zhēn guān qī nián, shòu wú wáng kè qí zhōu dū du. tài zōng wèi shì chén yuē: fù zǐ zhī qíng, qǐ bù yù cháng xiāng jiàn yé? dàn jiā guó shì shū, xū chū zuò fān píng. qiě lìng qí zǎo yǒu dìng fēn, jué jì yú zhī xīn, wǒ bǎi nián hòu, shǐ qí xiōng dì wú wēi wáng zhī huàn yě.
貞觀七年,授吳王恪齊州都督。太宗謂侍臣曰:「父子之情,豈不欲常相見耶?但家國事殊,須出作藩屏。且令其早有定分,絕覬覦之心,我百年後,使其兄弟無危亡之患也。」
zhēn guān shí yī nián, shì yù shǐ mǎ zhōu shàng shū yuē: hàn jìn yǐ lái, zhū wáng jiē wèi shù zhì shī yí, bù yù lì dìng fēn, yǐ zhì yú miè wáng. rén zhǔ shú zhī qí rán, dàn nì yú sī ài, gù qián chē jì fù ér hòu chē bù gǎi zhé yě. jīn zhū wáng chéng chǒng yù zhī ēn yǒu guò hòu zhě, chén zhī yú lǜ, bù wéi lǜ qí shì ēn jiāo jīn yě. xī wèi wǔ dì chǒng shù chén sī, jí wén dì jí wèi, fáng shǒu jìn bì, yǒu tóng yù qiú, yǐ xiān dì jiā ēn tài duō, gù sì wáng cóng ér wèi zhī yě. cǐ zé wǔ dì zhī chǒng chén sī, shì suǒ yǐ kǔ zhī yě. qiě dì zi hé huàn bù fù guì, shēn shí dà guó, fēng hù bù shǎo, hǎo yī měi shí zhī wài, gèng hé suǒ xū? ér měi nián bié jiā yōu cì, céng wú jì jí. lǐ yǔ yuē: pín bù xué jiǎn, fù bù xué shē. yán zì rán yě. jīn bì xià yǐ dà shèng chuàng yè, qǐ wéi chù zhì jiàn zài zǐ dì ér yǐ, dāng xū zhì zhǎng jiǔ zhī fǎ, shǐ wàn dài zūn xíng. shū zòu, tài zōng shén jiā zhī, cì wù bǎi duàn.
貞觀十一年,侍御史馬周上疏曰:「漢、晉以來,諸王皆為樹置失宜,不預立定分,以至於滅亡。人主熟知其然,但溺於私愛,故前車既覆而後車不改轍也。今諸王承寵遇之恩有過厚者,臣之愚慮,不惟慮其恃恩驕矜也。昔魏武帝寵樹陳思,及文帝即位,防守禁閉,有同獄囚,以先帝加恩太多,故嗣王從而畏之也。此則武帝之寵陳思,適所以苦之也。且帝子何患不富貴,身食大國,封戶不少,好衣美食之外,更何所須?而每年別加優賜,曾無紀極。俚語曰:『貧不學儉,富不學奢。』言自然也。今陛下以大聖創業,豈惟處置見在子弟而已,當須制長久之法,使萬代遵行。」疏奏,太宗甚嘉之,賜物百段。
zhēn guān shí sān nián, jiàn yì dài fū chǔ suì liáng yǐ měi rì tè gěi wèi wáng tài fǔ liào wù, yǒu yú yú huáng tài zǐ, shàng shū jiàn yuē: xī shèng rén zhì lǐ, zūn dí bēi shù. wèi zhī chǔ jūn, dào yà xiāo jí, shén wèi chóng zhòng, yòng wù bù jì, quán huò cái bó, yǔ wáng zhě gòng zhī. shù zǐ tǐ bēi, bù dé wèi lì, suǒ yǐ sāi xián yí zhī jiàn, chú huò luàn zhī yuán. ér xiān wáng bì běn yú rén qíng, rán hòu zhì fǎ, zhī yǒu guó jiā, bì yǒu dí shù. rán shù zǐ suī ài, bù dé chāo yuè dí zǐ, zhèng tǐ tè xū zūn chóng. rú bù néng míng lì dìng fēn, suì shǐ dāng qīn zhě shū, dāng zūn zhě bēi, zé nìng qiǎo zhī tú chéng jī ér dòng, sī ēn hài gōng, huò zhì luàn guó. fú wéi bì xià gōng chāo wàn gǔ, dào guān bǎi wáng, fā shī hào lìng, wèi shì zuò fǎ. yī rì wàn jī, huò wèi jǐn měi, chén zhí jiàn zhèng, wú róng jìng mò. fú jiàn chǔ jūn liào wù, fān shǎo wèi wáng, cháo yě jiàn wén, bù yǐ wèi shì. chuán yuē: chén wén ài zi jiào yǐ yì fāng. zhōng xiào gōng jiǎn, yì fāng zhī wèi. xī hàn dòu tài hòu jí jǐng dì bìng bù shí yì fāng zhī lǐ, suì jiāo zì liáng xiào wáng, fēng sì shí yú chéng, yuàn fāng sān bǎi lǐ, dà yíng gōng shì, fù dào mí wàng, jī cái qiǎng jù wàn jì, chū jǐng rù bì, xiǎo bù dé yì, fā bìng ér sǐ. xuān dì yì jiāo zì huái yáng wáng, jǐ zhì yú bài, lài qí fǔ yǐ tuì ràng zhī chén, jǐn nǎi huò miǎn. qiě wèi wáng jì xīn chū gé, fú yuàn héng cún lǐ xùn, miào zé shī fù, shì qí chéng bài. jì dūn zhī yǐ jié jiǎn, yòu quàn zhī yǐ wén xué. wéi zhōng wéi xiào, yīn ér jiǎng zhī dào dé qí lǐ, nǎi wèi liáng qì. cǐ suǒ wèi shèng rén zhī jiào, bù sù ér chéng zhě yě. tài zōng shēn nà qí yán.
貞觀十三年,諫議大夫褚遂良以每日特給魏王泰府料物,有逾於皇太子,上疏諫曰:「昔聖人制禮,尊嫡卑庶。謂之儲君,道亞霄極,甚為崇重,用物不計,泉貨財帛,與王者共之。庶子體卑,不得為例,所以塞嫌疑之漸,除禍亂之源。而先王必本於人情,然後製法,知有國家,必有嫡庶。然庶子雖愛,不得超越嫡子,正體特須尊崇。如不能明立定分,遂使當親者疏,當尊者卑,則佞巧之徒承機而動,私恩害公,惑志亂國。伏惟陛下功超萬古,道冠百王,發施號令,為世作法。一日萬機,或未盡美,臣職諫諍,無容靜默。伏見儲君料物,翻少魏王,朝野見聞,不以為是。《傳》曰:『臣聞愛子教以義方。』忠、孝、恭、儉,義方之謂。昔漢竇太后及景帝並不識義方之理,遂驕恣梁孝王,封四十餘城,苑方三百里,大營宮室,復道彌望,積財鏹巨萬計,出警入蹕,小不得意,發病而死。宣帝亦驕恣淮陽王,幾至於敗,賴其輔以退讓之臣,僅乃獲免。且魏王既新出閤,伏願恆存禮訓,妙擇師傅,示其成敗。既敦之以節儉,又勸之以文學。惟忠惟孝,因而獎之道德齊禮,乃為良器。此所謂聖人之教,不肅而成者也。」太宗深納其言。
zhēn guān shí liù nián, tài zōng wèi shì chén yuē: dāng jīn guó jiā hé shì zuì jí? gè wèi wǒ yán zhī. shàng shū yòu pú shè gāo shì lián yuē: yǎng bǎi xìng zuì jí. huáng mén shì láng liú jì yuē: fǔ sì yí jí. zhōng shū shì láng cén wén běn yuē: chuán chēng: dào zhī yǐ dé, qí zhī yǐ lǐ. yóu sī ér yán, lǐ yì wèi jí. jiàn yì dài fū chǔ suì liáng yuē: jí rì sì fāng yǎng dé, bù gǎn wèi fēi, dàn tài zǐ zhū wáng, xū yǒu dìng fēn, bì xià yí wèi wàn dài fǎ yǐ yí zi sūn, cǐ zuì dāng jīn rì zhī jí. tài zōng yuē: cǐ yán shì yě. zhèn nián jiāng wǔ shí, yǐ jué shuāi dài. jì yǐ zhǎng zi shǒu qì dōng gōng, zhū dì jí shù zǐ shù jiāng sì shí, xīn cháng yōu lǜ zài cǐ ěr. dàn zì gǔ dí shù wú liáng zuǒ, hé cháng bù qīng bài jiā guó. gōng děng wèi zhèn sōu fǎng xián dé, yǐ fǔ chǔ gōng, yuán jí zhū wáng, xián qiú zhèng shì. qiě guān rén shì wáng, bù yí suì jiǔ. suì jiǔ zé fēn yì qíng shēn, fēi yì kuī yú, duō yóu cǐ zuò, qí wáng fǔ guān liáo, wù lìng guò sì kǎo.
貞觀十六年,太宗謂侍臣曰:「當今國家何事最急?各為我言之。」尚書右僕射高士廉曰:「養百姓最急。」黃門侍郎劉洎曰:「撫四夷急。」中書侍郎岑文本曰:「《傳》稱:『道之以德,齊之以禮。』由斯而言,禮義為急。」諫議大夫褚遂良曰:「即日四方仰德,不敢為非,但太子、諸王,須有定分,陛下宜為萬代法以遺子孫,此最當今日之急。」太宗曰:「此言是也。朕年將五十,已覺衰怠。既以長子守器東宮,諸弟及庶子數將四十,心常憂慮在此耳。但自古嫡庶無良佐,何嘗不傾敗家國。公等為朕搜訪賢德,以輔儲宮,爰及諸王,咸求正士。且官人事王,不宜歲久。歲久則分義情深,非意窺窬,多由此作,其王府官寮,勿令過四考。」