chéng jù fū
程鉅夫
chéng jù fū, míng wén hǎi, bì wǔ zōng miào huì, yǐ zì xíng. qí xiān zì huī zhōu xǐ yǐng zhōu jīng shān, hòu jiā jiàn chāng. shū fù fēi qīng, shì sòng, tōng pàn jiàn chāng, shì zǔ shí, yǐ chéng jiàng. jù fū rù wèi zhì zi, shòu xuān wǔ jiāng jūn guǎn jūn qiān hù. tā rì, zhào jiàn, wèn jiǎ shì dào hé rú rén, jù fū tiáo duì shén xī, dì yuè, gěi bǐ zhá shū zhī, nǎi shū èr shí yú fú yǐ jìn. dì dà qí zhī, yīn wèn jīn jū hé guān, yǐ qiān hù duì, dì wèi jìn chén yuē: zhèn guān cǐ rén xiàng mào, yǐ yīng guì xiǎn tīng qí yán lùn, chéng cōng míng yǒu shí zhě yě. kě zhì zhī hàn lín. chéng xiàng huǒ lǐ huò sūn chuán zhǐ zhì hàn lín, yǐ qí nián shào, zòu wèi yīng fèng hàn lín wén zì, dì yuē: zì jīn guó jiā zhèng shì dé shī, jí cháo chén xié zhèng, yí jiē wèi zhèn yán zhī. jù fū dùn shǒu xiè yuē: chén běn shū yuǎn zhī chén, méng bì xià zhī yù, gǎn bù jié lì yǐ bào bì xià! xún jìn hàn lín xiū zhuàn, lǚ qiān jí xián zhí xué shì, jiān mì shū shǎo jiān.
程鉅夫,名文海,避武宗廟諱,以字行。其先自徽州徙郢州京山,後家建昌。叔父飛卿,仕宋,通判建昌,世祖時,以城降。鉅夫入為質子,授宣武將軍、管軍千戶。他日,召見,問賈似道何如人,鉅夫條對甚悉,帝悅,給筆札書之,乃書二十餘幅以進。帝大奇之,因問今居何官,以千戶對,帝謂近臣曰:「朕觀此人相貌,已應貴顯;聽其言論,誠聰明有識者也。可置之翰林。」丞相火禮霍孫傳旨至翰林,以其年少,奏為應奉翰林文字,帝曰:「自今國家政事得失,及朝臣邪正,宜皆為朕言之。」鉅夫頓首謝曰:「臣本疏遠之臣,蒙陛下知遇,敢不竭力以報陛下!」尋進翰林修撰,屢遷集賢直學士,兼秘書少監。
zhì yuán shí jiǔ nián, zòu chén wǔ shì: yī yuē qǔ huì jiāng nán shì jí, èr yuē tōng nán běi zhī xuǎn, sān yuē lì kǎo gōng lì, sì yuē zhì tān zāng jí, wǔ yuē gěi jiāng nán guān lì fèng. cháo tíng duō cǎi xíng zhī. cì dì jīng shī ān zhēn mén, yǐ zhú jū shì. èr shí nián, jiā hàn lín jí xián zhí xué shì, tóng lǐng huì tóng guǎn shì. èr shí sān nián, jiàn dì, shǒu chén: xìng jiàn guó xué, qǐ qiǎn shǐ jiāng nán sōu fǎng yí yì yù shǐ tái àn chá sī, bìng yí cān yòng nán běi zhī rén. dì jiā nà zhī. èr shí sì nián, lì shàng shū shěng, zhào yǐ wèi cān zhī zhèng shì, jù fū gù cí. yòu mìng wèi yù shǐ zhōng chéng, tái chén yán: jù fū nán rén, qiě nián shào. dì dà nù yuē: rǔ wèi yòng nán rén, hé yǐ zhī nán rén bù kě yòng! zì jīn shěng bù tái yuàn, bì cān yòng nán rén. suì yǐ jù fū réng wèi jí xián zhí xué shì, bài shì yù shǐ, xíng yù shǐ tái shì, fèng zhào qiú xián yú jiāng nán. chū, shū zhào lìng jiē yòng méng gǔ zì, jí shì, dì tè mìng yǐ hàn zì shū zhī. dì sù wén zhào mèng dí yè lǐ míng, jù fū lín dāng xíng, dì mì yù bì zhì cǐ èr rén jù fū yòu jiàn zhào mèng fǔ yú nèn wàn yī è zhāng bó chún hú mèng kuí céng xī yán kǒng zhū céng chōng zi líng shí zhōng bāo zhù děng èr shí yú rén, dì jiē zhuó zhì tái xiàn jí wén xué zhī zhí. hái cháo, chén mín jiān lì bìng wǔ shì, bài jí xián xué shì, réng hái xíng tái.
至元十九年,奏陳五事:一曰取會江南仕籍,二曰通南北之選,三曰立考功歷,四曰置貪贓籍,五曰給江南官吏俸。朝廷多採行之。賜地京師安貞門,以築居室。二十年,加翰林集賢直學士,同領會同館事。二十三年,見帝,首陳:「興建國學,乞遣使江南搜訪遺逸;御史台、按察司,並宜參用南北之人。」帝嘉納之。二十四年,立尚書省,詔以為參知政事,鉅夫固辭。又命為御史中丞,台臣言:「鉅夫南人,且年少。」帝大怒曰:「汝未用南人,何以知南人不可用!自今省部台院,必參用南人。」遂以鉅夫仍為集賢直學士,拜侍御史,行御史台事,奉詔求賢於江南。初,書詔令皆用蒙古字,及是,帝特命以漢字書之。帝素聞趙孟藡、葉李名,鉅夫臨當行,帝密諭必致此二人;鉅夫又薦趙孟頫、余恁、萬一鶚、張伯淳、胡夢魁、曾晞顏、孔洙、曾沖子、凌時中、包鑄等二十餘人,帝皆擢置台憲及文學之職。還朝,陳民間利病五事,拜集賢學士,仍還行台。
èr shí liù nián, shí xiāng sāng gē zhuān zhèng, fǎ lìng kē jí, sì fāng sāo dòng. jù fū rù cháo, shàng shū yuē: chén wén tiān zǐ zhī zhí, mò dà yú zé xiāng, zǎi xiàng zhī zhí, mò dà yú jìn xián. gǒu bù yǐ jìn xián wèi jí, ér wéi yǐ zhí huò wèi xīn, fēi wèi shàng wèi dé wèi xià wèi mín zhī yì yě. xī wén dì yǐ jué yù jí qián gǔ wèn chéng xiàng zhōu bó, bó bù néng duì, chén píng jìn yuē: bì xià wèn jué yù, zé tíng wèi wèn qián gǔ, zé zhì sù nèi shǐ. zǎi xiàng shàng lǐ yīn yáng, xià suì wàn wù zhī yí, wài zhèn fǔ sì yí, nèi qīn fù bǎi xìng. guān qí suǒ yán, kě yǐ zhī zǎi xiàng zhī zhí yǐ. jīn quán jiān yòng shì, lì shàng shū gōu kǎo qián gǔ, yǐ bō gē shēng mín wèi wù, suǒ wěi rèn zhě, lǜ jiē tān tāo yāo lì zhī rén, jiāng nán dào zéi qiè fā, liáng yǐ cǐ yě. chén qiè yǐ wèi yí qīng shàng shū zhī zhèng, sǔn xíng shěng zhī quán, bà yán lì zhī guān, xíng xù mín zhī shì, yú guó wèi biàn. sāng gē dà nù, jī liú jīng shī bù qiǎn, zòu qǐng shā zhī, fán liù zòu, dì jiē bù xǔ. jù fū jì hái xíng tái, èr shí jiǔ nián, yòu zhào jù fū yǔ hú zhī yù yáo suì wáng dàn léi yīng chén tiān xiáng yáng gōng yì gāo níng chén yǎn zhào jū xìn děng shí rén, fù què cì duì. sān shí nián, chū wèi mǐn hǎi dào sù zhèng lián fǎng shǐ, xìng xué míng jiào, lì mín wèi ài zhī. dà dé sì nián, qiān jiāng nán hú běi dào sù zhèng lián fǎng shǐ. zhì guān, shǒu zhì xíng shěng píng zhāng jiā nú zhī wèi mín hài zhě, shàng xià sù rán. bā nián, zhào bài hàn lín xué shì, shāng yì zhōng shū shěng shì. shí nián, yǐ kàng hàn bào fēng xīng biàn, jù fū yīng zhào chén mǐ zāi zhī cè, qí mù yǒu wǔ: yuē jìng tiān, yuē zūn zǔ, yuē qīng xīn, yuē chí tǐ, yuē gèng huà. dì jiē rán zhī. yún nán shěng chén yán: shì zǔ qīn píng yún nán, mín yuàn kè shí diǎn cāng shān, yǐ jì gōng dé. zhào jù fū zhuàn qí wén. shí yī nián, bài shān nán jiāng běi dào sù zhèng lián fǎng shǐ, fù liú wèi hàn lín xué shì. zhì dà yuán nián, xiū chéng zōng shí lù. èr nián, zhào zhì shàng dōu. sān nián, fù bài shān nán jiāng běi dào sù zhèng lián fǎng shǐ. sì nián, yǔ lǐ qiān shàng wén děng shí liù rén tóng fù què, cì duì biàn diàn. bài zhè dōng hǎi yòu dào sù zhèng lián fǎng shǐ, liú wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ. huáng qìng yuán nián, xiū wǔ zōng shí lù. èr nián, hàn, jù fū yīng zhào chén sāng lín liù shì, wǔ shí zǎi yì. míng rì, dì qiǎn jìn shì cì shàng zūn, láo zhī yuē: zhōng shū jí yì, wéi qīng suǒ yán shén dāng, hòu lín shì, qí jí yán zhī. yú shì zhào jù fū xié píng zhāng zhèng shì lǐ mèng cān zhī zhèng shì xǔ shī jìng yì xíng gòng jǔ fǎ, jù fū jiàn yán: jīng xué dāng zhǔ chéng yí zhū xī chuán zhù, wén zhāng yí gé táng sòng sù bì. mìng jù fū cǎo zhào xíng zhī.
二十六年,時相桑哥專政,法令苛急,四方騷動。鉅夫入朝,上疏曰:「臣聞天子之職,莫大於擇相,宰相之職,莫大於進賢。苟不以進賢為急,而惟以殖貨為心,非為上為德、為下為民之意也。昔文帝以決獄及錢穀問丞相周勃,勃不能對,陳平進曰:『陛下問決獄,責廷尉;問錢穀,責治粟內史。宰相上理陰陽,下遂萬物之宜,外鎮撫四夷,內親附百姓。』觀其所言,可以知宰相之職矣。今權奸用事,立尚書鈎考錢穀,以剝割生民為務,所委任者,率皆貪饕邀利之人,江南盜賊竊發,良以此也。臣竊以為宜清尚書之政,損行省之權,罷言利之官,行恤民之事,於國為便。」桑哥大怒,羈留京師不遣,奏請殺之,凡六奏,帝皆不許。鉅夫既還行台,二十九年,又召鉅夫與胡祗遹、姚燧、王憚、雷膺、陳天祥、楊恭懿、高凝、陳儼、趙居信等十人,赴闕賜對。三十年,出為閩海道肅政廉訪使,興學明教,吏民畏愛之。大德四年,遷江南湖北道肅政廉訪使。至官,首治行省平章家奴之為民害者,上下肅然。八年,召拜翰林學士,商議中書省事。十年,以亢旱、暴風、星變,鉅夫應詔陳弭災之策,其目有五:曰敬天,曰尊祖,曰清心,曰持體,曰更化。帝皆然之。雲南省臣言:「世祖親平雲南,民願刻石點蒼山,以紀功德。」詔鉅夫撰其文。十一年,拜山南江北道肅政廉訪使,復留為翰林學士。至大元年,修《成宗實錄》。二年,召至上都。三年,復拜山南江北道肅政廉訪使。四年,與李謙、尚文等十六人同赴闕,賜對便殿。拜浙東海右道肅政廉訪使,留為翰林學士承旨。皇慶元年,修《武宗實錄》。二年,旱,鉅夫應詔陳桑林六事,忤時宰意。明日,帝遣近侍賜上尊,勞之曰:「中書集議,惟卿所言甚當,後臨事,其極言之。」於是詔鉅夫偕平章政事李孟、參知政事許師敬議行貢舉法,鉅夫建言:「經學當主程頤、朱熹傳注,文章宜革唐、宋宿弊。」命鉅夫草詔行之。
sān nián, yǐ bìng qǐ hái gǔ guī tián lǐ, bù yǔn, mìng shàng yī gěi yào wù, guān qí zi dà běn jiāo sì shǔ lìng, yǐ biàn shì yǎng. shí lìng jìn chén fǔ shì, qiě láo zhī yuē: qīng shì zǔ jiù chén, wéi zhōng wéi zhēn, qí miǎn jiā zhōu, shǎo liú jīng shī, yǐ fù zhèn xīn. jù fū qǐng yì jiān, tè shòu guāng lù dài fū, cì shàng zūn, mìng tíng chén yǐ xià yǐn jiàn yú qí huà mén wài, gěi yì nán hái. chì xíng shěng jí yǒu sī cháng jiā cún wèn. jū sān nián ér zú, nián qī shí. tài dìng èr nián, zèng dà sī tú zhù guó, zhuī fēng chǔ guó gōng, shì wén xiàn.
三年,以病乞骸骨歸田裡,不允,命尚醫給藥物,官其子大本郊祀署令,以便侍養。時令近臣撫視,且勞之曰:「卿世祖舊臣,惟忠惟貞,其勉加粥,少留京師,以副朕心。」鉅夫請益堅,特授光祿大夫,賜上尊,命廷臣以下飲餞於齊化門外,給驛南還。敕行省及有司常加存問。居三年而卒,年七十。泰定二年,贈大司徒、柱國,追封楚國公,諡文憲。
zhào mèng fǔ
趙孟頫
zhào mèng fǔ, zì zi áng, sòng tài zǔ zi qín wáng dé fāng zhī hòu yě. wǔ shì zǔ xiù ān xī wáng zǐ chēng, sì shì zǔ chóng xiàn jìng wáng bó guī. gāo zōng wú zi, lì zi chēng zhī zǐ, shì wèi xiào zōng, bó guī, qí xiōng yě, cì dì yú hú zhōu, gù mèng fǔ hú zhōu rén. zēng zǔ shī chuí, zǔ xī yǒng, fù yǔ, shì sòng, jiē zhì dà guān rù guó cháo, yǐ mèng fǔ guì, lèi zèng shī chuí jí xián shì dú xué shì, xī yǒng tài cháng lǐ yí yuàn shǐ, bìng fēng wú xìng jùn gōng, yǔ jí xián dà xué shì, fēng wèi guó gōng.
趙孟頫,字子昂,宋太祖子秦王德芳之後也。五世祖秀安僖王子偁,四世祖崇憲靖王伯圭。高宗無子,立子偁之子,是為孝宗,伯圭,其兄也,賜第於湖州,故孟頫湖州人。曾祖師垂,祖希永,父與,仕宋,皆至大官;入國朝,以孟頫貴,累贈師垂集賢侍讀學士,希永太常禮儀院使,並封吳興郡公,與集賢大學士,封魏國公。
mèng fǔ yòu cōng mǐn, dú shū guò mù zhé chéng sòng, wèi wén cāo bǐ lì jiù. nián shí sì, yòng fù yīn bǔ guān, shì zhōng lì bù quán fǎ, diào zhēn zhōu sī hù cān jūn. sòng wáng, jiā jū, yì zì lì yú xué. zhì yuán èr shí sān nián, xíng tái shì yù shǐ chéng jù fū fèng zhào sōu fǎng yí yì yú jiāng nán, dé mèng fǔ, yǐ zhī rù jiàn. mèng fǔ cái qì yīng mài, shén cǎi huàn fā, rú shén xiān zhōng rén, shì zǔ gù zhī xǐ, shǐ zuò yòu chéng yè lǐ shàng. huò yán mèng fǔ sòng zōng shì zi, bù yí shǐ jìn zuǒ yòu, dì bù tīng. shí fāng lì shàng shū shěng, mìng mèng fǔ cǎo zhào bān tiān xià, dì lǎn zhī, xǐ yuē: dé zhèn xīn zhī suǒ yù yán zhě yǐ. zhào jí bǎi guān yú xíng bù yì fǎ, zhòng yù jì zhì yuán chāo èr bǎi guàn zāng mǎn zhě sǐ, mèng fǔ yuē: shǐ zào chāo shí, yǐ yín wèi běn, xū shí xiāng quán, jīn èr shí yú nián jiān, qīng zhòng xiāng qù zhì shù shí bèi, gù gǎi zhōng tǒng wèi zhì yuán, yòu èr shí nián hòu, zhì yuán bì fù rú zhōng tǒng, shǐ mín jì chāo dǐ fǎ, yí yú tài zhòng. gǔ zhě yǐ mǐ juàn mín shēng suǒ xū, wèi zhī èr shí, yín qián yǔ èr wù xiāng quán, wèi zhī èr xū. sì zhě wèi zhí, suī shēng jiàng yǒu shí, zhōng bù dà xiāng yuǎn yě, yǐ juàn jì zāng, zuì wèi shì zhōng. kuàng chāo nǎi sòng shí suǒ chuàng, shī yú biān jùn, jīn rén xí ér yòng zhī, jiē chū yú bù dé yǐ. nǎi yù yǐ cǐ duàn rén sǐ mìng, shì bù zú shēn qǔ yě. huò yǐ mèng fǔ nián shào, chū zì nán fāng lái, jī guó fǎ bù biàn, yì pō bù píng, zé mèng fǔ yuē: jīn zhāo tíng xíng zhì yuán chāo, gù fàn fǎ zhě yǐ shì jì zāng lùn zuì. rǔ yǐ wèi fēi, qǐ yù jǔ gé zhì yuán chāo yé? mèng fǔ yuē: fǎ zhě rén mìng suǒ xì, yì yǒu zhòng qīng, zé rén bù dé qí sǐ yǐ. mèng fǔ fèng zhào yǔ yì, bù gǎn bù yán. jīn zhōng tǒng chāo xū, gù gǎi zhì yuán chāo, wèi zhì yuán chāo zhōng wú xū shí, qǐ yǒu shì lǐ! gōng bù kuí yú lǐ, yù yǐ shì xiāng líng, kě hū! qí rén yǒu kuì sè. dì chū yù dà yòng mèng fǔ, yì zhě nán zhī. èr shí sì nián liù yuè, shòu bīng bù láng zhōng. bīng bù zǒng tiān xià zhū yì, shí shǐ kè yǐn shí zhī fèi, jǐ shí bèi yú qián, lì wú yǐ gōng gěi, qiáng qǔ yú mín, bù shèng qí rǎo, suì qǐng yú zhōng shū, zēng chāo gěi zhī. zhì yuán chāo fǎ zhì sè bù néng xíng, zhào qiǎn shàng shū liú xuān yǔ mèng fǔ chí yì zhì jiāng nán, wèn xíng shěng chéng xiàng màn lìng zhī zuì, fán zuǒ yòu sī guān jí zhū lù guān, zé jìng chī zhī. mèng fǔ shòu mìng ér xíng, bǐ hái, bù chī yī rén, chéng xiàng sāng gē dà yǐ wèi qiǎn.
孟頫幼聰敏,讀書過目輒成誦,為文操筆立就。年十四,用父蔭補官,試中吏部銓法,調真州司戶參軍。宋亡,家居,益自力於學。至元二十三年,行台侍御史程鉅夫奉詔搜訪遺逸於江南,得孟頫,以之入見。孟頫才氣英邁,神采煥發,如神仙中人,世祖顧之喜,使坐右丞葉李上。或言孟頫宋宗室子,不宜使近左右,帝不聽。時方立尚書省,命孟頫草詔頒天下,帝覽之,喜曰:「得朕心之所欲言者矣。」詔集百官於刑部議法,眾欲計至元鈔二百貫贓滿者死,孟頫曰:「始造鈔時,以銀為本,虛實相權,今二十餘年間,輕重相去至數十倍,故改中統為至元,又二十年後,至元必復如中統,使民計鈔抵法,疑於太重。古者以米、絹民生所須,謂之二實,銀、錢與二物相權,謂之二虛。四者為直,雖升降有時,終不大相遠也,以絹計贓,最為適中。況鈔乃宋時所創,施於邊郡,金人襲而用之,皆出於不得已。乃欲以此斷人死命,似不足深取也。」或以孟頫年少,初自南方來,譏國法不便,意頗不平,責孟頫曰:「今朝廷行至元鈔,故犯法者以是計贓論罪。汝以為非,豈欲沮格至元鈔耶?」孟頫曰:「法者人命所系,議有重輕,則人不得其死矣。孟頫奉詔與議,不敢不言。今中統鈔虛,故改至元鈔,謂至元鈔終無虛時,豈有是理!公不揆於理,欲以勢相陵,可乎!」其人有愧色。帝初欲大用孟頫,議者難之。二十四年六月,授兵部郎中。兵部總天下諸驛,時使客飲食之費,幾十倍於前,吏無以供給,強取於民,不勝其擾,遂請於中書,增鈔給之。至元鈔法滯澀不能行,詔遣尚書劉宣與孟頫馳驛至江南,問行省丞相慢令之罪,凡左右司官及諸路官,則徑笞之。孟頫受命而行,比還,不笞一人,丞相桑哥大以為譴。
shí yǒu wáng hǔ chén zhě, yán píng jiāng lù zǒng guǎn zhào quán bù fǎ, jí mìng hǔ chén wǎng àn zhī. yè lǐ zhí zòu bù yí qiǎn hǔ chén, dì bù tīng, mèng fǔ jìn yuē: zhào quán gù dāng wèn, rán hǔ chén qián shǒu cǐ jùn, duō qiáng mǎi rén tián, zòng bīn kè wèi jiān lì, quán shù yǔ zhēng, hǔ chén yuàn zhī. hǔ chén wǎng, bì jiāng xiàn quán, shì zòng dé shí, rén yì bù néng wú yí. dì wù, nǎi qiǎn tā shǐ. sāng gē zhōng chū míng shí jí zuò shěng zhōng, liù cáo guān hòu zhì zhě, zé chī zhī, mèng fǔ ǒu hòu zhì, duàn shì guān jù yǐn mèng fǔ shòu chī, mèng fǔ rù sù yú dōu táng yòu chéng yè lǐ yuē: gǔ zhě xíng bù shàng dài fū, suǒ yǐ yǎng qí lián chǐ, jiào zhī jié yì, qiě rǔ shì dài fū, shì rǔ cháo tíng yě. sāng gē jí wèi mèng fǔ shǐ chū, zì shì suǒ chī, wéi cáo shǐ yǐ xià. tā rì, xíng dōng yù qiáng wài, dào xiǎn, mèng fǔ mǎ diē duò yú hé. sāng gē wén zhī, yán yú dì, yí zhú yù qiáng shāo xī èr zhàng xǔ. dì wén mèng fǔ sù pín, cì chāo wǔ shí dìng.
時有王虎臣者,言平江路總管趙全不法,即命虎臣往按之。葉李執奏不宜遣虎臣,帝不聽,孟頫進曰:「趙全固當問,然虎臣前守此郡,多強買人田,縱賓客為奸利,全數與爭,虎臣怨之。虎臣往,必將陷全,事縱得實,人亦不能無疑。」帝悟,乃遣他使。桑哥鍾初鳴時即坐省中,六曹官後至者,則笞之,孟頫偶後至,斷事官遽引孟頫受笞,孟俯入訴於都堂右丞葉李曰:「古者刑不上大夫,所以養其廉恥,教之節義,且辱士大夫,是辱朝廷也。」桑哥亟慰孟頫使出,自是所笞,唯曹史以下。他日,行東御牆外,道險,孟頫馬跌墮於河。桑哥聞之,言於帝,移築御牆稍西二丈許。帝聞孟頫素貧,賜鈔五十錠。
èr shí qī nián, qiān jí xián zhí xué shì. shì suì dì zhèn, běi jīng yóu shén, dì xiàn, hēi shā shuǐ yǒng chū, rén sǐ shāng shù shí wàn, dì shēn yōu zhī. shí zhù bì lóng hǔ tái, qiǎn ā lá hún sā lǐ chí hái, zhào jí xián hàn lín liǎng yuàn guān, xún zhì zāi zhī yóu. yì zhě wèi jì sāng gē, dàn fàn yǐn jīng chuán jí wǔ xíng zāi yì zhī yán, yǐ xiū rén shì yīng tiān biàn wèi duì, mò gǎn yǔ jí shí zhèng. xiān shì, sāng gē qiǎn xīn dōu jí wáng jì děng lǐ suàn tiān xià qián liáng, yǐ zhēng rù shù bǎi wàn, wèi zhēng zhě shàng shù qiān wàn, hài mín tè shén, mín bù liáo shēng, zì shā zhě xiāng shǔ, táo shān lín zhě, zé fā bīng bǔ zhī, jiē mò gǎn jǔ qí shì. mèng fǔ yǔ ā lá hún sā lǐ shén shàn, quàn lìng zòu dì shè tiān xià, jǐn yǔ juān chú, shù jǐ tiān biàn kě mǐ. ā lá hún sā lǐ rù zòu, rú mèng fǔ suǒ yán, dì cóng zhī. zhào cǎo yǐ jù, sāng gē nù wèi bì fēi dì yì. mèng fǔ yuē: fán qián liáng wèi zhēng zhě, qí rén sǐ wáng yǐ jǐn, hé suǒ cóng qǔ? fēi jí shì shí chú miǎn zhī, tā rì yán shì zhě, tǎng yǐ shī xiàn qián liáng shù qiān wàn guī jiù shàng shū shěng, qǐ bù wèi chéng xiàng shēn lèi yé! sāng gē wù, mín shǐ huò sū.
二十七年,遷集賢直學士。是歲地震,北京尤甚,地陷,黑沙水湧出,人死傷數十萬,帝深憂之。時駐蹕龍虎台,遣阿剌渾撒里馳還,召集賢、翰林兩院官,詢致災之由。議者畏忌桑哥,但泛引《經》、傳及五行災異之言,以修人事、應天變為對,莫敢語及時政。先是,桑哥遣忻都及王濟等理算天下錢糧,已征入數百萬,未征者尚數千萬,害民特甚,民不聊生,自殺者相屬,逃山林者,則發兵捕之,皆莫敢沮其事。孟頫與阿剌渾撒里甚善,勸令奏帝赦天下,盡與蠲除,庶幾天變可弭。阿剌渾撒里入奏,如孟頫所言,帝從之。詔草已具,桑哥怒謂必非帝意。孟頫曰:「凡錢糧未征者,其人死亡已盡,何所從取?非及是時除免之,他日言事者,倘以失陷錢糧數千萬歸咎尚書省,豈不為丞相深累耶!」桑哥悟,民始獲蘇。
dì cháng wèn yè lǐ liú mèng yán yōu liè, mèng fǔ duì yuē: mèng yán, chén zhī fù zhí, qí rén zhòng hòu, dǔ yú zì xìn, hǎo móu ér néng duàn, yǒu dà chén qì yè lǐ suǒ dú zhī shū, chén jiē dú zhī, qí suǒ zhī suǒ néng, chén jiē zhī zhī néng zhī. dì yuē: rǔ yǐ mèng yán xián yú lǐ yé? mèng yán zài sòng wèi zhuàng yuán, wèi zhì chéng xiàng, dāng jiǎ shì dào wù guó wǎng shàng, mèng yán yī ē qǔ róng lǐ bù yī, nǎi fú què shàng shū, shì xián yú mèng yán yě. rǔ yǐ mèng yán fù yǒu, bù gǎn chì yán qí fēi, kě fù shī jī zhī. mèng fǔ suǒ fù shī, yǒu wǎng shì yǐ fēi nà kě shuō, qiě jiāng zhōng zhí bào huáng yuán zhī yǔ, dì tàn shǎng yān. mèng fǔ tuì wèi fèng yù chè lǐ yuē: dì lùn jiǎ shì dào wù guó, zé liú mèng yán bù yán, sāng gē zuì shén yú shì dào, ér wǒ děng bù yán, tā rì hé yǐ cí qí zé! rán wǒ shū yuǎn zhī chén, yán bì bù tīng, shì chén zhōng dú shū zhī yì lǐ, kāng kǎi yǒu dà jié, yòu wèi shàng suǒ qīn xìn, wú yú gōng zhě. fū sǔn yī dàn zhī mìng, wèi wàn xìng chú cán zéi, rén zhě zhī shì yě. gōng bì miǎn zhī! jì ér chè lǐ zhì dì qián, shù sāng gē zuì è, dì nù, mìng wèi shì pī qí jiá, xuè yǒng kǒu bí, wěi dùn dì shàng. shǎo jiān, fù hū ér wèn zhī, duì rú chū. shí dà chén yì yǒu jì yán zhě, dì suì àn zhū sāng gē, bà shàng shū shěng, dà chén duō yǐ zuì qù.
帝嘗問葉李、留夢炎優劣,孟頫對曰:「夢炎,臣之父執,其人重厚,篤於自信,好謀而能斷,有大臣器;葉李所讀之書,臣皆讀之,其所知所能,臣皆知之能之。」帝曰:「汝以夢炎賢於李耶?夢炎在宋為狀元,位至丞相,當賈似道誤國罔上,夢炎依阿取容;李布衣,乃伏闕上書,是賢於夢炎也。汝以夢炎父友,不敢斥言其非,可賦詩譏之。」孟頫所賦詩,有「往事已非那可說,且將忠直報皇元」之語,帝嘆賞焉。孟頫退謂奉御徹里曰:「帝論賈似道誤國,責留夢炎不言,桑哥罪甚於似道,而我等不言,他日何以辭其責!然我疏遠之臣,言必不聽,侍臣中讀書知義理,慷慨有大節,又為上所親信,無逾公者。夫損一旦之命,為萬姓除殘賊,仁者之事也。公必勉之!」既而徹里至帝前,數桑哥罪惡,帝怒,命衛士批其頰,血涌口鼻,委頓地上。少間,復呼而問之,對如初。時大臣亦有繼言者,帝遂按誅桑哥,罷尚書省,大臣多以罪去。
dì yù shǐ mèng fǔ yǔ wén zhōng shū zhèng shì, mèng fǔ gù cí, yǒu zhǐ lìng chū rù gōng mén wú jìn. měi jiàn, bì cóng róng yǔ jí zhì dào, duō suǒ bì yì. dì wèn: rǔ zhào tài zǔ sūn yé? tài zōng sūn yé? duì yuē: chén tài zǔ shí yī shì sūn. dì yuē: tài zǔ xíng shì, rǔ zhī zhī hū? mèng fǔ xiè bù zhī, dì yuē: tài zǔ xíng shì, duō kě qǔ zhě, zhèn jiē zhī zhī. mèng fǔ zì niàn jiǔ zài shàng cè, bì wèi rén suǒ jì, lì qǐng bǔ wài. èr shí jiǔ nián, chū tóng zhī jì nán lù zǒng guǎn fǔ shì. shí zǒng guǎn què, mèng fǔ dú shǔ fǔ shì, guān shì qīng jiǎn. yǒu yuán xiān ér zhě, yì yú yán chǎng, bù shèng jiān kǔ, yīn táo qù. qí fù qiú dé tā rén shī, suì wū gào tóng yì zhě shā xiān ér, jì wū fú. mèng fǔ yí qí yuān, liú fú jué. yú yuè, xiān ér zì guī, jùn zhōng chēng wèi shén míng. qiān lián fǎng sī shì wéi hā lá hā sūn, sù kē nüè, yǐ mèng fǔ bù néng chéng shùn qí yì, yǐ shì zhōng zhī. huì xiū shì zǔ shí lù, zhào mèng fǔ hái jīng shī, nǎi jiě. jiǔ zhī, qiān zhī fén zhōu, wèi shàng, yǒu zhǐ shū jīn zì cáng jīng, jì chéng, chú jí xián zhí xué shì jiāng zhè děng chù rú xué tí jǔ, qiān tài zhōu yǐn, wèi shàng.
帝欲使孟頫與聞中書政事,孟頫固辭,有旨令出入宮門無禁。每見,必從容語及治道,多所裨益。帝問:「汝趙太祖孫耶?太宗孫耶?」對曰:「臣太祖十一世孫。」帝曰:「太祖行事,汝知之乎?」孟頫謝不知,帝曰:「太祖行事,多可取者,朕皆知之。」孟頫自念久在上側,必為人所忌,力請補外。二十九年,出同知濟南路總管府事。時總管闕,孟頫獨署府事,官事清簡。有元掀兒者,役於鹽場,不勝艱苦,因逃去。其父求得他人屍,遂誣告同役者殺掀兒,既誣服。孟頫疑其冤,留弗決。逾月,掀兒自歸,郡中稱為神明。僉廉訪司事韋哈剌哈孫,素苛虐,以孟頫不能承順其意,以事中之。會修《世祖實錄》,召孟頫還京師,乃解。久之,遷知汾州,未上,有旨書金字《藏經》,既成,除集賢直學士、江浙等處儒學提舉,遷泰州尹,未上。
zhì dà sān nián, zhào zhì jīng shī, yǐ hàn lín shì dú xué shì, yǔ tā xué shì zhuàn dìng sì nán jiāo zhù wén, jí nǐ jìn diàn míng, yì bù hé, yè gào qù. rén zōng zài dōng gōng, sù zhī qí míng, jí jí wèi, zhào chú jí xián shì jiǎng xué shì zhōng fèng dài fū. yán yòu yuán nián, gǎi hàn lín shì jiǎng xué shì, qiān jí xián shì jiǎng xué shì zī dé dài fū. sān nián, bài hàn lín xué shì chéng zhǐ róng lù dài fū. dì juàn zhī shén hòu, yǐ zì hū zhī ér bù míng. dì cháng yǔ shì chén lùn wén xué zhī shì, yǐ mèng fǔ bǐ táng lǐ bái sòng sū zi zhān. yòu cháng chēng mèng fǔ cāo lǚ chún zhèng, bó xué duō wén, shū huà jué lún, páng tōng fó lǎo zhī zhǐ, jiē rén suǒ bù jí. yǒu bù yuè zhě jiān zhī, dì chū ruò bù wén zhě. yòu yǒu shàng shū yán guó shǐ suǒ zài, bù yí shǐ mèng fǔ yǔ wén zhě, dì nǎi yuē: zhào zi áng, shì zǔ huáng dì suǒ jiǎn bá, zhèn tè yōu yǐ lǐ mào, zhì yú guǎn gé, diǎn sī shù zuò, chuán zhī hòu shì, cǐ shǔ náo náo hé yě! é cì chāo wǔ bǎi dìng, wèi shì chén yuē: zhōng shū měi chēng guó yòng bù zú, bì chí ér bù yǔ, qí yǐ pǔ qìng sì bié zhù chāo gěi zhī. mèng fǔ cháng lěi yuè bù zhì gōng zhōng, dì yǐ wèn zuǒ yòu, jiē wèi qí nián lǎo wèi hán, chì yù fǔ cì diāo shǔ qiú.
至大三年,召至京師,以翰林侍讀學士,與他學士撰定祀南郊祝文,及擬進殿名,議不合,謁告去。仁宗在東宮,素知其名,及即位,召除集賢侍講學士、中奉大夫。延祐元年,改翰林侍講學士,遷集賢侍講學士、資德大夫。三年,拜翰林學士承旨、榮祿大夫。帝眷之甚厚,以字呼之而不名。帝嘗與侍臣論文學之士,以孟頫比唐李白、宋蘇子瞻。又嘗稱孟頫操履純正,博學多聞,書畫絕倫,旁通佛、老之旨,皆人所不及。有不悅者間之,帝初若不聞者。又有上書言國史所載,不宜使孟頫與聞者,帝乃曰:「趙子昂,世祖皇帝所簡拔,朕特優以禮貌,置於館閣,典司述作,傳之後世,此屬呶呶何也!」俄賜鈔五百錠,謂侍臣曰:「中書每稱國用不足,必持而不與,其以普慶寺別貯鈔給之。」孟頫嘗累月不至宮中,帝以問左右,皆謂其年老畏寒,敕御府賜貂鼠裘。
chū, mèng fǔ yǐ chéng jù fū jiàn, qǐ jiā wèi láng, jí jù fū wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, qiú zhì shì qù, mèng fǔ dài zhī, xiān wǎng bài qí mén, ér hòu rù yuàn, shí rén yǐ wèi yì guān shèng shì. liù nián, dé qǐng nán guī. dì qiǎn shǐ cì yī bì, qù zhī hái cháo, yǐ jí, bù guǒ xíng. zhì zhì yuán nián, yīng zōng qiǎn shǐ jí qí jiā bǐ shū xiào jīng. èr nián, cì shàng zūn jí yī èr xí. shì suì liù yuè zú, nián liù shí jiǔ. zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén mǐn.
初,孟頫以程鉅夫薦,起家為郎,及鉅夫為翰林學士承旨,求致仕去,孟頫代之,先往拜其門,而後入院,時人以為衣冠盛事。六年,得請南歸。帝遣使賜衣幣,趣之還朝,以疾,不果行。至治元年,英宗遣使即其家俾書《孝經》。二年,賜上尊及衣二襲。是歲六月卒,年六十九。追封魏國公,諡文敏。
mèng fǔ suǒ zhe, yǒu shàng shū zhù, yǒu qín yuán lè yuán, dé lǜ lǚ bù chuán zhī miào. shī wén qīng suì qí yì, dú zhī shǐ rén yǒu piāo piāo chū chén zhī xiǎng. zhuàn zhòu fēn lì zhēn xíng cǎo shū, wú bù guān jué gǔ jīn, suì yǐ shū míng tiān xià. tiān zhú yǒu sēng, shù wàn lǐ lái qiú qí shū guī, guó zhōng bǎo zhī. qí huà shān shuǐ mù shí huā zhú rén mǎ, yóu jīng zhì. qián shǐ guān yáng zài chēng mèng fǔ zhī cái pō wèi shū huà suǒ yǎn, zhī qí shū huà zhě, bù zhī qí wén zhāng, zhī qí wén zhāng zhě, bù zhī qí jīng jì zhī xué. rén yǐ wèi zhī yán yún.
孟頫所著,有《尚書注》,有《琴原》、《樂原》,得律呂不傳之妙。詩文清邃奇逸,讀之使人有飄飄出塵之想。篆、籀、分、隸、真、行、草書,無不冠絕古今,遂以書名天下。天竺有僧,數萬里來求其書歸,國中寶之。其畫山水、木石、花竹、人馬,尤精緻。前史官楊載稱孟頫之才頗為書畫所掩,知其書畫者,不知其文章,知其文章者,不知其經濟之學。人以為知言云。
zi yōng yì, bìng yǐ shū huà zhī míng.
子雍、奕,並以書畫知名。
dèng wén yuán
鄧文原
dèng wén yuán, zì shàn zhī, yī zì fěi shí, mián zhōu rén. fù zhāng, xǐ qián táng. wén yuán nián shí wǔ, tōng chūn qiū. zài sòng shí, yǐ liú yù shì zhè xī zhuǎn yùn sī, kuí sì chuān shì. zhì yuán èr shí qī nián, xíng zhōng shū shěng pì wèi háng zhōu lù rú xué zhèng. dà dé èr nián, diào chóng dé zhōu jiào shòu. wǔ nián, zhuó yīng fèng hàn lín wén zì. jiǔ nián, shēng xiū zhuàn, yè gào hái jiāng nán. zhì dà yuán nián, fù wèi xiū zhuàn, yù xiū chéng zōng shí lù. sān nián, shòu jiāng zhè rú xué tí jǔ. huáng qìng yuán nián, zhào wèi guó zi sī yè. zhì guān, shǒu jiàn bái gèng xué xiào zhī zhèng, dāng lù yīn xún, zhòng yú gǎi zuò, lùn bù hé, yí bìng qù. kē jǔ zhì xíng, wén yuán xiào wén jiāng zhè, lǜ shì shǒu jiù xí, dà shū zhū xī gòng jǔ sī yì, jiē yú mén. yán yòu sì nián, shēng hàn lín dài zhì. wǔ nián, chū qiān jiāng nán zhè xī dào sù zhèng lián fǎng sī shì, píng jiāng sēng yǒu hàn qí fǔ pàn guān lǐ xī zhě, huì qí tú, gào xī zāng, xī wū fú. wén yuán xíng bù, àn wèn dé shí, zhàng sēng ér shì xī. wú xìng mín yè guī, xún luó zhě zhí zhī, xì tíng xià. qí rén dùn qù, yǒu zhuī jí zhī zhě, cì qí xié, pū dì. míng dàn, jiā rén dé zhī yǐ guī, bǐ sǐ, qí xiōng wèn shā rǔ zhě hé rú rén, yuē: bái mào qīng yī zhǎng shēn zhě yě. qí xiōng sù yú guān, yǒu sī wèn zhí chū gēng zhě yuē zhāng fú ér, zhí zhī, shǐ fú yān. xiè xì sān nián, wén yuán lù zhī yuē: fú ér shēn bù mǎn liù chǐ, wèi jiàn qí zhǎng yě rèn shāng yòu xié, ér fú ér sù yòng zuǒ shǒu, shāng yí zài zuǒ, hé yòu shāng yě! jū zhī, guǒ dé zhēn shā rén zhě, ér shì fú ér. tóng lú rén dài rǔ wéi jiā bèi dào, yǒu sī dé dào, yù chéng sòng jùn. yè yǒu fén dài shì lú zhě, ér bù zhī rǔ wéi suǒ zhī. wén yuán yuē: cǐ bì yǒu gù yě. nǎi dé qí qī yè shì yǔ qí dì móu shā rǔ wéi zhuàng, ér yú shuǐ yá shù xià de shī, yǔ zì xuè fǔ jù zài yān, rén yǐ wèi shén. liù nián, yí jiāng dōng dào. huī níng guó guǎng dé sān jùn, suì rù chá kè chāo sān qiān dìng, hòu zēng zhì shí bā wàn dìng, jié shān gǔ suǒ chǎn, bù néng chōng qí bàn, yú jiē záo kōng qǔ zhī mín jiān, suì yǐ wèi cháng. shí zhuǎn yùn sī guān tīng yòng xiāng lǐ huā jiǎo, dòng yǐ fàn fǎ wū mín, ér zhuǎn yùn sī dé zhuān zhì yǒu sī, fán wǔ pǐn guān yǐ xià jiē zhàng jué, zhōu xiàn mò gǎn rú hé. wén yuán qǐng bà qí zhuān sī, bǐ jùn xiàn lǐng zhī, bù bào. huī mín xiè lán jiā tóng wāng xìng zhě sǐ, lán zhí huí lù wāng zú rén wū lán shā zhī, lán wū fú. wén yuán lù zhī, dé qí qíng, shì lán ér zuò huí. shí jiǔ hàn bù yǔ, jué yù nǎi yǔ. zhì zhì èr nián, zhào wèi jí xián zhí xué shì, dì zhèn, zhào yì mǐ zāi zhī dào. wén yuán qǐng jué zhì qiú, zhì cāng lǐn hé běi, chǔ xiàn sù yǐ zhèn jī fù shēn qián yì, qǐng bà què chá zhuǎn yùn sī, yòu bù bào. míng nián, jiān guó zi jì jiǔ. jiāng zhè shěng chén zhào jiǎn qǐng kāi jīng yán, tài dìng yuán nián, wén yuán jiān jīng yán guān, yǐ jí qǐ zhì shì guī. èr nián, zhào bài hàn lín shì jiǎng xué shì, yǐ jí cí. sì nián, bài lǐng běi hú nán dào sù zhèng lián fǎng shǐ, yǐ jí bù fù. tiān lì yuán nián zú, nián qī shí yī.
鄧文原,字善之,一字匪石,綿州人。父漳,徙錢塘。文原年十五,通《春秋》。在宋時,以流寓試浙西轉運司,魁四川士。至元二十七年,行中書省闢為杭州路儒學正。大德二年,調崇德州教授。五年,擢應奉翰林文字。九年,升修撰,謁告還江南。至大元年,復為修撰,預修《成宗實錄》。三年,授江浙儒學提舉。皇慶元年,召為國子司業。至官,首建白更學校之政,當路因循,重於改作,論不合,移病去。科舉制行,文原校文江浙,慮士守舊習,大書朱熹《貢舉私議》,揭於門。延祐四年,升翰林待制。五年,出僉江南浙西道肅政廉訪司事,平江僧有憾其府判官理熙者,賄其徒,告熙贓,熙誣服。文原行部,按問得實,杖僧而釋熙。吳興民夜歸,巡邏者執之,系亭下。其人遁去,有追及之者,刺其脅,仆地。明旦,家人得之以歸,比死,其兄問殺汝者何如人,曰:「白帽、青衣、長身者也。」其兄訴於官,有司問直初更者曰張福兒,執之,使服焉。械繫三年,文原錄之曰:「福兒身不滿六尺,未見其長也;刃傷右脅,而福兒素用左手,傷宜在左,何右傷也!」鞫之,果得真殺人者,而釋福兒。桐廬人戴汝惟家被盜,有司得盜,獄成送郡。夜有焚戴氏廬者,而不知汝惟所之。文原曰:「此必有故也。」乃得其妻葉氏與其弟謀殺汝惟狀,而於水涯樹下得屍,與漬血斧俱在焉,人以為神。六年,移江東道。徽、寧國、廣德三郡,歲入茶課鈔三千錠,後增至十八萬錠,竭山谷所產,不能充其半,余皆鑿空取之民間,歲以為常。時轉運司官聽用鄉里嘩狡,動以犯法誣民,而轉運司得專制有司,凡五品官以下皆杖決,州縣莫敢如何。文原請罷其專司,俾郡縣領之,不報。徽民謝蘭家僮汪姓者死,蘭侄回賂汪族人誣蘭殺之,蘭誣服。文原錄之,得其情,釋蘭而坐回。時久旱不雨,決獄乃雨。至治二年,召為集賢直學士,地震,詔議弭災之道。文原請決滯囚,置倉廩河北,儲羨粟以賑饑;復申前議,請罷榷茶轉運司,又不報。明年,兼國子祭酒。江浙省臣趙簡請開經筵,泰定元年,文原兼經筵官,以疾乞致仕歸。二年,召拜翰林侍講學士,以疾辭。四年,拜嶺北湖南道肅政廉訪使,以疾不赴。天曆元年卒,年七十一。
wén yuán nèi yán ér wài shù, jiā pín ér xíng lián. chū kè jīng shī, yǒu yī shū shēng bìng dǔ, qǔ tuó zhōng jīn, zhǔ wén yuán yǐ guī qí qīn jì sǐ, ér tóng shě shēng qiè jīn qù, wén yuán mǎi jīn cháng sǐ zhě jiā, zhōng shēn bù yǐ yǔ rén. yǒu wén jí ruò gān juǎn, nèi zhì jí ruò gān juǎn, cáng yú jiā. zi yǎn, yīn shòu jiāng zhè děng chù rú xué fù tí jǔ, wèi rèn, zú. zhì shùn wǔ nián, zhì zèng wén yuán jiāng zhè xíng shěng cān zhī zhèng shì, shì wén sù.
文原內嚴而外恕,家貧而行廉。初客京師,有一書生病篤,取橐中金,囑文原以歸其親;既死,而同捨生竊金去,文原買金償死者家,終身不以語人。有文集若干卷,內製集若干卷,藏於家。子衍,蔭授江浙等處儒學副提舉,未任,卒。至順五年,制贈文原江浙行省參知政事,諡文肅。
yuán jué
袁桷
yuán jué, zì bó zhǎng, qìng yuán rén, sòng tóng zhī shū mì yuàn shì sháo zhī céng sūn. wèi tóng zǐ shí, yǐ zhe shēng. bù shǐ zhě jǔ mào cái yì děng, qǐ wèi lì zé shū yuàn shān zhǎng. dà dé chū, yán fù chéng wén hǎi wáng gòu jiàn wèi hàn lín guó shǐ yuàn jiǎn yuè guān. shí chū jiàn nán jiāo, jué jìn shí yì yuē: tiān wú èr rì, tiān jì bù dé yǒu èr, wǔ dì bù dé wèi zhī tiān, zuò hào tiān wǔ dì yì. jì tiān suì huò wèi jiǔ, huò wèi èr, zuò jì tiān míng shù yì. yuán qiū bù jiàn yú wǔ jīng, jiāo bù jiàn yú zhōu guān, zuò yuán qiū fēi jiāo yì. hòu tǔ, shè yě, zuò hòu tǔ jí shè yì. sān suì yī jiāo, fēi gǔ yě, zuò jì tiān wú jiān suì yì. fán chái jiàn yú gǔ jīng, zhōu guān yǐ yīn sì wèi tiān, qí yì gè yǒu zhǐ, zuò fán chái tài tán yì. jì tiān zhī niú jiǎo jiǎn lì, yǒu shēng yú jiāo, niú èr, hé pèi ér yán zhī, zēng qún sì ér hé cí, fēi zhōu gōng zhī zhì yǐ, zuò jiāo bù dāng lì cóng sì yì. jiāo, zhì ér zūn zhī yì yě, míng táng, wén ér qīn zhī yì yě, zuò jiāo míng táng lǐ yí yì zhì yì. jiāo yòng xīn, lǔ lǐ yě, bo bù dé cháng wèi xīn, zuò jiāo fēi xīn rì yì. běi jiāo bù jiàn yú sān lǐ, zūn dì ér zūn běi jiāo, zhèng xuán zhī shuō yě, zuò běi jiāo yì. lǐ guān tuī qí bó, duō cǎi yòng zhī. shēng yīng fèng hàn lín wén zì tóng zhī zhì gào, jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān, qǐng gòu qiú liáo jīn sòng sān shǐ yí shū. lì liǎng kǎo, qiān dài zhì. yòu zài rèn, bài jí xián zhí xué shì. jiǔ zhī, yí jí qù guān. fù réng yǐ zhí xué shì zhào rù jí xián, wèi jǐ, gǎi hàn lín zhí xué shì zhī zhì gào tóng xiū guó shǐ. zhì zhì yuán nián, qiān shì jiǎng xué shì. tài dìng chū, cí guī.
袁桷,字伯長,慶元人,宋同知樞密院事韶之曾孫。為童子時,已著聲。部使者舉茂才異等,起為麗澤書院山長。大德初,閻復、程文海、王構薦為翰林國史院檢閱官。時初建南郊,桷進十議曰:「天無二日,天既不得有二,五帝不得謂之天,作《昊天五帝議》。祭天歲或為九,或為二,作《祭天名數議》。圜丘不見於《五經》,郊不見於《周官》,作《圜丘非郊議》。后土,社也,作《后土即社議》。三歲一郊,非古也,作《祭天無間歲議》。燔柴見於古經,《周官》以禋祀為天,其義各有旨,作《燔柴泰壇議》。祭天之牛角繭栗,有牲於郊,牛二,合配而言之,增群祀而合祠,非周公之制矣,作《郊不當立從祀議》。郊,質而尊之義也,明堂,文而親之義也,作《郊明堂禮儀異制議》。郊用辛,魯禮也,卜不得常為辛,作《郊非辛日議》。北郊不見於《三禮》,尊地而遵北郊,鄭玄之說也,作《北郊議》。」禮官推其博,多採用之。升應奉翰林文字、同知制誥,兼國史院編修官,請購求遼、金、宋三史遺書。歷兩考,遷待制。又再任,拜集賢直學士。久之,移疾去官。復仍以直學士召入集賢,未幾,改翰林直學士、知制誥同修國史。至治元年,遷侍講學士。泰定初,辭歸。
jué zài cí lín, cháo tíng zhì cè xūn chén bēi míng, duō chū qí shǒu. suǒ zhe yǒu yì shuō chūn qiū shuō qīng róng jū shì jí. tài dìng sì nián zú, nián liù shí yī. zèng zhōng fèng dài fū jiāng zhè děng chù xíng zhōng shū shěng cān zhī zhèng shì hù jūn, zhuī fēng chén liú jùn gōng, shì wén qīng.
桷在詞林,朝廷制冊、勛臣碑銘,多出其手。所著有《易說》、《春秋說》、《清容居士集》。泰定四年卒,年六十一。贈中奉大夫、江浙等處行中書省參知政事、護軍,追封陳留郡公,諡文清。
cáo yuán yòng
曹元用
cáo yuán yòng, zì zi zhēn, shì jū a chéng, hòu xǐ wèn shàng. zǔ yì, bù shì. fù zōng fǔ, dé qīng xiàn zhǔ bù. yuán yòng zī bǐng jùn shuǎng, yòu shì shū, yī jīng mù, zhé chéng sòng. měi yè dú shū, cháng dá shǔ bù mèi. fù yōu qí zhì jí, zhǐ zhī, zhé yǐ yī bì chuāng mò guān zhī. shǐ yǐ zhèn jiāng lù rú xué zhèng kǎo mǎn yóu jīng shī. hàn lín chéng zhǐ yán fù, yú sì fāng shì shǎo suǒ xǔ kě, jí jiàn yuán yòng, chū suǒ wèi wén shì zhī, yuán yòng zhé zhǐ qí cī, fù dà qí zhī, yīn jiàn wèi hàn lín guó shǐ yuàn biān xiū guān. jí lùn shǐ yuàn liáo shǔ fēi cái, qǐng jiào shì, qǔ qí yōu zhě yòng zhī. yù shǐ tái pì wèi yuàn shǐ. yuán yòng chū bù xí lì shì, ér jiàn shì míng jué, lì fǎn shī zhī. zhuǎn zhōng shū shěng yòu sī yuàn, yǔ qīng hé yuán míng shàn jì nán zhāng yǎng hào tóng shí hào wèi sān jùn. chú yīng fèng hàn lín wén zì, qiān lǐ bù zhǔ shì. shí lèi cháo huáng hòu jì bēng zhě, yóu yǐ míng chēng, ér wèi yǒu shì hào. yuán yòng yán: hòu wèi tiān xià mǔ, qǐ kě zhí chēng qí míng. yí jiā huī hào, yǐ zhāng yì dé. gǎi shàng shū shěng yòu sī dōu shì, zhuǎn yuán wài láng. jí shàng shū shěng bà, tuì jū rèn chéng, jiǔ zhī, qí lǔ jiān cóng xué zhě shén zhòng.
曹元用,字子貞,世居阿城,後徙汶上。祖義,不仕。父宗輔,德清縣主簿。元用資稟俊爽,幼嗜書,一經目,輒成誦。每夜讀書,常達曙不寐。父憂其致疾,止之,輒以衣蔽窗默觀之。始以鎮江路儒學正考滿游京師。翰林承旨閻復,於四方士少所許可,及見元用,出所為文示之,元用輒指其疵,復大奇之,因薦為翰林國史院編修官。即論史院僚屬非材,請較試,取其優者用之。御史台闢為掾史。元用初不習吏事,而見事明決,吏反師之。轉中書省右司掾,與清河元明善、濟南張養浩同時號為三俊。除應奉翰林文字,遷禮部主事。時累朝皇后既崩者,猶以名稱,而未有諡號。元用言:「後為天下母,豈可直稱其名。宜加徽號,以彰懿德。」改尚書省右司都事,轉員外郎。及尚書省罷,退居任城,久之,齊、魯間從學者甚眾。
yán yòu liù nián, shòu tài cháng lǐ yí yuàn jīng lì. shǔ yīng zōng gōng xiū sì shì, ruì yì lǐ lè, qí qīn sì yí zhù lǔ bù yú fú zhī zhì, lǜ suǒ cái dìng. chū, tài miào jiǔ shì, hé xiǎng yú yī diàn, rén zōng bēng, wú shì kě fù, nǎi yú wǔ zōng shì qián, jié cǎi wèi cì. yīng zōng zài shàng jīng, zhào lǐ guān jí yì, yuán yòng yán: gǔ zhě zōng miào yǒu qǐn yǒu shì, yí yǐ jīn shì wèi qǐn, dāng gèng yíng dà diàn yú qián, wèi shí wǔ shì. dì jiā qí yì, shòu hàn lín dài zhì, shēng zhí xué shì.
延祐六年,授太常禮儀院經歷。屬英宗躬修祀事,銳意禮樂,其親祀儀注、鹵簿輿服之制,率所裁定。初,太廟九室,合饗於一殿,仁宗崩,無室可祔,乃於武宗室前,結彩為次。英宗在上京,召禮官集議,元用言:「古者宗廟有寢有室,宜以今室為寢,當更營大殿於前,為十五室。」帝嘉其議,授翰林待制,升直學士。
zhì zhì sān nián bā yuè, tiě shī zhī biàn, zéi dǎng chì jīn tiě mù ér jù zhì jīng shī, shōu bǎi sī yìn, qù zhào liǎng yuàn xué shì běi shàng. yuán yòng dú bù xíng, yuē: cǐ fēi cháng zhī biàn, wú níng sǐ, bù kě qū cóng yě. wèi jǐ, zéi guǒ bài, rén jiē chēng qí yǒu xiān jiàn zhī míng.
至治三年八月,鐵失之變,賊黨赤斤鐵木兒遽至京師,收百司印,趣召兩院學士北上。元用獨不行,曰:「此非常之變,吾寧死,不可曲從也。」未幾,賊果敗,人皆稱其有先見之明。
tài dìng èr nián, shòu tài zǐ zàn shàn, zhuǎn lǐ bù shàng shū, jiān jīng yán guān, jí dà cháo huì, wèi jiū yí guān, shēn juǎn bān zhī lìng. bǐ yǐ xù tuì, wú zhēng mén ér chū zhī rǎo. yòu wèi tài yī yí fèng jiào fāng děng guān, bù dāng xù zhèng bān, dāng zì wèi yī liè, hòu jiē xíng zhī. shí zǎi zhí yǒu yù bà kē jǔ fǎ zhě, yuán yòng yǐ wèi guó jiā wén zhì, zhèng zài yú cǐ, hú kě bà yě. yòu yǒu yù sǔn tài miào sì shí zhī xiǎng zhǐ cún dōng jì zhě, yuán yòng wèi: yuè cí cháng zhēng, sì shí zhī xiǎng, bù kě què yī, nǎi jīng lǐ zhī dà zhě, qí kě xī fèi ér fèi lǐ hū! sān nián xià, dì yǐ rì shí dì zhèn xīng biàn, zhào yì suǒ yǐ mǐ zāi zhě, yuán yòng wèi: yīng tiān yǐ shí bù yǐ wén, xiū dé míng zhèng, yīng tiān zhī shí yě. yí zǔn fú fèi, jié cái yòng, xuǎn shǒu lìng, xù pín mín, yán yīn sì, tài fó shì, zhǐ zào zuò yǐ shū mín lì, shèn shǎng fá yǐ shì quàn chéng. jiē qiè zhòng shí bì. yòu lùn kē jǔ qǔ shì zhī fǎ, dāng gé mào làn, yán kǎo hé, bǐ dé zhēn cái zhī yòng. yì shàng, cháo tíng xián shì zhī. bài zhōng fèng dài fū hàn lín shì jiǎng xué shì, jiān jīng yán guān, yù xiū rén zōng yīng zōng liǎng cháo shí lù. yòu fèng zhǐ zuǎn jí jiǎ lìng wèi tōng zhì, yì táng zhēn guān zhèng yào wèi guó yǔ. shū chéng, jiē xíng yú shí. fán dà zhì gào, lǜ yuán yòng suǒ cǎo. wén zōng shí, cǎo kuān xù zhī zhào, dì lǎn ér shàn zhī, cì jīn zhī wén jǐn.
泰定二年,授太子贊善,轉禮部尚書,兼經筵官,及大朝會,為糾儀官,申卷班之令。俾以序退,無爭門而出之擾。又謂太醫、儀鳳、教坊等官,不當序正班,當自為一列,後皆行之。時宰執有欲罷科舉法者,元用以為「國家文治,正在於此,胡可罷也」。又有欲損太廟四時之享、止存冬祭者,元用謂:「禴祠嘗烝,四時之享,不可闕一,乃經禮之大者,其可惜費而廢禮乎!」三年夏,帝以日食、地震、星變,詔議所以弭災者,元用謂:「應天以實不以文,修德明政,應天之實也。宜撙浮費,節財用,選守令,恤貧民,嚴禋祀,汰佛事,止造作以紓民力,慎賞罰以示勸懲。」皆切中時弊。又論科舉取士之法,當革冒濫,嚴考核,俾得真才之用。議上,朝廷咸是之。拜中奉大夫、翰林侍講學士,兼經筵官,預修仁宗、英宗兩朝實錄。又奉旨纂集甲令為《通制》,譯唐《貞觀政要》為國語。書成,皆行於時。凡大制誥,率元用所草。文宗時,草寬恤之詔,帝覽而善之,賜金織文錦。
tiān lì èr nián, dài sì qū fù kǒng zǐ miào. hái, yǐ sī kòu xiàng jí dài sì jì xiàn, dì shén xǐ. zhí tài xǐ zōng yīn yuàn fù shǐ quē, zhōng shū zòu yǐ yuán yòng wèi zhī, dì bù yǔn yuē: cǐ rén hàn lín zhōng suǒ bù kě wú zhě, jiāng dà yòng zhī yǐ. huì zú, dì jiē dào jiǔ zhī, wèi shì chén yuē: cáo zi zhēn jǐn zhōng xuān lì, jīn wáng yǐ, kě cì fù chāo wǔ qiān mín. zèng zhèng fèng dài fū jiāng zhè děng chù xíng zhōng shū shěng cān zhī zhèng shì hù jūn, zhuī fēng dōng píng jùn gōng, shì wén xiàn. shī wén sì shí juǎn, hào chāo rán jí. èr zi: wěi, yí.
天曆二年,代祀曲阜孔子廟。還,以司寇像及代祀記獻,帝甚喜。值太禧宗禋院副使缺,中書奏以元用為之,帝不允曰:「此人翰林中所不可無者,將大用之矣。」會卒,帝嗟悼久之,謂侍臣曰:「曹子貞盡忠宣力,今亡矣,可賜賻鈔五千緡。」贈政奉大夫、江浙等處行中書省參知政事、護軍,追封東平郡公,諡文獻。詩文四十卷,號《超然集》。二子:偉,儀。
qí lǚ qiān
齊履謙
qí lǚ qiān, zì bó héng, fù yì, shàn suàn shù. lǚ qiān shēng liù suì, cóng fù zhì jīng shī qī suì dú shū, yī guò jí néng jì yì nián shí yī, jiào yǐ tuī bù xīng lì, jǐn xiǎo qí fǎ shí sān, cóng shī, wén shèng xián zhī xué. zì shì yǐ qióng lǐ wèi wù, fēi zhū sì yī luò zhī shū bù dú. zhì yuán shí liù nián, chū lì tài shǐ jú, gǎi zhì xīn lì, lǚ qiān bǔ xīng lì shēng. tóng bèi jiē sī tiān tāi guān zǐ, tài shǐ wáng xún wèn yǐ suàn shù, mò néng duì, lǚ qiān dú suí wèn suí dá, xún dà qí zhī. xīn lì jì chéng, fù yù xiū lì jīng lì yì. èr shí jiǔ nián, shòu xīng lì jiào shòu. dū chéng kè lòu, jiù yǐ mù wèi zhī, qí xíng rú bēi, gù míng bēi lòu, nèi shè qū tǒng, zhù tóng wèi wán, zì bēi shǒu zhuǎn xíng ér xià, míng náo yǐ wèi jié, qí lòu jīng jiǔ fèi huài, chén hūn shī dù. dà dé yuán nián, zhōng shū bǐ lǚ qiān shì zhī, yīn jiàn kè lòu páng yǒu sòng jiù tóng hú sì, yú shì àn tú kǎo dìng lián huā bǎo shān děng lòu zhì, mìng gōng gǎi zuò, yòu qǐng chóng jiàn gǔ lóu, zēng zhì gēng gǔ bìng shǒu lòu zú, dāng shí zūn yòng zhī. èr nián, qiān bǎo zhāng zhèng, shǐ zhuān lì guān zhī zhèng. sān nián bā yuè shuò, shí jiā sì, yī lì, rì shí èr fēn yǒu qí, zhì qí shí, bù shí, zhòng jiē jù, lǚ qiān yuē: dāng shí bù shí, zài gǔ yǒu zhī, shěn shí jìn wǔ, yáng shèng yīn wēi, yí dāng shí bù shí. suì kǎo táng kāi yuán yǐ lái dāng shí bù shí zhě fán shí shì yǐ wén. liù nián liù yuè shuò, shí jiā xū, yī lì, rì shí wǔ shí qī miǎo. zhòng yǐ shè jiāo jì qiǎn, qiě fù jìn zhuó, yù nì bù bào. lǚ qiān yuē: wú suǒ zhǎng zhě, cháng shù yě, qí shí yǔ fǒu, zé xì yú tiān. dú yǐ zhuàng wén. jí qí shí, guǒ shí. zhòng cháng zhēng méi rì bù néng jué, lǚ qiān yuē: qì běn shí wǔ rì, ér jiān yǒu shí liù rì zhě, yú fēn zhī jī yě. gù lì fǎ yǐ suǒ jī zhī rì, mìng wèi méi rì, bù chū běn qì zhě wèi shì. zhòng fú qí yì.
齊履謙,字伯恆,父義,善算術。履謙生六歲,從父至京師;七歲讀書,一過即能記憶;年十一,教以推步星曆,盡曉其法;十三,從師,聞聖賢之學。自是以窮理為務,非洙、泗、伊、洛之書不讀。至元十六年,初立太史局,改治新曆,履謙補星曆生。同輩皆司天台官子,太史王恂問以算數,莫能對,履謙獨隨問隨答,恂大奇之。新曆既成,復預修《歷經》、《歷議》。二十九年,授星曆教授。都城刻漏,舊以木為之,其形如碑,故名碑漏,內設曲筒,鑄銅為丸,自碑首轉行而下,鳴鐃以為節,其漏經久廢壞,晨昏失度。大德元年,中書俾履謙視之,因見刻漏旁有宋舊銅壺四,於是按圖考定蓮花、寶山等漏制,命工改作,又請重建鼓樓,增置更鼓並守漏卒,當時遵用之。二年,遷保章正,始專歷官之政。三年八月朔,時加巳,依歷,日蝕二分有奇,至其時,不蝕,眾皆懼,履謙曰:「當蝕不蝕,在古有之,矧時近午,陽盛陰微,宜當蝕不蝕。」遂考唐開元以來當蝕不蝕者凡十事以聞。六年六月朔,時加戌,依歷,日蝕五十七秒。眾以涉交既淺,且復近濁,欲匿不報。履謙曰:「吾所掌者,常數也,其食與否,則繫於天。」獨以狀聞。及其時,果食。眾嘗爭沒日不能決,履謙曰:「氣本十五日,而間有十六日者,余分之積也。故曆法以所積之日,命為沒日,不出本氣者為是。」眾服其議。
qī nián bā yuè wù shēn yè, dì dà zhèn, zhào wèn zhì zāi zhī yóu jí mǐ zāi zhī dào, lǚ qiān àn chūn qiū yán: dì wèi yīn ér zhǔ jìng, qī dào chén dào zǐ dào yě, sān zhě shī qí dào, zé dì wèi zhī fú níng. mǐ zhī zhī dào, dà chén dāng fǎn gōng zé jǐ, qù zhuān zhì zhī wēi, yǐ dá tiān biàn, bù kě tú wèi ráng dǎo yě. shí chéng zōng qǐn jí, zǎi chén yǒu zhuān wēi fú zhě, gù lǚ qiān yán jí zhī. jiǔ nián dōng, shǐ lì nán jiāo, lǐ hào tiān shàng dì, lǚ qiān shè sī tiān tāi guān. jiù zhì, xiǎng sì, sī tiān suī zhǎng shí kè, wú zhōng gǔ gēng lòu, wǎng wǎng zhì dàn shǐ xíng shì. lǚ qiān bái zǎi zhí, qǐng yòng zhōng gǔ gēng lòu, bǐ zǎo yàn yǒu jié, cóng zhī. zhì dà èr nián, tài cháng qǐng xiū shè jì tán, jí jùn tài miào tíng zhōng jǐng. huò yǐ suì jūn suǒ zhí, yù zhǐ qí yì, lǚ qiān yuē: guó jiā yǐ sì hǎi wèi jiā, suì jūn qǐ zhuān zài shì! sān nián, shēng shòu shí láng qiū guān zhèng, jiān lǐng dōng guān zhèng shì. sì nián, rén zōng jí wèi, jiā shàng rú shù. tái chén yán lǚ qiān yǒu xué xíng, kě jiào guó xué zǐ dì, zhuó guó zi jiān chéng, gǎi shòu fèng zhí dài fū guó zi sī yè, yǔ wú chéng bìng mìng, shí hào dé rén. měi wǔ gǔ rù xué, fēng yǔ hán shǔ, wèi cháng shǎo dài, qí jiào yǎng yǒu fǎ, zhū shēng jiē wèi fú. wèi jǐ, fù yǐ lǚ qiān qiān tài shǐ yuàn shì. huáng qìng èr nián chūn, huì xīng chū dōng jǐng. lǚ qiān zòu yí zēng xiū shàn zhèng yǐ dá tiān yì, yīn chén shí wù bā shì. rén zōng wèi zhī dòng róng, gù zǎi chén mìng sù xíng zhī. zì lǚ qiān qù guó xué, wú chéng yì yí bìng guī, xué zhì shāo wèi zhī fèi. yán yòu yuán nián, zhào zé shàn jiào zhě, yú shì fù yǐ lǚ qiān wèi guó zi sī yè. lǚ qiān lǜ jǐ yì yán, jiào dào yì zhāng, měi zhāi zhì bàn dú yī rén wèi zhǎng, suī zhù jiào què yuán, ér zhū shēng jiǎng shòu bù jué. shí chū mìng guó zi shēng suì gòng liù rén, yǐ rù xué xiān hòu wèi cì dì, lǚ qiān yuē: bù kǎo qí yè, hé yǐ xìng shàn ér dé rén! nǎi zhuó jiù zhì, lì shēng zhāi jī fēn děng fǎ: měi jì kǎo qí xué xíng, yǐ cì dì shēng, jì shēng shàng zhāi, yòu bì yú zài suì, shǐ yǔ sī shì mèng yuè zhòng yuè shì jīng yí jīng yì, jì yuè shì gǔ fù zhào gào zhāng biǎo cè, méng gǔ sè mù shì míng jīng cè wèn cí lǐ jù yōu zhě yī fēn, cí píng lǐ yōu zhě wèi bàn fēn, suì zhōng jī zhì bā fēn zhě chōng gāo děng, yǐ sì shí rén wèi é rán hòu jí xián lǐ bù dìng qí yì yè jí gé zhě liù rén, yǐ chōng suì gòng sān nián bù tōng yī jīng, jí zài xué bù mǎn yī suì zhě, bìng chù zhī. dì cóng qí yì, zì shì rén rén lì zhì, duō wén xué zhī shì. wǔ nián, chū wèi bīn zhōu zhī zhōu, dīng mǔ yōu, bù guǒ xíng.
七年八月戊申夜,地大震,詔問致災之由及弭災之道,履謙按《春秋》言:「地為陰而主靜,妻道、臣道、子道也,三者失其道,則地為之弗寧。弭之之道,大臣當反躬責己,去專制之威,以答天變,不可徒為禳禱也。」時成宗寢疾,宰臣有專威福者,故履謙言及之。九年冬,始立南郊,禮昊天上帝,履謙攝司天台官。舊制,享祀,司天雖掌時刻,無鐘鼓更漏,往往至旦始行事。履謙白宰執,請用鐘鼓更漏,俾早晏有節,從之。至大二年,太常請修社稷壇,及浚太廟庭中井。或以歲君所直,欲止其役,履謙曰:「國家以四海為家,歲君豈專在是!」三年,升授時郎秋官正,兼領冬官正事。四年,仁宗即位,嘉尚儒術。台臣言履謙有學行,可教國學子弟,擢國子監丞,改授奉直大夫、國子司業,與吳澄並命,時號得人。每五鼓入學,風雨寒暑,未嘗少怠,其教養有法,諸生皆畏服。未幾,復以履謙僉太史院事。皇慶二年春,彗星出東井。履謙奏宜增修善政以答天意,因陳時務八事。仁宗為之動容,顧宰臣命速行之。自履謙去國學,吳澄亦移病歸,學制稍為之廢。延祐元年,詔擇善教者,於是復以履謙為國子司業。履謙律己益嚴,教道益張,每齋置伴讀一人為長,雖助教闕員,而諸生講授不絕。時初命國子生歲貢六人,以入學先後為次第,履謙曰:「不考其業,何以興善而得人!」乃酌舊制,立升齋、積分等法:每季考其學行,以次遞升,既升上齋,又必逾再歲,始與私試;孟月仲月試經疑經義,季月試古賦詔誥章表策,蒙古、色目試明經策問;辭理俱優者一分,辭平理優者為半分,歲終積至八分者充高等,以四十人為額;然後集賢、禮部定其藝業及格者六人,以充歲貢;三年不通一經,及在學不滿一歲者,並黜之。帝從其議,自是人人勵志,多文學之士。五年,出為濱州知州,丁母憂,不果行。
zhì zhì yuán nián, bài tài shǐ yuàn shǐ. tài dìng èr nián jiǔ yuè, yǐ běn guān fèng shǐ xuān fǔ jiāng xī fú jiàn, chù bà guān lì zhī tān wū zhě sì bǎi yú rén, juān miǎn kuò dì xū jiā liáng shù wàn shí, zhōu xiàn yǐ xiān xián zi sūn chōng fáng fū zhū yì zhě xī bà qiǎn zhī. fú jiàn xiàn sī zhí tián, měi mǔ suì shū mǐ sān shí, mín bù shèng kǔ. lǚ qiān mìng zhǔn lìng shū zhī, yóu shì zhào yuàn, jí hái jīng, xiàn sī guǒ wū yǐ tā shì. wèi jǐ, wū lǚ qiān zhě jiē zuò shì miǎn, lǚ qiān shǐ dé zhí, fù wèi tài shǐ yuàn shǐ. tiān lì èr nián jiǔ yuè zú.
至治元年,拜太史院使。泰定二年九月,以本官奉使宣撫江西、福建,黜罷官吏之貪污者四百餘人,蠲免括地虛加糧數萬石,州縣以先賢子孫充房夫諸役者悉罷遣之。福建憲司職田,每畝歲輸米三石,民不勝苦。履謙命准令輸之,由是召怨,及還京,憲司果誣以他事。未幾,誣履謙者皆坐事免,履謙始得直,復為太史院使。天曆二年九月卒。
lǚ qiān dǔ xué qín kǔ, jiā pín wú shū. jí wèi xīng lì shēng, zài tài shǐ jú, huì mì shū jiān niǎn wáng sòng gù shū, liú zhì běn yuàn, yīn zhòu yè fěng sòng, shēn jiū zì dé, gù qí xué bó qià jīng tōng, zì liù jīng zhū shǐ tiān wén dì lǐ lǐ lè lǜ lì, xià zhì yīn yáng wǔ xíng yī yào bǔ shì, wú bù yān guàn, yóu jīng jīng jí. zhe dà xué sì chuán xiǎo zhù yī juàn, zhōng yōng zhāng jù xù jiě yī juàn, lùn yǔ yán rén tōng zhǐ èr juǎn, shū chuán xiáng shuō yī juàn, yì xì cí zhǐ lüè èr juǎn, yì běn shuō sì juǎn, chūn qiū zhū guó tǒng jì liù juǎn. yǐ huáng jí zhī míng jiàn yú hóng fàn, huáng jí zhī shù shǐ yú shào shì jīng shì shū, shù fēi jí yě, tè yù qí shù jí ěr, zhe jīng shì shū rù shì yī juàn jīng shì shū yǒu nèi wài piān, nèi piān zé yīn jí ér míng shù, wài piān zé yóu shù ér huì jí, zhe wài piān wēi zhǐ yī juàn. shòu shí lì xíng wǔ shí nián, wèi cháng tuī kǎo, lǚ qiān rì cè guǐ jǐng, bìng chén hūn wǔ xīng xiù dù, zì zhì zhì sān nián dōng zhì zhì tài dìng èr nián xià zhì, tiān dào jiā shí zhēn shù, gè jiǎn jiàn xíng lì shū èr kè, zhe èr zhì guǐ jǐng kǎo èr juǎn. shòu shí lì suī yǒu jīng chuàn, ér jīng yǐ zhe dìng fǎ, chuàn yǐ jì chéng shù, rán qiú qí fǎ zhī suǒ yǐ rán shù zhī suǒ cóng chū, zé lüè ér bù zài, zuò jīng chuàn yǎn zhuàn bā fǎ yī juàn. yuán lì guó bǎi yǒu yú nián, ér jiāo miào zhī lè, yán xí sòng jīn, wèi yǒu néng zhèng zhī zhě. lǚ qiān wèi lè běn yú lǜ, lǜ běn yú qì, ér qì hòu zhī fǎ, jù zài qián shǐ, kě zé pì dì wèi mì shì, qǔ jīn mén zhī zhú jí hé nèi jiā fú hòu zhī, shàng kě yǐ zhèng yǎ lè jiàn jiāo miào hé shén rén, xià kě yǐ tóng dù liàng píng wù huò hòu fēng sú. liè qí shì shàng zhī. yòu dé hēi shí gǔ lǜ guǎn yī, zhǎng chǐ yǒu bā cùn, wài fāng, nèi wèi yuán kōng, zhōng yǒu gé, gé zhōng yǒu xiǎo qiào, gài yǐ tōng qì gé shàng jiǔ cùn, qí kōng jūn zhí, yuē jìng sān fēn, yǐ yīng huáng zhōng zhī shù gé xià jiǔ cùn, qí kōng zì xiǎo qiào yí lǐ shā zhì guǎn dǐ, yuē jìng èr cùn yú, gài yǐ jù qí qì ér shàng zhī. qí zhì yǔ lǜ jiā suǒ shuō bù tóng, gài gǔ suǒ wèi yù lǜ zhě shì yě. shì qiān tā guān, shì suì qǐn, yǒu zhì zhě shēn xī zhī. zhì shùn sān nián wǔ yuè, zèng hàn lín xué shì zī shàn dài fū shàng hù jūn, zhuī fēng rǔ nán jùn gōng, shì wén yì.
履謙篤學勤苦,家貧無書。及為星曆生,在太史局,會秘書監輦亡宋故書,留置本院,因晝夜諷誦,深究自得,故其學博洽精通,自六經、諸史、天文、地理、禮樂、律歷,下至陰陽五行、醫藥、卜筮,無不淹貫,尤精經籍。著《大學四傳小注》一卷,《中庸章句續解》一卷,《論語言仁通旨》二卷,《書傳詳說》一卷,《易繫辭旨略》二卷,《易本說》四卷,《春秋諸國統紀》六卷。以皇極之名見於《洪範》,皇極之數始於邵氏《經世書》,數非極也,特寓其數極耳,著《經世書入式》一卷;《經世書》有內、外篇,內篇則因極而明數,外篇則由數而會極,著《外篇微旨》一卷。《授時曆》行五十年,未嘗推考,履謙日測晷景,並晨昏五星宿度,自至治三年冬至至泰定二年夏至,天道加時真數,各減見行曆書二刻,著《二至晷景考》二卷。《授時曆》雖有經、串,而經以著定法,串以紀成數,然求其法之所以然、數之所從出,則略而不載,作《經串演撰八法》一卷。元立國百有餘年,而郊廟之樂,沿襲宋、金,未有能正之者。履謙謂樂本於律,律本於氣,而氣候之法,具載前史,可擇僻地為密室,取金門之竹及河內葭莩候之,上可以正雅樂、薦郊廟、和神人,下可以同度量、平物貨、厚風俗。列其事上之。又得黑石古律管一,長尺有八寸,外方,內為圓空,中有隔,隔中有小竅,蓋以通氣;隔上九寸,其空均直,約徑三分,以應黃鐘之數;隔下九寸,其空自小竅迤邐殺至管底,約徑二寸余,蓋以聚其氣而上之。其制與律家所說不同,蓋古所謂玉律者是也。適遷他官,事遂寢,有志者深惜之。至順三年五月,贈翰林學士、資善大夫、上護軍,追封汝南郡公,諡文懿。