zhēn guān sì nián, lǐ jìng jī tū jué xié lì, bài zhī, qí bù luò duō lái guī jiàng zhě. zhào yì ān biān zhī cè, zhōng shū lìng wēn yàn bó yì: qǐng yú hé nán chù zhī. zhǔn hàn jiàn wǔ shí, zhì jiàng xiōng nú yú wǔ yuán sāi xià, quán qí bù luò, dé wèi hàn bì, yòu bù lí qí tǔ sú, yīn ér fǔ zhī, yī zé shí kōng xū zhī dì, èr zé shì wú cāi zhī xīn, shì hán yù zhī dào yě. tài zōng cóng zhī. mì shū jiān wèi zhēng yuē: xiōng nú zì gǔ zhì jīn, wèi yǒu rú sī zhī pò bài, cǐ shì shàng tiān jiǎo jué, zōng miào shén wǔ. qiě qí shì kòu zhōng guó, wàn xìng yuān chóu, bì xià yǐ qí wèi jiàng, bù néng zhū miè, jí yí qiǎn fā hé běi, jū qí jiù tǔ. xiōng nú rén miàn shòu xīn, fēi wǒ zú lèi, qiáng bì kòu dào, ruò zé bēi fú, bù gù ēn yì, qí tiān xìng yě. qín hàn huàn zhī zhě ruò shì, gù shí fā měng jiāng yǐ jī zhī, shōu qí hé nán yǐ wèi jùn xiàn. bì xià yǐ nèi dì jū zhī, qiě jīn jiàng zhě jǐ zhì shí wàn, shù nián zhī hòu, zī xī guò bèi, jū wǒ zhǒu yè, fǔ ěr wáng jī, xīn fù zhī jí, jiāng wèi hòu huàn, yóu bù kě chù yǐ hé nán yě. wēn yàn bó yuē: tiān zǐ zhī yú wàn wù yě, tiān fù dì zài, yǒu guī wǒ zhě zé bì yǎng zhī. jīn tū jué pò chú, yú luò guī fù, bì xià bù jiā lián mǐn, qì ér bù nà, fēi tiān dì zhī dào, zǔ sì yí zhī yì, chén yú shén wèi bù kě, yí chù zhī hé nán. suǒ wèi sǐ ér shēng zhī, wáng ér cún zhī, huái wǒ hòu ēn, zhōng wú pàn nì. wèi zhēng yuē: jìn dài yǒu wèi shí, hú bù luò fēn jū jìn jùn, jiāng tǒng quàn zhú chū sài wài, wǔ dì bù yòng qí yán, shù nián zhī hòu, suì qīng chán luò. qián dài fù chē, yīn jiàn bù yuǎn. bì xià bì yòng yàn bó yán, qiǎn jū hé nán, suǒ wèi yǎng shòu zì yí huàn yě. yàn bó yòu yuē: chén wén shèng rén zhī dào, wú suǒ bù tōng. tū jué yú hún, yǐ mìng guī wǒ, shōu jū nèi dì, jiào yǐ lǐ fǎ, xuǎn qí qiú shǒu, qiǎn jū sù wèi, wèi wēi huái dé, hé huàn zhī yǒu? qiě guāng wǔ jū hé nán dān yú yú nèi jùn, yǐ wèi hàn fān hàn, zhōng yú yī dài, bù yǒu pàn nì. yòu yuē: suí wén dì láo bīng mǎ, fèi cāng kù, shù lì kè hán, lìng fù qí guó, hòu gū ēn shī xìn, wéi yáng dì yú yàn mén. jīn bì xià rén hòu, cóng qí suǒ yù, hé nán hé běi, rèn qíng jū zhù, gè yǒu qiú zhǎng, bù xiāng tǒng shǔ, lì sàn shì fēn, ān néng wèi hài? gěi shì zhōng dù chǔ kè jìn yuē: běi dí rén miàn shòu xīn, nán yǐ dé huái, yì yǐ wēi fú. jīn lìng qí bù luò sàn chù hé nán, bī jìn zhōng huá, jiǔ bì wèi huàn. zhì rú yàn mén zhī yì, suī shì tū jué bèi ēn, zì yóu suí zhǔ wú dào. zhōng guó yǐ zhī sàng luàn, qǐ dé yún xìng fù wáng guó yǐ zhì cǐ huò? yí bù luàn huá, qián zhé míng xùn, cún wáng jì jué, liè shèng tōng guī. chén kǒng shì bù shī gǔ, nán yǐ zhǎng jiǔ. tài zōng jiā qí yán, fāng wù huái róu, wèi zhī cóng yě. zú yòng yàn bó cè, zì yōu zhōu zhì líng zhōu, zhì shùn yòu huà zhǎng sì zhōu dū du fǔ yǐ chù zhī, qí rén jū zhǎng ān zhě jìn qiě wàn jiā.
貞觀四年，李靖擊突厥頡利，敗之，其部落多來歸降者。詔議安邊之策，中書令溫彥博議：「請於河南處之。准漢建武時，置降匈奴於五原塞下，全其部落，得為捍蔽，又不離其土俗，因而撫之，一則實空虛之地，二則示無猜之心，是含育之道也。」太宗從之。秘書監魏徵曰：「匈奴自古至今，未有如斯之破敗，此是上天剿絕，宗廟神武。且其世寇中國，萬姓冤讎，陛下以其為降，不能誅滅，即宜遣發河北，居其舊土。匈奴人面獸心，非我族類，強必寇盜，弱則卑伏，不顧恩義，其天性也。秦、漢患之者若是，故時發猛將以擊之，收其河南以為郡縣。陛下以內地居之，且今降者幾至十萬，數年之後，滋息過倍，居我肘腋，甫邇王畿，心腹之疾，將為後患，尤不可處以河南也。」溫彥博曰：「天子之於萬物也，天覆地載，有歸我者則必養之。今突厥破除，余落歸附，陛下不加憐愍，棄而不納，非天地之道，阻四夷之意，臣愚甚謂不可，宜處之河南。所謂死而生之，亡而存之，懷我厚恩，終無叛逆。」魏徵曰：「晉代有魏時，胡部落分居近郡，江統勸逐出塞外，武帝不用其言，數年之後，遂傾瀍、洛。前代覆車，殷鑑不遠。陛下必用彥博言，遣居河南，所謂養獸自遺患也。」彥博又曰：「臣聞聖人之道，無所不通。突厥余魂，以命歸我，收居內地，教以禮法，選其酋首，遣居宿衛，畏威懷德，何患之有？且光武居河南單于於內郡，以為漢藩翰，終於一代，不有叛逆。」又曰：「隋文帝勞兵馬，費倉庫，樹立可汗，令復其國，後孤恩失信，圍煬帝於雁門。今陛下仁厚，從其所欲，河南、河北，任情居住，各有酋長，不相統屬，力散勢分，安能為害？」給事中杜楚客進曰：「北狄人面獸心，難以德懷，易以威服。今令其部落散處河南，逼近中華，久必為患。至如雁門之役，雖是突厥背恩，自由隋主無道。中國以之喪亂，豈得雲興復亡國以致此禍？夷不亂華，前哲明訓，存亡繼絕，列聖通規。臣恐事不師古，難以長久。」太宗嘉其言，方務懷柔，未之從也。卒用彥博策，自幽州至靈州，置順、祐、化、長四州都督府以處之，其人居長安者近且萬家。
zì tū jué xié lì pò hòu, zhū bù luò shǒu lǐng lái jiàng zhě, jiē bài jiāng jūn zhōng láng jiāng, bù liè cháo tíng, wǔ pǐn yǐ shàng bǎi yú rén, dài yǔ cháo shì xiāng bàn. wéi tuò bá bù zhì, yòu qiǎn zhāo wèi zhī, shǐ zhě xiāng wàng yú dào. liáng zhōu dū du lǐ dà liàng yǐ wèi yú shì wú yì, tú fèi zhōng guó, shàng shū yuē: chén wén yù suī yuǎn zhě bì xiān ān jìn. zhōng guó bǎi xìng, tiān xià gēn běn, sì yí zhī rén, yóu yú zhī yè, rǎo qí gēn běn yǐ hòu zhī yè, ér qiú jiǔ ān, wèi zhī yǒu yě. zì gǔ míng wáng, huà zhōng guó yǐ xìn, yù yí dí yǐ quán. gù chūn qiū yún: róng dí chái láng, bù kě yàn yě zhū xià qīn nì, bù kě qì yě. zì bì xià jūn lín qū yǔ, shēn gēn gù běn, rén yì bīng qiáng, jiǔ zhōu yīn fù, sì yí zì fú. jīn zhě zhāo zhì tū jué, suī rù tí fēng, chén yú shāo jué láo fèi, wèi wù qí yǒu yì yě. rán hé xī mín shù, zhèn yù fān yí, zhōu xiàn xiāo tiáo, hù kǒu xiān shǎo, jiā yīn suí luàn, jiǎn hào yóu duō, tū jué wèi píng zhī qián, shàng bù ān yè, xiōng nú wēi ruò yǐ lái, shǐ jiù nóng mǔ, ruò jí láo yì, kǒng zhì fáng sǔn, yǐ chén yú huò, qǐng tíng zhāo wèi. qiě wèi zhī huāng fú zhě, gù chén ér bù nà. shì yǐ zhōu shì ài mín rǎng dí, jìng yán bā bǎi zhī líng qín wáng qīng zhàn shì hú, gù sì shí zài ér jué miè. hàn wén yǎng bīng jìng shǒu, tiān xià ān fēng xiào wǔ yáng wēi yuǎn lüè, hǎi nèi xū hào, suī huǐ lún tái, zhuī yǐ bù jí. zhì yú suí shì, zǎo dé yī wú, jiān tǒng shàn shàn, qiě jì dé zhī hòu, láo fèi rì shén, xū nèi zhì wài, jìng sǔn wú yì. yuǎn xún qín hàn, jìn guān suí shì, dòng jìng ān wēi, zhāo rán bèi yǐ. yī wú suī yǐ chén fù, yuǎn zài fān qì, mín fēi xià rén, dì duō shā lǔ. qí zì shù lì chēng fān fù yōng zhě, qǐng jī mí shòu zhī, shǐ jū sài wài, bì wèi wēi huái dé, yǒng wèi fān chén, gài xíng xū huì ér shōu shí fú yǐ. jìn rì tū jué qīng guó rù cháo, jì bù néng fú zhī jiāng huái, yǐ biàn qí sú, nǎi zhì yú nèi dì, qù jīng bù yuǎn, suī zé kuān rén zhī yì, yì fēi jiǔ ān zhī jì yě. měi jiàn yī rén chū jiàng, cì wù wǔ pǐ, páo yī lǐng, qiú zhǎng xī shòu dà guān, lù hòu wèi zūn, lǐ duō mí fèi. yǐ zhōng guó zhī zū fù, gōng jī è zhī xiōng lǔ, qí zhòng yì duō, fēi zhōng guó zhī lì yě. tài zōng bù nà.
自突厥頡利破後，諸部落首領來降者，皆拜將軍中郎將，布列朝廷，五品以上百餘人，殆與朝士相半。惟拓拔不至，又遣招慰之，使者相望於道。涼州都督李大亮以為於事無益，徒費中國，上疏曰：「臣聞欲綏遠者必先安近。中國百姓，天下根本，四夷之人，猶於枝葉，擾其根本以厚枝葉，而求久安，未之有也。自古明王，化中國以信，馭夷狄以權。故《春秋》云：『戎狄豺狼，不可厭也；諸夏親昵，不可棄也。』自陛下君臨區宇，深根固本，人逸兵強，九州殷富，四夷自服。今者招致突厥，雖入提封，臣愚稍覺勞費，未悟其有益也。然河西民庶，鎮御藩夷，州縣蕭條，戶口鮮少，加因隋亂，減耗尤多，突厥未平之前，尚不安業，匈奴微弱以來，始就農畝，若即勞役，恐致防損，以臣愚惑，請停招慰。且謂之荒服者，故臣而不納。是以周室愛民攘狄，竟延八百之齡；秦王輕戰事胡，故四十載而絕滅。漢文養兵靜守，天下安豐；孝武揚威遠略，海內虛耗，雖悔輪台，追已不及。至於隋室，早得伊吾，兼統鄯善，且既得之後，勞費日甚，虛內致外，竟損無益。遠尋秦、漢，近觀隋室，動靜安危，昭然備矣。伊吾雖已臣附，遠在藩磧，民非夏人，地多沙鹵。其自豎立稱藩附庸者，請羈縻受之，使居塞外，必畏威懷德，永為藩臣，蓋行虛惠而收實福矣。近日突厥傾國入朝，既不能俘之江淮，以變其俗，乃置於內地，去京不遠，雖則寬仁之義，亦非久安之計也。每見一人初降，賜物五匹，袍一領，酋長悉授大官，祿厚位尊，理多糜費。以中國之租賦，供積惡之凶虜，其眾益多，非中國之利也。」太宗不納。
shí sān nián, tài zōng xìng jiǔ chéng gōng. tū lì kè hán dì zhōng láng jiāng ā shǐ nà jié shè lǜ yīn jié suǒ bù, bìng yōng tū lì zi hè luó gú yè fàn yù yíng, shì bài, jiē bǔ zhǎn zhī. tài zōng zì shì bù zhí tū jué, huǐ chù qí bù zhòng yú zhōng guó, hái qí jiù bù yú hé běi, jiàn yá yú gù dìng xiāng chéng, lì lǐ sī mó wèi yǐ mí ní shú qí lì bì kè hán yǐ zhǔ zhī. yīn wèi shì chén yuē zhōng guó bǎi xìng, shí tiān xià zhī gēn běn, sì yí zhī rén, nǎi tóng zhī yè, rǎo qí gēn běn yǐ hòu zhī yè, ér qiú jiǔ ān, wèi zhī yǒu yě. chū bù nà wèi zhēng yán, suì jué láo fèi rì shén, jǐ shī jiǔ ān zhī dào.
十三年，太宗幸九成宮。突利可汗弟中郎將阿史那結社率陰結所部，並擁突利子賀羅鶻夜犯御營，事敗，皆捕斬之。太宗自是不直突厥，悔處其部眾於中國，還其舊部於河北，建牙於故定襄城，立李思摩為乙彌泥熟俟利苾可汗以主之。因謂侍臣曰「中國百姓，實天下之根本，四夷之人，乃同枝葉，擾其根本以厚枝葉，而求久安，未之有也。初不納魏徵言，遂覺勞費日甚，幾失久安之道。」
zhēn guān shí sì nián, hóu jūn jí píng gāo chāng zhī hòu, tài zōng yù yǐ qí dì wèi zhōu xiàn. wèi zhēng yuē: bì xià chū lín tiān xià, gāo chāng wáng xiān lái cháo yè, zì hòu shù yǒu shāng hú chēng qí è jué gòng xiàn, jiā zhī bù lǐ dà guó zhào shǐ, suì shǐ wáng zhū zài jiā. ruò zuì zhǐ wén tài, sī yì kě yǐ. wèi ruò yīn fǔ qí mín ér lì qí zi, suǒ wèi fá zuì diào mín, wēi dé bèi yú xiá wài, wèi guó zhī shàn zhě yě. jīn ruò lì qí tǔ rǎng yǐ wèi zhōu xiàn, cháng xū qiān yú rén zhèn shǒu, shù nián yī yì. měi lái wǎng jiāo tì, sǐ zhě shí yǒu sān sì, qiǎn bàn yī zī, lí bié qīn qī. shí nián zhī hòu, lǒng yòu kōng xū, bì xià zhōng bù dé gāo chāng cuō gǔ chǐ bù yǐ zhù yú zhōng guó. suǒ wèi sàn yǒu yòng ér shì wú yòng, chén wèi jiàn qí kě. tài zōng bù cóng, jìng yǐ qí dì zhì xī zhōu, réng yǐ xī zhōu wèi ān xī dōu hù fǔ, měi suì diào fā qiān yú rén fáng è qí dì.
貞觀十四年，侯君集平高昌之後，太宗欲以其地為州縣。魏徵曰：「陛下初臨天下，高昌王先來朝謁，自後數有商胡稱其遏絕貢獻，加之不禮大國詔使，遂使王誅載加。若罪止文泰，斯亦可矣。未若因撫其民而立其子，所謂伐罪弔民，威德被於遐外，為國之善者也。今若利其土壤以為州縣，常須千餘人鎮守，數年一易。每來往交替，死者十有三四，遣辦衣資，離別親戚。十年之後，隴右空虛，陛下終不得高昌撮谷尺布以助於中國。所謂散有用而事無用，臣未見其可。」太宗不從，竟以其地置西州，仍以西州為安西都護府，每歲調發千餘人防遏其地。
huáng mén shì láng chǔ suì liáng yì yǐ wèi bù kě, shàng shū yuē: chén wén gǔ zhě zhé hòu lín cháo, míng wáng chuàng yè, bì xiān huá xià ér hòu yí dí, guǎng zhū dé huà, bù shì xiá huāng. shì yǐ zhōu xuān báo fá, zhì jìng ér fǎn shǐ huáng yuǎn sāi, zhōng guó fēn lí. bì xià zhū miè gāo chāng, wēi jiā xī yù, shōu qí jīng ní, yǐ wèi zhōu xiàn. rán zé wáng shī chū fā zhī suì, hé xī gōng yì zhī nián, fēi chú wǎn sù, shí shì jiǔ kōng, shù jùn xiāo rán, wǔ nián bù fù. bì xià měi suì qiǎn qiān yú rén ér yuǎn shì tún shù, zhōng nián lí bié, wàn lǐ sī guī. qù zhě zī zhuāng, zì xū yíng bàn, jì mài shū sù, qīng qí jī zhù. jīng tú sǐ wáng, fù zài yán wài. jiān qiǎn zuì rén, zēng qí fáng è, suǒ qiǎn zhī nèi, fù yǒu táo wáng, guān sī bǔ zhuō, wèi guó shēng shì. gāo chāng tú lù, shā qì qiān lǐ, dōng fēng bīng liè, xià fēng rú fén, xíng rén yù zhī duō sǐ. yì yún ān bù wàng wēi, zhì bù wàng luàn. shè lìng zhāng yē chén fēi, jiǔ quán fēng jǔ, bì xià qǐ néng dé gāo chāng yī rén shū sù ér jí shì hū? zhōng xū fà lǒng yòu zhū zhōu, xīng chí diàn jī. yóu sī ér yán, cǐ hé xī zhě fāng yú xīn fù, bǐ gāo chāng zhě tā rén shǒu zú, qǐ dé mí fèi zhōng huá, yǐ shì wú yòng? bì xià píng xié lì yú shā sāi, miè tǔ hún yú xī hǎi, tū jué yú luò, wèi lì kè hán, yè hún yí méng, gèng shù jūn zhǎng, fù lì gāo chāng, fēi wú qián lì, cǐ suǒ wèi yǒu zuì ér zhū zhī, jì fú ér cún zhī. yí zé gāo chāng kě lì zhě, zhēng gěi shǒu lǐng, qiǎn hái běn guó, fù dài hóng ēn, zhǎng wèi fān hàn. zhōng guó bù rǎo, jì fù qiě níng, chuán zhī zǐ sūn, yǐ yí hòu dài. shū zòu, bù nà.
黃門侍郎褚遂良亦以為不可，上疏曰：「臣聞古者哲後臨朝，明王創業，必先華夏而後夷狄，廣諸德化，不事遐荒。是以周宣薄伐，至境而反；始皇遠塞，中國分離。陛下誅滅高昌，威加西域，收其鯨鯢，以為州縣。然則王師初發之歲，河西供役之年，飛芻輓粟，十室九空，數郡蕭然，五年不復。陛下每歲遣千餘人而遠事屯戍，終年離別，萬里思歸。去者資裝，自須營辦，既賣菽粟，傾其機杼。經途死亡，復在言外。兼遣罪人，增其防遏，所遣之內，復有逃亡，官司捕捉，為國生事。高昌途路，沙磧千里，冬風冰冽，夏風如焚，行人遇之多死。《易》雲『安不忘危，治不忘亂。』設令張掖塵飛，酒泉烽舉，陛下豈能得高昌一人菽粟而及事乎？終鬚髮隴右諸州，星馳電擊。由斯而言，此河西者方於心腹，彼高昌者他人手足，豈得糜費中華，以事無用？陛下平頡利於沙塞，滅吐渾於西海，突厥余落，為立可汗，葉渾遺萌，更樹君長，復立高昌，非無前例，此所謂有罪而誅之，既服而存之。宜擇高昌可立者，征給首領，遣還本國，負戴洪恩，長為藩翰。中國不擾，既富且寧，傳之子孫，以貽後代。」疏奏，不納。
zhì shí liù nián, xī tū jué qiǎn bīng kòu xī zhōu, tài zōng wèi shì chén yuē: zhèn wén xī zhōu yǒu jǐng jí, suī bù zú wèi hài, rán qǐ néng wú yōu hū? wǎng zhě chū píng gāo chāng, wèi zhēng chǔ suì liáng quàn zhèn lì qū wén tài zǐ dì, yī jiù wèi guó, zhèn jìng bù yòng qí jì, jīn rì fāng zì huǐ zé. xī hàn gāo zǔ zāo píng chéng zhī wéi ér shǎng lóu jìng, yuán shào bài yú guān dù ér zhū tián fēng, zhèn héng yǐ cǐ èr shì wèi jiè, níng dé wàng suǒ yán zhě hū!
至十六年，西突厥遣兵寇西州，太宗謂侍臣曰：「朕聞西州有警急，雖不足為害，然豈能無憂乎？往者初平高昌，魏徵、褚遂良勸朕立麴文泰子弟，依舊為國，朕竟不用其計，今日方自悔責。昔漢高祖遭平城之圍而賞婁敬，袁紹敗於官渡而誅田豐，朕恆以此二事為誡，寧得忘所言者乎！」
