zhēn guān èr nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" zhèn měi rì zuò cháo, yù chū yī yán, jí sī cǐ yī yán yú bǎi xìng yǒu lì yì fǒu, suǒ yǐ bù gǎn duō yán." jǐ shì zhōng jiān zhī qǐ jū shì dù zhèng lún jìn yuē:" jūn jǔ bì shū, yán cún zuǒ shǐ. chén zhí dāng jiān xiū qǐ jū zhù, bù gǎn bù jìn yú zhí. bì xià ruò yī yán guāi yú dào lǐ, zé qiān zǎi lèi yú shèng dé, fēi zhǐ dāng jīn sǔn yú bǎi xìng, yuàn bì xià shèn zhī." tài zōng dà yuè, cì cǎi bǎi duàn.
贞观二年,太宗谓侍臣曰:“朕每日坐朝,欲出一言,即思此一言于百姓有利益否,所以不敢多言。”给事中兼知起居事杜正伦进曰:“君举必书,言存左史。臣职当兼修起居注,不敢不尽愚直。陛下若一言乖于道理,则千载累于圣德,非止当今损于百姓,愿陛下慎之。”太宗大悦,赐彩百段。
zhēn guān bā nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" yán yǔ zhě, jūn zǐ zhī shū jī, tán hé róng yì? fán zài zhòng shù, yī yán bù shàn, zé rén jì zhī, chéng qí chǐ lèi, kuàng shì wàn shèng zhī zhǔ? bù kě chū yán yǒu suǒ guāi shī. qí suǒ kuī sǔn zhì dà, qǐ tóng pǐ fū? wǒ cháng yǐ cǐ wéi jiè. suí yáng dì chū xìng gān quán gōng, quán shí chēng yì, ér guài wú yíng huǒ, chì yún:' zhuō qǔ duō shǎo yú gōng zhōng zhào yè.' suǒ sī jù qiǎn shù qiān rén cǎi shí, sòng wǔ bǎi yú yú gōng cè, xiǎo shì shàng ěr, kuàng qí dà hū?" wèi zhēng duì yuē:" rén jūn jū sì hǎi zhī zūn, ruò yǒu kuī shī, gǔ rén yǐ wéi rú rì yuè zhī shí, rén jiē jiàn zhī, shí rú bì xià suǒ jiè shèn."
贞观八年,太宗谓侍臣曰:“言语者,君子之枢机,谈何容易?凡在众庶,一言不善,则人记之,成其耻累,况是万乘之主?不可出言有所乖失。其所亏损至大,岂同匹夫? 我常以此为戒。 隋炀帝初幸甘泉宫,泉石称意,而怪无萤火,敕云:‘捉取多少于宫中照夜。’所司遽遣数千人采拾,送五百舆于宫侧,小事尚尔,况其大乎?”魏征对曰:“人君居四海之尊,若有亏失,古人以为如日月之蚀,人皆见之,实如陛下所戒慎。”
zhēn guān shí liù nián, tài zōng měi yǔ gōng qīng yán jí gǔ dào, bì jié nán wǎng fù. sàn qí cháng shì liú jì shàng shū jiàn yuē:" dì wáng zhī yǔ fán shù, shèng zhé zhī yǔ yōng yú, shàng xià xiāng xuán, nǐ lún sī jué. shì zhī yǐ zhì yú ér duì zhì shèng, yǐ jí bēi ér duì jí zūn, tú sī zì qiáng, bù kě de yě. bì xià jiàng ēn zhǐ, jiǎ cí yán, níng liú yǐ tīng qí yán, xū jīn yǐ nà qí shuō, yóu kǒng qún xià wèi gǎn duì yáng, kuàng dòng shén jī, zòng tiān biàn, shì cí yǐ zhé qí lǐ, yuán gǔ yǐ pái qí yì, yù lìng fán shù hé jiē yìng dá? chén wén huáng tiān yǐ wú yán wèi guì, shèng rén yǐ bù yán wèi dé, lǎo zi chēng' dà biàn ruò nè', zhuāng shēng chēng' zhì dào wú wén', cǐ jiē bù yù fán yě. shì yǐ qí hóu dú shū, lún biǎn qiè yì, hàn huáng mù gǔ, zhǎng rú chén jī, cǐ yì bù yù láo yě. qiě duō jì zé sǔn xīn, duō yǔ zé sǔn qì, xīn qì nèi sǔn, xíng shén wài láo, chū suī bù jué, hòu bì wèi lèi. xū wèi shè jì zì ài, qǐ wéi xìng hǎo zì shāng hū? qiè yǐ jīn rì shēng píng, jiē bì xià lì xíng suǒ zhì. yù qí cháng jiǔ, fěi yóu biàn bó, dàn dāng wàng bǐ ài zēng, shèn zī qǔ shě, měi shì dūn piáo, wú fēi zhì gōng, ruò zhēn guān zhī chū, zé kě yǐ. zhì rú qín zhèng qiáng biàn, shī rén xīn yú zì jīn, wèi wén hóng cái, kuī zhòng wàng yú xū shuō. cǐ cái biàn zhī lèi, jiǎo rán kě zhī. fú yuàn lüè zī xióng biàn, hào rán yǎng qì, jiǎn bǐ xiāng tú, dàn yān yí yuè, gù wàn shòu yú nán yuè, qí bǎi xìng yú dōng hù, zé tiān xià xìng shèn, huáng ēn sī bì." tài zōng shǒu zhào dá yuē:" fēi lǜ wú yǐ lín xià, fēi yán wú yǐ shù lǜ. bǐ yǒu tán lùn, suì zhì fán duō. qīng wù jiāo rén, kǒng yóu zī dào. xíng shén xīn qì, fēi cǐ wèi láo. jīn wén dǎng yán, xū huái yǐ gǎi."
贞观十六年,太宗每与公卿言及古道,必诘难往复。散骑常侍刘洎上书谏曰:“帝王之与凡庶,圣哲之与庸愚,上下相悬,拟伦斯绝。是知以至愚而对至圣,以极卑而对极尊,徒思自强,不可得也。陛下降恩旨,假慈颜,凝旒以听其言,虚襟以纳其说,犹恐群下未敢对扬,况动神机,纵天辩,饰辞以折其理,援古以排其议,欲令凡庶何阶应答?臣闻皇天以无言为贵,圣人以不言为德,老子称‘大辩若讷’,庄生称‘至道无文’,此皆不欲烦也。是以齐侯读书,轮扁窃议,汉皇慕古,长孺陈讥,此亦不欲劳也。且多记则损心,多语则损气,心气内损,形神外劳,初虽不觉,后必为累。须为社稷自爱,岂为性好自伤乎?窃以今日升平,皆陛下力行所至。欲其长久,匪由辩博,但当忘彼爱憎,慎兹取舍,每事敦朴,无非至公,若贞观之初,则可矣。至如秦政强辩,失人心于自矜,魏文宏材,亏众望于虚说。此才辩之累,皎然可知。伏愿略兹雄辩,浩然养气,简彼缃图,淡焉怡悦,固万寿于南岳,齐百姓于东户,则天下幸甚,皇恩斯毕。”太宗手诏答曰:“非虑无以临下,非言无以述虑。比有谈论,遂至烦多。轻物骄人,恐由兹道。形神心气,非此为劳。今闻谠言,虚怀以改。”