hú zǐ yuē: kǒng zǐ shí wǔ ér zhì yú xué, hé xué yě? yuē dà xué yě, suǒ yǐ xué xiū shēn qí jiā qià guó píng tiān xià zhī dào yě. kǒng zǐ sān shí ér lì, hé lì yě? yuē jū tiān xià zhī guǎng jū, lì tiān xià zhī zhèng wèi, xíng tiān xià zhī dà dào, bù tuì zhuǎn yě. kǒng zǐ sì shí ér bù huò, hé bù huò yě? yuē fù guì bù néng yín, pín jiàn bù néng yí, wēi wǔ bù néng qū, zhuō rán lì hū wàn wù zhī biǎo yě. kǒng zǐ wǔ shí ér zhī tiān mìng, hé zhī yě? yuē yuán hēng lì zhēn, gàn zhī sì dé, xíng zhī zhāo míng, hào rán yǔ wàn wù tóng liú, chù zhī gè dé qí fēn yě. kǒng zǐ liù shí ér ěr shùn, hé ěr shùn yě? yuē suǒ guò zhě huà, suǒ cún zhě shén, jǐ yú tiān yǐ. kǒng zǐ qī shí ér cóng xīn suǒ yù bù yú jǔ, hé bù yú yě? yuē yǐ qí dòng yě tiān gù yě. zi gòng yuē: fū zǐ zhī dé bāng jiā zhě, suǒ wèi lì zhī sī lì, dào zhī sī xíng, suī zhī sī lái, dòng zhī sī hé. fēi tiān néng rú shì hū? wū hū! fú xī shén nóng huáng dì yáo shùn yǔ tāng wén wǔ zhōu gōng kǒng zǐ mèng kē zhī xué, lì tiān dì zhī jīng, chéng wàn wù zhī xìng zhě. rán zé qǐng wèn dà xué zhī fāng kě hū? yuē: zhì zhī. qǐng wèn zhì zhī. yuē: zhì zhī zài gé wù. wù bù gé, zé zhī bù zhì. zhī bù zhì, zé yì bù chéng. yì bù chéng, zé xīn bù zhèng. xīn bù zhèng ér shēn xiū zhě, wèi zhī yǒu yě. shì gù xué wèi jūn zǐ zhě, mò dà yú zhì zhī. bǐ fū suí zhòng rén ěr mù wén jiàn ér zhī zhě, jūn zǐ bù wèi zhī zhī yě.
鬍子曰：孔子十五而志於學，何學也？曰大學也，所以學修身、齊家、洽國、平天下之道也。孔子三十而立，何立也？曰居天下之廣居，立天下之正位，行天下之大道，不退轉也。孔子四十而不惑，何不惑也？曰富貴不能淫，貧賤不能移，威武不能屈，卓然立乎萬物之表也。孔子五十而知天命，何知也？曰元亨利貞，干之四德，行之昭明，浩然與萬物同流，處之各得其分也。孔子六十而耳順，何耳順也？曰所過者化，所存者神，幾於天矣。孔子七十而從心所欲不逾矩，何不逾也？曰以其動也天故也。子貢曰：夫子之得邦家者，所謂立之斯立，道之斯行，綏之斯來，動之斯和。非天能如是乎？嗚呼！伏羲、神農、黃帝、堯、舜、禹、湯、文、武、周公、孔子、孟軻之學，立天地之經，成萬物之性者。然則請問大學之方可乎？曰：致知。請問致知。曰：致知在格物。物不格，則知不至。知不至，則意不誠。意不誠，則心不正。心不正而身修者，未之有也。是故學為君子者，莫大於致知。彼夫隨眾人耳目聞見而知者，君子不謂之知也。

zì gāo zé bì wēi, zì mǎn zé bì yì, wèi yǒu gāo ér bù wēi mǎn ér bù yì zhě. shì gù shèng rén zuò yì, bì yǐ tiān zài dì xià wèi tài, bì yǐ sǔn shàng yì xià wèi yì.
自高則必危，自滿則必溢，未有高而不危、滿而不溢者。是故聖人作易，必以天在地下為泰，必以損上益下為益。

yáng zhōng yǒu yīn, yīn zhōng yǒu yáng, yáng yī yīn, yīn yī yáng, cǐ tài hé suǒ yǐ wèi dào yě. shǐ wàn wù ér shēng zhī zhě, qián kūn zhī yuán yě. wù zhèng qí xìng, wàn gǔ bù biàn, gù kǒng zǐ yuē: chéng zhī zhě xìng.
陽中有陰，陰中有陽，陽一陰，陰一陽，此太和所以為道也。始萬物而生之者，乾坤之元也。物正其性，萬古不變，故孔子曰：成之者性。

yǔn gōng zhě, yáo dì yě. wēn gōng zhě, dà shùn yě. yì gōng zhě, wén wáng yě. gōng ér ān zhě, kǒng zǐ yě. kè qín jiǎn yú bāng jiā zhě, shùn zhī suǒ yǐ měi dà yǔ yě. jǐn nǎi jiǎn dé zhě, yī yǐn zhī suǒ yǐ xùn tài jiǎ yě. gōng jiǎn wéi dé zhě, chéng wáng zhī suǒ yǐ jiè bǎi guān yě.
允恭者，堯帝也。溫恭者，大舜也。懿恭者，文王也。恭而安者，孔子也。克勤儉於邦家者，舜之所以美大禹也。謹乃儉德者，伊尹之所以訓太甲也。恭儉惟德者，成王之所以戒百官也。

chén wén zi zhī shí, tiān xià wú wáng, zhèng zì zhū hóu chū zhū hóu yòu bù wèi zhèng, zhèng zì dài fū chū. tāo tāo zhě, tiān xià jiē shì yě. rén zhě chù sī shì, jiǔ sī yǒu yǐ yì tiān xià, yīn wū lóng ér qǐ biàn huà, wú kě wú bù kě yě. chén wén zi zé bù rán, nǎi jǐ zhì wú suǒ róng qí shēn, zé kě wèi yǒu zhī hū? gù kǒng zǐ yuē: wèi zhī, yān dé rén?
陳文子之時，天下無王，政自諸侯出；諸侯又不為政，政自大夫出。滔滔者，天下皆是也。仁者處斯世，久思有以易天下，因污隆而起變化，無可無不可也。陳文子則不然，乃幾至無所容其身，則可謂有知乎？故孔子曰：未知，焉得仁？

chūn qiū zhī shí, tiān xià wú wáng. chǔ, gǔ zhī jiàn guó yě. zi wén fǔ zuǒ chǔ chéng, céng bù zhī shǒu chū shù wù zhī dào, ān yú jiàn qiè, yǐ jīng chǔ ér qīn líng zhū xià, yǔ qí huán sòng xiāng jìn wén zhēng héng, wù qiáng dà yǐ jì qí sī yù ér yǐ, zé kě wèi yǒu zhī hū? gù kǒng zǐ yuē: wèi zhī, yān dé rén?
春秋之時，天下無王。楚，古之建國也。子文輔佐楚成，曾不知首出庶物之道，安於僭竊，以荊楚而侵陵諸夏，與齊桓、宋襄、晉文爭衡，務強大以濟其私慾而已，則可謂有知乎？故孔子曰：未知，焉得仁？

chūn qiū zhī shí, zhōu zhèng yǐ shī, lǐ lè zhēng fá zì zhū hóu chū. jì ér zhū hóu bù zì wèi zhèng, lǐ lè zhēng fá zì dài fū chū. fū néng chū lǐ lè zhēng fá zhě, jiē tiān xià zhī xián zhū hóu xián dài fū yě. zi jì jué fù, sūn jì jué zǔ, zì yǐ wèi néng zǐ néng sūn, rén yì yǐ wèi xiào tì zhī rén yǐ, céng bù chá qí suǒ xíng dòng jiē fàn shàng zhī shì, líng yí zhì yú zuò luàn ér bù zì zhī, wèi yǒu yī rén néng chéng tiān mìng, yóu rén yì xíng zhě yě. gù yǒu zi běn rén ér yán, yǐ zhèng yī shì zhī shī, qí zhǐ shēn qiě yuǎn yǐ. cǐ kǒng zǐ chūn qiū suǒ yǐ zuò yě.
春秋之時，周政已失，禮樂征伐自諸侯出。既而諸侯不自為政，禮樂征伐自大夫出。夫能出禮樂征伐者，皆天下之賢諸侯、賢大夫也。子繼厥父，孫繼厥祖，自以為能子能孫，人亦以為孝悌之人矣，曾不察其所行動皆犯上之事，陵夷至於作亂而不自知，未有一人能承天命，由仁義行者也。故有子本仁而言，以正一世之失，其旨深且遠矣。此孔子春秋所以作也。

rén zhě lín jī fā yòng ér hòu jiàn, bù kě yù zhǐ, gù jì lù rǎn yǒu gōng xī huá zhī rén, kǒng zǐ bù dé ér yán yě. mèng wǔ bó bù zhī rén, gù yòu wèn, kǒng zǐ gè yǐ cái dá zhī. fū xué yú shèng mén zhě, jiē yǐ rén wèi běn, sān zi zhě jīn zhī suǒ néng ruò shì, hòu rì zhī jìn wèi yǐ yě. qí jìn wèi yǐ, suī shèng rén ān dé ér yù yán zhī? gù kǒng zǐ bù zhī qí rén.
仁者臨機發用而後見，不可預指，故季路、冉有、公西華之仁，孔子不得而言也。孟武伯不知仁，故又問，孔子各以材答之。夫學於聖門者，皆以仁為本，三子者今之所能若是，後日之進未已也。其進未已，雖聖人安得而預言之？故孔子不知其仁。

zhào yòu wēng yán xué, hú zǐ yuē: xué dào zhě, zhèng rú xué shè, cái chí gōng shǐ, bì xiān zhī de, rán hòu kě yǐ jī xí ér qiú zhōng de yǐ. ruò shè zhě bù qiú zhī de, bù qiú zhōng de, zé hé yòng chí gōng shǐ yǐ shè wèi? liè shèng zhū jīng, qiān yán wàn yǔ, bì yǒu dà tǐ, bì yǒu yào miào, rén zì shǎo ér yǒu zhì, shàng kǒng duó yú shì niàn, rì yuè cuō tuó, zhōng shēn bù jiàn yě. jūn ruò bù zài yú de, gǒu yù wán qí cí ér yǐ, shì wèi kǒu ěr zhī xué, céng hé zú yún? fū liú qíng yú zhāng jù zhī jiān, gù yuǎn shèng yú bó yì xì yù zhě, shí yǐ yī bān zì xǐ, hé qí xiǎo yě! hé bù zhì yú dà tǐ, yǐ qiú yào miào? pì rú yóu shān, bì shàng dōng dài, zhì yú jué dǐng, zuò shǐ tiān xià gāo fēng yuǎn xiù juǎn ā dà zé xī lái xiàn zhuàng, qǐ bù wěi yú! yòu wēng yuē: wǒ xí jìng yǐ zhí nèi kě hū? hú zǐ yuē: jìng zhě, shèng mén yòng gōng zhī miào dào yě, rán kūn guà zhī shàn, yǔ gàn xiāng méng, jìng yǐ zhí nèi, zhōng zhī yǐ fāng yě. gǒu zhī bù xiān zhì, zé bù zhī suǒ zhōng, pì rú jiāng shì yī suǒ, ér lù yǒu duō qí, mò zhī suǒ shì, zé jìng bù dé shī, nèi wú zhǔ yǐ. nèi wú zhǔ ér yīng shì wù, zé wèi yǒu néng shěn shì wù zhī qīng zhòng zhě yě. gù wù shèng rén zhī dào zhě, bì xiān zhì zhī, jí chāo rán yǒu suǒ jiàn, fāng lì xíng yǐ zhōng zhī. zhōng zhī zhī miào, zé zài qí rén, tā rén bù dé ér yǔ yě.
趙幼翁言學，鬍子曰：學道者，正如學射，才持弓矢，必先知的，然後可以積習而求中的矣。若射者不求知的，不求中的，則何用持弓矢以射為？列聖諸經，千言萬語，必有大體，必有要妙，人自少而有志，尚恐奪於世念，日月蹉跎，終身不見也。君若不在於的，苟欲玩其辭而已，是謂口耳之學，曾何足雲？夫留情於章句之間，固遠勝於博奕戲豫者，時以一斑自喜，何其小也！何不志於大體，以求要妙？譬如游山，必上東岱，至於絕頂，坐使天下高峰遠岫、卷阿大澤悉來獻狀，豈不偉歟！幼翁曰：我習敬以直內可乎？鬍子曰：敬者，聖門用功之妙道也，然坤卦之善，與干相蒙，敬以直內，終之以方也。苟知不先至，則不知所終，譬如將適一所，而路有多歧，莫知所適，則敬不得施，內無主矣。內無主而應事物，則未有能審事物之輕重者也。故務聖人之道者，必先致知，及超然有所見，方力行以終之。終之之妙，則在其人，他人不得而與也。

rén xīn yīng wàn wù, rú shuǐ zhào wàn xiàng. yīng wù yǒu chéng wàng, dāng qí kě zhī wèi chéng, shī qí yí zhī wèi wàng. wù xiàng yǒu xíng yǐng, shí ér kě yòng zhī wèi xíng, kōng ér bù kě yòng zhī wèi yǐng. rú zhě zhī jiào jiàn xíng, shì shì zhī jiào zhú yǐng, yǐng bù lí hū xíng zhě yě. shì gù tīng qí yán zé shì, jī qí xíng zé fēi. wéi gāo míng dǔ shí zhī jūn zǐ, nǎi zhī shì shì zhī wàng dà yǒu hài yú rén xīn. shèng wáng fù qǐ, bì bù qì zhōng huá zhī rén, shǐ rù yú yí lèi yě.
人心應萬物，如水照萬象。應物有誠妄，當其可之謂誠，失其宜之謂妄。物像有形影，實而可用之謂形，空而不可用之謂影。儒者之教踐形，釋氏之教逐影，影不離乎形者也。是故聽其言則是，稽其行則非。惟高明篤實之君子，乃知釋氏之妄大有害於人心。聖王復起，必不棄中華之人，使入於夷類也。