二子，周公武王，皆聖，是時，崇侯虎與文王列為諸侯，德不及文王，常嫉妒之，乃譖文王於紂曰：西伯昌聖人也，長子發中子旦皆聖人也，三聖合謀，君其慮之，乃囚文王於羑里，將欲殺之，於是文王四臣散宜生等，周流海內，經歷豐土，得美女二人，水中大貝，白馬朱鬛，以獻於紂，陳於中庭，紂立出西伯，文王在羑里時，演易八卦以六十四，作郁厄之辭，困於石，據於蒺藜，乃申憤以作歌曰：殷道溷溷，浸濁煩兮，朱紫相合，不別分兮，迷亂聲色，信讒言兮，炎炎之虐，使我愆兮，幽閉牢阱，由其言兮，遘我四人，憂勤勤兮。

lùn héng yuē: wén wáng yǐn jiǔ qiān zhōng, kǒng zǐ bǎi gū, yán shèng rén néng yǐ dé chí jiǔ yě, rú yī zuò qiān zhōng bǎi gū, cǐ jiǔ tú, fēi shèng rén yě.
《論衡》曰：文王飲酒千鍾，孔子百觚，言聖人能以德持酒也，如一坐千鍾百觚，此酒徒，非聖人也。

dì wáng shì jì yuē: wén wáng chāng, lóng yán hǔ jiān, shēn zhǎng shí chǐ, kūn yǒu sì rǔ, jìng lǎo cí yòu, yàn cháo bù shí, yǐ yán sì fāng zhī shì, shì yǐ dà zhēn zhēn hóng yāo sàn yí shēng nán gōng shì zhī shǔ xián zhì, shì wèi sì chén, wén wáng suī zài zhū hóu zhī wèi, xí fù wèi xī bó, zhòu jì qiú wén wáng, wén wáng zhī zhǎng zǐ yuē bó yì kǎo, zhì yú yīn, wèi zhòu yù, zhòu pēng yǐ wèi gēng, cì wén wáng, yuē: shèng rén dāng bù shí qí zi gēng, wén wáng dé ér shí zhī, zhòu yuē: shuí wèi xī bó shèng zhě, shí qí zi gēng, shàng bù zhī yě.
《帝王世紀》曰：文王昌，龍顏虎肩，身長十尺，焜有四乳，敬老慈幼，晏朝不食，以延四方之士，是以大〈真真〉閎夭散宜生南宮适之屬咸至，是為四臣，文王雖在諸侯之位，襲父為西伯，紂既囚文王，文王之長子曰伯邑考，質於殷，為紂御，紂烹以為羹，賜文王，曰：聖人當不食其子羹，文王得而食之，紂曰：誰謂西伯聖者，食其子羹，尚不知也。

zàn wèi chén wáng cáo zhí wén wáng zàn yuē: yú hè shèng dé, shí wéi wén wáng, sān fēn yǒu èr, yóu fù shì shāng, huà jiā yú ruì, bàng jì sì fāng, wáng yè kè zhāo, wǔ sì suì guāng.
【贊】魏陳王曹植文王贊曰：於赫聖德，寔惟文王，三分有二，猶復事商，化加虞芮，傍暨四方，王業克昭，武嗣遂光。

yòu wén wáng chì què zàn yuē: xī bó jī dé, tiān mìng yōu gù, chì què xián shū, yuán jí chāng hù, ruì wèi tiān shǐ, hé qì suǒ zhì, jiē ěr hòu wáng, chāng qī ér zhì, zhōu yǔ xìn wén wáng jiàn lǚ shàng zàn yuē: yán guī yǎng lǎo, chuí diào xī chuān, àn zhǐ pán shí, xī wéi xiǎo chuán, fēng yǔ wèi gǎn, yì qì yí rán, yǒu cǐ xiāng wàng, yú jīn jǐ nián.
又文王赤雀贊曰：西伯積德，天命攸顧，赤雀銜書，爰集昌戶，瑞為天使，和氣所致，嗟爾後王，昌期而至，周庾信文王見呂尚贊曰：言歸養老，垂釣西川，岸止盤石，溪唯小船，風雨未感，意氣怡然，有此相望，於今幾年。

zhōu wǔ wáng
◇周武王

shàng shū zhōng hòu yuē: tài zǐ fā, yǐ zhòu cún sān rén, suī jí wèi, bù chēng wáng, sān rén, jī zǐ bǐ gàn wēi zǐ.
《尚書·中候》曰：太子發，以紂存三仁，雖即位，不稱王，［三仁，箕子比干微子。］

lè jī yào jiā yuē: wǔ wáng chéng mìng xìng shī, zhū yú shāng, wàn guó xián xǐ, jūn dù mèng jīn, qián gē hòu wǔ, kè yīn zhī hòu, mín nǎi dà ān, jiā gěi rén zú, zhuó jiǔ yù yáo, yù yáo, xǐ jùn.
樂稽耀嘉曰：武王承命興師，誅於商，萬國咸喜，軍渡孟津，前歌后舞，克殷之後，民乃大安，家給人足，酌酒郁搖，［郁搖，喜濬。］

shǐ jì yuē: wǔ wáng xiū wén wáng yè, dōng guān bīng mèng jīn, wèi wén wáng mù zhǔ, zài yǐ jū zhōng jūn, zì chēng tài zǐ fā, yán fèng wén wáng yǐ fá, bù gǎn zì zhuān, suì xìng shī, dù yú hé, shí zhū hóu bù qī ér huì mèng jīn zhě bā bǎi, zhū hóu jiē yuē: zhòu kě fá, wǔ wáng yuē: wèi kě yě, nǎi hái shī, jū èr nián, wén zhòu hūn luàn zī shén, shā bǐ gàn, qiú jī zǐ, tài shī cī shǎo shī jiàng wēi zǐ, bào qí jì qì ér le zhōu, yú shì wǔ wáng nǎi dù mèng jīn, fá zhòu, zhòu shī jiē dào gān gē yǐ zhàn, zhòu jūn kuì pàn, zhòu sǐ.
《史記》曰：武王脩文王業，東觀兵孟津，為文王木主，載以居中軍，自稱太子發，言奉文王以伐，不敢自專，遂興師，渡於河，時諸侯不期而會孟津者八百，諸侯皆曰：紂可伐，武王曰：未可也，乃還師，居二年，聞紂昏亂滋甚，殺比干，囚箕子，太師疵少師彊微子，抱其祭器而餎周，於是武王乃渡孟津，伐紂，紂師皆倒干戈以戰，紂軍潰畔，紂死。

dì wáng shì jì yuē: wǔ wáng jiàn yē rén, wáng zì zuǒ yōng ér yòu shàn zhī, zhòu zhèng mí luàn, yīn tài shǐ xiàng zhì, zài qí tú shū ér guī zhōu, wáng yǐ gào yú zhū hóu, sì nián, qǐ shī ér dōng, zhì shāng jiāo mù yě, nǎi zuò mù yán, dì wáng shì jì zuò mù shì. wáng wà xì jiě, wǔ rén yù yú qián, mò kěn wèi wáng xì wà, jiē yuē: chén suǒ yǐ shì jūn wáng, fēi wèi xì wà yě, wáng nǎi shì máo yuè ér xì zhī, yǔ zhòu zhàn, zhòu shī bài jī, qín fèi zhòng è lái, zhòu fù yú jīng, zì fán yú xuān shì ér sǐ, èr bì qiè yǔ dá jǐ yì zì shā, nǎi yǐ dà bái máo huī zhū hóu rù yīn shāng dū, bǎi xìng xián dài yú jiāo, wáng shǐ gào yuē: shàng tiān jiàng xiū, shāng rén jiē bài, wáng yì dá bài, yǐ bīng rù, zào zhòu jí dá jǐ shī, wáng qīn shè zhī, sān fā, rán hòu xià chē, yǐ jiàn jī zhī, zhōu gōng wèi sī tú, shǐ yǐ huáng yuè zhǎn zhòu tóu, xuán yú dà bái zhī qí, zhào gōng wèi sī kōng. yòu shǐ yǐ xuán yuè zhǎn dá jǐ jǐng, xiàn zhī xiǎo bái qí, zhì jīng yú shāng róng zhī lú, mìng zhào gōng shì jī zǐ zhī qiú, cì bèi qiān péng, mìng yuán gōng shì bǎi xìng zhī qiú, guī xuán tái zhī zhū yù, mìng nán gōng kuò sàn lù tái zhī cái, fā jù qiáo zhī sù, yǐ zhèn pín mín, mìng nán gōng bó dá shǐ yì, qiān jiǔ dǐng yú luò yì, mìng hóng yāo fēng bǐ gàn zhī mù, mìng zōng zhù xiǎng sì yú jūn, wēi zǐ jiāo gé, jiē wěi zhì wèi chén, yīn rén xián xǐ yuē: wáng zhī yú rén yě, sǐ yóu fēng qí mù, kuàng qí shēng zhě hū, wáng zhī yú xián rén yě, wáng zhě yóu biǎo qí lú, kuàng qí cún zhě hū, wáng zhī yú cái yě, jù zhě yóu sàn zhī, kuàng qí fù jí zhě hū, wáng zhī yú sè yě, zài zhě yóu guī qí fù mǔ, kuàng fù zhēng zhī hū.
《帝王世紀》曰：武王見暍人，王自左擁而右扇之，紂政彌亂，殷太史向摯，載其圖書而歸周，王以告於諸侯，四年，起師而東，至商郊牧野，乃作木檐，［○帝王世紀作牧誓。］王襪系解，五人御於前，莫肯為王系襪，皆曰：臣所以事君王，非為系襪也，王乃釋旄鉞而系之，與紂戰，紂師敗績，禽費仲惡來，紂赴於京，自燔於宣室而死，二嬖妾與妲己亦自殺，乃以大白髦麾諸侯入殷商都，百姓咸待於郊，王使告曰：上天降休，商人皆拜，王亦答拜，以兵入，造紂及妲己屍，王親射之，三發，然後下車，以劍擊之，周公為司徒，使以黃鉞斬紂頭，懸於大白之旗，召公為司空。又使以玄鉞斬妲己頸，縣之小白旗，置旌於商容之廬，命召公釋箕子之囚，賜貝千朋，命原公釋百姓之囚，歸璇台之珠玉，命南宮括散鹿台之財，發巨橋之粟，以賑貧民，命南宮伯達史逸，遷九鼎於洛邑，命閎夭封比干之墓，命宗祝饗祀於軍，微子膠鬲，皆委質為臣，殷人咸喜曰：王之於人也，死猶封其墓，況其生者乎，王之於賢仁也，亡者猶表其廬，況其存者乎，王之於財也，聚者猶散之，況其復藉者乎，王之於色也，在者猶歸其父母，況復徵之乎。

zàn wèi chén wáng cáo zhí zhōu wǔ wáng zàn yuē: huán huán wǔ wáng, jì shì miè yīn, xián rèn shàng fù, qiě zuò shāng chén, gōng jiā sì hǎi, jiù shì jì mín, tiān xià zōng zhōu, wàn guó shì bīn.
【贊】魏陳王曹植周武王贊曰：桓桓武王，繼世滅殷，咸任尚父，且作商臣，功加四海，救世濟民，天下宗周，萬國是賓。

zhōu chéng wáng
◇周成王

chūn qiū yuán mìng bāo yuē: wén wáng zào zhī ér wèi suì, wǔ wáng suì zhī ér wèi chéng, zhōu gōng dàn bào shǎo zhǔ ér chéng zhī, gù yuē chéng wáng.
《春秋元命苞》曰：文王造之而未遂，武王遂之而未成，周公旦抱少主而成之，故曰成王。

jiǎ yì shū yuē: zhōu chéng wáng wèn yù zǐ yuē: guǎ rén wén shèng rén zài shàng wèi, shǐ mín fù qiě shòu, ruò fú fù zé kě wèi yě, ruò fú shòu zé zài tiān hū, yù zi duì yuē: fū shèng wáng zài shàng wèi, tiān xià wú jūn bīng zhī shì, gù zhū hóu bù sī xiāng gōng, ér mín bù sī xiāng dòu yě, zé mín dé jǐn yī shēng yǐ, shèng wáng zài shàng, zé jūn jī yú dé huà, ér jī yú yòng lì, gù fù rén wèi qí suǒ yī, zhàng fū wèi qí suǒ shí, zé mín wú dòng è, yǐ dé èr shēng yǐ, shèng rén zài shàng, zé jūn jī yú rén, lì jī yú ài, mín jī yú shùn, zé xíng fá fèi ér wú yāo è zhī zhū, mín zé dé sān shēng yǐ, shèng wáng zài shàng, zé shǐ rén yǒu shí, ér yòng zhī yǒu jié, zé mín wú lì jí, mín dé sì shēng yǐ.
《賈誼書》曰：周成王問鬻子曰：寡人聞聖人在上位，使民富且壽，若夫富則可為也，若夫壽則在天乎，鬻子對曰：夫聖王在上位，天下無軍兵之事，故諸侯不私相攻，而民不私相鬥也，則民得盡一生矣，聖王在上，則君積於德化，而積於用力，故婦人為其所衣，丈夫為其所食，則民無凍餓，已得二生矣，聖人在上，則君積於仁，吏積於愛，民積於順，則刑罰廢而無夭遏之誅，民則得三生矣，聖王在上，則使人有時，而用之有節，則民無厲疾，民得四生矣。

shǐ jì yuē: chéng wáng shǎo, zhōu gōng shè xíng zhèng, guǎn shū cài shū qún dì yí zhōu gōng, yǔ wǔ gēng zuò luàn, zhōu gōng fèng chéng wáng mìng, zhū wǔ gēng, shā guǎn shū, fàng cài shū, yǐ wēi zǐ qǐ dài yīn hòu, guó yú sòng, zhōu gōng xíng zhèng qī nián, chéng wáng zhǎng, zhōu gōng fǎn zhèng chéng wáng, běi miàn jiù qún chén zhī wèi, chéng wáng zài fēng, shǐ zhào gōng fù yíng luò yì, rú wǔ wáng zhī yì, zú yíng zhú, jū jiǔ dǐng yān, yuē: cǐ tiān xià zhī zhōng, sì fāng rù gòng, dào lǐ jūn.
《史記》曰：成王少，周公攝行政，管叔蔡叔群弟疑周公，與武庚作亂，周公奉成王命，誅武庚，殺管叔，放蔡叔，以微子啟代殷後，國於宋，周公行政七年，成王長，周公反政成王，北面就群臣之位，成王在豐，使召公復營洛邑，如武王之意，卒營築，居九鼎焉，曰：此天下之中，四方入貢，道理均。

dì wáng shì jì yuē: chéng wáng yuán nián, zhōu gōng wèi zhǒng zǎi, shè zhèng, wáng nián shào, wèi néng zhì shì, gù hào yuē rú zǐ, bā nián, chūn zhēng yuè shuò, wáng shǐ gōng zhèng shì, yǐ zhōu gōng wèi tài shī, fēng bó qín yú lǔ, fù zǐ bìng mìng, zhōu gōng bài yú qián, lǔ gōng bài yú hòu, wáng yǐ zhōu gōng yǒu xūn láo yú tiān xià, gù jiā lǔ yǐ sì děng zhī shàng, jiān èr shí sì fù yōng, dì fāng qī bǎi lǐ, jì yíng dōu luò yì, fù jū fēng hào, huái yí xú róng jí yǎn fù pàn, wáng nǎi dà sōu yú qí yáng, dōng fá huái yí.
《帝王世紀》曰：成王元年，周公為冢宰，攝政，王年少，未能治事，故號曰孺子，八年，春正月朔，王始躬政事，以周公為太師，封伯禽於魯，父子並命，周公拜於前，魯公拜於後，王以周公有勳勞於天下，故加魯以四等之上，兼二十四附庸，地方七百里，既營都洛邑，復居酆鎬，淮夷徐戎及奄阝叛，王乃大搜於岐陽，東伐淮夷。

zàn wèi chén wáng cáo zhí zhōu chéng wáng zàn yuē: chéng wáng jì wǔ, xián shèng bǎo fù, nián suī yòu zhì, qí yí yǒu sù, chū yí zhōu gōng, zhōng yān kè wù, dàn shì zuǒ zhì, suì zhì xíng cuò.
【贊】魏陳王曹植周成王贊曰：成王繼武，賢聖保傅，年雖幼稚，岐嶷有素，初疑周公，終焉克寤，旦奭佐治，遂至刑錯。

yòu zhōu gōng zàn yuē: chéng wáng jí wèi, nián shàng yòu zhì, zhōu gōng jū shè, sì hǎi mù lì, fá pàn róu fú, xiáng yīng réng zhì, sòng zhǎng fǎn zhèng, dá tiān zhōng yì.
又周公贊曰：成王即位，年尚幼稚，周公居攝，四海慕利，罰叛柔服，祥應仍至，誦長反政，達天忠義。

zhōu yǔ xìn chéng wáng kè tóng yè fēng yú shū zàn yuē: yú shū bǎi lǐ, jū hé zhī fén, dì kè tóng yè, tiān shū zhǎng wén, lǐ yǐ chéng dé, lè yǐ gē xūn, tiān zǐ wú xì, táng qí yǒu jūn.
周庾信成王刻桐葉封虞叔贊曰：虞叔百里，居河之汾，帝刻桐葉，天書掌文，禮以成德，樂以歌勛，天子無戲，唐其有君。

hàn gāo dì
◇漢高帝

hé tú tí liú yuē: dì jì, rì jiǎo dài shèng, dòu kūn guī bèi lóng gǔ, zhǎng qī chǐ bā cùn, míng shèng kuān rén, hǎo rèn zhǔ zhěn.
河圖提劉曰：帝季，日角戴勝，斗焜龜背龍股，長七尺八寸，明聖寬仁，好任主軫。

chūn qiū kǒng yǎn tú yuē: qí rén rì jiǎo lóng yán, xìng mǎo jīn, hán rén yì.
《春秋孔演圖》曰：其人日角龍顏，姓卯金，含仁義。

shǐ jì yuē: gāo zǔ huì bāng, zì jì, pèi fēng yì zhōng yáng lǐ rén, wèi rén lóng zhǔn ér lóng yán, měi xū rán, zuǒ gǔ yǒu qī shí èr hēi zǐ, kuān rén ài rén, yì huō rú yě, wèi sì shàng tíng zhǎng, cháng cóng wáng ǎo wǔ fù shì jiǔ yǐn, zuì wò, wǔ fù wáng ǎo jiàn qí shàng cháng yǒu lóng, guài zhī, gāo zǔ měi liú yǐn, jiǔ chóu shù bèi, lǚ gōng zhě, hǎo xiāng rén, jiàn gāo zǔ zhuàng mào, yīn jìng zhòng zhī, lǚ gōng yuē: chén shǎo hǎo xiāng rén, xiāng rén duō yǐ, wú rú jì xiàng, yuán jì zì ài, chén yǒu xī nǚ, yuán wèi jī zhǒu qiè, nǚ jí lǚ hòu yě, shēng xiào huì dì lǔ yuán gōng zhǔ, yǒu yī lǎo fù guò, qǐng yǐn, lǎo fù xiāng lǚ hòu yuē: fū rén tiān xià guì rén yě, lìng xiāng liǎng zi, jiàn xiào huì dì, yuē: fū rén suǒ yǐ guì zhě, nǎi cǐ nán, lǔ yuán gōng zhǔ yì jiē guì, lǎo fù yǐ qù, gāo zǔ cóng páng shě lái, lǚ hòu jù yán, gāo zǔ nǎi zhuī jí lǎo fù, lǎo fù yuē: xiàng jiàn zhě fū rén ér zi, jiē shì jūn xiāng, jūn xiāng guì bù kě yán, jí gāo zǔ guì, suì bù zhī lǎo fù qù chù, gāo zǔ yǐ tíng zhǎng wèi xiàn sòng tú yú lí shān, dào fēng xī zé zhōng tíng, zhǐ yǐn, yè jiē jiě zòng suǒ sòng tú, gāo zǔ yè jīng zé zhōng, qián yǒu dà bái shé dāng jìng, gāo zǔ bá jiàn zhǎn zhī, shì jù fú mìng bù. qín shǐ huáng dì cháng yuē: dōng nán yǒu tiān zǐ qì, yú shì dōng yóu, gāo zǔ yǐn yú máng dàng shān zé jiān, lǚ hòu yǔ rén jù qiú, cháng dé zhī, gāo zǔ guài wèn lǚ hòu, lǚ hòu yuē: jì suǒ zài shān jū, shàng cháng yǒu yún qì, gù wǎng cháng dé jì, gāo zǔ xìng zhū hóu bīng, gòng jī xiàng yǔ, xiàng yǔ bài ér zǒu, shǐ qí jiāng guàn yīng zhuī shā yǔ dōng chéng, zhēng yuè, zhū hóu zūn hàn wáng wèi huáng dì.
《史記》曰：高祖諱邦，字季，沛豐邑中陽里人，為人隆準而龍顏，美須髯，左股有七十二黑子，寬仁愛人，意豁如也，為泗上亭長，常從王媼武負貰酒飲，醉臥，武負王媼見其上常有龍，怪之，高祖每留飲，酒讎數倍，呂公者，好相人，見高祖狀貌，因敬重之，呂公曰：臣少好相人，相人多矣，無如季相，原季自愛，臣有息女，原為箕帚妾，女即呂后也，生孝惠帝魯元公主，有一老父過，請飲，老父相呂后曰：夫人天下貴人也，令相兩子，見孝惠帝，曰：夫人所以貴者，乃此男，魯元公主亦皆貴，老父已去，高祖從旁舍來，呂后具言，高祖乃追及老父，老父曰：向見者夫人兒子，皆似君相，君相貴不可言，及高祖貴，遂不知老父去處，高祖以亭長為縣送徒於驪山，到豐西澤中亭，止飲，夜皆解縱所送徒，高祖夜經澤中，前有大白蛇當徑，高祖拔劍斬之，［事具符命部。］秦始皇帝常曰：東南有天子氣，於是東遊，高祖隱於芒碭山澤間，呂后與人俱求，常得之，高祖怪問呂后，呂后曰：季所在山居，上常有雲氣，故往常得季，高祖興諸侯兵，共擊項羽，項羽敗而走，使騎將灌嬰追殺羽東城，正月，諸侯尊漢王為皇帝。

yòu yuē: fàn zēng shuō xiàng yǔ yuē: pèi gōng jū dōng, tān yú cái huò, hǎo měi jī, jīn rù guān, cái wù wú suǒ qǔ, fù nǚ wú suǒ xìng, cǐ qí zhì bù zài xiǎo, wú lìng rén wàng qì, jiē wèi lóng hǔ, chéng wǔ cǎi, cǐ tiān zǐ qì yě.
又曰：范增說項羽曰：沛公居東，貪於財貨，好美姬，今入關，財物無所取，婦女無所幸，此其志不在小，吾令人望氣，皆為龍虎，成五采，此天子氣也。

hàn shū yuē: hàn chéng yáo yùn, dé zuò yǐ shèng, duàn shé zhe fú, qí zhì shàng chì, xié yú huǒ dé, zì rán zhī yīng, dé tiān tǒng yǐ.
《漢書》曰：漢承堯運，德祚已盛，斷蛇著符，旗幟尚赤，協於火德，自然之應，得天統矣。

lùn héng yuē: xiàng yǔ yǔ gāo zǔ jù qǐ, wēi lì qīng zhòng, wèi yǒu suǒ dìng, gāo zǔ zhū yǔ, nán yú zhǎn tiě yě, wǔ wáng fá zhòu, yì yú cuī mù yě, rán zé hàn lì shèng zhōu duō yǐ, tāng wǔ fá jié zhòu, yī dí yě, gāo zǔ zhū qín shā xiàng yǔ, jiān shèng èr jiā, lì bèi tāng wǔ, wǔ dài zhī qǐ, jiē yǒu yīn yuán, lì yì wèi yě, gāo zǔ cóng tíng zhǎng, tí sān chǐ jiàn, qǔ tiān xià, guāng wǔ yóu bái shuǐ, fèn wēi wǔ, dì hǎi nèi, wú chǐ tǔ suǒ yīn, yī wèi suǒ chéng, zhí fèng tiān mìng, tuī xūn zì rán, cǐ zé qǐ gāo yú chuān wū, wèi shēn yú qiū shān yě.
《論衡》曰：項羽與高祖俱起，威力輕重，未有所定，高祖誅羽，難於斬鐵也，武王伐紂，易於摧木也，然則漢力勝周多矣，湯武伐桀紂，一敵也，高祖誅秦殺項羽，兼勝二家，力倍湯武，五代之起，皆有因緣，力易為也，高祖從亭長，提三尺劍，取天下，光武由白水，奮威武，帝海內，無尺土所因，一位所乘，直奉天命，推勛自然，此則起高於川汙，為深於丘山也。

xún yuè hàn jì lùn yuē: gāo zǔ kāi jiàn dà yè, tǒng bì yuán gōng, dù liàng guī jǔ, bù kě shàng yǐ, tiān xià chū dìng, shù shì cǎo chuàng, gù sháo xià zhī yīn, tiān xià wèi wén yān.
荀悅漢紀論曰：高祖開建大業，統畢元功，度量規矩，不可尚矣，天下初定，庶事草創，故韶夏之音，天下未聞焉。

dì wáng shì jì yuē: lǐ chēng zhì dào yǐ wáng, yì dào yǐ bà, guān gāo zǔ zhī qǔ tiān xià yě, zāo qín bào luàn, bù jiē chǐ tǔ zhī zī, bù cuī jiāng xiāng zhī bǐng, fā jī sì tíng, fèn qí zhì móu, xián lēi yīng xióng, biān qū tiān xià, huò yǐ dé zhì, huò yǐ yì chéng, shì yǐ quán duàn, shùn nì bù cháng, bà wáng zhī dào zá yān, shì yǐ jū dì wáng zhī wèi, ér wú yí dìng zhī zhì, sān dài zhī měi, gù nán jí yǐ.
《帝王世紀》曰：禮稱至道以王，義道以霸，觀高祖之取天下也，遭秦暴亂，不階尺土之資，不摧將相之柄，發跡泗亭，奮其智謀，銜勒英雄，鞭驅天下，或以德致，或以義成，事以權斷，順逆不常，霸王之道雜焉，是以居帝王之位，而無一定之制，三代之美，固難及矣。

shù hòu hàn bān gù gāo zǔ jì shù yuē: huáng yǐ hàn zǔ, zuǎn yáo zhī xù, shí tiān shēng dé, cōng míng shén wǔ, qín rén bù gāng, wǎng lòu yú chǔ, yuán zī fā jī, duàn shé fèn lǚ, shén mǔ gào fú, zhū qí nǎi jǔ, yuè dǎo qín jiāo, yīng lái qǐ shǒu, gé mìng chuàng zhì, sān zhāng shì jì, yīng tiān shùn mín, wǔ xīng tóng guǐ, xiàng shì pàn huàn, chù wǒ bā hàn, xī tǔ zhái xīn, zhàn shì fèn yuàn, chéng xìn ér yùn, xí juǎn sān qín, gē jù hé shān, bǎo cǐ huái mín, gǔ gōng xiāo cáo, shè jì shì jīng, zhǎo yá xìn bù, fù xīn liáng píng, gōng xíng tiān fá, hè hè míng míng.
【述】後漢班固高祖紀述曰：皇矣漢祖，纂堯之緒，實天生德，聰明神武，秦人不綱，網漏於楚，爰茲發跡，斷蛇奮旅，神母告符，朱旗乃舉，粵蹈秦郊，嬰來稽首，革命創製，三章是紀，應天順民，五星同晷，項氏叛換，黜我巴漢，西土宅心，戰士憤怨，乘釁而運，席捲三秦，割據河山，保此懷民，股肱蕭曹，社稷是經，爪牙信布，腹心良平，恭行天罰，赫赫明明。

zàn wèi chén wáng cáo zhí hàn gāo huáng dì zàn yuē: tún yún zhǎn shé, líng mǔ gào xiáng, zhū qí jì kàng, jiǔ yě pī rǎng, qín yīng kè yǔ, sǎo miè yīng xióng, chéng jī dì shì, gōng zhe wǔ tāng.
【贊】魏陳王曹植漢高皇帝贊曰：屯雲斬蛇，靈母告祥，朱旗既抗，九野披攘，禽嬰克羽，掃滅英雄，承機帝世，功著武湯。

jìn fù xuán hàn gāo zǔ huà zàn yuē: hè hè hàn zǔ, shòu mìng lóng xìng, wǔ xīng xié xiàng, shén mǔ gào zhēng, tǎo qín miè xiàng, rú rì zhī shēng, chāo cóng cè lòu, guāng jù wàn chéng.
晉傅玄漢高祖畫贊曰：赫赫漢祖，受命龍興，五星協象，神母告徵，討秦滅項，如日之升，超從側陋，光據萬乘。

zhōu yǔ xìn hàn gāo zǔ zhì jiǔ pèi gōng huà zàn yuē: yóu zi sī jiù, lái guī pèi gōng, hái yíng gù lǎo, gèng zhào gē tóng, suī xīn rù pèi, fāng niàn yí fēng, jiǔ hān zì wǔ, xiān gē dà fēng.
周庾信漢高祖置酒沛宮畫贊曰：遊子思舊，來歸沛宮，還迎故老，更召歌童，雖欣入沛，方念移豐，酒酣自舞，先歌大風。

bēi hòu hàn bān gù gāo zǔ sì shuǐ tíng bēi yuē: huáng huáng yán hàn, zhào zì pèi fēng, gān jiàng zhe fú, jīng gǎn chì lóng, chéng kuí liú yì, xí táng mò fēng, cùn mù chǐ tǔ, wú sī tíng, jiàn hào xuān jī, wéi yǐ pèi gōng, yáng wēi zhǎn shé, jīn jīng cuī shāng, shè guān líng bà, shòu jué hàn zhōng, lè bīng chén dōng, duō qín sān qín, chén zhāng huà cè, xiāo bó yì zhōng, chū jué bāo xián, liè tǔ fēng gōng, yán huǒ zhī dé, mí guāng yǐ míng, yuán qīng liú jié, běn shèng mò hóng, xù jiāng bā shí, zàn shù gǔ gōng, xiū xūn xiǎn zuò, yǒng yǒng wú jiàng, yú huáng jiù tíng, liú sì shì chéng, tiān zhī fú yòu, wàn nián shì xìng.
【碑】後漢班固高祖泗水亭碑曰：皇皇炎漢，兆自沛豐，乾降著符，精感赤龍，承魁流裔，襲唐末風，寸木尺土，無Ａ斯亭，建號宣基，維以沛公，楊威斬蛇，金精摧傷，涉關凌灞，受爵漢中，勒兵陳東，剟禽三秦，陳張畫策，蕭勃翼終，出爵襃賢，列土封功，炎火之德，彌光以明，源清流潔，本盛末弘，序將八十，贊述股肱，休勛顯祚，永永無彊，於皇舊亭，留嗣是承，天之福祐，萬年是興。

lùn hòu hàn kǒng róng zhōu wǔ wáng hàn gāo zǔ lùn yuē: wǔ wáng cóng hòu jì yǐ lái, zhì qí shēn, xiāng chéng jī wǔ shí shì, jù yǒu yú niǎo zhī ruì, zhì gāo zǔ yī shēn xiū dé, ruì yǒu sì, lǚ gōng wàng xíng ér jiàn nǚ, lǚ hòu jiàn yún zhī qí chù, bái shé fēn, shén wǔ kū, xī rù guān, wǔ xīng jù. yòu wǔ wáng fá zhòu, zhǎn ér cì zhī, gāo zǔ rù qín, shè zi yīng ér yí zhī, shì kuān yù yòu bù rú gāo zǔ yě.
【論】後漢孔融周武王漢高祖論曰：武王從后稷以來，至其身，相承積五十世，俱有魚鳥之瑞，至高祖一身修德，瑞有四，呂公望形而薦女，呂后見雲知其處，白蛇分，神武哭，西入關，五星聚。又武王伐紂，斬而刺之，高祖入秦，赦子嬰而遺之，是寬裕又不如高祖也。

wèi gāo guì xiāng gōng shào kāng hàn gāo zǔ lùn yuē: shàng wèn xún yǐ děng yuē: yǒu xià jì shuāi, hòu xiāng tiǎn miè, shào kāng shōu jí xià zhòng, fù yǔ zhī jī, gāo zǔ bá qǐ lǒng mǔ, shān yí qín xiàng, kǎo qí gōng dé, shuí yí wèi xiān, yǐ děng yuē: zào zhī yǔ yīn, nán yì bù tóng, shào kāng gōng dé suī měi, yóu wèi zhōng xìng, yǔ hàn shì zǔ tóng liú kě yě, zhì rú gāo zǔ, chén děng yǐ wèi yōu, shàng yuē: shào kāng shēng yú miè wáng zhī hòu, jiàng wèi zhū hóu zhī lì, néng bù qí dé ér zhào yǒu qí móu, zú miè guò gē, fù yǔ zhī jī, sì xià pèi tiān, bù shī jiù wù, fēi zhì dé hóng rén, qǐ jì sī xūn, hàn zǔ yīn tǔ bēng zhī shì, shōu yī shí zhī quán, wèi rén zǐ zé shù wēi qí qīn, wèi rén jūn zé yīn xián xiāng, wèi rén fù zé bù néng wèi zi, shēn mò zhī hòu, shè jì jǐ qīng, ruò yǔ shào kāng yì dì ér chù, huò wèi néng fù dà yǔ zhī jī yě, tuī cǐ yán zhī, yí gāo xià kāng ér xià hàn zǔ yǐ.
魏高貴鄉公少康漢高祖論曰：上問荀顗等曰：有夏既衰，後相殄滅，少康收輯夏眾，復禹之績，高祖拔起壟畝，芟夷秦項，考其功德，誰宜為先，顗等曰：造之與因，難易不同，少康功德雖美，猶為中興，與漢世祖同流可也，至如高祖，臣等以為優，上曰：少康生於滅亡之後，降為諸侯之隸，能布其德而兆有其謀，卒滅過戈，復禹之績，祀夏配天，不失舊物，非至德弘仁，豈濟斯勛，漢祖因土崩之勢，收一時之權，為人子則數危其親，為人君則因賢相，為人父則不能衛子，身歿之後，社稷幾傾，若與少康易地而處，或未能復大禹之績也，推此言之，宜高夏康而下漢祖矣。

hàn wén dì
◇漢文帝

shǐ jì yuē: xiào wén huáng dì, chū lì wèi dài wáng, dōu zhōng dōu, gāo hòu bēng, lǚ chǎn děng yù wèi luàn, yǐ wēi liú shì, dà chén gòng zhū zhī, shǐ rén yíng dài wáng, dài wáng wèn zuǒ yòu láng zhōng lìng zhāng wǔ, zhāng wǔ děng yì, yuán dài wáng chēng jí yǐ wú wǎng, guān qí biàn, zhōng wèi sòng chāng jìn yuē: qún chén yì jiē fēi yě, jīn gāo dì zi, dú huái nán wáng yǔ dài wáng, dài wáng yòu zhǎng, xián shèng rén xiào, wén yú tiān xià, gù dà chén yīn tiān xià zhī xīn ér yù yíng lì dài wáng, dài wáng wù yí yě, nǎi mìng sòng chāng cān chéng, zhāng wǔ děng liù rén chéng chuán, yì zhǎng ān, chí rù dài dǐ, dài wáng xī xiāng ràng zhě zài, suì jí tiān zǐ wèi.
《史記》曰：孝文皇帝，初立為代王，都中都，高后崩，呂產等欲為亂，以危劉氏，大臣共誅之，使人迎代王，代王問左右郎中令張武，張武等議，原大王稱疾以無往，觀其變，中尉宋昌進曰：群臣議皆非也，今高帝子，獨淮南王與大王，大王又長，賢聖仁孝，聞於天下，故大臣因天下之心而欲迎立大王，大王勿疑也，乃命宋昌參乘，張武等六人乘傳，詣長安，馳入代邸，代王西鄉讓者再，遂即天子位。

yòu yuē: xiào wén dì jí wèi èr shí sān nián, gōng shì yuàn yòu, gǒu mǎ fú yù, wú suǒ zēng yì, yǒu bù biàn, zhé chí yǐ lì mín, cháng yù zuò lù tái, zhào jiàng jì zhī, zhí bǎi jīn, dì yuē: bǎi jīn zhōng mín shí jiā zhī chǎn, wú fèng xiān dì gōng shì, cháng kǒng xiū zhī, hé yǐ tái wèi, suǒ xìng shèn fū rén, yī bù yè dì, wéi zhàng bù dé wén xiù, yǐ shì dūn pǔ, xiān yǔ xiōng nú hé qīn, xiōng nú bèi yuē rù dào, rán lìng biān bèi shǒu, bù dé fā bīng shēn rù, è fán kǔ bǎi xìng, qún chén rú yuán àng děng, chēng shuō suī qiè, cháng jiǎ jiè yòng zhī, qún chén rú zhāng wǔ shòu lù yí jīn qián, jué, shàng cháng fā yù fǔ jīn qián cì zhī, yǐ kuì qí xīn, zhuān wù yǐ dé huà mín, shì yǐ hǎi nèi yīn fù, xìng yú lǐ yì.
又曰：孝文帝即位二十三年，宮室苑囿，狗馬服御，無所增益，有不便，輒弛以利民，常欲作露台，召匠計之，直百金，帝曰：百金中民十家之產，吾奉先帝宮室，常恐羞之，何以台為，所幸慎夫人，衣不曳地，幃帳不得文繡，以示敦樸，先與匈奴和親，匈奴背約入盜，然令邊備守，不得發兵深入，惡煩苦百姓，群臣如袁盎等，稱說雖切，常假借用之，群臣如張武受賂遺金錢，覺，上常發御府金錢賜之，以愧其心，專務以德化民，是以海內殷富，興於禮義。

yòu yuē: kǒng zǐ yán bì shì ér hòu rén, shàn rén wèi bāng bǎi nián, yì kě yǐ shèng cán qù shā yǐ, chéng zāi shì yán, hàn xìng zhì xiào wén, sì shí yǒu yú zài, dé zhì shèng yě.
又曰：孔子言必世而後仁，善人為邦百年，亦可以勝殘去殺矣，誠哉是言，漢興至孝文，四十有餘載，德至盛也。

hàn shū yuē: xiào wén huáng dì huì héng, gāo dì zhōng zǐ yě, mǔ yuē báo huáng hòu.
《漢書》曰：孝文皇帝諱恆，高帝中子也，母曰薄皇后。

yòu yuē: wén dì duàn yù sì bǎi, jǐ zhì xíng cuò.
又曰：文帝斷獄四百，幾致刑措。

yòu yuē: wǔ dì wèn dōng fāng shuò yuē: wú yù huà mín, qǐ yǒu dào hū, shuò duì yuē: yuán jìn shù xiào wén huáng dì zhī shí, dāng shì qí lǎo, jiē wén jiàn zhī, guì wèi tiān zǐ, fù yǒu sì hǎi, shēn yī yì tí, zú lǚ gé xì, yǐ wéi dài jiàn, guǎn pú wèi xí, jí shàng shū náng wèi diàn wéi.
又曰：武帝問東方朔曰：吾欲化民，豈有道乎，朔對曰：原近述孝文皇帝之時，當世耆老，皆聞見之，貴為天子，富有四海，身衣弋綈，足履革舄，以韋帶劍，莞蒲為席，集上書囊為殿帷。

shù hòu hàn bān gù wén dì shù yuē: tài zōng mù mù, yǔn gōng xuán mò, huà mín yǐ gōng, shī xià yǐ dé, nóng bù gòng gòng, zuì bù shōu tǎng, gōng bù xīn guǎn, líng bù chóng mù, wǒ dé rú fēng, mín yīng rú cǎo, guó fù xíng qīng, dēng wǒ hàn dào.
【述】後漢班固文帝述曰：太宗穆穆，允恭玄默，化民以躬，師下以德，農不共貢，罪不收帑，宮不新館，陵不崇墓，我德如風，民應如草，國富刑清，登我漢道。

zàn wèi chén wáng cáo zhí hàn wén dì zàn yuē: xiào wén jí wèi, ài wù jiǎn shēn, jiāo wú fǔ yuè, xiōng nú hé qīn, nà jiàn shè zuì, yǐ dé ràng mín, dài zhì xíng cuò, wàn guó huà chún.
【贊】魏陳王曹植漢文帝贊曰：孝文即位，愛物檢身，驕吳撫越，匈奴和親，納諫赦罪，以德讓民，殆至刑錯，萬國化淳。

hàn jǐng dì
◇漢景帝

shǐ jì yuē: hàn xìng, xiào wén shī dé, tiān xià huái ān, zhì xiào jǐng, bù fù yōu yì xìng, ér cháo cuò kè xuē zhū hóu, suì shǐ qī guó jù qǐ, hé cóng ér xī xiāng, yǐ zhū hóu dà shèng, ér cuò wèi zhī bù yǐ jiàn yě, jí zhǔ fù yǎn yán zhī, ér zhū hóu yǐ ruò, zú yǐ ān hàn, ān wēi zhī jǐ, qǐ bù yǐ móu zāi.
《史記》曰：漢興，孝文施德，天下懷安，至孝景，不復憂異姓，而晁錯刻削諸侯，遂使七國俱起，合從而西鄉，以諸侯大盛，而錯為之不以漸也，及主父偃言之，而諸侯以弱，卒以安漢，安危之幾，豈不以謀哉。

hàn shū yuē: xiào jǐng dì huì qǐ, wén dì dà zi yě, mǔ yuē dòu huáng hòu.
《漢書》曰：孝景帝諱啟，文帝大子也，母曰竇皇后。

yòu yuē: kǒng zǐ chēng sī mín sān dài zhī suǒ yǐ zhí dào ér xíng yě, xìn zāi, zhōu qín zhī bì, wǎng mì wén jùn, ér jiān guǐ bù shèng, hàn xìng, fú chú fán kē, yǔ mín xiū xī, zhì xiào wén, jiā zhī yǐ gōng jiǎn, xiào jǐng zūn yè, wǔ liù shí zài zhī jiān, zhì yú yí fēng yì sú, lí mín chún hòu, zhōu yún chéng kāng, hàn yán wén jǐng, měi yǐ.
又曰：孔子稱斯民三代之所以直道而行也，信哉，周秦之獘，網密文峻，而奸宄不勝，漢興，拂除煩苛，與民休息，至孝文，加之以恭儉，孝景遵業，五六十載之間，至於移風易俗，黎民醇厚，周雲成康，漢言文景，美矣。

shù hòu hàn bān gù jǐng dì shù yuē: xiào jǐng lì zhèng, zhū hóu fāng mìng, kè fá qī guó, wáng shì yǐ dìng, fēi dài fēi huāng, wù zài nóng sāng, zhe yú jiǎ lìng, mín yòng níng kāng.
【述】後漢班固景帝述曰：孝景蒞政，諸侯方命，剋伐七國，王室以定，非怠非荒，務在農桑，著於甲令，民用寧康。

zàn wèi chén wáng cáo zhí hàn jǐng dì zàn yuē: jǐng dì míng dé, jì wén zhī zé, sù qīng wáng shì, kè miè qī guó, shěng yì báo fù, bǎi xìng yīn chāng, fēng yí sú yì, qí měi chéng kāng.
【贊】魏陳王曹植漢景帝贊曰：景帝明德，繼文之則，肅清王室，克滅七國，省役薄賦，百姓殷昌，風移俗易，齊美成康。

hàn wǔ dì
◇漢武帝

hàn shū yuē: xiào wǔ huáng dì huì chè, jǐng dì zhōng zǐ yě, yuán fēng yuán nián, xíng zì yún yáng, běi lì shàng jùn xī hé wǔ yuán, chū zhǎng chéng, dēng dān yú tái, lín běi hé, lè bīng shí bā wàn qí, jīng qí qiān yú lǐ, wēi zhèn xiōng nú, hái, dēng fēng tài shān. yòu zì xún yáng fú jiāng, qīn shè jiāo jiāng zhōng, huò zhī, zhú lú qiān lǐ. yòu dēng zhī fú, dōng lái hàn shū wǔ jì zhù zuò lái. yǒu zhī fú shān cí, fú dà hǎi, shān chēng wàn suì.
《漢書》曰：孝武皇帝諱徹，景帝中子也，元封元年，行自雲陽，北歷上郡西河五原，出長城，登單于台，臨北河，勒兵十八萬騎，旌旗千餘里，威震匈奴，還，登封泰山。又自潯陽浮江，親射蛟江中，獲之，舳艫千里。又登之罦，東來(漢書武紀注作萊。)有之罦山祠，浮大海，山稱萬歲。

yòu yuē: hàn chéng bǎi wáng zhī bì, gāo zǔ bō luàn fǎn zhèng, wén jǐng wù zài yǎng mín, zhì yú jī gǔ lǐ wén zhī shì, yóu duō què yān, xiào wǔ chū lì, zhuō rán bà chù bǎi jiā, biǎo zhāng liù jīng, suì chóu zī hǎi nèi, jǔ qí jùn mín, yǔ zhī lì gōng, xìng tài xué, xiū jiāo sì, gǎi zhēng shuò, dìng lì shù, xié yīn lǜ, zuò shī lè, jiàn fēng chán, sì bǎi shén, hào lìng wén zhāng, huàn yān kě shù, hòu sì dé zūn hóng yè, ér yǒu sān dài zhī fēng, rú wǔ dì zhī xióng cái dà lüè, bù gǎi wén jǐng zhī gōng jiǎn, yǐ jì sī mín, suī shī shū suǒ chēng, hé yǒu jiā yān.
又曰：漢承百王之弊，高祖撥亂反正，文景務在養民，至於稽古禮文之事，猶多闕焉，孝武初立，卓然罷黜百家，表章六經，遂疇咨海內，舉其俊民，與之立功，興太學，修郊祀，改正朔，定歷數，協音律，作詩樂，建封禪，祀百神，號令文章，煥焉可述，後嗣得遵洪業，而有三代之風，如武帝之雄材大略，不改文景之恭儉，以濟斯民，雖詩書所稱，何有加焉。

xún yuè hàn jì yuē: wǔ huáng dì huī wàn shì yè, nèi xiū wén xué, wài yào wǔ wēi, yán tiān xià zhī shì, jì jì yíng cháo, xìng shì chuàng zhì, wú suǒ bù shī, xiān wáng zhī fēng, càn rán cún yǐ, rán yóu hǎo qí wén, wèi jǐn qí shí, fā qí shǐ, bù kè qí zhōng, shē chǐ wú xiàn, qióng bīng jí wǔ, bǎi xìng kōng jié, wàn mín bà bì, dāng cǐ zhī shí, tiān xià sāo rán, hǎi nèi wú liáo, ér xiào wén zhī yè shuāi yǐ.
荀悅《漢紀》曰：武皇帝恢萬世業，內脩文學，外曜武威，延天下之士，濟濟盈朝，興事創製，無所不施，先王之風，粲然存矣，然猶好其文，未盡其實，發其始，不克其終，奢侈無限，窮兵極武，百姓空竭，萬民罷弊，當此之時，天下騷然，海內無聊，而孝文之業衰矣。

liú xīn qī lüè yuē: xiào wǔ huáng dì, chì chéng xiàng gōng sūn hóng, guǎng kāi xiàn shū zhī lù, bǎi nián zhī jiān, shū jī rú qiū shān, gù wài zé yǒu tài cháng tài shǐ bó shì zhī cáng, nèi zé yǒu yán gé guǎng nèi mì shì zhī fǔ.
劉歆《七略》曰：孝武皇帝，敕丞相公孫弘，廣開獻書之路，百年之間，書積如丘山，故外則有太常太史博士之藏，內則有延閣廣內秘室之府。

huán zi xīn lùn yuē: hàn wǔ dì cái zhì gāo miào, yǒu chóng xiān guǎng tǒng zhī guī, gù jí wèi ér kāi fā dà zhì, kǎo hé gǔ jīn, mó huò qián shèng gù shì, jiàn zhēng shuò, dìng zhì dù, zhāo xuǎn jùn jié, fèn yáng wēi nù, wǔ yì sì jiā, suǒ zhēng zhě fú, xìng qǐ liù yì, guǎng jìn rú shù, zì kāi pì yǐ lái, wéi hàn jiā zuì wèi shèng yān, gù xiǎn wèi shì zōng, kě wèi zhuō ěr jué shì zhī zhǔ yǐ, rán shàng duō guò chà, jì yù chì jìng guǎng tǔ. yòu nǎi tān lì zhēng wù zhī wú yì zhě, wén xī yí dà yuān guó yǒu míng mǎ, jí dà fā jūn bīng, gōng qǔ lì nián, shì zhòng duō sǐ, dàn dé shù shí pǐ ěr. yòu gē ér wèi zi fū, yīn xìng ài zhòng, nǎi yīn qiú chén huáng hòu guò è ér fèi tuì zhī, jí lì zi fū, gèng qí nán wèi tài zǐ, hòu tīng xié chén zhī zèn, wèi hòu yǐ yōu sǐ, tài zǐ chū zǒu miè wáng, bù zhī qí chù, xìn qí wū gǔ, duō zhēng huì xié pì, qiú bù jí zhī fāng, dà qǐ gōng shì, nèi jié fǔ jūn, tài píng yù lǎn bā shí bā zuò kù. wài bà tiān xià, bǎi xìng zhī sǐ wáng, bù kě shèng shù, cǐ kě wèi tōng ér bì zhě yě.
《桓子新論》曰：漢武帝材質高妙，有崇先廣統之規，故即位而開發大志，考合古今，模獲前聖故事，建正朔，定製度，招選俊傑，奮揚威怒，武義四加，所征者服，興起六藝，廣進儒術，自開闢以來，唯漢家最為盛焉，故顯為世宗，可謂卓爾絕世之主矣，然上多過差，既欲斥境廣土。又乃貪利爭物之無益者，聞西夷大宛國有名馬，即大發軍兵，攻取歷年，士眾多死，但得數十疋耳。又歌兒衛子夫，因幸愛重，乃陰求陳皇后過惡而廢退之，即立子夫，更其男為太子，後聽邪臣之譖，衛後以憂死，太子出走滅亡，不知其處，信其巫蠱，多徵會邪僻，求不急之方，大起宮室，內竭府軍，［《太平御覽》八十八作庫。］外罷天下，百姓之死亡，不可勝數，此可謂通而蔽者也。

diǎn lùn yuē: xiào wǔ chéng sì shì zhī yí yè, yù zhōng guó zhī yīn fù, fǔ kù yú jīn qián, cāng lǐn chù fǔ sù, yīn cǐ yǒu yì hū miè xiōng nú, ér dé qīng biān jìng yǐ, gù jí wèi zhī chū, cóng wáng huī zhī huà, shè mǎ yì zhī móu, zì yuán guāng yǐ qì zhēng hé, sì wǔ shí zài zhī jiān, zhēng xiōng nú sì shí yú jǔ, shèng yú èr zì yù lǎn bā shí bā yǐn wú, cǐ yǒu é tuō. yú guǎng hàn, jué zǐ lǐng, fēng láng jū, chán gū mù, liáng běi hé, guān bīng cháo yù lǎn bā shí bā zuò hàn. hǎi, yì dān yú zhī qí, jiǎo è shì zhī shǒu, tàn fú lí zhī kū, sǎo wǔ wáng zhī tíng, nà xiū tú kūn yé zhī fù, huò jì tiān jīn rén zhī bǎo, zhǎn míng wáng yǐ qiān shù, guó qiú lǔ yǐ wàn jì, jì qióng zhuī qí sàn wáng. yòu cuī pò qí jī jù, lǔ bù xiá yú jiù sǐ fú shāng, pí kùn yú yùn zhòng duò yǔn, yuán fēng chū, gōng zhí wǔ jié, gào yǐ tiān zǐ zì jiāng, jù yǐ liǎng yuè zhī zhū, bǐ shí hào wèi wēi zhèn xiōng nú yǐ.
《典論》曰：孝武承四世之遺業，遇中國之殷阜，府庫餘金錢，倉廩畜腐粟，因此有意乎滅匈奴，而得清邊境矣，故即位之初，從王恢之畫，設馬邑之謀，自元光以迄征和，四五十載之間，征匈奴四十餘舉，盛餘［二字御覽八十八引無，此有訛脫。］逾廣漢，絕梓嶺，封狼居，禪姑幕，梁北河，觀兵潮［御覽八十八作瀚。］海，刈單于之旗，剿閼氏之首，探符離之窟，掃五王之庭，納休屠昆耶之附，獲祭天金人之寶，斬名王以千數，馘酋虜以萬計，既窮追其散亡。又摧破其積聚，虜不暇於救死扶傷，疲睏於孕重墮殞，元封初，躬執武節，告以天子自將，懼以兩越之誅，彼時號為威震匈奴矣。

shù hòu hàn bān gù wǔ dì shù yuē: shì zōng yè yè, sī hóng zǔ yè, chóu zī xī zài, máo jùn bìng zuò, jué zuò yī hé, bǎi mán shì rǎng, huī wǒ jiāng yǔ, báo yú sì huāng, wǔ gōng jì kàng, yì dí sī wén, xiàn zhāng liù xué, tǒng yī shèng zhēn, fēng chán jiāo sì, jì lǚ bǎi shén, xié lǜ gǎi wáng, xiǎng zī yǒng nián.
【述】後漢班固武帝述曰：世宗曄曄，思弘祖業，疇咨熙載，髦俊並作，厥作伊何，百蠻是攘，恢我疆宇，薄於四荒，武功既抗，亦迪斯文，憲章六學，統一聖真，封禪郊祀，祭旅百神，協律改王，饗茲永年。

zàn wèi chén wáng cáo zhí hàn wǔ dì zàn yuē: shì zōng guāng guāng, wén wǔ shì rǎng, wēi zhèn bǎi mán, huī tà tǔ jiāng, jiǎn dìng lǜ lì, biàn xiū jiù zhāng, fēng tiān chán tǔ, gōng yuè bǎi wáng.
【贊】魏陳王曹植漢武帝贊曰：世宗光光，文武是攘，威震百蠻，恢拓土疆，簡定律歷，辨脩舊章，封天禪土，功越百王。

zhōu yǔ xìn hàn wǔ dì jù shū zàn yuē: xiàn shū lù guǎng, cáng shū fǔ kāi, qín rú chū gǔ, hàn jiǎn chuī huī, zhī ní yìn shàng, yù xiá fēng lái, zuò guān fēng sú, bù chū lán tái.
周庾信漢武帝聚書贊曰：獻書路廣，藏書府開，秦儒出谷，漢簡吹灰，芝泥印上，玉匣封來，坐觀風俗，不出蘭台。

hàn zhāo dì
◇漢昭帝

hàn shū yuē: zhāo huáng dì huì fú, wǔ dì zi yě, mǔ yuē zhào jié yú, běn yǐ yǒu qí yì de xìng, jié yú yǒu qí, wèi shǒu zhǐ bù shēn, jí yǒu qí qì. jí shēng dì, yì qí yì, shí sì yuè nǎi shēng.
《漢書》曰：昭皇帝諱弗，武帝子也，母曰趙婕妤，本以有奇異得幸，［婕妤有奇，謂手指不申，及有奇氣。］及生帝，亦奇異，［十四月乃生。］

yòu yuē: xī zhōu chéng yǐ rú zǐ jì tǒng, ér yǒu guǎn cài sì guó liú yán zhī biàn, xiào zhāo yòu nián jí wèi, yì yǒu yàn gài shàng guān nì móu zhī luàn. chéng wáng bù yí zhōu gōng, xiào zhāo wěi rèn huò guāng, gè yīn qí shí yǐ chéng míng, dà yǐ zāi, chéng xiào wǔ shē chǐ yú bì, shī lǚ zhī hòu, hǎi nèi xū hào, hù kǒu jiǎn bàn, zhī shí wù zhī yào, qīng yáo báo fù, yǔ mín xiū xī, zhì shǐ yuán yuán fèng zhī jiān, xiōng nú hé qīn, bǎi xìng chōng shí, jǔ xián liáng wén xué, wèn mín suǒ jí kǔ, yì yán tiě ér bà què gū, zūn hào yuē zhāo, bù yì yí hū.
又曰：昔周成以孺子繼統，而有管蔡四國流言之變，孝昭幼年即位，亦有燕蓋上官逆謀之亂。成王不疑周公，孝昭委任霍光，各因其時以成名，大矣哉，承孝武奢侈餘獘，師旅之後，海內虛耗，戶口減半，知時務之要，輕徭薄賦，與民休息，至始元元鳳之間，匈奴和親，百姓充實，舉賢良文學，問民所疾苦，議鹽鐵而罷榷酤，尊號曰昭，不亦宜乎。

shù hòu hàn bān gù zhāo dì shù yuē: xiào zhāo yòu chōng, zhǒng zǎi tuī zhōng, yàn gài zhōu zhāng, shí ruì shí cōng, zuì rén sī dé, bāng jiā hé tóng.
【述】後漢班固昭帝述曰：孝昭幼沖，冢宰推忠，燕蓋譸張，實叡實聰，罪人斯得，邦家和同。

lùn wèi wén dì zhōu chéng hàn zhāo lùn yuē: huò fāng zhōu chéng wáng yú hàn zhāo dì, qiān gāo chéng ér xià zhāo, yú yǐ wèi zhōu chéng wáng tǐ shàng shèng zhī xiū qì, bǐng xián bǐ zhī yí huì, zhōu zhào wèi bǎo fù, lǚ shàng wèi tài shī, kǒu néng yán zé xíng rén chēng cí, zú néng lǚ zé xiāng zhě dǎo yí, mù yàn wēi róng zhī měi, ěr bǎo rén yì zhī shēng, suǒ wèi chén zì xuán liú, ér mù yù qīng fēng zhě yǐ, yóu yǒu jiù huǐ, líng èr shū zhī bàng, shǐ zhōu gōng dōng qiān, huáng tiān hè nù, xiǎn míng jué jiù, yóu qǐ zhū jīn téng, jī zhū guó shǐ, rán hòu nǎi wù, bù liàng zhōu gōng zhī shèng dé, ér xìn jīn téng zhī jiào yán, qǐ bù àn zāi, fū xiào zhāo fù fēi wǔ wáng, mǔ fēi yì jiāng, yǎng wéi gài zhǔ, xiāng zé jié guāng, tǐ bù chéng shèng, huà bù tāi yù, bǎo wú rén xiào zhī zhì, zuǒ wú lóng píng zhī zhì, suǒ wèi shēng yú shēn gōng zhī zhōng, zhǎng yú fù rén zhī shǒu, rán ér dé yǔ xìng chéng, xíng yǔ tǐ bìng, nián zài èr qī, zǎo zhì sù dá, fā yàn shū zhī zhà, liàng huò guāng zhī chéng, qǐ jiāng yǒu qǐ jīn téng, xìn guó shǐ, ér hòu nǎi wù zāi, shǐ fū zhāo chéng jūn nián ér lì, yì shì ér huà, mào chén ér zhì, huàn lè ér gē, zé hàn bù dú shǎo, zhōu bù dú duō yě.
【論】魏文帝周成漢昭論曰：或方周成王於漢昭帝，僉高成而下昭，余以為周成王體上聖之休氣，稟賢妣之貽誨，周召為保傅，呂尚為太師，口能言則行人稱辭，足能履則相者導儀，目厭威容之美，耳飽仁義之聲，所謂沉漬玄流，而沐浴清風者矣，猶有咎悔，聆二叔之謗，使周公東遷，皇天赫怒，顯明厥咎，猶啟諸金縢，稽諸國史，然後乃悟，不亮周公之聖德，而信金縢之教言，豈不暗哉，夫孝昭父非武王，母非邑姜，養惟蓋主，相則桀光，體不承聖，化不胎育，保無仁孝之質，佐無隆平之治，所謂生於深宮之中，長於婦人之手，然而德與性成，行與體並，年在二七，早智夙達，發燕書之詐，亮霍光之誠，豈將有啟金縢，信國史，而後乃寤哉，使夫昭成均年而立，易世而化，貿臣而治，換樂而歌，則漢不獨少，周不獨多也。

wèi dīng yí zhōu chéng hàn zhāo lùn yuē: chéng wáng zhāo dì, jù yǐ qiǎng bǎo zhī yòu, tuō yú zhǒng zǎi, liú yán chán xìng, cǐ qí jiān xiǎn xiāng sì zhě yě, fū yǐ fā jīn téng rán hòu chuí qì, yǔ jì rì lì biàn jué zhà shū, míng zhī chí sù, jì yǒu chà yǐ, qiě shū fù xiōng zi, fēi xiāng xián zhī chù, yì xìng jūn chén, fēi xiāng xìn zhī dì, huò guāng lí rén bàng ér bù chū, zhōu gōng lài tiān biàn ér dé rù, tuī cǐ shù zhě, qí běn ér lùn mò, jì zhòng ér kuàng qīng, hàn zhāo zhī yōu zhōu chéng shén míng zhě yě, chéng wáng xiù ér huò shí, qí měi zài zhōng, zhāo dì miáo ér wèi xiù, qí dé zài shǐ, bì bù dé yǐ ér lùn èr zhǔ, yú yǔ fū shǐ zhě.
魏丁儀周成漢昭論曰：成王昭帝，俱以襁褓之幼，託於冢宰，流言讒興，此其艱險相似者也，夫以發金縢然後垂泣，與計日力便覺詐書，明之遲速，既有差矣，且叔父兄子，非相嫌之處，異姓君臣，非相信之地，霍光罹人謗而不出，周公賴天變而得入，推此數者，齊本而論末，計重而況輕，漢昭之優周成甚明者也，成王秀而獲實，其美在終，昭帝苗而未秀，其得在始，必不得已而論二主，余與夫始者。

hàn xuān dì
◇漢宣帝

hàn shū yuē: xiào xuān huáng dì huì xún, zì cì qīng, wǔ dì céng sūn, lì tài zǐ sūn yě, tài zǐ nà shǐ liáng dì, shēng huáng sūn, huáng sūn nà wáng fū rén, shēng huáng dì, hào yuē huáng céng sūn, shēng shù yuè, zāo wū gǔ shì, tài zǐ liáng dì huáng sūn wáng fū rén jiē yù hài, céng sūn zuò xì jùn dǐ yù, bǐng jí wèi tíng wèi jiān, zhì wū gǔ, lián céng sūn zhī wú gū, shǐ nǚ tú rǔ yǎng, sī gěi yī shí, zhì hòu, wàng qì zhě yán zhǎng ān yù yǒu tiān zǐ qì, shàng qiǎn shǐ jiē shā zhī, nèi zhě lìng guō xiāng, hàn shū xuān jì, tài píng yù lǎn bā shí jiǔ zuò ráng. yè zhì jùn dǐ yù, jí jù bì bù dé rù, céng sūn lài jí dé quán, yīn zāo shè, gāo cái hǎo xué, rán yì xǐ yóu xiá, dòu jī zǒu mǎ, jù zhī lǘ lǐ jiān xié, lì zhì dé shī, shí huì cháo qǐng, shě zhǎng ān shàng guān lǐ, shēn zú xià yǒu máo, wò jū shù yǒu guāng yào, zhāo dì bēng, wú sì, huò guāng zhēng chāng yì wáng hè, hè yín luàn fèi, guāng zòu qiǎn zōng zhèng dé zhì shàng guān lǐ shě xǐ mù, cì yù fǔ, tài píng yù lǎn bā shí jiǔ fǔ xià yǒu yī zì. tài pú yǐ líng gé chē fèng yíng céng sūn, jiù qí zōng zhèng fǔ, fēng wèi yáng wǔ hòu, qún chén shàng xǐ shòu, jí huáng dì wèi.
《漢書》曰：孝宣皇帝諱詢，字次卿，武帝曾孫，戾太子孫也，太子納史良娣，生皇孫，皇孫納王夫人，生皇帝，號曰皇曾孫，生數月，遭巫蠱事，太子良娣皇孫王夫人皆遇害，曾孫坐系郡邸獄，邴吉為廷尉監，治巫蠱，憐曾孫之無辜，使女徒乳養，私給衣食，至後，望氣者言長安獄有天子氣，上遣使皆殺之，內者令郭欀，［漢書宣紀，《太平御覽》八十九作穰。］夜至郡邸獄，吉拒閉不得入，曾孫賴吉得全，因遭赦，高才好學，然亦喜遊俠，鬥雞走馬，具知閭里奸邪，吏治得失，時會朝請，舍長安尚冠里，身足下有毛，臥居數有光耀，昭帝崩，無嗣，霍光徵昌邑王賀，賀淫亂廢，光奏遣宗正德至尚冠里舍洗沐，賜御府，［○《太平御覽》八十九府下有衣字。］太僕以軨轕車奉迎曾孫，就齊宗正府，封為陽武侯，群臣上璽綬，即皇帝位。

yòu yuē: xuān dì shǐ lì, yè jiàn gāo miào, dà jiāng jūn guāng cān chéng, shàng nèi yán dàn zhī, ruò máng cì zài bèi, hòu zhāng ān shì dài guāng cān chéng, tiān zǐ cóng róng sì yì, shén ān.
又曰：宣帝始立，謁見高廟，大將軍光參乘，上內嚴憚之，若芒刺在背，後張安世代光參乘，天子從容肆意，甚安。

yòu yuē: xiào xuān zhī zhì, xìn shǎng bì fá, zōng hé míng shí, zhèng shì wén xué fǎ lǐ zhī shì, xián jīng qí néng, zhì yú jì qiǎo gōng jiàng qì xiè, zì yuán chéng jiān, xiān néng jí zhī zhě, yì zú yǐ zhī lì chēng qí zhí, mín ān qí yè yě, zāo zhí xiōng nú guāi luàn, tuī wáng gù cún, xìn wēi běi yí, dān yú mù yì, qǐ shǒu chēng fān, gōng guāng zōng zǔ, yè chuí hòu sì, kě wèi zhōng xìng, móu dé yīn zōng zhōu xuān yǐ.
又曰：孝宣之治，信賞必罰，綜覈名實，政事文學法理之士，咸精其能，至於技巧工匠器械，自元成間，鮮能及之者，亦足以知吏稱其職，民安其業也，遭值匈奴乖亂，推亡固存，信威北夷，單于慕義，稽首稱蕃，功光宗祖，業垂後嗣，可謂中興，侔德殷宗周宣矣。

xún yuè hàn jì yuē: xiào xuān rèn fǎ shěn xíng, zōng hé míng shí, tīng duàn jīng míng, shì yè xiū lǐ, xià wú yǐn qíng, shì yǐ gōng guāng qián shì, hào wèi zhōng zōng, rán bù shèn yòng rú shù, shì yǐ dé huà bù néng chún bèi.
荀悅漢紀曰：孝宣任法審刑，綜覈名實，聽斷精明，事業修理，下無隱情，是以功光前世，號為中宗，然不甚用儒術，是以德化不能純備。

shù hòu hàn bān gù xuān dì shù yuē: zhōng zōng míng míng, yín yòng xíng míng, shí jǔ bó nà, tīng duàn wéi jīng, róu yuǎn néng ěr, huī yào wēi líng, lóng huāng mò shuò, mò bù lái tíng, pī xiǎn zǔ liè, shàng yú yǒu chéng.
【述】後漢班固宣帝述曰：中宗明明，寅用刑名，時舉博納，聽斷惟精，柔遠能邇，煇燿威靈，龍荒漠朔，莫不來庭，丕顯祖烈，尚於有成。

hòu hàn guāng wǔ dì
◇後漢光武帝

dōng guān hàn jì yuē: shì zǔ guāng wǔ huáng dì, gāo zǔ jiǔ shì sūn, chū zì zhǎng shā dìng wáng, dìng wáng shēng chōng líng jié hóu, chōng líng běn zài líng líng jùn, jié hóu sūn xiào hóu, yǐ tǔ dì xià shī, yuán dì shí, qiú fēng nán yáng cài yáng bái shuǐ xiāng, yīn gù guó míng yuē chōng líng, shàng lóng zhǔn rì jiǎo, dà kǒu, měi xū méi, shēn zhǎng qī chǐ sān cùn, rén zhì míng dá, duō quán lüè, lè shī ài rén, zài jiā zhòng shèn wèi shì, qín yú jià sè, xiōng bó shēng, hǎo xiá, xiào shàng shì tián zuò, bǐ zhī gāo zǔ xiōng zhòng, shàng guī jiù lú, wàng jiàn lú nán yǒu huǒ guāng, yǐ wèi rén chí huǒ, hū zhī, guāng suì hè rán shǔ tiān, yǒu qǐng bù jiàn, shàng yì zhī, chū bó shēng zhī qǐ yě, zhū jiā zǐ dì jiē wáng táo zì nì, yuē: bó shēng shā wǒ, jí wén shàng zhì, jiàng yī dà guān, nǎi jīng, yǐ wèi dú bó shēng rú cǐ, jǐn hòu zhě yì wèi zhī.
《東觀漢記》曰：世祖光武皇帝，高祖九世孫，出自長沙定王，定王生舂陵節侯，舂陵本在零陵郡，節侯孫孝侯，以土地下濕，元帝時，求封南陽蔡陽白水鄉，因故國名曰舂陵，上隆準日角，大口，美鬚眉，身長七尺三寸，仁智明達，多權略，樂施愛人，在家重慎畏事，勤於稼穡，兄伯升，好俠，笑上事田作，比之高祖兄仲，上歸舊廬，望見廬南有火光，以為人持火，呼之，光遂赫然屬天，有頃不見，上異之，初伯升之起也，諸家子弟皆亡逃自匿，曰：伯升殺我，及聞上至，絳衣大冠，乃驚，以為獨伯升如此，謹厚者亦為之。

yòu yuē: wáng mǎng qiǎn dà sī tú wáng xún dà sī kōng wáng yì, jiāng bīng lái zhēng, mǎng yù shèng wēi wǔ, wáng qí zé sān zì yǒu é tuō, tài píng yù lǎn jiǔ shí zuò yǐ zhèn shān dōng, zhì qū liù zì. hǔ bào xī xiàng, qí wěi měng shòu, yǐ zhǎng rén jù wú bà wèi lěi xiào wèi, qín hàn yǐ lái shī chū, wèi cháng yǒu yě, shí hàn bīng bā jiǔ qiān rén, èr gōng bīng yǐ wǔ liù shí wàn, dào, suì huán kūn yáng chéng zuò yíng, qiě wéi zhī shù bǎi zhòng, yǒu liú xīng zhuì xún yíng, yíng zhōng zhèng zhòu yǒu yún qì, rú huài shān zhí xià yíng ér bù jí dì chǐ ér sàn, lì shì jiē yàn fú, shàng xuǎn jīng bīng sān qiān rén yǔ zhàn, dà pò zhī, shā sī tú wáng xún, fù shuǐ nì sǐ zhě yǐ wàn shù, zhì shuǐ wèi zhī bù liú, gēng shǐ yǐ shàng wèi dà sī mǎ, qiǎn zhī hé běi, ān jí bǎi xìng, pò hán dān, zhū wáng láng, rù gōng shōu wén shū, xún dé lì mín bàng huǐ shàng yán kě jī zhě shù qiān zhāng, shàng huì zhū jiāng shāo zhī, yuē: lìng fǎn cè zi zì ān yě, gēng shǐ qiǎn shǐ zhě lì shàng wèi xiāo wáng. yòu jī pò tóng mǎ, shòu xiáng shì bì, zéi yì liǎng xīn, shàng chì jiàng zéi gè guī lè bīng dài, shàng qīng qí rù, àn xíng zéi yíng, zéi yuē: xiāo wáng tuī chì xīn zhì rén fù zhōng, ān dé bù tóu sǐ, yóu shì jiē zì ān.
又曰：王莽遣大司徒王尋大司空王邑，將兵來征，莽欲盛威武，王齊則［三字有訛脫，《太平御覽》九十作以振山東，至驅六字。］虎豹犀象，奇偉猛獸，以長人巨無霸為壘校尉，秦漢以來師出，未嘗有也，時漢兵八九千人，二公兵以五六十萬，到，遂環昆陽城作營，且圍之數百重，有流星墜尋營，營中正晝有雲氣，如壞山直下營而不及地尺而散，吏士皆厭伏，上選精兵三千人與戰，大破之，殺司徒王尋，赴水溺死者以萬數，滍水為之不流，更始以上為大司馬，遣之河北，安集百姓，破邯鄲，誅王郎，入宮收文書，尋得吏民謗毀上言可擊者數千章，上會諸將燒之，曰：令反側子自安也，更始遣使者立上為蕭王。又擊破銅馬，受降適畢，賊亦兩心，上敕降賊各歸勒兵待，上輕騎入，按行賊營，賊曰：蕭王推赤心置人腹中，安得不投死，由是皆自安。

yòu yuē: zhū jiāng qǐng shàng zūn hào, chū wáng mǎng shí, shàng yǔ bó shū jí zǐ xù dèng chén rǎng rén cài shǎo gōng zuò yǔ, shǎo gōng dào chèn yán liú xiù dāng wèi tiān zǐ, huò yuē shì guó shī liú zi jùn yě, shàng xì yuē: hé yòng zhī pū fēi yě, zuò zhě jiē dà xiào, shí chuán wén chì fú fú, bù jiàn wén zhāng jūn zhōng suǒ, shàng wèi xìn, dào hào, shàng suǒ yǔ zhǎng ān tóng shě zhū shēng qiáng huá, zì zhǎng ān fèng chì fú fú yì hào, yǔ shàng huì, qún chén fù fú gù, yù lǎn gù xià yǒu qǐng zì. nǎi mìng yǒu sī shè tán hào zhī qiān qiū tíng, liù yuè, jí huáng dì wèi.
又曰：諸將請上尊號，初王莽時，上與伯叔及姊婿鄧晨攘人蔡少公坐語，少公道讖言劉秀當為天子，或曰是國師劉子駿也，上戲曰：何用知仆非也，坐者皆大笑，時傳聞赤伏符，不見文章軍中所，上未信，到鄗，上所與長安同舍諸生強華，自長安奉赤伏符詣鄗，與上會，群臣復伏固，［御覽固下有請字。］乃命有司設壇鄗之千秋亭，六月，即皇帝位。

yuán hóng hàn jì yuē: nán dùn lìng qīn, shēng guāng wǔ huáng dì, huì xiù, zì wén shū.
袁宏漢紀曰：南頓令欽，生光武皇帝，諱秀，字文叔。

dì wáng shì jì yuē: chūn qiū xìng tài píng yù lǎn jiǔ shí zuò chēng. xià shào kāng zhī qǐ, yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ, ruò hàn zhī cè mìng shì zǔ, bù jiē chéng lǚ zhī zī, píng bào fǎn zhèng, suì jiàn zhōng xìng, xià shào kāng tóng měi yǐ.
《帝王世紀》曰：春秋興［《太平御覽》九十作稱。］夏少康之起，有田一成，有眾一旅，若漢之策命世祖，不階成旅之資，平暴反正，遂建中興，夏少康同美矣。

xù hàn shū yuē: xī yì hán zhuó cuàn xià shù shí nián, shào kāng shēng wèi mù rén, néng xiū dé fù xià, jué xūn dà yǐ, rán shàng yǒu yú sī jí mí yǒu gé nèi wài zhī zhù, zhì yú guāng wǔ, chéng wáng mǎng zhī cuàn, qǐ zì pǐ shù, yī mín chǐ tǔ, mí yǒu píng yān, fā jī yú kūn yáng, yǐ shù qiān tú bǎi wàn, fēi dǎn zhì zhī zhì, shú néng kān zhī, tǎo zéi píng luàn, kè fù hàn yè, hào chēng zhōng xìng, suī chū xìng zhě wú yǐ jiā zhī yǐ, zhōng guó jì dìng, róu yuǎn yǐ dé, ài shèn rén mìng, xià jí zhì jiàn, wǔ gōng jì kàng, wén dé shù xiū, wǔ gōng yǐ xià, tài píng yù lǎn jiǔ shí zuò wǔ gōng jì bèi, kàng wén dé, xiū jīng shù, cǐ yǒu é dào. xūn jī hóng yǐ.
《續漢書》曰：昔羿寒浞篡夏數十年，少康生為牧人，能修德復夏，厥勛大矣，然尚有虞思及靡有鬲內外之助，至於光武，承王莽之篡，起自疋庶，一民尺土，靡有憑焉，發跡於昆陽，以數千屠百萬，非膽智之至，孰能堪之，討賊平亂，克復漢業，號稱中興，雖初興者無以加之矣，中國既定，柔遠以德，愛慎人命，下及至賤，武功既抗，文德術修，［武功以下，《太平御覽》九十作武功既備，抗文德，脩經術，此有訛倒。］勳績弘矣。

xuē yíng hàn jì yuē: wáng mǎng zhī jì, tiān xià yún luàn, yīng xióng bìng fā, qí kuà zhōu jù jùn, tiě zhì zhě duō yǐ, rén jiē yǒu jì yú fēi wàng, rán kǎo qí cōng míng rén yǒng, zì wú guāng wǔ chóu yě, jiā yǐ kuān bó róng nà, jì lǜ rú shén, shì yǐ rèn guāng dòu róng, wàng fēng jǐng fù, mǎ yuán yī jiàn, dǔ yán shí qí, gù néng yǐ shí shù nián jiān, sǎo chú qún xiōng, qīng fù hǎi nèi, qǐ fēi tiān rén zhī suǒ fǔ zàn zāi, gǔ zhě shī bù nèi yù, ér guāng wǔ mìng jiāng, jiē shòu yǐ fāng lüè, shǐ fèng tú ér jìn, qí yǒu wéi shī, wú bù zhé shāng, yì qǐ wén shǐ zhī guò hū, bù rán, suī shèng rén qí yóu bìng zhū.
薛瑩漢紀曰：王莽之際，天下雲亂，英雄並發，其跨州據郡，僣制者多矣，人皆有冀於非望，然考其聰明仁勇，自無光武儔也，加以寬博容納，計慮如神，是以任光竇融，望風景附，馬援一見，睹顏識奇，故能以十數年間，掃除群凶，清復海內，豈非天人之所輔贊哉，古者師不內御，而光武命將，皆授以方略，使奉圖而進，其有違失，無不折傷，意豈文史之過乎，不然，雖聖人其猶病諸。

yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: qián hàn zì chéng āi yǐ xià, tiān dì zòng héng, jù huá qiè mìng, liú shì jiù zé yóu cún, ér zhān wū zhī wàng dài jué, shì zǔ yǐ miǎo miǎo zhī yìn, qǐ bái shuǐ zhī bīn, shēn qū wú wàng zhī lì, wèi jǔ qún xián bìng liè, yù lǎn jiǔ shí zuò wèi yǔ qún shù bìng liè, cǐ yǒu é wén. yú shí huái xǐ zhě shí yú, jiàn qí zhě shù bǎi, gāo cái zhě jū nán miàn, jí zú zhě wèi wáng gōng, máng máng jiǔ zhōu, guā fēn luán qiè, mǐn mǐn cāng shēng, chén xiāo dǐng fèi, wǒ shàn zhī yǐ rén fēng, qū zhī yǐ dà wēi, xuě shuāng bèi ér cí jí kū, héng wǎng zhèn ér nì lín sǎo, qún cái bì còu, rén guǐ yǔ néng, shù nián zhī jiān, kuò qīng sì hǎi, suī yuē zhōng xìng, yǔ fū shǐ chuàng yè zhě, yōng yǒu yì hū, chéng zāi mǎ shēng zhī yán, gù yǐ liáo kuò dà dù, tóng fú gāo zǔ. yòu děng tài zōng zhī rén, jiān xiào xuān zhī míng, yī rén zhī tǐ, qí dài yú zhōu, gù néng xiǎng yǒu shén qì, jù hū wàn chéng zhī shàng yǐ.
袁山松《後漢書》曰：前漢自成哀已下，天地縱橫，巨猾竊命，劉氏舊澤猶存，而瞻烏之望殆絕，世祖以眇眇之胤，起白水之濱，身屈無妄之力，位舉群賢並列，［御覽九十作位與群豎並列，此有訛文。］於時懷璽者十餘，建旗者數百，高才者居南面，疾足者為王公，茫茫九州，瓜分臠切，湣湣蒼生，塵消鼎沸，我扇之以仁風，驅之以大威，雪霜被而茨棘枯，橫網振而逆鱗掃，群材畢湊，人鬼與能，數年之間，廓清四海，雖曰中興，與夫始創業者，庸有異乎，誠哉馬生之言，固已寥廓大度，同符高祖。又等太宗之仁，兼孝宣之明，一人之體，其殆於周，故能享有神器，據乎萬乘之上矣。

bēi hòu hàn cài yì guāng wǔ jì yáng gōng bēi yuē: wáng shì zhōng wēi, āi píng duǎn zuò, jiān chén wáng mǎng, tōu yǒu shén qì, shí yǒu bā nián, zuì yíng è shú, tiān rén zhì zhū, dì nǎi lóng jiàn bái shuǐ, yuān yuè kūn zhì, pò qián duì zhī zhòng, tiǎn èr gōng zhī shī, shōu bīng lüè dì, jīng yíng hé shuò, yú shì qún gōng zhū jiāng, jù hé luò zhī wén, xié fú ruì zhī zhēng, qiān yuē lì shù zài dì, jiàn zuò yǔn yí, nǎi yǐ jiàn wǔ yuán nián liù yuè, jí wèi yú hào xiàn zhī yáng, wǔ chéng zhī mò, sì hàn pèi tiān, wǎng shī jiù wù, xiǎng guó sān shí yǒu sān nián, fāng nèi yì ān, mán yí lǜ fú, xún shòu tài shān, chán liáng fù, huáng dài zhī xiá jī, dì zhě zhī shàng yí, wǎng bù bì jǔ, dào dé yú qìng, yán yú wú qióng, xiān mín yǒu yán yuē: lè lè qí suǒ zì shēng, ér lǐ bù wàng qí běn, shì yǐ yú chēng guī ruì, jī měi zhōu yuán, huáng tiān nǎi juàn, shén gōng shí shǐ yú cǐ, jué lù miǎo zāi, suǒ wèi shén lì xiǎn róng, yuè bù kě shàng, xiǎo chén hé yǐn wěi, lái zài jì yáng, gù jiàn shén gōng, zhuī wéi sāng zǐ bāo shù zhī yì, yòng gǎn zuò sòng, qí cí yuē: hè hè yán tiān, yuán yào qí huī, dǔ shēng shèng huáng, èr hàn zhī wēi, jī dù qián zé, dàn yù líng zī, huáng niè zuò tè, cuàn wò tiān jī, dì hè sī nù, yuán zhěng qí shī, yīng qī qián jiàn, fú yáng ér fēi, huò luàn kè dìng, qún xiōng tiǎn yí, kuāng fù dì zài, wàn guó yǐ suī, xún yú sì yuè, zhǎn yì xǐng fāng, dēng fēng jiàng chán, shēng yú zhōng huáng, yuán zī chū jī, tiān mìng kǒng zhāng, zi zi sūn sūn, bǎo zhī wú jiāng.
【碑】後漢蔡邑光武濟陽宮碑曰：王室中微，哀平短祚，奸臣王莽，偷有神器，十有八年，罪盈惡熟，天人致誅，帝乃龍見白水，淵躍昆滍，破前隊之眾，殄二公之師，收兵略地，經營河朔，於是群公諸將，據河洛之文，協符瑞之徵，僉曰歷數在帝，踐祚允宜，乃以建武元年六月，即位於鄗縣之陽，五成之陌，祀漢配天，罔失舊物，享國三十有三年，方內乂安，蠻夷率服，巡狩太山，禪梁父，皇代之遐跡，帝者之上儀，罔不畢舉，道德餘慶，延於無窮，先民有言曰：樂樂其所自生，而禮不忘其本，是以虞稱媯汭，姬美周原，皇天乃眷，神宮實始於此，厥路藐哉，所謂神麗顯融，越不可尚，小臣河尹瑋，來在濟陽，顧見神宮，追惟桑梓褒述之義，用敢作頌，其辭曰：赫赫炎天，爰曜其暉，篤生聖皇，貳漢之微，稽度虔則，誕育靈姿，黃孽作慝，篡握天機，帝赫斯怒，爰整其師，應期潛見，扶陽而飛，禍亂克定，群凶殄夷，匡復帝載，萬國以綏，巡於四岳，展義省方，登封降禪，升於中皇，爰茲初基，天命孔彰，子子孫孫，保之無疆。

lùn wèi chén wáng cáo zhí hàn èr zǔ yōu liè lùn yuē: kè yǒu wèn yú yuē: fū hàn èr dì, gāo zǔ guāng wǔ, jù wèi shòu mìng bō luàn zhī jūn, cǐ shí shì zhī nán yì, lùn qí rén zhī yōu liè, shú zhě wèi xiān, yú yīng zhī yuē: xī hàn zhī chū xìng, gāo zǔ yīn bào qín ér qǐ, suì zhū qiáng chǔ, xiān tài píng yù lǎn sì bǎi sì shí qī zuò guāng. yǒu tiān xià, gōng qí tāng wǔ, yè liú hòu sì, chéng dì wáng zhī yuán xūn, rén jūn zhī shèng shì yě, rán ér míng bù jì dé, xíng bù chún dào, shēn méi zhī hòu, bēng wáng zhī jì, guǒ lìng xiōng fù sì zhèn kù zhī xīn, bì qiè bèi rén shǐ zhī xíng, wáng zhào yōu qiú, huò yāng gǔ ròu, zhū lǚ zhuān quán, shè jì jǐ yí, fán cǐ zhū shì, qǐ fēi gāo zǔ guǎ jì qiǎn lǜ yǐ zhì, rán bǐ zhī xióng cái dà lüè, chù tǎng zhī jié, xìn dāng shì zhì háo jiàn zhuàng jié shì yě. yòu qí xiāo jiāng huà chén, jiē gǔ jīn zhī xiān yǒu, lì shì zhī xī dǔ, bǐ néng rèn qí cái ér yòng zhī, tīng qí yán ér chá zhī, gù jiān tiān xià, yǒu dì wèi, liú jù xūn ér yí yuán gōng yě, shì zǔ tǐ gān líng zhī xiū dé, bǐng zhēn hé zhī chún jīng, tōng huáng zhōng zhī miào lǐ, tāo yà shèng zhī yì cái, qí wèi dé yě, cōng dá ér duō shí, rén zhì ér míng shù, zhòng shèn ér zhōu mì, lè shī ér ài rén, zhí yáng jiǔ wú wàng zhī shì, zāo yán guāng è huì zhī yùn, yīn ěr léi fā, hè rán shén jǔ, yòng wǔ lüè yǐ rǎng bào, xìng yì bīng yǐ sǎo cán, shén guāng qián qū, wēi fēng xiān shì, jūn wèi chū yú nán jīng, mǎng yǐ bì yú xī dōu, fū qí dàng dí xiōng huì, jiǎo chú chǒu lèi, ruò shùn xùn fēng ér zòng liè huǒ, shài bái rì ér sǎo cháo yún yě, ěr nǎi miào shèng ér hòu dòng zhòng, jì dìng ér hòu xíng shī, gù gōng wú bù xiàn zhī lěi, zhàn wú bēn běi zhī zú, shì yǐ qún xià xīn xīn, guī xīn shèng dé, xuān rén yǐ hé zhòng, mài dé yǐ lái yuǎn, gù dòu róng wén shēng ér yǐng fù, mǎ yuán yī jiàn ér tàn xī, gǔ gōng yǒu jì jì zhī měi, yuán shǒu yǒu mù mù zhī róng, dūn mù jiǔ zú, yǒu táng yú zhī chēng, gāo shàng chún pǔ yǒu xī huáng zhī sù, qiān xū nà xià, yǒu tǔ wò zhī láo, liú xīn shù shì, yǒu rì zè zhī qín, nǎi guī hóng jī ér zào huáng jí, chuàng dì dào ér lì dé jī, shì yǐ jì gōng zé yè shū, bǐ lóng zé shì yì, jīng dé zé mí qiān, yán xíng zé wú huì, liàng lì zé shì wēi, lùn fǔ zé lì liè, zú néng wò gān tú zhī xiū zhēng, yīng wǔ bǎi zhī xiǎn qī, lì bù kān zhī xiá jī, jiàn bù xiǔ zhī yuán gōng, jīn shí bō qí xiū liè, shī shū zài qí xūn yì, gù yuē guāng wǔ qí yōu yě.
【論】魏陳王曹植漢二祖優劣論曰：客有問余曰：夫漢二帝，高祖光武，俱為受命撥亂之君，此時事之難易，論其人之優劣，孰者為先，余應之曰：昔漢之初興，高祖因暴秦而起，遂誅強楚，先［《太平御覽》四百四十七作光。］有天下，功齊湯武，業流後嗣，誠帝王之元勛，人君之盛事也，然而名不繼德，行不純道，身沒之後，崩亡之際，果令凶婦肆酖酷之心，嬖妾被人豕之刑，亡趙幽囚，禍殃骨肉，諸呂專權，社稷幾移，凡此諸事，豈非高祖寡計淺慮以致，然彼之雄才大略，俶儻之節，信當世至豪健壯傑士也。又其梟將畫臣，皆古今之鮮有，歷世之希睹，彼能任其才而用之，聽其言而察之，故兼天下，有帝位，流巨勛而遺元功也，世祖體乾靈之休德，稟貞和之純精，通黃中之妙理，韜亞聖之懿才，其為德也，聰達而多識，仁智而明恕，重慎而周密，樂施而愛人，值陽九無妄之世，遭炎光厄會之運，殷爾雷發，赫然神舉，用武略以攘暴，興義兵以掃殘，神光前驅，威風先逝，軍未出於南京，莽已斃於西都，夫其蕩滌凶穢，剿除醜類，若順迅風而縱烈火，曬白日而掃朝雲也，爾乃廟勝而後動眾，計定而後行師，故攻無不陷之壘，戰無奔北之卒，是以群下欣欣，歸心聖德，宣仁以和眾，邁德以來遠，故竇融聞聲而影附，馬援一見而嘆息，股肱有濟濟之美，元首有穆穆之容，敦睦九族，有唐虞之稱，高尚純樸有羲皇之素，謙虛納下，有吐握之勞，留心庶事，有日昃之勤，乃規弘跡而造皇極，創帝道而立德基，是以計功則業殊，比隆則事異，旌德則靡愆，言行則無穢，量力則勢微，論輔則力劣，卒能握乾圖之休徵，應五百之顯期，立不刊之遐跡，建不朽之元功，金石播其休烈，詩書載其勛懿，故曰光武其優也。

hàn míng dì
◇漢明帝

dōng guān hàn jì yuē: xiào míng huáng dì, shì zǔ zhōng zǐ yě, mǔ guāng liè huáng hòu, chū ràng zūn wèi wèi guì rén, gù dì nián shí èr, yǐ huáng zǐ lì wèi dōng hǎi gōng, sān suì, jìn jué wèi wáng, yòu ér cōng míng ruì zhì, róng jùn zhuàng lì, shì zǔ yì yān, shù wèn yǐ zhèng yì, yīng duì mǐn dá, mó lǜ shén shēn, wēn gōng hǎo xué, jìng ài shī fù, suǒ yǐ chéng shì xiōng dì, qīn mì jiǔ zú, nèi wài zhōu qià, shì zǔ yù zhēn shàng dé, yǐ wèi yí chéng xiān xù, zhào fèi guō huáng hòu, lì yīn guì rén yǐ wèi huáng hòu, shàng yǐ dōng hǎi wáng lì wèi huáng tài zǐ, zhì shàng shū, bèi shī fǎ, jiān tōng sì jīng, lüè jǔ dà yì, bó guān qún shū, yǐ zhù shù xué.
《東觀漢記》曰：孝明皇帝，世祖中子也，母光烈皇后，初讓尊位為貴人，故帝年十二，以皇子立為東海公，三歲，進爵為王，幼而聰明叡智，容濬壯麗，世祖異焉，數問以政議，應對敏達，謨慮甚深，溫恭好學，敬愛師傅，所以承事兄弟，親密九族，內外周洽，世祖愈珍上德，以為宜承先序，詔廢郭皇后，立陰貴人以為皇后，上以東海王立為皇太子，治尚書，備師法，兼通四經，略舉大義，博觀群書，以助術學。

yòu yuē: jiàn wǔ sì nián, huáng zǐ yáng shēng, fēng xià ruì shàng, yán chì sè, yǒu shì yáo, shàng yǐ chì sè, míng zhī yuē yáng, nián shí sān, tōng chūn qiū, shàng xún qí jǐng yuē: wú jì zǐ, yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: huáng dì huì yáng, yī míng zhuāng, zì zi lì.
又曰：建武四年，皇子陽生，豐下銳上，顏赤色，有似堯，上以赤色，名之曰陽，年十三，通春秋，上循其頸曰：吳季子，袁山松《後漢書》曰：皇帝諱陽，一名莊，字子麗。

huá jiào hòu hàn shū yuē: shì zǔ jì yǐ lì shì zì yīng, míng dì yóu rèn wén fǎ, zǒng lǎn wēi bǐng, quán bù jiè xià, zhí tiān xià chū dìng, sì mín lè yè, hù kǒu zī zhí, zhōng xìng yǐ lái, zhuī zōng xuān dì, yǐ zhōng lí yì zhī lián chún, jiàn zhēng kěn kěn, cháng yǐ kuān hé wèi shǒu, yǐ cǐ tuī zhī, nán dé ér yán yě.
華嶠《後漢書》曰：世祖既以吏事自嬰，明帝尤任文法，總攬威柄，權不借下，值天下初定，四民樂業，戶口滋殖，中興以來，追蹤宣帝，以鍾離意之廉淳，諫爭懇懇，常以寬和為首，以此推之，難得而言也。

xuē yíng hàn jì yuē: míng dì zì zài chǔ gōng, ér cōng yǔn zhī dé zhe yǐ, jí lín wàn jī, yǐ shēn lǜ lǐ, gōng fèng yí yè, yī yǐ guàn zhī, suī xià qǐ zhōu chéng, jì tǐ chí tǒng, wú yǐ jiā yān, shì yǐ hǎi nèi yì ān, sì yí bīn fú, duàn yù xī shǎo, yǒu zhì píng zhī fēng, hào yuē xiǎn zōng, bù yì yí hū.
薛瑩漢紀曰：明帝自在儲宮，而聰允之德著矣，及臨萬機，以身率禮，恭奉遺業，一以貫之，雖夏啟周成，繼體持統，無以加焉，是以海內乂安，四夷賓服，斷獄希少，有治平之風，號曰顯宗，不亦宜乎。

fàn yè hòu hàn shū yuē: dì shàn xíng lǐ, fǎ lìng fēn míng, rì yàn zuò cháo, yōu wǎng bì dá, wài nèi wú xìng qū zhī sī, zài shàng wú jīn dà zhī sè, duàn yù dé qíng, hào jū qián shì shí èr, gù hòu zhī yán shì zhě, mò bù xiān jiàn wǔ yǒng píng zhī zhèng, rán ér zhōng lí yì sòng jūn zhī tú, cháng yǐ chá huì wèi yán, fū qǐ hóng rén zhī dù wèi yōu hū.
范曄《後漢書》曰：帝善刑理，法令分明，日晏坐朝，幽枉必達，外內無倖曲之私，在上無矜大之色，斷獄得情，號居前世十二，故後之言事者，莫不先建武永平之政，然而鍾離意宋均之徒，常以察惠為言，夫豈弘仁之度未優乎。

zàn jìn fù xuán hàn míng dì zàn yuē: sù yǐ xiào míng, zhàng fǎ rèn xíng, qín zōng wàn jī, chá xià yǐ qíng, wèi hóng dào zhì, yòng zhì tài píng, zhuān xìn sú rú, fēi lǐ zhī jīng.
【贊】晉傅玄漢明帝贊曰：肅矣孝明，杖法任刑，勤綜萬機，察下以情，未弘道治，用致太平，專信俗儒，非禮之經。

lěi hàn fù yì míng dì lěi yuē: wéi cǐ yǒng píng, qí dé bù huí, huī kuò hóng jī, xiá fāng shì huái, míng míng sù sù, sì guó shùn wēi, hè hè shèng hàn, gōng dé wēi wēi, gōng lǚ shèng dé, yǐ lín wàn guó, rén fēng hóng huì, yún bù yǔ jí, wǔ fú chī yóu, wén téng kǒng mò, xià zhì jiǔ zhōu, shàng xì huáng jí, fēng měi zhōng shì, chuí huá yì zài, guān yáo pèi shùn, jiàn lǚ wǔ dài, sān yōng jì qià, dì dào jì bèi, qī jīng xuān chàng, kǒng yè shū zhe, míng dé shèn fá, zūn shàng shī fù, báo xíng hòu shǎng, huì cí rén shù, míng bìng rì yuè, wú yǒu piān zhào, pì rú běi chén, yǔ tiān tóng yào, fā hào shī lìng, wàn guó zhèn jù, xiáng xù shè chén, lǐ lè xuān bù, xuán jī suǒ jiàn, mí bù yǎn yǒu, gòng fěi nà fù, rú guī fù mǔ, zhēng shuò yǒng chāng, guān dài dān ěr, sì fāng gòng guàn, bā jí tóng guǐ.
【誄】漢傅毅明帝誄曰：惟此永平，其德不回，恢廓鴻績，遐方是懷，明明肅肅，四國順威，赫赫盛漢，功德巍巍，躬履聖德，以臨萬國，仁風弘惠，雲布雨集，武伏蚩尤，文騰孔墨，下制九州，上系皇極，豐美中世，垂華億載，冠堯佩舜，踐履五代，三雍既洽，帝道繼備，七經宣暢，孔業淑著，明德慎罰，尊上師傅，薄刑厚賞，惠慈仁恕，明並日月，無有偏照，譬如北辰，與天同曜，發號施令，萬國震懼，庠序設陳，禮樂宣布，璇璣所建，靡不奄有，貢篚納賦，如歸父母，正朔永昌，冠帶儋耳，四方共貫，八極同軌。

hàn hé dì
◇漢和帝

dōng guān hàn jì yuē: xiào hé huáng dì, zhāng dì zhōng zǐ yě, shàng zì qí yí, zhì yú zǒng jiǎo, xiào shùn cōng míng, kuān hé rén xiào, dì yóu shì shēn zhēn zhī, yǐ wèi yí chéng tiān wèi, nián sì suì, lì wèi tài zǐ, chū zhì shàng shū, suì jiān lǎn shū chuán, hào gǔ lè dào, wú suǒ bù zhào, shàng yǐ wǔ jīng yì yì, shū chuán yì shū, qīn xìng dōng guān, lǎn shū lín, yuè piān jí, cháo wú chǒng zú, huì zé zhān rú, wài yōu shù jī, nèi qín jīng yì, zì zuǒ yòu jìn chén, jiē sòng shī shū, dé jiào zài kuān, rén shù bìng qià, shì yǐ lí yuán níng kāng, wàn guó xié hé, fú ruì bā shí yú pǐn, dì ràng ér bù xuān, gù mí dé ér jì.
《東觀漢記》曰：孝和皇帝，章帝中子也，上自歧嶷，至於總角，孝順聰明，寬和仁孝，帝由是深珍之，以為宜承天位，年四歲，立為太子，初治尚書，遂兼覽書傳，好古樂道，無所不照，上以五經義異，書傳意殊，親幸東觀，覽書林，閱篇藉，朝無寵族，惠澤沾濡，外憂庶績，內勤經藝，自左右近臣，皆誦詩書，德教在寬，仁恕並洽，是以黎元寧康，萬國協和，符瑞八十餘品，帝讓而不宣，故靡得而紀。

dì wáng shì jì yuē: xiào hé zhī sì shì, zhèng shēn lǚ dào, yǐ fèng dà yè, bīn lǐ qí ài, dòng shì jiù diǎn, gōng wú pín qiáng zhèng wèi zhī yàn, yòu wú bān lè yóu tián zhī yù, gōng lǚ zhì dé, xū jìng zì sǔn, shì yǐ lǚ huò fēng nián, yuǎn jìn chéng fēng.
《帝王世紀》曰：孝和之嗣世，正身履道，以奉大業，賓禮耆艾，動式舊典，宮無嬪嬙鄭衛之燕，囿無般樂游畋之豫，躬履至德，虛靜自損，是以屢獲豐年，遠近承風。

fàn yè hòu hàn shū yuē: zì zhōng xìng yǐ hòu, dǎi yú yǒng yuán, suī pō yǒu shī zhāng, ér jù cún bù rǎo, shì yǐ qí mín suì zēng, pì tǔ shì guǎng, piān shī chū sài, zé hàn hòu hàn shū hé jì zuò mò. běi dì kōng, dōu hù xī zhǐ, zé tōng yì sì wàn, qǐ qí dào yuǎn sān dài, shù zhǎng qián shì, jiāng fú pàn huái lái, zì yǒu shù yě.
范曄《後漢書》曰：自中興以後，逮於永元，雖頗有施張，而俱存不擾，是以齊民歲增，闢土世廣，偏師出塞，則漢［後漢書和紀作漠。］北地空，都護西指，則通驛四萬，豈其道遠三代，術長前世，將服叛懷來，自有數也。

lěi hòu hàn sū shùn hé dì lěi yuē: tiān wáng cú dēng, lǜ tǔ yǎn shāng, rú hé hào qióng, duó wǒ shèng huáng, ēn dé lěi dài, nǎi zuò míng zhāng, qí cí yuē: gōng wéi dà xíng, pèi tiān jiàn dé, táo yuán èr huà, fēng liú wàn guó, lì wǒ zhēng mín, yí cǐ yí zé, jué chū shēng mín, sān wǔ zuò gāng, zài jí zhī shèng, zhe yú yú táng, gōng wéi dà xíng, yuán tóng qí guāng, zì xī hé wèi, qīn míng yǔn sāi, gōng wéi dà xíng, tiān fù dì zài, wú wèi ér zhì, guān sī wǎng dài, wǎng dài qí qū, zhū xià shàn mìng, yuán zī fā hào, mín lè qí zhèng, yǎn yǒu wàn guó, mín chén xián zhì, dà xiào bèi yǐ, bì gōng yǒu xù, yóu xī jiāng yuán, zǔ bǐ zhī shì, běn zhī bǎi shì, shén qì wéi yī, mí liú bù yù, dào yáng mò mìng, láo qiān yǒu zhōng, shí wéi qí xìng, yī bù zhì xīn, xī yù yuǎn píng, lǚ hé ér xíng, wēi léng shàng gǔ, hóng zé pāng liú, mào huà zhān pǔ, bù jué shǎo liú, mín sī hé hù, xū xī chéng yún, qì tì chéng yǔ, hào tiān bù diào, sàng wǒ cí fù.
【誄】後漢蘇順和帝誄曰：天王徂登，率土奄傷，如何昊穹，奪我聖皇，恩德累代，乃作銘章，其辭曰：恭惟大行，配天建德，陶元二化，風流萬國，立我蒸民，宜此儀則，厥初生民，三五作剛，載藉之盛，著於虞唐，恭惟大行，爰同其光，自昔何為，欽明允塞，恭惟大行，天覆地載，無為而治，冠斯往代，往代崎嶇，諸夏擅命，爰茲發號，民樂其政，奄有萬國，民臣咸祑，大孝備矣，閟宮有侐，由昔姜嫄，祖妣之室，本枝百世，神契惟一，彌留不豫，道揚末命，勞謙有終，實惟其性，衣不制新，犀玉遠屏，履和而行，威稜上古，洪澤滂流，茂化沾溥，不玦少留，民斯何怙，歔欷成雲，泣涕成雨，昊天不弔，喪我慈父。

hòu hàn cuī yuàn hé dì lěi yuē: xuán jǐng qǐn yào, yún wù jiàn zhēng, féng xiāng kǎo yāo, suì dāng dì gōng, sān zài sì hǎi, è mì bā yīn, rú sàng kǎo bǐ, pǐ yǒng hào yín, dà suì jì qǐ, nǎi cú xuán gōng, yǒng bèi shén qì, shēng xiá huáng qióng, zhǎng yè míng míng, hé yún qí qióng.
後漢崔瑗和帝誄曰：玄景寢曜，雲物見徵，馮相考妖，遂當帝躬，三載四海，遏密八音，如喪考妣，擗踴號吟，大遂既啟，乃徂玄宮，永背神器，升遐皇穹，長夜冥冥，曷雲其窮。