zhēn guān chū, tài zōng wèi shì chén yuē:" suí yáng dì guǎng zào gōng shì, yǐ sì xíng xìng. zì xī jīng zhì dōng dōu, lí gōng bié guǎn, xiāng wàng dào cì, nǎi zhì bīng zhōu zhuō jùn, wú bù xī rán. chí dào jiē guǎng shù bǎi bù, zhòng shù yǐ shì qí bàng. rén lì bù kān, xiāng jù wèi zéi. dǎi zhì mò nián, chǐ tǔ yī rén, fēi fù jǐ yǒu. yǐ cǐ guān zhī, guǎng gōng shì, hǎo xíng xìng, jìng yǒu hé yì? cǐ jiē zhèn ěr suǒ wén, mù suǒ jiàn, shēn yǐ zì jiè. gù bù gǎn qīng yòng rén lì, wéi lìng bǎi xìng ān jìng, bù yǒu yuàn pàn ér yǐ."
贞观初,太宗谓侍臣曰:“隋炀帝广造宫室,以肆行幸。自西京至东都,离宫别馆,相望道次,乃至并州、涿郡,无不悉然。驰道皆广数百步,种树以饰其傍。人力不堪,相聚为贼。逮至末年,尺土一人,非复己有。以此观之,广宫室,好行幸,竟有何益?此皆朕耳所闻,目所见,深以自诫。故不敢轻用人力,惟令百姓安静,不有怨叛而已。”
zhēn guān shí yī nián, tài zōng xìng luò yáng gōng, fàn zhōu yú jī cuì chí, gù wèi shì chén yuē:" cǐ gōng guàn tái zhǎo bìng yáng dì suǒ wéi, suǒ wèi qū yì shēng mín, qióng cǐ diāo lì, fù bù néng shǒu cǐ yī dōu, yǐ wàn mín wèi lǜ. hǎo xíng xìng bù xī, mín suǒ bù kān. xī shī rén yún:' hé cǎo bù huáng? hé rì bù xíng?'' xiǎo dōng dà dōng, zhù zhóu qí kōng.' zhèng wèi cǐ yě. suì shǐ tiān xià yuàn pàn, shēn sǐ guó miè, jīn qí gōng yuàn jǐn wèi wǒ yǒu. suí shì qīng fù zhě, qǐ wéi qí jūn wú dào, yì yóu gǔ gōng wú liáng. rú yǔ wén shù yú shì jī péi yùn zhī tú, jū gāo guān, shí hòu lù, shòu rén wěi rèn, wéi xíng chǎn nìng, bì sāi cōng míng, yù lìng qí guó wú wēi, bù kě de yě." sī kōng zhǎng sūn wú jì zòu yán:" suí shì zhī wáng, qí jūn zé dù sè zhōng dǎng zhī yán, chén zé gǒu yù zì quán, zuǒ yòu yǒu guò, chū bù jiū jǔ, kòu dào zī màn, yì bù shí chén. jù cǐ, jí bù wéi tiān dào, shí yóu jūn chén bù xiāng kuāng bì." tài zōng yuē:" zhèn yǔ qīng děng chéng qí yú bì, wéi xū hóng dào yí fēng, shǐ wàn shì yǒng lài yǐ."
贞观十一年,太宗幸洛阳宫,泛舟于积翠池,顾谓侍臣曰:“此宫观台沼并炀帝所为,所谓驱役生民,穷此雕丽,复不能守此一都,以万民为虑。好行幸不息,民所不堪。昔诗人云:‘何草不黄?何日不行?’‘小东大东,杼轴其空。’正谓此也。遂使天下怨叛,身死国灭,今其宫苑尽为我有。隋氏倾覆者,岂惟其君无道,亦由股肱无良。如宇文述、虞世基、裴蕴之徒,居高官,食厚禄,受人委任,惟行谄佞,蔽塞聪明,欲令其国无危,不可得也。”司空长孙无忌奏言:“隋氏之亡,其君则杜塞忠谠之言,臣则苟欲自全,左右有过,初不纠举,寇盗滋蔓,亦不实陈。据此,即不惟天道,实由君臣不相匡弼。”太宗曰:“朕与卿等承其余弊,惟须弘道移风,使万世永赖矣。”
zhēn guān shí sān nián, tài zōng wèi wèi zhēng děng yuē:" suí yáng dì chéng wén dì yú yè, hǎi nèi yīn fù, ruò néng cháng chù guān zhōng, qǐ yǒu qīng bài? suì bù gù bǎi xìng, xíng xìng wú qī, jìng wǎng jiāng dū, bù nà dǒng chún cuī xiàng děng jiàn zhēng, shēn lù guó miè, wèi tiān xià xiào. suī fù dì zuò cháng duǎn, wěi yǐ xuán tiān, ér fú shàn huò yín, yì yóu rén shì. zhèn měi sī zhī, ruò yù jūn chén cháng jiǔ, guó wú wēi bài, jūn yǒu wéi shī, chén xū jí yán. zhèn wén qīng děng guī jiàn, zòng bù néng dāng shí jí cóng, zài sān sī shěn, bì zé shàn ér yòng zhī."
贞观十三年,太宗谓魏征等曰:“隋炀帝承文帝余业,海内殷阜,若能常处关中,岂有倾败?遂不顾百姓,行幸无期,径往江都,不纳董纯、崔象等谏诤,身戮国灭,为天下笑。虽复帝祚长短,委以玄天,而福善祸淫,亦由人事。朕每思之,若欲君臣长久,国无危败,君有违失,臣须极言。朕闻卿等规谏,纵不能当时即从,再三思审,必择善而用之。”
zhēn guān shí èr nián, tài zōng dōng xún shòu, jiāng rù luò, cì yú xiǎn rén gōng, gōng yuàn guān sī duō bèi zé fá. shì zhōng wèi zhēng jìn yán yuē:" bì xià jīn xìng luò zhōu, wéi shì jiù zhēng xíng chǔ, shù qí ān dìng, gù yù jiā ēn gù lǎo. chéng guō zhī mín wèi méng dé huì, guān sī yuàn jiān duō jí zuì gū, huò yǐ gòng fèng zhī wù bù jīng, yòu yǐ bù wéi xiàn shí. cǐ zé bù sī zhǐ zú, zhì zài shē mí, jì guāi xíng xìng běn xīn, hé yǐ fù bǎi xìng suǒ wàng? suí zhǔ xiān mìng zài xià duō zuò xiàn shí, xiàn shí bù duō, zé yǒu wēi fá. shàng zhī suǒ hǎo, xià bì yǒu shèn, jìng wèi wú xiàn, suì zhì miè wáng. cǐ fēi zǎi jí suǒ wén, bì xià mù suǒ qīn jiàn. wèi qí wú dào, gù tiān mìng bì xià dài zhī. dāng zhàn zhàn lì lì, měi shì shěng yuē, cān zōng qián liè, zhāo xùn zǐ sūn, nài hé jīn rì yù zài rén zhī xià? bì xià ruò yǐ wéi zú, jīn rì bù chì zú yǐ ruò yǐ wéi bù zú, wàn bèi yú cǐ, yì bù zú yě." tài zōng dà jīng yuē:" fēi gōng, zhèn bù wén cǐ yán. zì jīn yǐ hòu, shù jī wú rú cǐ shì."
贞观十二年,太宗东巡狩,将入洛,次于显仁宫,宫苑官司多被责罚。侍中魏征进言曰:“陛下今幸洛州,为是旧征行处,庶其安定,故欲加恩故老。城郭之民未蒙德惠,官司苑监多及罪辜,或以供奉之物不精,又以不为献食。此则不思止足,志在奢靡,既乖行幸本心,何以副百姓所望?隋主先命在下多作献食,献食不多,则有威罚。上之所好,下必有甚,竞为无限,遂至灭亡。此非载籍所闻,陛下目所亲见。为其无道,故天命陛下代之。当战战栗栗,每事省约,参踪前列,昭训子孙,奈何今日欲在人之下?陛下若以为足,今日不啻足矣;若以为不足,万倍于此,亦不足也。”太宗大惊曰:“非公,朕不闻此言。自今已后,庶几无如此事。”