xuān dì
宣帝

xuān huáng dì huì yūn, zì gàn bó, gāo zǔ zhǎng zi yě. mǔ yuē lǐ tài hòu. wǔ chéng yuán nián, shēng yú tóng zhōu. bǎo dìng yuán nián wǔ yuè bǐng wǔ, fēng lǔ guó gōng. jiàn dé yuán nián sì yuè guǐ sì, gāo zǔ qīn gào miào, guān yú zuò jiē, lì wèi huáng tài zǐ. zhào huáng tài zǐ xún fǔ xī tǔ. wén xuān huáng hòu bēng, gāo zǔ liàng àn, zhào tài zǐ zǒng cháo zhèng, wǔ xún ér bà. gāo zǔ měi xún xìng sì fāng, tài zǐ cháng liú jiān guó. wǔ nián èr yuè, yòu zhào huáng tài zǐ xún xī tǔ, yīn tǎo tǔ gǔ hún.
宣皇帝諱贇，字干伯，高祖長子也。母曰李太后。武成元 年，生於同州。保定元年五月丙午，封魯國公。建德元年四月 癸巳，高祖親告廟，冠於阼階，立為皇太子。詔皇太子巡撫西 土。文宣皇后崩，高祖諒闇，詔太子總朝政，五旬而罷。高祖 每巡幸四方，太子常留監國。五年二月，又詔皇太子巡西土， 因討吐谷渾。

xuān zhèng yuán nián liù yuè dīng yǒu, gāo zǔ bēng. wù xū, huáng tài zǐ jí huáng dì wèi, zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu. guǐ chǒu, suì xīng yíng huò tài bái hé yú dōng jǐng. jiǎ zǐ, zhū shàng zhù guó qí wáng xiàn. fēng kāi fǔ yú zhì wèi qí guó gōng.
宣政元年六月丁酉，高祖崩。戊戌，皇太子即皇帝位，尊 皇后為皇太后。癸丑，歲星、熒惑、太白合於東井。甲子，誅 上柱國、齊王憲。封開府於智為齊國公。

rùn yuè yǐ hài, zhào shān dōng liú mín xīn fù yè zhě, jí tū jué qīn lüè jiā kǒu pò wáng bù néng cún jì zhě, bìng gěi fù yī nián. lì fēi yáng shì wèi huáng hòu. xīn sì, yǐ shàng zhù guó zhào wáng zhāo wèi tài shī, chén wáng chún wèi tài fù, zhù guó dài wáng dá téng wáng yōu lú guó gōng wèi chí yùn xuē guó gōng zhǎng sūn lǎn bìng wèi shàng zhù guó. jìn fēng zhù guó píng yáng jùn gōng wáng yì wèi yáng guó gōng. shì yuè, yōu zhōu rén lú chāng qī jù fàn yáng fǎn, zhào zhù guó dōng píng gōng yǔ wén shén jǔ shuài zhòng tǎo píng zhī.
閏月乙亥，詔山東流民新復業者，及突厥侵掠家口破亡不 能存濟者，並給復一年。立妃楊氏為皇后。辛巳，以上柱國趙 王招為太師，陳王純為太傅，柱國代王達﹑滕王逌、盧國公尉 遲運、薛國公長孫覽並為上柱國。進封柱國、平陽郡公王誼為 揚國公。是月，幽州人盧昌期據范陽反，詔柱國、東平公宇文 神舉帥眾討平之。

qiū qī yuè xīn chǒu, yuè fàn xīn qián xīng. yǐ sì, cí tài miào. bǐng wǔ, cí yuán qiū.
秋七月辛丑，月犯心前星。乙巳，祠太廟。丙午，祠圓丘。

wù shēn, cí fāng qiū.
戊申，祠方丘。

gēng xū, yǐ xiǎo zōng bó qí guó gōng hú sī zhēng wèi dà zōng bó. bǐng chén, yíng huò tài bái hé yú qī xīng. jǐ wèi, tài bái fàn xuān yuán dà xīng. rén xū, yǐ zhù guó nán yǎn zhōu zǒng guǎn suí gōng yáng jiān wèi shàng zhù guó dà sī mǎ. guǐ hài, zūn suǒ shēng lǐ shì wèi dì tài hòu. bā yuè bǐng yín, xī yuè yú xī jiāo. zhǎng ān wàn nián èr xiàn mín jū zài jīng chéng zhě, gěi fù sān nián. rén shēn, xíng xìng tóng zhōu. qiǎn dà shǐ xún chá zhū zhōu. zhào zhì jiǔ tiáo, xuān xià zhōu jùn: yī yuē, jué yù kē zuì, jiē zhǔn lǜ wén èr yuē, mǔ zú jué fú wài zhě, tīng hūn sān yuē, yǐ zhàng jué fá, xī lìng yī fǎ sì yuē, jùn xiàn dāng jìng zéi dào bù qín huò zhě, bìng yǎng lù zòu wǔ yuē, xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù, biǎo qí mén lǘ, cái kān rèn yòng zhě, jí yí shēn jiàn liù yuē, huò xī jīng qū shǐ, míng wèi wèi dá, huò chén lún péng bì, wén wǔ kě shī, yí bìng cǎi fǎng, jù yǐ míng zòu qī yuē, wěi qí qī pǐn yǐ shàng, yǐ chì shōu yòng, bā pǐn yǐ xià, yuán jí liú wài, ruò yù rù shì, jiē tīng yù xuǎn, jiàng èr děng shòu guān bā yuē, zhōu jǔ gāo cái bó xué zhě wèi xiù cái, jùn jǔ jīng míng xíng xiū zhě wèi xiào lián, shàng zhōu shàng jùn suì yī rén, xià zhōu xià jùn sān suì yī rén jiǔ yuē, nián qī shí yǐ shàng, yī shì shòu guān, guān guǎ kùn fá bù néng zì cún zhě, bìng jiā bǐng xù. yǐ dà sī tú qǐ guó gōng liàng wèi ān zhōu zǒng guǎn, shàng zhù guó xuē guó gōng zhǎng sūn lǎn wèi dà sī tú, zhù guó yáng guó gōng wáng yì wèi dà sī kōng. gēng chén, tài bái rù tài wēi. bǐng xū, yǐ zhù guó yǒng chāng gōng chūn wèi dà sī kòu.
庚戌，以小宗伯、岐國公斛斯征為大宗伯。丙辰，熒惑、 太白合於七星。己未，太白犯軒轅大星。壬戌，以柱國、南兗 州總管、隨公楊堅為上柱國、大司馬。癸亥，尊所生李氏為帝 太后。 八月丙寅，夕月於西郊。長安、萬年二縣民居在京城者， 給復三年。壬申，行幸同州。遣大使巡察諸州。詔制九條，宣 下州郡：一曰，決獄科罪，皆準律文；二曰，母族絕服外者， 聽婚；三曰，以杖決罰，悉令依法；四曰，郡縣當境賊盜不擒 獲者，並仰錄奏；五曰，孝子順孫義夫節婦，表其門閭，才堪 任用者，即宜申薦；六曰，或昔經驅使，名位未達，或沉淪蓬 蓽，文武可施，宜並採訪，具以名奏；七曰，偽齊七品以上， 已敕收用，八品以下，爰及流外，若欲入仕，皆聽預選，降二 等授官；八曰，州舉高才博學者為秀才，郡舉經明行修者為孝 廉，上州、上郡歲一人，下州、下郡三歲一人；九曰，年七十 以上，依式授官，鰥寡睏乏不能自存者，並加稟恤。以大司徒、 杞國公亮為安州總管，上柱國、薛國公長孫覽為大司徒，柱國、 揚國公王誼為大司空。庚辰，太白入太微。丙戌，以柱國、永 昌公椿為大司寇。

jiǔ yuè dīng yǒu, yíng huò rù tài wēi. yǐ zhù guó yǔ wén shèng zhāng yē gōng wáng jié bāo hǎn gōng xīn wēi yún guó gōng wéi xiào kuān bìng wèi shàng zhù guó. gēng xū, fēng huáng dì yuán wèi jīng wáng. zhào zhū yīng bài zhě, jiē yǐ sān bài chéng lǐ. fén zhōu jī hú shuài liú shòu luó qiān jǔ bīng fǎn, zhào shàng zhù guó yuè wáng shèng wèi xíng jūn yuán shuài, lǜ zhòng tǎo píng zhī. gēng shēn, yíng huò fàn zuǒ zhí fǎ.
九月丁酉，熒惑入太微。以柱國宇文盛、張掖公王傑、枹 罕公辛威、鄖國公韋孝寬並為上柱國。庚戌，封皇弟元為荊王。 詔諸應拜者，皆以三拜成禮。汾州稽胡帥劉受邏千舉兵反，詔 上柱國、越王盛為行軍元帥，率眾討平之。庚申，熒惑犯左執 法。

dōng shí yuè guǐ yǒu, zhì zì tóng zhōu. yǐ dà sī kōng yáng guó gōng wáng yì wèi xiāng zhōu zǒng guǎn. wù zǐ, bǎi jì qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
冬十月癸酉，至自同州。以大司空、揚國公王誼為襄州總 管。戊子，百濟遣使獻方物。

shí yī yuè jǐ hài, jiǎng wǔ yú dào huì yuàn, dì qīn huàn jiǎ zhòu. shì yuè, tū jué kòu biān, wéi jiǔ quán, shā lüè lì mín.
十一月己亥，講武於道會苑，帝親擐甲冑。是月，突厥寇 邊，圍酒泉，殺掠吏民。

shí èr yuè jiǎ zǐ, yǐ zhù guó bì wáng xián wèi dà sī kōng. guǐ wèi, yíng huò rù dī, réng liú jīng yī yuè. jǐ chǒu, yǐ shàng zhù guó hé yáng zǒng guǎn téng wáng yōu wèi xíng jūn yuán shuài, lǜ zhòng fá chén. miǎn jīng shī jiàn tú, bìng lìng cóng jūn. dà xiàng yuán nián chūn zhēng yuè guǐ sì, shòu cháo yú lù mén, dì fú tōng tiān guān jiàng shā páo, qún chén jiē fú hàn wèi yì guān. dà shè, gǎi yuán dà chéng. chū zhì sì fǔ guān, yǐ shàng zhù guó dà zhǒng zǎi yuè wáng shèng wèi dà qián yí, xiāng zhōu zǒng guǎn shǔ guó gōng wèi chí jiǒng wèi dà yòu bì, shēn guó gōng lǐ mù wèi dà zuǒ fǔ, dà sī mǎ suí guó gōng yáng jiān wèi dà hòu chéng. guǐ mǎo, fēng huáng zi yǎn wèi lǔ wáng. jiǎ chén, dōng xún shòu. bǐng wǔ, rì yǒu bèi. yǐ zhù guó cháng shān gōng yú yì wèi dà sī tú. xīn hài, yǐ zhù guó xǔ guó gōng yǔ wén shàn wèi dà zōng bó. guǐ chǒu, rì yòu bèi. wù wǔ, xíng xìng luò yáng. lì lǔ wáng yǎn wèi huáng tài zǐ.
十二月甲子，以柱國、畢王賢為大司空。癸未，熒惑入氐， 仍留經一月。己丑，以上柱國、河陽總管滕王逌為行軍元帥， 率眾伐陳。免京師見徒，並令從軍。 大象元年春正月癸巳，受朝於露門，帝服通天冠、絳紗袍， 群臣皆服漢魏衣冠。大赦，改元大成。初置四輔官，以上柱國 大冢宰越王盛為大前疑，相州總管蜀國公尉遲迥為大右弼，申 國公李穆為大左輔，大司馬隨國公楊堅為大後丞。癸卯，封皇 子衍為魯王。甲辰，東巡狩。丙午，日有背。以柱國、常山公 於翼為大司徒。辛亥，以柱國、許國公宇文善為大宗伯。癸丑， 日又背。戊午，行幸洛陽。 立魯王衍為皇太子。

èr yuè guǐ hài, zhào yuē: hé luò zhī dì, shì chēng cháo shì. shàng zé yú tiān, yīn yáng suǒ huì xià jì yú dì, zhí gòng lù jūn. shèng rén yǐ wàn wù fù ān, nǎi jiàn wáng guó. shí jīng wǔ dài, shì lì qiān sì, guī mó hóng yuǎn, yì jū zhuàng lì. zì wèi shì shī yù, chéng què wèi xū, jūn zǐ yǒu liàn jiù zhī fēng, xiǎo rén shēn huái tǔ zhī sī.
二月癸亥，詔曰： 河洛之地，世稱朝市。上則於天，陰陽所會；下紀於地， 職貢路均。聖人以萬物阜安，乃建王國。時經五代，世歷千祀， 規模弘遠，邑居壯麗。自魏氏失馭，城闕為墟，君子有戀舊之 風，小人深懷土之思。

wǒ tài zǔ shòu mìng fēng hào, xū yǔ xiáo hán, dàng dìng sì fāng, yǒu huái guāng zhái. gāo zǔ shén gōng shèng lüè, hùn yī qū yǔ, wǎng xún dōng xià, xǐng fāng guān sú, bù zhèng cǐ gōng, suì yí qì xù. zhèn yǐ miǎo shēn, zhī chéng bǎo zuò, shù jǐ yù xiū zhī zhì, gǎn wàng yàn yì zhī xīn. yī zuó zhù bì jīn yōng, bèi cháng yóu lǎn, bǎi wáng zhì dù, jī zhǐ shàng cún, jīn ruò yīn xiū, wèi gōng yì lì. yí mìng bāng shì, xiū fù jiù dōu. shē jiǎn qǔ wén zhì zhī jiān, gōng yì yī zi lái zhī yì.
我太祖受命酆鎬，胥宇崤函，盪定四方，有懷光宅。高祖 神功聖略，混一區宇，往巡東夏，省方觀俗，布政此宮，遂移 氣序。朕以眇身，祗承寶祚，庶幾聿修之志，敢忘燕翼之心。 一昨駐蹕金墉，備嘗遊覽，百王制度，基趾尚存，今若因修， 為功易立。宜命邦事，修復舊都。奢儉取文質之間，功役依子 來之義。

běi zhān hé nèi, zhǐ chǐ fēi yáo, qián zhào jīng yíng, jīn yí tíng bà.
北瞻河內，咫尺非遙，前詔經營，今宜停罷。

yú shì fā shān dōng zhū zhōu bīng, zēng yī yuè gōng wèi sì shí wǔ rì yì, qǐ luò yáng gōng. cháng yì sì wàn rén, yǐ qì yú yàn jià. bìng yí xiāng zhōu liù fǔ yú luò yáng, chēng dōng jīng liù fǔ. shā zhù guó xú zhōu zǒng guǎn tán guó gōng wáng guǐ. tíng nán tǎo zhū jūn. yǐ zhào wáng zhāo nǚ wèi qiān jīn gōng zhǔ, jià yú tū jué. wù chén, yǐ shàng zhù guó yún guó gōng wéi xiào kuān wèi xú zhōu zǒng guǎn. yǐ hài, xíng xìng yè. bǐng zǐ, chū lìng shòu zǒng guǎn cì shǐ jí xíng bīng zhě, jiā chí jié, yú xī bà zhī.
於是發山東諸州兵，增一月功為四十五日役，起洛陽宮。 常役四萬人，以迄於晏駕。並移相州六府於洛陽，稱東京六府。 殺柱國、徐州總管、郯國公王軌。停南討諸軍。以趙王招女為 千金公主，嫁於突厥。戊辰，以上柱國、鄖國公韋孝寬為徐州 總管。乙亥，行幸鄴。丙子，初令授總管刺史及行兵者，加持 節，余悉罷之。

xīn sì, zhào yuē:
辛巳，詔曰：

yǒu shèng dà bǎo, shí wéi zhòng qì, xuán tiān biǎo mìng, rén shì yǔ néng, yōu xiǎn tóng móu, què hū bù yì. yù zhōng zhī dà, shí xuán dìng yú yǎo míng tiān xià wèi gōng, gài bù bì yú nèi jǔ. wǒ dà zhōu gǎn cāng hào zhī jīng, shòu hé luò zhī xī, wǔ gōng wén dé, guāng gé qū yǔ, chuàng yè chuí tǒng, yǒng guāng wú qióng. zhèn yǐ guǎ báo, zhī chéng hóng xù, shàng lài xiān cháo dé yī zhī jī, xià jí qún hòu bù èr zhī xīn. zhí gòng yǔ yún yǔ jù tōng, xiàn zhāng gòng guāng huá bìng gèn. yuán shǒu fāng zú, xián dēng rén shòu, sī lóng guó běn, yòng hóng tiān lì.
有聖大寶，實惟重器，玄天表命，人事與能，幽顯同謀， 確乎不易。域中之大，實懸定於杳冥；天下為公，蓋不避於內 舉。我大周感蒼昊之精，受河洛之錫，武功文德，光格區宇， 創業垂統，永光無窮。朕以寡薄，祗承鴻緒，上賴先朝得一之 跡，下藉群後不貳之心。職貢與雲雨俱通，憲章共光華並亘。 圓首方足，咸登仁壽，思隆國本，用弘天曆。

huáng tài zǐ yǎn, dì jū shàng sì, zhèng tǒng suǒ guī. yuǎn píng jī dé zhī xiū, yǔn xié wú jiāng zhī zuò. dì wáng zhī liàng, wèi sù ér chéng tiān lù zhī qī, bù móu yǐ zhì. zhèn jīn chuán wèi yú yǎn. nǎi juàn sì hǎi, shēn hé ōu gē zhī wàng bǐ yǔ yī rén, gāo dǎo fēng chén zhī biǎo. wàn fāng zhào shù, zhī zhèn yì yān. kě dà shè tiān xià, gǎi dà chéng yuán nián wèi dà xiàng yuán nián. dì yú shì zì chēng tiān yuán huáng dì, suǒ jū chēng tiān tāi, miǎn yǒu èr shí sì liú, shì chē fú qí gǔ, jiē yǐ èr shí sì wèi jié. nèi shǐ yù zhèng jiē zhì shàng dài fū. huáng dì yǎn chēng zhèng yáng gōng, zhì nà yán yù zhèng zhū wèi děng guān, jiē zhǔn tiān tāi. zūn huáng tài hòu wèi tiān yuán huáng tài hòu. fēng nèi shǐ shàng dài fū zhèng yì wèi pèi guó gōng. guǐ wèi, rì chū chū jí jiāng rù shí, qí zhōng bìng yǒu wū sè, dà rú jī luǎn, jīng sì rì miè. wù zǐ, yǐ shàng zhù guó dà qián yí yuè wáng shèng wèi tài bǎo, dà yòu bì shǔ gōng wèi chí jiǒng wèi dà qián yí, dài wáng dá wèi dà yòu bì. xīn mǎo, zhào xǐ yè chéng shí jīng yú luò yáng. yòu zhào yuē : luò yáng jiù dōu, jīn jì xiū fù, fán shì yuán qiān zhī hù, bìng tīng hái luò zhōu. cǐ wài zhū mín yù wǎng zhě, yì rèn qí yì. hé yáng yōu xiāng yù bó qīng xú qī zǒng guǎn, shòu dōng jīng liù fǔ chù fēn.
皇太子衍，地居上嗣，正統所歸。遠憑積德之休，允協無 疆之祚。帝王之量，未肅而成；天祿之期，不謀已至。朕今傳 位於衍。乃睠四海，深合謳歌之望；俾予一人，高蹈風塵之表。 萬方兆庶，知朕意焉。可大赦天下，改大成元年為大象元年。 帝於是自稱天元皇帝，所居稱天台，冕有二十四旒，（室） 〔車〕服旗鼓，皆以二十四為節。內史、御正皆置上大夫。皇 帝衍稱正陽宮，置納言、御正、諸衛等官，皆準天台。尊皇太 後為天元皇太后。封內史上大夫鄭譯為沛國公。癸未，日初出 及將入時，其中並有烏色，大如雞卵，經四日滅。戊子，以上 柱國大前疑越王盛為太保，大右弼蜀公尉遲迥為大前疑，代王 達為大右弼。辛卯，詔徙鄴城石經於洛陽。又詔曰 ：「洛陽舊 都，今既修復，凡是元遷之戶，並聽還洛州。此外諸民欲往者， 亦任其意。河陽、幽、相、豫、亳、青、徐七總管，受東京六 府處分。」

sān yuè rén yín, yǐ shàng zhù guó xuē guó gōng zhǎng sūn lǎn wèi jīng zhōu zǒng guǎn. gēng shēn, zhì zì dōng xún, dà chén jūn wǔ, dì qīn huàn jiǎ zhòu, rù zì qīng mén. huáng dì yǎn bèi fǎ jià cóng rù. bǎi guān yíng yú qīng mén wài. qí shí zhòu yǔ, yí wèi shī róng. xīn yǒu, fēng zhào wáng zhāo dì èr zi guàn wèi yǒng kāng xiàn wáng.
三月壬寅，以上柱國、薛國公長孫覽為涇州總管。庚申， 至自東巡，大陳軍伍，帝親擐甲冑，入自青門。皇帝衍備法駕 從入。百官迎於青門外。其時驟雨，儀衛失容。辛酉，封趙王 招第二子貫為永康縣王。

xià sì yuè rén xū shuò, yǒu sī zòu yán rì shí, bù shì shì. guò shí bù shí, nǎi lín xuān. lì fēi zhū shì wèi tiān yuán dì hòu. guǐ hài, yǐ zhù guó bì wáng xián wèi shàng zhù guó. jǐ sì, cí tài miào. rén wǔ, dà jiào yú zhèng wǔ diàn. wù zǐ, tài bái suì xīng chén xīng hé yú dōng jǐng.
夏四月壬戌朔，有司奏言日蝕，不視事。過時不食，乃臨 軒。立妃朱氏為天元帝後。癸亥，以柱國、畢王賢為上柱國。 己巳，祠太廟。壬午，大醮於正武殿。 戊子，太白、歲星、辰星合於東井。

wǔ yuè xīn hài, yǐ míng zhōu xiāng guó jùn wèi zhào guó, yǐ qí zhōu jì nán jùn wèi chén guó, yǐ fēng zhōu wǔ dāng ān fù èr jùn wèi yuè guó, yǐ lù zhōu shàng dǎng jùn wèi dài guó, yǐ jīng zhōu xīn yě jùn wèi téng guó, yì gè yī wàn hù. lìng zhào wáng zhāo chén wáng chún yuè wáng shèng dài wáng dá téng wáng yōu bìng zhī guó. guǐ chǒu, yǒu liú xīng dà rú dòu, chū tài wēi, luò luò rú yí huǒ. shì yuè, qiǎn shǐ jiǎn shì jīng zhào jí zhū zhōu shì mín zhī nǚ, chōng xuǎn hòu gōng. tū jué kòu bīng zhōu.
五月辛亥，以洺州襄國郡為趙國，以齊州濟南郡為陳國， 以豐州武當、安富二郡為越國，以潞州上黨郡為代國，以荊州 新野郡為滕國，邑各一萬戶。令趙王招、陳王純、越王盛、代 王達、滕王逌並之國。癸丑，有流星大如斗，出太微，落落如 遺火。是月，遣使簡視京兆及諸州士民之女，充選後宮。突厥 寇并州。

liù yuè dīng mǎo, yǒu liú xīng dà rú jī zi, chū dī, xī běi liú, zhǎng yī zhàng, rù yuè zhōng. jǐ sì, yuè fàn fáng běi tóu dì èr xīng. yǐ yǒu, yǒu liú xīng dà rú dòu, chū yíng shì, liú rù dōng bì. shì yuè, xián yáng yǒu chí shuǐ biàn wèi xuè. fā shān dōng zhū zhōu mín, xiū zhǎng chéng. qiū qī yuè gēng yín, yǐ dà sī kōng bì wáng xián wèi yōng zhōu mù, dà hòu chéng suí guó gōng yáng jiān wèi dà qián yí, zhù guó xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi dà hòu chéng. rén chén, yíng huò yǎn fáng běi tóu dì yī xīng. bǐng shēn, nà dà hòu chéng sī mǎ xiāo nán nǚ wèi zhèng yáng gōng huáng hòu. zūn tiān yuán dì tài hòu lǐ shì wèi tiān huáng tài hòu. rén zǐ, gǎi tiān yuán dì hòu zhū shì wèi tiān huáng hòu. lì fēi yuán shì wèi tiān yòu huáng hòu, fēi chén shì wèi tiān zuǒ huáng hòu.
六月丁卯，有流星大如雞子，出氐，西北流，長一丈，入 月中。己巳，月犯房北頭第二星。乙酉，有流星大如斗，出營 室，流入東壁。是月，咸陽有池水變為血。發山東諸州民，修 長城。 秋七月庚寅，以大司空、畢王賢為雍州牧，大後丞、隨國 公楊堅為大前疑，柱國、滎陽公司馬消難為大後丞。壬辰，熒 惑掩房北頭第一星。丙申，納大後丞司馬消難女為正陽宮皇后。 尊天元帝太后李氏為天皇太后。壬子，改天元帝後朱氏為天皇 後。立妃元氏為天右皇后，妃陳氏為天左皇后。

bā yuè gēng shēn, xíng xìng tóng zhōu. rén shēn, hái gōng. jiǎ xū, yǐ tiān zuǒ huáng hòu fù dà jiāng jūn chén shān tí tiān yòu huáng hòu fù kāi fǔ yuán chéng bìng wèi shàng zhù guó. shān tí fēng yǔ guó gōng, chéng fēng yì guó gōng. kāi fǔ yáng xióng wèi hán guó gōng, yǐ fú shí dài guó gōng. chū, gāo zǔ zuò xíng shū yào zhì, yòng fǎ yán zhòng. jí dì jí wèi, yǐ hǎi nèi chū píng, kǒng wù qíng wèi fù, nǎi chú zhī. zhì shì dà jiào yú zhèng wǔ diàn, gào tiān ér xíng yān. xīn sì, yíng huò fàn nán dòu dì wǔ xīng.
八月庚申，行幸同州。壬申，還宮。甲戌，以天左皇后父 大將軍陳山提、天右皇后父開府元晟並為上柱國。山提封鄅國 公，晟封翼國公。開府楊雄為邗國公，乙弗寔戴國公。初，高 祖作刑書要制，用法嚴重。及帝即位，以海內初平，恐物情未 附，乃除之。至是大醮於正武殿，告天而行焉。辛巳，熒惑犯 南斗第五星。

rén wǔ, yǐ shàng zhù guó yōng zhōu mù bì wáng xián wèi tài shī, shàng zhù guó huán guó gōng hán jiàn yè wèi dà zuǒ fǔ. shì yuè, suǒ zài yǒu yǐ qún dòu, gè fāng sì wǔ chǐ, sǐ zhě shén bā jiǔ.
壬午，以上柱國、雍州牧、畢王賢為太師，上柱國、郇國 公韓建業為大左輔。是月，所在有蟻群斗，各方四五尺，死者 什八九。

jiǔ yuè jǐ yǒu, tài bái rù nán dòu. yǐ mǎo, yǐ fēng wáng zhēn wèi dà zhǒng zǎi. shàng zhù guó yún guó gōng wéi xiào kuān wèi xíng jūn yuán shuài, lǜ xíng jūn zǒng guǎn qǐ guó gōng liàng chéng guó gōng liáng shì yàn yǐ fá chén. qiǎn yù zhèng dù gǎo lǐ bù xuē shū shǐ yú chén.
九月己酉，太白入南斗。乙卯，以酆王貞為大冢宰。上柱 國、鄖國公韋孝寬為行軍元帥，率行軍總管杞國公亮、郕國公 梁士彥以伐陳。遣御正杜杲、禮部薛舒使於陳。

dōng shí yuè rén xū, suì xīng fàn xuān yuán dà xīng. shì rì, dì xìng dào huì yuàn dà jiào, yǐ gāo zǔ wǔ huáng dì pèi. jiào qì, lùn yì yú xíng diàn. shì suì, chū fù fó xiàng jí tiān zūn xiàng. zhì shì, dì yǔ èr xiàng jù nán miàn ér zuò, dà chén zá xì, lìng jīng chéng shì mín zòng guān. yǐ yǒu, yíng huò zhèn xīng hé yú xū. shì yuè, xiāng zhōu rén duàn dé jǔ móu fǎn, fú zhū. shí yī yuè yǐ wèi, xìng wēn tāng. wù xū, xíng xìng tóng zhōu. rén yín, hái gōng. jǐ yǒu, yǒu xīng dà rú dòu, chū zhāng, dōng nán liú, guāng míng zhú dì. dīng sì, chū zhù yǒng tōng wàn guó qián, yǐ yī dāng shí, yǔ wǔ xíng dà bù bìng xíng. shì yuè, wéi xiào kuān bá shòu yáng, qǐ guó gōng liàng bá huáng chéng, liáng shì yàn bá guǎng líng. chén rén tuì zǒu. yú shì jiāng běi jǐn píng. shí èr yuè wù wǔ, yǐ zāi yì lǚ jiàn, dì yù lù qǐn, jiàn bǎi guān. zhào yuē:
冬十月壬戌，歲星犯軒轅大星。是日，帝幸道會苑大醮， 以高祖武皇帝配。醮訖，論議於行殿。是歲，初復佛像及天尊 像。至是，帝與二像俱南面而坐，大陳雜戲，令京城士民縱觀。 乙酉，熒惑、鎮星合於虛。是月，相州人段德舉謀反，伏誅。 十一月乙未，幸溫湯。戊戌，行幸同州。壬寅，還宮。己 酉，有星大如斗，出張，東南流，光明燭地。丁巳，初鑄永通 萬國錢，以一當十，與五行大布並行。是月，韋孝寬拔壽陽， 杞國公亮拔黃城，梁士彥拔廣陵。陳人退走。於是江北盡平。 十二月戊午，以災異屢見，帝御路寢，見百官。詔曰：

qióng hào zài shàng, cōng míng zì xià, jí xiōng yóu rén, yāo bù zì zuò. zhèn yǐ guǎ dé, jūn lín qū yǔ, dà dào wèi xíng, xiǎo xìn fēi fú. shǐ yú qiū jì, jí cǐ xuán dōng, yōu xiǎn yīn qín, lǚ yí shēn jiè. zhì yǒu jīn rù nán dòu, mù fàn xuān yuán, yíng huò gàn fáng, yòu yǔ tǔ hé, liú xīng zhào yè, dōng nán ér xià. rán zé nán dòu zhǔ yú jué lù, xuān yuán wèi yú hòu gōng, fáng yuē míng táng, bù zhèng suǒ yě, huǒ tǔ zé yōu niè zhī zhào, liú xīng nǎi bīng xiōng zhī yàn. qǐ qí guān rén shī xù, nǚ yè shàng xíng, zhèng shì chéng fāng, yōu huàn jiāng zhì? hé qí zhāo zhù, ruò sī zhī shén. shàng zhān fǔ chá, zhèn shí jù yān. jiāng bì zhèng qǐn, zhāi jū kè niàn, è yī jiǎn shàn, qù shì chè xuán, pī bù huì zhī chéng, kāi zhí yán zhī lù.
穹昊在上，聰明自下，吉凶由人，妖不自作。朕以寡德， 君臨區宇，大道未行，小信非福。始於秋季，及此玄冬，幽顯 殷勤，屢貽深戒。至有金入南斗，木犯軒轅，熒惑干房，又與 土合，流星照夜，東南而下。然則南斗主於爵祿，軒轅為於後 宮，房曰明堂，布政所也，火土則憂孽之兆，流星乃兵凶之驗。 豈其官人失序，女謁尚行，政事乘方，憂患將至？何其昭著， 若斯之甚。上瞻俯察，朕實懼焉。將避正寢，齋居克念，惡衣 減膳，去飾撤懸，披不諱之誠，開直言之路。

yù shǐ xíng bù làn jí, shǎng fú yú děng, xuǎn jǔ yǐ cái, gōng wéi xiū dé. yí xuān zhū nèi wài, shù jǐn bì xié, yǔn xié mín xīn, yòng xiāo tiān qiǎn.
欲使刑不濫及，賞弗踰等，選舉以才，宮闈修德。宜宣諸 內外，庶盡弼諧，允協民心，用消天譴。

yú shì shě zhàng wèi, wǎng tiān xìng gōng. bǎi guān shàng biǎo quàn fù qǐn shàn, xǔ zhī. jiǎ zǐ, hái gōng. yù zhèng wǔ diàn, jí bǎi guān jí gōng rén nèi wài mìng fù, dà liè jì lè, yòu zòng hú rén qǐ hán, yòng shuǐ jiāo wò wèi xì lè. yǐ chǒu, xíng xìng luò yáng. dì qīn yù yì mǎ, rì xíng sān bǎi lǐ. sì huáng hòu jí wén wǔ shì wèi shù bǎi rén, bìng chéng yì yǐ cóng. réng lìng sì hòu fāng jià qí qū, huò yǒu xiān hòu, biàn jiā qiǎn zé, rén mǎ dùn pū xiāng shǔ. jǐ mǎo, hái gōng. èr nián chūn zhēng yuè dīng hài, dì shòu cháo yú dào huì yuàn. guǐ sì, sì tài miào, yǐ sì, zào èr yǐ, huà rì yuè zhī xiàng, yǐ zhì zuǒ yòu. wù shēn, yǔ xuě. xuě zhǐ, yòu yǔ xì huáng tǔ, yí shí nǎi xī. yǐ mǎo, zhào jiāng zuǒ zhū zhōu xīn fù mín, gěi fù èr shí nián, chū shuì rù shì zhě, rén yī qián.
於是舍仗衛，往天興宮。百官上表勸復寢膳，許之。甲子， 還宮。御正武殿，集百官及宮人內外命婦，大列妓樂，又縱胡 人乞寒，用水澆沃為戲樂。乙丑，行幸洛陽。帝親御驛馬，日 行三百里。四皇后及文武侍衛數百人，並乘驛以從。仍令四後 方駕齊驅，或有先後，便加譴責，人馬頓仆相屬。己卯，還宮。 二年春正月丁亥，帝受朝於道會苑。癸巳，祀太廟，乙巳， 造二扆，畫日月之象，以置左右。戊申，雨雪。雪止，又雨細 黃土，移時乃息。乙卯，詔江左諸州新附民，給復二十年，初 稅入市者，人一錢。

èr yuè dīng sì, dì xìng lù mén xué, xíng shì diàn zhī lǐ. wù wǔ, tū jué qiǎn shǐ xiàn fāng wù, qiě nì qiān jīn gōng zhǔ. yǐ chǒu, gǎi zhì zhào wèi tiān zhì zhào, chì wèi tiān chì. rén wǔ, zūn tiān yuán huáng tài hòu wèi tiān yuán shàng huáng tài hòu, tiān huáng tài hòu lǐ shì yuē tiān yuán shèng huáng tài hòu. guǐ wèi, lì tiān yuán huáng hòu yáng shì wèi tiān yuán dà huáng hòu, tiān huáng hòu zhū shì wèi tiān dà huáng hòu, tiān yòu huáng hòu yuán shì wèi tiān yòu dà huáng hòu, tiān zuǒ huáng hòu chén shì wèi tiān zuǒ dà huáng hòu. zhèng yáng gōng huáng hòu zhí chēng huáng hòu. shì rì, luò yáng yǒu tū qiū niǎo jí yú xīn yíng tài jí diàn qián. xíng zhōu yǒu hēi lóng jiàn, yǔ chì lóng dòu yú biàn shuǐ zhī cè, hēi lóng sǐ.
二月丁巳，帝幸露門學，行釋奠之禮。戊午，突厥遣使獻 方物，且逆千金公主。乙丑，改制詔為天制詔，敕為天敕。壬 午，尊天元皇太后為天元上皇太后，天皇太后李氏曰天元聖皇 太后。癸未，立天元皇后楊氏為天元大皇后，天皇后朱氏為天 大皇后，天右皇后元氏為天右大皇后，天左皇后陳氏為天左大 皇后。正陽宮皇后直稱皇后。是日，洛陽有禿鶖鳥集於新營太 極殿前。滎州有黑龍見，與赤龍斗於汴水之側，黑龍死。

sān yuè dīng hài, cì bǎi guān jí mín dà pú. zhào yuē : shèng dé zhī hòu, shì chēng bù jué, gōng shī yú mín, yì zhāo sì diǎn. kǒng zǐ dé wéi cáng wǎng, dào shí shēng zhī, yǐ dà shèng zhī cái, shǔ qiān gǔ zhī yùn, zài hóng rú yè, shì xù yí lún. zhì rú yōu zàn tiān rén zhī lǐ, cái chéng lǐ lè zhī wù, gù yǐ zuò fàn bǎi wáng, chuí fēng wàn yè. zhèn qīn chéng bǎo lì, fú yīng jiào yì, juàn yán zhū sì, huái dào zī shēn. qiě bāo chéng qǐ hào, suī zhāng gù shí, jīng chóng shèng jī, yóu yǒu què rú. kě zhuī fēng wèi zōu guó gōng, yì shù zhǔn jiù. bìng lì hòu chéng xí. bié yú jīng shī zhì miào, yǐ shí jì xiǎng.
三月丁亥，賜百官及民大酺。詔曰 ：「盛德之後，是稱不 絕，功施於民，義昭祀典。孔子德惟藏往，道實生知，以大聖 之才，屬千古之運，載弘儒業，式敘彝倫。至如幽贊天人之理， 裁成禮樂之務，故以作范百王，垂風萬葉。朕欽承寶曆，服膺 教義，眷言洙、泗，懷道滋深。且褒成啟號，雖彰故實，旌崇 聖績，猶有闕如。可追封為鄒國公，邑數准舊。並立後承襲。 別於京師置廟，以時祭享。」

wù zǐ, xíng jūn zǒng guǎn qǐ guó gōng liàng jǔ bīng fǎn, xí xíng jūn yuán shuài yún guó gōng wéi xiào kuān yú yù zhōu. liàng bù shèng, xiào kuān huò ér shā zhī. xīn mǎo, yǐ yǒng chāng gōng chūn wèi qǐ guó gōng, shào jiǎn gōng lián hòu. xíng xìng tóng zhōu. zēng hòu zhèng, qián qū jiè dào, wèi sān bǎi liù shí zhòng, zì yīng mén zhì yú chì àn zé, shù shí lǐ jiān, fān qí xiāng bì, gǔ lè jù zuò. yòu lìng wǔ bì chí sà mǎ shàng, chēng jǐng bì, yǐ zhì yú tóng zhōu. yǐ wèi, gǎi tóng zhōu gōng wèi tiān chéng gōng. gēng zǐ, zhì zì tóng zhōu. zhào tiān tāi shì wèi zhī guān, jiē zhe wǔ sè jí hóng zǐ lǜ yī, yǐ zá sè wèi yuán, míng yuē pǐn sè yī. yǒu dà shì, yǔ gōng fú jiān fú zhī. rén yín, zhào nèi wài mìng fù jiē zhí hù, qí bài zōng miào jí tiān tāi, jiē fǔ fú. jiǎ chén, chū zhì tiān zhōng dà huáng hòu. lì tiān zuǒ dà huáng hòu chén shì wèi tiān zhōng dà huáng hòu, lì fēi wèi chí shì wèi tiān zuǒ dà huáng hòu.
戊子，行軍總管、杞國公亮舉兵反，襲行軍元帥、鄖國公 韋孝寬於豫州。亮不勝，孝寬獲而殺之。辛卯，以永昌公椿為 杞國公，紹簡公連後。行幸同州。增候正，前驅戒道，為三百 六十重，自應門至於赤岸澤，數十裡間，幡旗相蔽，鼓樂俱作。 又令武賁持鈒馬上，稱警蹕，以至於同州。乙未，改同州 宮為天成宮。庚子，至自同州。詔天台侍衛之官，皆着五色及 紅紫綠衣，以雜色為緣，名曰品色衣。有大事，與公服間服之。 壬寅，詔內外命婦皆執笏，其拜宗廟及天台，皆俛伏。甲辰， 初置天中大皇后。立天左大皇后陳氏為天中大皇后，立妃尉遲 氏為天左大皇后。

xià sì yuè yǐ chǒu, yǒu xīng dà rú dòu, chū tiān chú, liú rù zǐ gōng, dǐ gōu chén nǎi miè. jǐ sì, sì tài miào.
夏四月乙丑，有星大如斗，出天廚，流入紫宮，抵鈎陳乃 滅。己巳，祀太廟。

jǐ mǎo, zhào yuē : zhèn yǐ guǎ báo, mèi yú zhì fāng, bù néng shǐ tiān dì xiū hé, yīn yáng diào xù. zì chūn shè xià, gān zé wèi fēng, jì zhěn xī jiāo zhī tàn, jiāng kuī nán mǔ zhī yè. xìng yán xī tì, wú wàng jiàn mèi. liáng yóu dé huà wèi fū, zhèng xíng duō chuǎn, wàn fāng yǒu zuì, zé zài zhèn gōng. sī tán kuān huì, bèi zhī lǜ tǔ. jiàn qiú sǐ zuì bìng jiàng cóng liú, liú zuì cóng tú, wǔ suì xíng yǐ xià xī jiē yuán yòu. qí fǎn pàn è nì bù dào, jí cháng shè suǒ bù miǎn zhě, bù zài jiàng lì.
己卯，詔曰 ：「朕以寡薄，昧於治方，不能使天地休和， 陰陽調序。自春涉夏，甘澤未豐，既軫西郊之嘆，將虧南畝之 業。興言夕惕，無忘鑒昧。良由德化未敷，政刑多舛，萬方有 罪，責在朕躬。思覃寬惠，被之率土。見囚死罪並降從流，流 罪從徒，五歲刑已下悉皆原宥。其反叛惡逆不道，及常赦所不 免者，不在降例。」

rén wǔ, xìng zhōng zhòng shān qí yǔ . zhì xián yáng gōng, yǔ jiàng. jiǎ shēn, hái gōng. lìng jīng chéng shì nǚ yú qú xiàng zuò yīn lè yǐ yíng hòu.
壬午，幸（中）〔仲〕山祈雨 。至咸陽宮，雨降。甲申， 還宮。令京城士女於衢巷作音樂以迎候。

wǔ yuè jǐ chǒu, yǐ shàng zhù guó dà qián yí suí guó gōng yáng jiān wèi yáng zhōu zǒng guǎn. jiǎ wǔ yè, dì bèi fǎ jià xìng tiān xìng gōng. yǐ wèi, dì bù yù, hái gōng. zhào suí guó gōng jiān rù shì jí. jiǎ chén, yǒu xīng dà rú sān dòu, chū tài wēi duān mén, liú rù yì, shēng ruò fēng gǔ fān qí. dīng wèi, zhuī zhào chén yuè dài téng wǔ wáng rù cháo. jǐ yǒu, dà jiàn. yù zhèng xià dài fū liú fǎng, yǔ nèi shǐ shàng dài fū zhèng yì jiǎo zhì, yǐ suí guó gōng jiān shòu yí fǔ zhèng. shì rì, dì bēng yú tiān dé diàn. shí nián èr shí èr, shì yuē xuān huáng dì.
五月己丑，以上柱國、大前疑、隨國公楊堅為揚州總管。 甲午夜，帝備法駕幸天興宮。乙未，帝不豫，還宮。詔隨國公 堅入侍疾。甲辰，有星大如三斗，出太微端門，流入翼，聲若 風鼓幡旗。丁未，追趙、陳、越、代、滕五王入朝。己酉，大 漸。御正下大夫劉昉，與內史上大夫鄭譯矯制，以隨國公堅受 遺輔政。是日，帝崩於天德殿。時年二十二，諡曰宣皇帝。

qī yuè bǐng shēn, zàng dìng líng.
七月丙申，葬定陵。

dì zhī zài dōng gōng yě, gāo zǔ lǜ qí bù kān chéng sì, yù zhī shén yán. cháo jiàn jìn zhǐ, yǔ zhū chén wú yì, suī lóng hán shèng shǔ, yì bù dé xiū xī. xìng jì shì jiǔ, gāo zǔ suì jìn láo lǐ bù xǔ zhì dōng gōng. dì měi yǒu guò, zhé jiā chuí pū. cháng wèi zhī yuē : gǔ lái tài zi bèi fèi zhě jǐ rén, yú ér qǐ bù kān lì yé . yú shì qiǎn dōng gōng guān shǔ lù dì yán yǔ dòng zuò, měi yuè zòu wén. dì dàn gāo zǔ wēi yán, jiǎo qíng xiū shì, yǐ shì guò è suì bù wài wén.
帝之在東宮也，高祖慮其不堪承嗣，遇之甚嚴。朝見進止， 與諸臣無異，雖隆寒盛暑，亦不得休息。性既嗜酒，高祖遂禁 醪醴不許至東宮。帝每有過，輒加捶撲。嘗謂之曰 ：「古來太 子被廢者幾人，余兒豈不堪立耶 。」於是遣東宮官屬錄帝言語 動作，每月奏聞。帝憚高祖威嚴，矯情修飾，以是過惡遂不外 聞。

sì wèi zhī chū, fāng chěng qí yù. dà xíng zài bìn, céng wú qī róng, jí yuè shì xiān dì gōng rén, bī wèi yín luàn.
嗣位之初，方逞其欲。大行在殯，曾無戚容，即閱視先帝 宮人，逼為淫亂。

cái jí yú nián, biàn zì shēng lè, cǎi zé tiān xià zǐ nǚ, yǐ chōng hòu gōng. hǎo zì jīn kuā, shì fēi jù jiàn. chán wèi zhī hòu, mí fù jiāo shē, dān xù yú hòu gōng, huò xún rì bù chū. gōng qīng jìn chén qǐng shì zhě, jiē fù yǎn guān zòu zhī. suǒ jū gōng diàn, wéi zhàng jiē shì yǐ jīn yù zhū bǎo, guāng huá xuàn yào, jí lì qióng shē. jí yíng luò yáng gōng, suī wèi chéng bì, qí guī mó zhuàng lì, yú yú hàn wèi yuǎn yǐ.
纔及踰年，便恣聲樂，採擇天下子女，以充後宮。好自矜 夸，飾非拒諫。禪位之後，彌復驕奢，耽酗於後宮，或旬日不 出。公卿近臣請事者，皆附奄官奏之。所居宮殿，帷帳皆飾以 金玉珠寶，光華炫耀，極麗窮奢。及營洛陽宮，雖未成畢，其 規模壯麗，踰於漢魏遠矣。

wéi zì zūn chóng, wú suǒ gù dàn. guó diǎn cháo yí, lǜ qíng biàn gǎi. hòu gōng wèi hào, mò néng xiáng lù. měi duì chén xià, zì chēng wèi tiān. yǐ wǔ sè tǔ tú suǒ yù tiān dé diàn, gè suí fāng sè. yòu yú hòu gōng yǔ huáng hòu děng liè zuò, yòng zōng miào lǐ qì zūn yí guī zàn zhī shǔ yǐ yǐn shí yān. yòu lìng qún chén cháo tiān tāi zhě, jiē zhì zhāi sān rì, qīng shēn yī rì.
唯自尊崇，無所顧憚。國典朝儀，率情變改。後宮位號， 莫能詳錄。每對臣下，自稱為天。以五色土塗所御天德殿，各 隨方色。又於後宮與皇后等列坐，用宗廟禮器樽彝珪瓚之屬以 飲食焉。又令群臣朝天台者，皆致齋三日，清身一日。

chē qí zhāng fú, bèi yú qián wáng zhī shù. jì zì bǐ shàng dì, bù yù lìng rén tóng jǐ. cháng zì dài shòu jí guān tōng tiān guān, jiā jīn fù chán, gù jiàn shì chén wǔ biàn shàng yǒu jīn chán, jí wáng gōng yǒu shòu zhě, bìng lìng qù zhī. yòu bù tīng rén yǒu gāo dà zhī chēng, zhū xìng gāo zhě gǎi wèi jiāng, jiǔ zú chēng gāo zǔ zhě wèi zhǎng zǔ, zēng zǔ wèi cì zhǎng zǔ, guān míng fán chēng shàng jí dà zhě gǎi wèi zhǎng, yǒu tiān zhě yì gǎi zhī. yòu lìng tiān xià chē jiē yǐ hún chéng mù wèi lún, jìn tiān xià fù rén jiē bù dé shī fěn dài zhī shì, wéi gōng rén dé chéng yǒu fú chē, jiā fěn dài yān. xī yáng gōng wēn, qǐ guó gōng liàng zhī zǐ, jí dì zhī cóng zǔ xiōng zi yě. qí qī wèi chí shì yǒu róng sè, yīn rù cháo, dì suì yǐn zhī yǐ jiǔ, bī ér yín zhī. liàng wén zhī, jù zhū, nǎi fǎn. cái zhū wēn, jí zhuī wèi chí shì rù gōng, chū wèi fēi, xún lì wèi huáng hòu. měi zhào shì chén lùn yì, wéi yù xìng zào biàn gé, wèi cháng yán jí zhì zhèng. qí hòu yóu xì wú héng, chū rù bù shì jié, yǔ yí zhàng wèi, chén chū yè hái . huò xìng tiān xìng gōng, huò yóu dào huì yuàn, péi shì zhī guān, jiē bù kān mìng. sàn lè zá xì yú lóng làn màn zhī jì, cháng zài mù qián. hǎo lìng jīng chéng shào nián wèi fù rén fú shì, rù diàn gē wǔ, yǔ hòu gōng guān zhī, yǐ wèi xǐ lè. bìn chì jìn chén, duō suǒ cāi jì. yòu lìn yú cái, lüè wú cì yǔ. kǒng qún chén guī jiàn, bù dé xíng jǐ zhī zhì, cháng qiǎn zuǒ yòu mì cì chá zhī, dòng zhǐ suǒ wèi, mò bù chāo lù, xiǎo yǒu chéng wéi, zhé jiā qí zuì. zì gōng qīng yǐ xià, jiē bèi chǔ tà, qí jiān zhū lù chù miǎn zhě, bù kě shèng yán. měi chī chuí rén, jiē yǐ bǎi èr shí wèi dù, míng yuē tiān zhàng. gōng rén nèi zhí yì rú zhī. hòu fēi pín yù, suī bèi chǒng bì, yì duō bèi zhàng bèi. yú shì nèi wài kǒng jù, rén bù zì ān, jiē qiú gǒu miǎn, mò yǒu gù zhì, chóng zú lèi xī, yǐ dǎi yú zhōng.
車旗章服，倍於前王之數。既自比上帝，不欲令人同己。 嘗自帶綬及冠通天冠，加金附蟬，顧見侍臣武弁上有金蟬，及 王公有綬者，並令去之。又不聽人有高大之稱，諸姓高者改為 姜，九族稱高祖者為長祖，曾祖為次長祖，官名凡稱上及大者 改為長，有天者亦改之。又令天下車皆以渾成木為輪，禁天下 婦人皆不得施粉黛之飾，唯宮人得乘有輻車，加粉黛焉。西陽 公溫，杞國公亮之子，即帝之從祖兄子也。其妻尉遲氏有容色， 因入朝，帝遂飲之以酒，逼而淫之。亮聞之，懼誅，乃反。纔 誅溫，即追尉遲氏入宮，初為妃，尋立為皇后。每召侍臣論議， 唯欲興造變革，未嘗言及治政。其後遊戲無恆，出入不（飾） 〔節〕，羽儀仗衛，晨出夜還 。或幸天興宮，或游道會苑，陪 侍之官，皆不堪命。散樂雜戲魚龍爛漫之伎，常在目前。好令 京城少年為婦人服飾，入殿歌舞，與後宮觀之，以為喜樂。擯 斥近臣，多所猜忌。又吝於財，略無賜與。恐群臣規諫，不得 行己之志，常遣左右密伺察之，動止所為，莫不鈔錄，小有乘 違，輒加其罪。自公卿已下，皆被楚撻，其間誅戮黜免者，不 可勝言。每笞捶人，皆以百二十為度，名曰天杖。宮人內職亦 如之。后妃嬪御，雖被寵嬖，亦多被杖背。於是內外恐懼，人 不自安，皆求苟免，莫有固志，重足累息，以逮於終。

shǐ chén yuē: gāo zǔ shí sì zǐ zhī fēi cái, gù zōng shí zhī zhì zhòng, zhì ài tóng yú jìn wǔ, zé zhé yì yú sòng xuān. dàn yù wēi zhī yǐ jiǎ chǔ, qī zhī yú chéng sù, yì fāng zhī jiào, qǐ ruò shì hū. zú shǐ hūn nüè jūn lín, jiān huí sì dú, shàn wú xiǎo ér bì qì, è wú dà ér fú wèi. qióng nán shān zhī jiǎn, wèi zú shū qí guò jǐn dōng guān zhī bǐ, bù néng jì qí zuì. rán yóu huò quán shǒu lǐng, jí zi ér wáng, xìng zāi.
史臣曰：高祖識嗣子之非才，顧宗祏之至重，滯愛同於晉 武，則哲異於宋宣。但欲威之以檟楚，期之於懲肅，義方之教， 豈若是乎。卒使昏虐君臨，奸回肆毒，善無小而必棄，惡無大 而弗為。窮南山之簡，未足書其過；盡東觀之筆，不能記其罪。 然猶獲全首領，及子而亡，幸哉。