zhēn guān chū, tài zōng wèi shì chén yuē: suí yáng dì guǎng zào gōng shì, yǐ sì xíng xìng. zì xī jīng zhì dōng dōu, lí gōng bié guǎn, xiāng wàng dào cì, nǎi zhì bīng zhōu zhuō jùn, wú bù xī rán. chí dào jiē guǎng shù bǎi bù, zhǒng shù yǐ shì qí bàng. rén lì bù kān, xiāng jù wèi zéi. dǎi zhì mò nián, chǐ tǔ yī rén, fēi fù jǐ yǒu. yǐ cǐ guān zhī, guǎng gōng shì, hǎo xíng xìng, jìng yǒu hé yì? cǐ jiē zhèn ěr suǒ wén, mù suǒ jiàn, shēn yǐ zì jiè. gù bù gǎn qīng yòng rén lì, wéi lìng bǎi xìng ān jìng, bù yǒu yuàn pàn ér yǐ.
貞觀初,太宗謂侍臣曰:「隋煬帝廣造宮室,以肆行幸。自西京至東都,離宮別館,相望道次,乃至并州、涿郡,無不悉然。馳道皆廣數百步,種樹以飾其傍。人力不堪,相聚為賊。逮至末年,尺土一人,非復己有。以此觀之,廣宮室,好行幸,竟有何益?此皆朕耳所聞,目所見,深以自誡。故不敢輕用人力,惟令百姓安靜,不有怨叛而已。」
zhēn guān shí yī nián, tài zōng xìng luò yáng gōng, fàn zhōu yú jī cuì chí, gù wèi shì chén yuē: cǐ gōng guān tái zhǎo bìng yáng dì suǒ wèi, suǒ wèi qū yì shēng mín, qióng cǐ diāo lì, fù bù néng shǒu cǐ yī dōu, yǐ wàn mín wèi lǜ. hǎo xíng xìng bù xī, mín suǒ bù kān. xī shī rén yún: hé cǎo bù huáng? hé rì bù xíng? xiǎo dōng dà dōng, zhù zhóu qí kōng. zhèng wèi cǐ yě. suì shǐ tiān xià yuàn pàn, shēn sǐ guó miè, jīn qí gōng yuàn jǐn wèi wǒ yǒu. suí shì qīng fù zhě, qǐ wéi qí jūn wú dào, yì yóu gǔ gōng wú liáng. rú yǔ wén shù yú shì jī péi yùn zhī tú, jū gāo guān, shí hòu lù, shòu rén wěi rèn, wéi xíng chǎn nìng, bì sāi cōng míng, yù lìng qí guó wú wēi, bù kě de yě. sī kōng zhǎng sūn wú jì zòu yán: suí shì zhī wáng, qí jūn zé dù sè zhōng dǎng zhī yán, chén zé gǒu yù zì quán, zuǒ yòu yǒu guò, chū bù jiū jǔ, kòu dào zī màn, yì bù shí chén. jù cǐ, jí bù wéi tiān dào, shí yóu jūn chén bù xiāng kuāng bì. tài zōng yuē: zhèn yǔ qīng děng chéng qí yú bì, wéi xū hóng dào yí fēng, shǐ wàn shì yǒng lài yǐ.
貞觀十一年,太宗幸洛陽宮,泛舟於積翠池,顧謂侍臣曰:「此宮觀台沼並煬帝所為,所謂驅役生民,窮此雕麗,復不能守此一都,以萬民為慮。好行幸不息,民所不堪。昔詩人云:『何草不黃?何日不行?』『小東大東,杼軸其空。』正謂此也。遂使天下怨叛,身死國滅,今其宮苑盡為我有。隋氏傾覆者,豈惟其君無道,亦由股肱無良。如宇文述、虞世基、裴蘊之徒,居高官,食厚祿,受人委任,惟行諂佞,蔽塞聰明,欲令其國無危,不可得也。」司空長孫無忌奏言:「隋氏之亡,其君則杜塞忠讜之言,臣則苟欲自全,左右有過,初不糾舉,寇盜滋蔓,亦不實陳。據此,即不惟天道,實由君臣不相匡弼。」太宗曰:「朕與卿等承其餘弊,惟須弘道移風,使萬世永賴矣。」
zhēn guān shí sān nián, tài zōng wèi wèi zhēng děng yuē: suí yáng dì chéng wén dì yú yè, hǎi nèi yīn fù, ruò néng cháng chù guān zhōng, qǐ yǒu qīng bài? suì bù gù bǎi xìng, xíng xìng wú qī, jìng wǎng jiāng dū, bù nà dǒng chún cuī xiàng děng jiàn zhèng, shēn lù guó miè, wèi tiān xià xiào. suī fù dì zuò zhǎng duǎn, wěi yǐ xuán tiān, ér fú shàn huò yín, yì yóu rén shì. zhèn měi sī zhī, ruò yù jūn chén zhǎng jiǔ, guó wú wēi bài, jūn yǒu wéi shī, chén xū jí yán. zhèn wén qīng děng guī jiàn, zòng bù néng dāng shí jí cóng, zài sān sī shěn, bì zé shàn ér yòng zhī.
貞觀十三年,太宗謂魏徵等曰:「隋煬帝承文帝餘業,海內殷阜,若能常處關中,豈有傾敗?遂不顧百姓,行幸無期,徑往江都,不納董純、崔象等諫諍,身戮國滅,為天下笑。雖復帝祚長短,委以玄天,而福善禍淫,亦由人事。朕每思之,若欲君臣長久,國無危敗,君有違失,臣須極言。朕聞卿等規諫,縱不能當時即從,再三思審,必擇善而用之。」
zhēn guān shí èr nián, tài zōng dōng xún shòu, jiāng rù luò, cì yú xiǎn rén gōng, gōng yuàn guān sī duō bèi zé fá. shì zhōng wèi zhēng jìn yán yuē: bì xià jīn xìng luò zhōu, wèi shì jiù zhēng xíng chù, shù qí ān dìng, gù yù jiā ēn gù lǎo. chéng guō zhī mín wèi méng dé huì, guān sī yuàn jiān duō jí zuì gū, huò yǐ gòng fèng zhī wù bù jīng, yòu yǐ bù wèi xiàn shí. cǐ zé bù sī zhǐ zú, zhì zài shē mí, jì guāi xíng xìng běn xīn, hé yǐ fù bǎi xìng suǒ wàng? suí zhǔ xiān mìng zài xià duō zuò xiàn shí, xiàn shí bù duō, zé yǒu wēi fá. shàng zhī suǒ hǎo, xià bì yǒu shèn, jìng wèi wú xiàn, suì zhì miè wáng. cǐ fēi zài jí suǒ wén, bì xià mù suǒ qīn jiàn. wèi qí wú dào, gù tiān mìng bì xià dài zhī. dāng zhàn zhàn lì lì, měi shì shěng yuē, cān zōng qián liè, zhāo xùn zi sūn, nài hé jīn rì yù zài rén zhī xià? bì xià ruò yǐ wèi zú, jīn rì bù chì zú yǐ ruò yǐ wèi bù zú, wàn bèi yú cǐ, yì bù zú yě. tài zōng dà jīng yuē: fēi gōng, zhèn bù wén cǐ yán. zì jīn yǐ hòu, shù jǐ wú rú cǐ shì.
貞觀十二年,太宗東巡狩,將入洛,次於顯仁宮,宮苑官司多被責罰。侍中魏徵進言曰:「陛下今幸洛州,為是舊征行處,庶其安定,故欲加恩故老。城郭之民未蒙德惠,官司苑監多及罪辜,或以供奉之物不精,又以不為獻食。此則不思止足,志在奢靡,既乖行幸本心,何以副百姓所望?隋主先命在下多作獻食,獻食不多,則有威罰。上之所好,下必有甚,競為無限,遂至滅亡。此非載籍所聞,陛下目所親見。為其無道,故天命陛下代之。當戰戰慄栗,每事省約,參蹤前列,昭訓子孫,奈何今日欲在人之下?陛下若以為足,今日不啻足矣;若以為不足,萬倍於此,亦不足也。」太宗大驚曰:「非公,朕不聞此言。自今已後,庶幾無如此事。」