hú zǐ yuē: shì wù zhī qíng, yǐ chéng zé nán, yǐ huǐ zé yì. zú zhī xíng yě yì rán, shēng gāo nán, jiù bēi yì. zhōu zhī xíng yě yì rán, sù liú nán, shùn liú yì. shì gù yǎ yán nán rù ér yín yán yì tīng, zhèng dào nán cóng ér xiǎo dào yì yòng. yī yǐn zhī xùn tài jiǎ yuē: yǒu yán nì yú rǔ xīn, bì qiú zhū dào, yǒu yán xùn yú rǔ zhì, bì qiú zhū fēi dào. gài běn tiān xià shì wù zhī qíng ér jiè zhī ěr, fēi wèi tài jiǎ zhì fán ér gù gào zhī yǐ rú shì yě. yīng míng zhī jūn yǐ shì zì jiè, zé dé yè rì xīn, kě yǐ pèi tiān yǐ.
鬍子曰：事物之情，以成則難，以毀則易。足之行也亦然，升高難，就卑易。舟之行也亦然，溯流難，順流易。是故雅言難入而淫言易聽，正道難從而小道易用。伊尹之訓太甲曰：有言逆於汝心，必求諸道，有言遜於汝志，必求諸非道。蓋本天下事物之情而戒之耳，非謂太甲質凡而故告之以如是也。英明之君以是自戒，則德業日新，可以配天矣。

shèng rén lǐ tiān xià, yǐ wàn wù gè dé qí suǒ wèi zhì jí. jǐng tián fēng jiàn, qí dà fǎ yě. bào jūn wū lì jì yǐ fèi zhī, míng jūn liáng chén lì qiān wǔ bǎi yú suì wèi yǒu néng fù zhī zhě, zhì bù jí xié, cái bù dǎi xié, shèng dào bù chuán, suǒ wèi míng jūn liáng jù yě, wèi miǎn yǐ tiān xià zì lì, wú yì yú cái chéng fǔ xiāng, shǐ wàn wù gè dé qí suǒ xié.
聖人理天下，以萬物各得其所為至極。井田封建，其大法也。暴君污吏既已廢之，明君良臣歷千五百餘歲未有能復之者，智不及邪，才不逮邪，聖道不傳，所謂明君良巨也，未免以天下自利，無意於裁成輔相，使萬物各得其所邪。

tàn shì tīng yán dòng wú xī zhī běn, kě yǐ zhī xìng, chá shì tīng yán dòng bù dài zhī jì, kě yǐ huì qíng. shì tīng yán dòng, dào yì míng zhe, shú zhī qí wèi cǐ xīn? shì tīng yán dòng, wù yù yǐn qǔ, shú zhī qí wèi rén yù? shì gù chéng chéng tiān xià zhī xìng, xìng lì tiān xià zhī yǒu, qíng xiào tiān xià zhī dòng, xīn miào xìng qíng zhī dé. xìng qíng zhī dé, yōng rén yǔ shèng rén tóng, shèng rén miào ér yōng rén suǒ yǐ bù miào zhě, jū zhì yú yǒu xíng ér bù néng tōng ěr. jīn yù tōng zhī, fēi zhì zhī, hé shì zāi?
探視聽言動無息之本，可以知性，察視聽言動不怠之際，可以會情。視聽言動，道義明着，孰知其為此心？視聽言動，物慾引取，孰知其為人慾？是故誠成天下之性，性立天下之有，情效天下之動，心妙性情之德。性情之德，庸人與聖人同，聖人妙而庸人所以不妙者，拘滯於有形而不能通爾。今欲通之，非致知，何適哉？

zhì qīn zhì qiè zhě, qí rén zhī yì yě yú, zhì tōng zhì dá zhě, qí yì zhī lǐ yě yú! rén bèi wàn wù, xián zhě néng tǐ wàn wù, gù wàn wù wèi wǒ yòng. wù bù bèi wǒ, gù wù bù néng tǐ wǒ. yīng bù wèi wàn wù yì ér fǎn wèi wàn wù yì zhě, qí bù zhì shú shén yān!
至親至切者，其仁之義也歟，至通至達者，其義之理也歟！人備萬物，賢者能體萬物，故萬物為我用。物不備我，故物不能體我。應不為萬物役而反為萬物役者，其不智孰甚焉！

xíng wú rén, wèi zhī shù. cāo wú xīn, wèi zhī jìng. jìng yǐ cān wú rén.
行吾仁，謂之恕。操吾心，謂之敬。敬以餐吾仁。

fēi xìng wú wù, fēi qì wú xíng. xìng, qí qì zhī běn hū!
非性無物，非氣無形。性，其氣之本乎！

shì shì kuī jiàn xīn tǐ, gù yán wèi wú bù zhōu biàn. rán wèi zhī zhǐ yú qí suǒ, gù wài lún lǐ ér wàng xíng, bù zú yǔ yán kǒng yú zhī dào yě. míng qián kūn biàn huà wàn wù shòu mìng zhī lǐ, rán hòu xìn liù dào lún huí zhī shuō, jù bì yín xié dùn zhī cí, shǐ kě yǔ wèi shàn yǐ.
釋氏窺見心體，故言為無不周遍。然未知止於其所，故外倫理而妄行，不足與言孔、盂之道也。明乾坤變化、萬物受命之理，然後信六道輪迴之說，具詖淫邪遁之辭，始可與為善矣。

qì zhī liú xíng, xìng wèi zhī zhǔ. xìng zhī liú xíng, xīn wèi zhī zhǔ.
氣之流行，性為之主。性之流行，心為之主。

shì shì yǒu shì ér kě, yǒu shì ér bù kě, wú rú wú kě wú bù kě. rén néng zì qiáng yú xíng lǚ zhī dì, zé bì bù jiǎ shì shì yín dùn zhī cí yǐ zì dài yǐ. shì shì wéi míng yī xīn, yì kě wèi yào yǐ, rán zhēn kǒng zǐ suǒ wèi hǎo rén bù hǎo xué zhě yě. bù rú shì, qǐ qí yú zhì yú wú fù wú jūn, ér bù zì zhī qí fēi yě zāi?
釋氏有適而可，有適而不可，吾儒無可無不可。人能自強於行履之地，則必不假釋氏淫遁之詞以自殆矣。釋氏惟明一心，亦可謂要矣，然真孔子所謂好仁不好學者也。不如是，豈其愚至於無父無君，而不自知其非也哉？

wù wú fēi wǒ, shì wú fēi zhēn. bǐ yí qì rén jiān wàn wù, wéi yǐ le sǐ shēng wèi dà zhě, qí bì shú shén yān!
物無非我，事無非真。彼遺棄人間萬務，惟以了死生為大者，其蔽孰甚焉！

qì gǎn yú wù, fā rú bēn tíng, kuáng bù kě zhì. wéi míng zhě néng zì fǎn, wéi yǒng zhě néng zì duàn.
氣感於物，發如奔霆，狂不可制。惟明者能自反，惟勇者能自斷。

xíng zhī shī yú qián zhě, kě yǐ gǎi zhī yú hòu, shì zhī shī yú jīn xī, kě yǐ xiū zhī yú lái. suī rán, shǐ xíng ér kě yǐ nì zhì, zé rén jiē yǒu shàn xíng yǐ, shǐ shì ér kě yǐ yù lì, zé rén jiē yǒu shàn shì yǐ. wéi zào cì bù kě yǐ shǎo dài yě, wéi diān pèi bù kě yǐ shǎo ān yě, zé xíng shī yú shēn, shì shī yú wù, yǒu bù kě shèng qióng zhě yǐ. suī qiáng lì zhī rén, gǎi guò bù dàn, qí rú guò zhī bù qióng hé? shì yǐ dà xué zhī fāng zài zhì qí zhī. zhī zhì, rán hòu yì chéng, yì chéng, zé guò bù qī guǎ ér zì guǎ yǐ.
行之失於前者，可以改之於後，事之失於今昔，可以修之於來。雖然，使行而可以逆制，則人皆有善行矣，使事而可以預立，則人皆有善事矣。惟造次不可以少待也，惟顛沛不可以少安也，則行失於身，事失於物，有不可勝窮者矣。雖強力之人，改過不憚，其如過之不窮何？是以大學之方在致其知。知至，然後意誠，意誠，則過不期寡而自寡矣。

shì zhī wù, fēi guò yě, huò wèi dé yù shì zhī dào yān ěr. xīn zhī huò, nǎi guò yě. xīn guò nán gǎi, néng gǎi xīn guò, zé wú guò yǐ.
事之誤，非過也，或未得馭事之道焉耳。心之惑，乃過也。心過難改，能改心過，則無過矣。

néng gōng rén zhī shí bìng zhì nán yě, néng shòu rén bì gōng zhě wèi yóu nán. rén néng gōng wǒ shí bìng, wǒ néng shòu rén shí gōng, péng yǒu zhī yì qí shù jǐ hū! bù rán, qí bù xiāng xiàn ér wèi xiǎo rén zhě, jǐ xī yǐ.
能攻人之實病至難也，能受人賁攻者為尤難。人能攻我實病，我能受人實攻，朋友之義其庶幾乎！不然，其不相陷而為小人者，幾希矣。

jì kè zhī rén, qí kě shì hū? qí jí yě, wǒ jiàn wǒ tīng, wǒ cái wǒ yòng. huò jì xī yǐ, wǒ jiàn, bàng yě, wǒ cái, jiān yě, shā wǒ bì yǐ. yǒu tiān xià guó jiā ér rú shì, néng chuán zhī zǐ sūn zhě, wèi zhī yǒu yě. shì gù bù jì bù kè, kě yǐ wèi jūn yǐ. jiàn bù wàng fā, cái bù wàng shì, kě yǐ bǎo shēn yǐ.
忌克之人，其可事乎？其急也，我諫我聽，我才我用。禍既息矣，我諫，謗也，我才，奸也，殺我必矣。有天下國家而如是，能傳之子孫者，未之有也。是故不忌不克，可以為君矣。諫不妄發，才不妄試，可以保身矣。

sàng zhī sān nián, jǐn shēng zhě zhī xiào xīn yě, yú sǐ zhě hé jiā sǔn yān? shì gù hàn wén suī yǒu mìng duǎn sàng, wǒ wèi zhī tiān xià zhī cí jūn, ér hàn jǐng bù fú sān nián zhī sàng, qí wèi xiào yě báo yǐ. xíng ér yǒu bèi yú tiān, yǒu lèi yú shēn, suī yǒu fù lìng, bù kě cóng yě. cóng zhī, zé chéng fù zhī xiǎo yù ér huī fù zhī dà rén, jūn zǐ bù wèi zhī xiào. kuàng sān nián zhī sàng, rén rén xiào zǐ suǒ yǐ shì tiān chéng shēn zhī běn, fēi fù zhī suǒ de lìng zhě hū? hòu shì bù zuì mò jǐng zhī báo yú qīn, ér zuì hàn wén zhī cí yú chén zǐ, shì wèi chá hū sàng fú zhī zhì zhě yě.
喪之三年，盡生者之孝心也，於死者何加損焉？是故漢文雖有命短喪，我謂之天下之慈君，而漢景不服三年之喪，其為孝也薄矣。行而有悖於天，有累於身，雖有父令，不可從也。從之，則成父之小欲而隳父之大仁，君子不謂之孝。況三年之喪，仁人孝子所以事天成身之本，非父之所得令者乎？後世不罪漠景之薄於親，而罪漢文之慈於臣子，是未察乎喪服之志者也。

yù dà biàn hòu shì zhī fǎ dù, bì xiān dà biàn rén zhǔ zhī xīn shù. xīn shù bù zhèng, zé bù néng yòng zhēn rú wèi dà chén. dà chén fēi zhēn rú, zé bǎi guān bù kě zǒng yǐ yǐ tīng, ér sì jūn bù kě yǐ sān nián bù yán, mǔ hòu suī yù shùn chéng tiān yì, bù náo wài quán, bù kě dé yǐ. cǐ bù kě bù dà biàn qí běn yě. běn zhèng, zé zì shēn cuò zhī bǎi guān wàn mín ér tiān xià jiē zhèng yǐ.
欲大變後世之法度，必先大變人主之心術。心術不正，則不能用真儒為大臣。大臣非真儒，則百官不可總已以聽，而嗣君不可以三年不言，母后雖欲順承天意，不撓外權，不可得矣。此不可不大變其本也。本正，則自身措之百官萬民而天下皆正矣。

xún zǐ yuē: yǒu zhì rén, wú zhì fǎ. qiè pì zhī yù bō luàn fǎn zhī zhèng zhě rú yuè jiāng hú, fǎ zé zhōu yě, rén zé cāo zhōu zhě yě. ruò zhōu pò jí rǎng, suī yǒu ruò shén zhī jì, rén rén zhī qí fú néng jì yǐ. gù chéng dà luàn zhī shí bì biàn fǎ. fǎ bù biàn ér néng chéng zhì gōng zhě, wèi zhī yǒu yě.
荀子曰：有治人，無治法。竊譬之欲撥亂反之正者如越江湖，法則舟也，人則操舟者也。若舟破楫壤，雖有若神之技，人人知其弗能濟矣。故乘大亂之時必變法。法不變而能成治功者，未之有也。

yù bō luàn xìng zhì zhě, dāng zhèng dà gāng. zhī dà gāng, rán hòu běn kě zhèng ér mò kě dìng. dà gāng bù zhī, suī huò shàn yú tiáo mù, yǒu yī shí zhī gōng, zhōng bì yú dà wǎng bù zhèng zhī chù ér shēng dà luàn. rán dà gāng wú dìng tǐ, gè suí qí shí, gù lǔ zhuāng gōng zhī dà gāng zài yú fù chóu yě, wèi guó zhī dà gāng zài yú zhèng míng yě. chóu bù fù, míng bù zhèng, suī yǒu zhòng ní zhī dé, yì bù néng tīng lǔ wèi zhī zhèng yǐ.
欲撥亂興治者，當正大綱。知大綱，然後本可正而末可定。大綱不知，雖或善於條目，有一時之功，終必於大網不正之處而生大亂。然大綱無定體，各隨其時，故魯莊公之大綱在於復仇也，衛國之大綱在於正名也。仇不復，名不正，雖有仲尼之德，亦不能聽魯、衛之政矣。