míng dì
明帝

shì zōng míng huáng dì huì yù, xiǎo míng tǒng wàn tū, tài zǔ zhǎng zi yě. mǔ yuē yáo fū rén, yǒng xī sān nián, tài zǔ lín xià zhōu, shēng dì yú tǒng wàn chéng, yīn yǐ míng yān. dà tǒng shí sì nián, fēng níng dōu jùn gōng. shí liù nián, xíng huá zhōu shì. xún bài kāi fǔ yí tóng sān sī yí zhōu zhū jūn shì yí zhōu cì shǐ. wèi gōng dì sān nián, shòu dà jiāng jūn, zhèn lǒng yòu. xiào mǐn dì jiàn zuò, jìn wèi zhù guó, zhuǎn qí zhōu zhū jūn shì qí zhōu cì shǐ. zhì yǒu měi zhèng, lí mín huái zhī.
世宗明皇帝諱毓，小名統萬突，太祖長子也。母曰姚夫人， 永熙三年，太祖臨夏州，生帝於統萬城，因以名焉。大統十四 年，封寧都郡公。十六年，行華州事。尋拜開府儀同三司、宜 州諸軍事、宜州刺史。魏恭帝三年，授大將軍，鎮隴右。孝閔 帝踐阼，進位柱國，轉岐州諸軍事、岐州刺史。治有美政，黎 民懷之。

jí xiào mǐn dì fèi, jìn gōng hù qiǎn shǐ yíng dì yú qí zhōu. qiū jiǔ yuè guǐ hài, zhì jīng shī, zhǐ yú jiù dǐ. jiǎ zǐ, qún chén shàng biǎo quàn jìn, bèi fǎ jià fèng yíng. dì gù ràng, qún chén gù qǐng, shì rì, jí tiān wáng wèi, dà shè tiān xià.
及孝閔帝廢，晉公護遣使迎帝於岐州。秋九月癸亥，至京 師，止於舊邸。甲子，群臣上表勸進，備法駕奉迎。帝固讓， 群臣固請，是日，即天王位，大赦天下。

yǐ chǒu, cháo qún chén yú yán shòu diàn.
乙丑，朝群臣於延壽殿。

dōng shí yuè guǐ yǒu, tài shī zhào guó gōng lǐ bì hōng. jǐ mǎo, yǐ dà jiāng jūn chāng píng gōng wèi chí gāng wèi zhù guó.
冬十月癸酉，太師、趙國公李弼薨。己卯，以大將軍、昌 平公尉遲綱為柱國。

yǐ yǒu, cí yuán qiū. bǐng xū, cí fāng qiū. jiǎ wǔ, cí tài shè. zhù guó yáng píng gōng lǐ yuǎn cì sǐ. shì yuè, liáng xiāng chén bà xiān fèi qí zhǔ xiāo fāng zhì ér zì lì, shì wèi chén wǔ dì.
乙酉，祠圓丘。丙戌，祠方丘。甲午，祠太社。柱國、陽 平公李遠賜死。是月，梁相陳霸先廢其主蕭方智而自立，是為 陳武帝。

shí yī yuè gēng zǐ, cí tài miào. dīng wèi, cí yuán qiū. dīng sì, zhào yuē : dì wáng zhī dào, yǐ kuān rén wèi dà. wèi zhèng zhū yǒu qīng fàn wèi zhì zhòng zuì jí zhū cūn mín yī jiā yǒu fàn nǎi jí shù jiā ér bèi yuǎn pèi zhě, bìng yí fàng hái.
十一月庚子，祠太廟。丁未，祠圓丘。丁巳，詔曰 ：「帝王之道，以寬仁為大。魏政諸有輕犯未至重罪、及諸村民一家 有犯乃及數家而被遠配者，並宜放還。」

shí èr yuè gēng wǔ, yè chéng líng. guǐ yǒu, hái gōng. gēng chén, yǐ dà jiāng jūn fǔ chéng gōng yōng wèi zhù guó. wù zǐ, shè zhǎng ān jiàn qiú. jiǎ wǔ, zhào yuē : shàn rén zhī hòu, yóu lěi shì huò yòu, kuàng wèi shì yǐ dé ràng dài zhōng, qǐ róng bù jiā yǐn xù. yuán shì zǐ nǚ zì zuò zhào guì děng shì yǐ lái, suǒ yǒu méi rù wèi guān kǒu zhě, xī yí fàng miǎn. èr nián chūn zhēng yuè yǐ wèi, yǐ dà zhǒng zǎi jìn gōng hù wèi tài shī. xīn hài, qīn gēng jí tián. guǐ chǒu, lì wáng hòu dú gū shì. dīng sì, yōng zhōu zhì shí èr jùn. yòu yú hé dōng zhì pú zhōu, hé běi zhì yú zhōu, hóng nóng zhì shǎn zhōu, zhèng píng zhì jiàng zhōu, yí yáng zhì xióng zhōu, shào jùn zhì shào zhōu.
十二月庚午，謁成陵。癸酉，還宮。庚辰，以大將軍、輔 城公邕為柱國。戊子，赦長安見囚。甲午，詔曰 ：「善人之後， 猶累世獲宥，況魏氏以德讓代終，豈容不加隱恤。元氏子女自 坐趙貴等事以來，所有沒入為官口者，悉宜放免。」 二年春正月乙未，以大冢宰、晉公護為太師。辛亥，親耕 籍田。癸丑，立王后獨孤氏。丁巳，雍州置十二郡。又於河東 置蒲州，河北置虞州，弘農置陝州，正平置絳州，宜陽置熊州， 邵郡置邵州。

èr yuè guǐ wèi, zhào yuē : wáng zhě zhī zǎi mín yě, mò bù tóng sì hǎi, yī yuǎn jìn, wèi fù mǔ ér zi zhī.
二月癸未，詔曰 ：「王者之宰民也，莫不同四海，一遠近， 為父母而子之。

yī wù shī suǒ, ruò nà yú huáng. zéi zhī jìng tǔ, běn tóng dà huà, wǎng yīn shí nán, zhì zǔ dōng xī. suì shǐ jiāng yì zhī jiān, hù xiāng chāo lüè. xìng yán jí cǐ, liáng kě āi shāng. zì yuán nián yǐ lái, yǒu bèi lüè rù zéi zhě, xī kě fàng miǎn.
一物失所，若納於隍。賊之境土，本同大化，往因時難， 致阻東西。遂使疆埸之間，互相抄掠。興言及此，良可哀傷。 自元年以來，有被掠入賊者，悉可放免。」

zì dōng bù yǔ, zhì yú shì yuè fāng dà xuě.
自冬不雨，至於是月方大雪。

sān yuè jiǎ wǔ, qí běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán jǔ zhōu lái fù, qiǎn zhù guó gāo yáng gōng dá xī wǔ yǔ dà jiāng jūn yáng zhōng lǜ zhòng yíng zhī. gǎi yōng zhōu cì shǐ wèi yōng zhōu mù, jīng zhào jùn shǒu wèi jīng zhào yǐn. yǐ guǎng yè xiū chéng èr jùn zhì kāng zhōu, jiā lú jùn zhì wén zhōu. wù shēn, zhǎng ān xiàn bái què. gēng shēn, zhào yuē : sān shí liù guó, jiǔ shí jiǔ xìng, zì wèi shì nán xǐ, jiē chēng hé nán zhī mín. jīn zhōu shì jì dōu guān zhōng, yí gǎi chēng jīng zhào rén. xià sì yuè jǐ sì, yǐ tài shī jìn gōng hù wèi yōng zhōu mù. gēng wǔ, yíng huò rù xuān yuán. xīn wèi, jiàng sǐ zuì yī děng, wǔ suì xíng yǐ xià jiē yuán zhī. jiǎ xū, wáng hòu dú gū shì bēng. jiǎ shēn, zàng jìng hòu.
三月甲午，齊北豫州刺史司馬消難舉州來附，遣柱國、高 陽公達奚武與大將軍楊忠率眾迎之。改雍州刺史為雍州牧，京 兆郡守為京兆尹。以廣業、修城二郡置康州，葭蘆郡置文州。 戊申，長安獻白雀。庚申，詔曰 ：「三十六國，九十九姓，自 魏氏南徙，皆稱河南之民。今周室既都關中，宜改稱京兆人。」 夏四月己巳，以太師、晉公護為雍州牧。庚午，熒惑入軒 轅。辛未，降死罪一等，五歲刑已下皆原之。甲戌，王后獨孤 氏崩。甲申，葬敬後。

wǔ yuè yǐ wèi, yǐ dà sī kōng liáng guó gōng hóu mò chén chóng wèi dà zōng bó.
五月乙未，以大司空、梁國公侯莫陳崇為大宗伯。

liù yuè guǐ hài, xiàn dā qiǎn shǐ xiàn fāng wù. jǐ sì, bǎn shòu gāo nián cì shǐ shǒu lìng, xù guān guǎ gū dú gè yǒu chà. fēn zhǎng ān wèi wàn nián xiàn, bìng zhì jīng chéng. xīn wèi, xìng kūn míng chí. rén shēn, zhǎng ān xiàn bái wū. qiǎn shǐ fēn háng zhōu jùn, lǐ qiú tú, chá fēng sú, yǎn gé mái zì.
六月癸亥，獻噠遣使獻方物。己巳，板授高年刺史、守、 令，恤鰥寡孤獨各有差。分長安為萬年縣，並治京城。辛未， 幸昆明池。壬申，長安獻白烏。遣使分行州郡，理囚徒，察風 俗，掩骼埋胔。

qiū qī yuè jiǎ wǔ, qiǎn zhù guó níng shǔ gōng wèi chí jiǒng lǜ zhòng yú hé nán zhù ān lè chéng. bǐng shēn, shùn yáng xiàn sān zú wū.
秋七月甲午，遣柱國、寧蜀公尉遲迥率眾於河南筑安樂城。 丙申，順陽獻三足烏。

bā yuè jiǎ zǐ, qún chén shàng biǎo chēng qìng. zhào yuē : fū tiān bù ài bǎo, dì chēng biǎo ruì, mò bù wēi fèng cháo gé, tú lóng yuè zhǎo, qǐ zhí rì yuè zhū lián, fēng yǔ yù zhú. shì yǐ gōu mìng jué yuē wáng zhě zhì xiào zé chū, yuán mìng bāo yuē rén jūn zhì zhì suǒ yǒu. yú shùn zhēng zhēng, lái zī yì zhǐ zhōu wén yì yì, xiáng cǐ líng qín. wén kǎo zhì dé xià tán, yí rén yuán bèi, yuǎn fú qiān zài, jiàng sī sān zú. jiāng shǐ sān fāng guī běn, jiǔ zhōu xī dìng. wéi cǐ dà tǐ, jǐng fú zài mín. yǔ ān gǎn ràng zōng miào zhī shàn, fú xuān dà huì. kě dà shè tiān xià, wén wǔ guān pǔ jìn èr jí.
八月甲子，群臣上表稱慶。詔曰 ：「夫天不愛寶，地稱表 瑞，莫不威鳳巢閣，圖龍躍沼，豈直日月珠連，風雨玉燭。是 以鈎命決曰「王者至孝則出」，元命苞曰「人君至治所有」。虞 舜烝烝，來茲異趾；周文翼翼，翔此靈禽。文考至德下覃，遺 仁爰被，遠符千載，降斯三足。將使三方歸本，九州翕定。惟 此大體，景福在民。予安敢讓宗廟之善，弗宣大惠。可大赦天 下，文武官普進二級。」

jiǔ yuè xīn mǎo, yǐ dà jiāng jūn yáng zhōng dà jiāng jūn wáng xióng bìng wèi zhù guó. jiǎ chén, fēng shǎo shī yuán luó wèi hán guó gōng, yǐ shào wèi hòu. dīng wèi, xìng tóng zhōu. guò gù zhái, fù shī yuē : yù zhú diào qiū qì, jīn yú lì jiù gōng.
九月辛卯，以大將軍楊忠、大將軍王雄並為柱國。甲辰， 封少師元羅為韓國公，以紹魏後。丁未，幸同州。過故宅，賦 詩曰 ：「玉燭調秋氣，金輿歷舊宮。

hái rú guò bái shuǐ, gèng shì rù xīn fēng. shuāng tán zì wǎn jú, hán jǐng luò shū tóng. jǔ bēi yán gù lǎo, lìng wén gē dà fēng.
還如過白水，更似入新豐。霜潭漬晚菊，寒井落疏桐。舉 杯延故老，令聞歌大風。」

dōng shí yuè xīn yǒu, hái gōng. yǐ chǒu, qiǎn zhù guó wèi chí jiǒng zhèn lǒng yòu. zhǎng ān xiàn bái tù. shí èr yuè xīn yǒu, tū jué qiǎn shǐ xiàn fāng wù. guǐ hài, tài miào chéng. xīn sì, yǐ gōng chén láng yá zhēn xiàn gōng hè bá shèng děng shí sān rén pèi xiǎng tài zǔ miào tíng. rén wǔ, dà shè tiān xià.
冬十月辛酉，還宮。乙丑，遣柱國尉遲迥鎮隴右。長安獻 白兔。 十二月辛酉，突厥遣使獻方物。癸亥，太廟成。辛巳，以 功臣琅邪貞獻公賀拔勝等十三人配享太祖廟庭。壬午，大赦天 下。

wǔ chéng yuán nián chūn zhēng yuè jǐ yǒu, tài shī jìn gōng hù shàng biǎo guī zhèng, dì shǐ qīn lǎn wàn jī. jūn lǚ zhī shì, hù yóu zǒng yān. chū gǎi dū du zhū zhōu jūn shì wèi zǒng guǎn. bǐng chén, fēng dà jiāng jūn zhāng wǔ xiào gōng dǎo zi liàng wèi yǒng chāng gōng, yì wèi xī yáng gōng.
武成元年春正月己酉，太師、晉公護上表歸政，帝始親覽 萬機。軍旅之事，護猶總焉。初改都督諸州軍事為總管。丙辰， 封大將軍、章武孝公導子亮為永昌公，翼為西陽公。

sān yuè guǐ sì, chén liù jūn, dì qīn huàn jiǎ zhòu, yíng tài bái yú dōng fāng. qín jùn gōng zhí zhèn pú zhōu. tǔ gǔ hún kòu biān, gēng xū, qiǎn dà sī mǎ bó líng gōng hè lán xiáng lǜ zhòng tǎo zhī. sì yuè wù wǔ, wǔ dāng jùn xiàn chì wū. jiǎ xū, yún. qín zhōu xiàn bái mǎ zhū liè. wǔ yuè wù zǐ, zhào yuē : huáng wáng zhī jī bù yī, yīn gé zhī dào yǐ shū, mò bù bō bā zhèng yǐ chéng wù, zhào sān yuán ér wèi jì. shì yǐ róng chéng chuàng dìng yú xuān yuán, xī hé qīn ruò yú táng shì, hóng fàn jiǔ chóu, dà hóng wǔ fǎ. yì yuē : zé zhōng yǒu huǒ, gé, jūn zi yǐ zhì lì míng shí. gù lì zhī wèi yì dà yǐ . dàn hū wēi chéng xiàng, xiàng jí zé chà fēn jī mìng shí, shí jī sī chuǎn. kāi pì zhì yú huò lín, èr bǎi qī shí liù wàn suì, guǐ dù tuī yí, yú fēn yíng suō, nán zhèng wú wén, chóu rén mí jì. shǔ wǎng hán lái, lǐ guāi yōu xù, jìng shòu mín shí, hé qí jī miù. xī hàn shì bā jùn luò xià hóng shàn zhì lì, yún hòu bā bǎi suì, dāng yǒu shèng rén dìng zhī. zì huǒ xíng zhì jīn, mù dé yīng qí yùn yǐ, zhèn hé ràng yān. kě mìng yǒu sī, bàng jī liù lì, yǎng guān qī yào, bó tuī gǔ jīn, zào wǒ zhōu lì, liàng dìng yǐ wén. jǐ hài, tīng sòng yú zhèng wǔ diàn. xīn hài, yǐ dà zōng bó liáng guó gōng hóu mò chén chóng wèi dà sī tú, dà sī kòu gāo yáng gōng dá xī wǔ wèi dà zōng bó, wǔ yáng gōng dòu lú níng wèi dà sī kòu, zhù guó fǔ chéng gōng yōng wèi dà sī kōng. yǐ mǎo, zhào yuē : bǐ lǚ yǒu jiū fā guān sī shè qián shì. cǐ suī yì zài jí è, dàn xiān wáng zhì sì shěng zhī dào, lìng tiān xià zì xīn, ruò yòu tuī wèn, zì xīn hé yóu zāi. rú cǐ zhī tú, yǒu sī wù wèi tuī jiū. wéi kù jiù cāng lǐn yǔ hǎi nèi suǒ gòng, hàn dì yǒu yún zhèn wèi tiān xià shǒu cái ěr . ruò yǒu qīn dào gōng jiā cái chù qián sù zhě, wèi cháo zhī shì, nián yuè jì yuǎn, yī bù xū wèn. zì zhōu yǒu tiān xià yǐ lái, suī jīng shè yòu, ér shì jī kě zhī zhě, yǒu sī yí jí tuī qióng. dé shí zhī rì, dàn miǎn qí zuì, zhēng bèi rú fǎ . hè lán xiáng gōng bá táo yáng hóng hé èr chéng, tǔ gǔ hún dùn zǒu. rùn yuè gēng shēn, gāo chāng qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
三月癸巳，陳六軍，帝親擐甲冑，迎太白於東方。秦郡公 直鎮蒲州。吐谷渾寇邊，庚戌，遣大司馬、博陵公賀蘭祥率眾 討之。 四月戊午，武當郡獻赤烏。甲戌，雲。秦州獻白馬朱鬣。 五月戊子，詔曰 ：「皇王之跡不一，因革之道已殊，莫不 播八政以成物，兆三元而為紀。是以容成創定於軒轅，羲和欽 若於唐世，鴻範九疇，大弘五法。易曰 ：「澤中有火，革，君 子以治歷明時。」故歷之為義大矣 。但忽微成象，象極則差； 分積命時，時積斯舛。開闢至於獲麟，二百七十六萬歲，晷度 推移，余分盈縮，南正無聞，疇人靡記。暑往寒來，理乖攸序， 敬授民時，何其積謬。昔漢世巴郡洛下閎善治歷，雲後八百歲， 當有聖人定之。自火行至今，木德應其運矣，朕何讓焉。可命 有司，傍稽六歷，仰觀七曜，博推古今，造我周曆，量定以聞。」 己亥，聽訟於正武殿。辛亥，以大宗伯、梁國公侯莫陳崇 為大司徒，大司寇、高陽公達奚武為大宗伯，武陽公豆盧寧為 大司寇，柱國、輔城公邕為大司空。乙卯，詔曰 ：「比屢有糾 發官司赦前事。此雖意在疾惡，但先王制肆眚之道，令天下自 新，若又推問，自新何由哉。如此之徒，有司勿為推究。惟庫 廄倉廩與海內所共，漢帝有雲「朕為天下守財耳 」。若有侵盜 公家財畜錢粟者，魏朝之事，年月既遠，一不須問。自周有天 下以來，雖經赦宥，而事跡可知者，有司宜即推窮。得實之日， 但免其罪，征備如法 。」賀蘭祥攻拔洮陽、洪和二城，吐谷渾 遁走。 閏月庚申，高昌遣使獻方物。

liù yuè wù zǐ, dà yǔ lín. zhào yuē : xī táng zī sì yuè, yīn gào liù shěng, dǔ zāi xìng jù, xián zhì shí yōng.
六月戊子，大雨霖。詔曰 ：「昔唐咨四岳，殷告六眚，睹 災興懼，咸寘時雍。

zhèn fǔ yùn yīng tú, zuò mín fù mǔ, fú gǎn dài huāng, yǐ qiú mín mò. ér lín yǔ zuò lì, hài mài shāng miáo, tuí wū piào yuán, jì yú hūn diàn. liàng zhèn bù dé, cāng shēng hé jiù. xíng zhèng suǒ shī, wǎng shí jué yóu. gōng qīng dài fū shì yuán jí mù shǒu lí shù děng, jīn yí gè shàng fēng shì, dǎng yán jí jiàn, wǎng yǒu suǒ huì. zhèn jiāng lǎn chá, yǐ dá tiān qiǎn. qí zāo shuǐ zhě, yǒu sī kě shí xún jiǎn, tiáo liè yǐ wén. gēng zǐ, zhào yuē: yǐng chuān cóng wǒ, shì yuē yuán xūn wú wàng fù chéng, shí qǐ wáng yè. wén kǎo shǔ tiān dì cǎo mèi, zào huà quán yú, zhěng bǐ héng liú, kuāng zī tuí yùn. lài yīng xián jǐn lì, wén wǔ tóng xīn, yì zàn dà gōng, kè lóng dì yè. ér bèi jiān zhí ruì, zhì fēng mù yǔ, yǒng yán chóu xī, liáng yòng wǔ rán.
朕撫運應圖，作民父母，弗敢怠荒，以求民瘼。而霖雨作 沴，害麥傷苗，隤屋漂垣，洎於昏墊。諒朕不德，蒼生何咎。 刑政所失，罔識厥由。公卿大夫士爰及牧守黎庶等，今宜各上 封事，讜言極諫，罔有所諱。朕將覽察，以答天譴。其遭水者， 有司可時巡檢，條列以聞。」庚子，詔曰：「潁川從我，是曰元 勛；無忘父城，實起王業。文考屬天地草昧，造化權輿，拯彼 橫流，匡茲頹運。賴英賢盡力，文武同心，翼贊大功，克隆帝 業。而被堅執銳，櫛風沐雨，永言疇昔，良用憮然。

zhì ruò gōng chéng míng suì, jiàn guó pōu fú, yǔ wéi xiū yě. qí yǒu zhì sǐ wáng shì, qī zi wú guī zhě, zhèn shén shāng zhī.
至若功成名遂，建國剖符，予惟休也。其有致死王事，妻 子無歸者，朕甚傷之。

fán shì cóng xiān wáng xiàng xià zhōu, fā xià zhōu cóng lái, jiàn zài jí hōng wáng zhě, bìng liàng cì qián bó, chēng zhèn yì yān . shì yuè, chén wǔ dì hōng, xiōng zi qiàn lì, shì wèi wén dì.
凡是從先王向夏州，發夏州從來，見在及薨亡者，並量賜 錢帛，稱朕意焉 。」是月，陳武帝薨，兄子蒨立，是謂文帝。

qiū bā yuè jǐ hài, gǎi tiān wáng chēng huáng dì, zhuī zūn wén wáng wèi dì, dà shè gǎi yuán. rén zǐ, yǐ dà jiāng jūn ān chéng gōng xiàn wèi yì zhōu zǒng guǎn. guǐ chǒu, zēng yù zhèng sì rén, wèi shàng dài fū.
秋八月己亥，改天王稱皇帝，追尊文王為帝，大赦改元。 壬子，以大將軍、安城公憲為益州總管。癸丑，增御正四人， 位上大夫。

jiǔ yuè yǐ mǎo, yǐ dà jiāng jūn tiān shuǐ gōng guǎng wèi liáng zhōu zǒng guǎn. xīn wèi, jìn fēng fǔ chéng gōng yōng wèi lǔ guó gōng, ān chéng gōng xiàn wèi qí guó gōng, qín jùn gōng zhí wèi wèi guó gōng, zhèng píng gōng zhāo wèi zhào guó gōng. fēng huáng dì jiǎn wèi qiào guó gōng, chún wèi chén guó gōng, shèng wèi yuè guó gōng, dá wèi dài guó gōng, tōng wèi jì guó gōng, yōu wèi téng guó gōng. jìn fēng tiān shuǐ gōng guǎng wèi cài guó gōng, gāo yáng gōng dá xī wǔ wèi zhèng guó gōng, wǔ yáng gōng dòu lú níng wèi chǔ guó gōng, bó líng gōng hè lán xiáng wèi liáng guó gōng, níng shǔ gōng wèi chí jiǒng wèi shǔ guó gōng, huà zhèng gōng yǔ wén guì wèi xǔ guó gōng, chén liú gōng yáng zhōng wèi suí suí guó gōng , chāng píng gōng wèi chí gāng wèi wú guó gōng, wǔ wēi gōng wáng xióng wèi yōng guó gōng. yì gè wàn hù.
九月乙卯，以大將軍、天水公廣為梁州總管。辛未，進封 輔城公邕為魯國公，安城公憲為齊國公，秦郡公直為衛國公， 正平公招為趙國公。封皇弟儉為譙國公，純為陳國公，盛為越 國公，達為代國公，通為冀國公，逌為滕國公。進封天水公廣 為蔡國公，高陽公達奚武為鄭國公，武陽公豆盧寧為楚國公， 博陵公賀蘭祥為涼國公，寧蜀公尉遲迥為蜀國公，化政公宇文 貴為許國公，陳留公楊忠為（隋）〔隨〕國公 ，昌平公尉遲綱 為吳國公，武威公王雄為庸國公。邑各萬戶。

dōng shí yuè jiǎ wǔ, yǐ zhù guó wú guó gōng wèi chí gāng wèi jīng zhōu zǒng guǎn. shì yuè, qí wén xuān dì hōng, zi yīn sì lì. yǐ zhù guó shǔ guó gōng wèi chí jiǒng wèi qín zhōu zǒng guǎn. èr nián chūn zhēng yuè guǐ chǒu shuò, dà huì qún chén yú zǐ jí diàn, shǐ yòng bǎi xì yān.
冬十月甲午，以柱國、吳國公尉遲綱為涇州總管。是月， 齊文宣帝薨，子殷嗣立。以柱國、蜀國公尉遲迥為秦州總管。 二年春正月癸丑朔，大會群臣於紫極殿，始用百戲焉。

sān yuè xīn yǒu, zhòng yáng gé chéng, huì qún gōng liè jiāng qīng dài fū jí tū jué shǐ zhě yú fāng lín yuán, cì qián bó gè yǒu chà.
三月辛酉，重陽閣成，會群公列將卿大夫及突厥使者於芳 林園，賜錢帛各有差。

xià sì yuè, dì yīn shí yù dú. gēng zǐ, dà jiàn. zhào yuē:
夏四月，帝因食遇毒。庚子，大漸。詔曰：

rén shēng tiān dì zhī jiān, bǐng wǔ cháng zhī qì, tiān dì yǒu qióng yǐ, wǔ cháng yǒu tuī yí, rén ān dé zhǎng zài.
人生天地之間，稟五常之氣，天地有窮已，五常有推移， 人安得長在。

shì yǐ shēng ér yǒu sǐ zhě, wù lǐ zhī bì rán. chù bì rán zhī lǐ, xiū duǎn zhī jiān, hé zú duō hèn. zhèn suī bù dé, xìng hǎo diǎn fén, pī lǎn shèng xián yú lùn, wèi cháng bù yǐ cǐ zì xiǎo. jīn nǎi mìng yě, fū fù hé yán. zhū gōng jí zài cháo qīng dài fū shì, jūn zhōng dà xiǎo dū jiāng jūn rén děng, bìng lì xūn xiào, jī yǒu nián zài, fǔ yì tài zǔ, chéng wǒ zhōu jiā. jīn zhèn zuǎn chéng dà yè, chù wàn chéng zhī shàng, cǐ nǎi shàng bù fù tài zǔ, xià bù fù zhèn gōng, zhèn dé qǐ shǒu qǐ zú, cóng xiān dì yú dì xià, shí wú hèn yú xīn yǐ. suǒ kě hèn zhě, zhèn xiǎng dà wèi, kě wèi sì nián yǐ, bù néng shǐ zhèng huà xún lǐ, lí shù fēng zú, jiǔ zhōu wèi yī, èr fāng yóu gěng, gù cǐ huái hèn, mù yòng bù míng. wéi jì rén xiōng zhǒng zǎi, jì zhèn xiān zhèng xiān fù gōng qīng dà chén děng, xié hé wèi xīn, miǎn lì xiāng quàn, wù wàng tài zǔ yí zhì, tí qiè hòu rén, zhèn suī méi jiǔ quán, xíng tǐ bù xiǔ.
是以生而有死者，物理之必然。處必然之理，修短之間， 何足多恨。朕雖不德，性好典墳，披覽聖賢餘論，未嘗不以此 自曉。今乃命也，夫復何言。諸公及在朝卿大夫士，軍中大小 督將、軍〔人〕等，並立勛效，積有年載，輔翼太祖，成我周 家。今朕纘承大業，處萬乘之上，此乃上不負太祖，下不負朕 躬，朕得啟手啟足，從先帝於地下，實無恨於心矣。所可恨者， 朕享大位，可謂四年矣，不能使政化循理，黎庶豐足，九州未 一，二方猶梗，顧此懷恨，目用不瞑。唯冀仁兄冢宰，洎朕先 正、先父、公卿大臣等，協和為心，勉力相勸，勿忘太祖遺志， 提挈後人，朕雖沒九泉，形體不朽。

jīn dà wèi xū kuàng, shè jì wú zhǔ. zhèn ér yòu zhì, wèi kān dāng guó. lǔ guó gōng yōng, zhèn zhī jiè dì, kuān rén dà dù, hǎi nèi gòng wén, néng hóng wǒ zhōu jiā, bì cǐ zi yě. fū rén guì yǒu shǐ zhōng, gōng děng shì tài zǔ, fǔ zhèn gōng, kě wèi yǒu shǐ yǐ, ruò kè niàn shì dào jiān nán, fǔ yōng yǐ zhǔ tiān xià zhě, kě wèi yǒu zhōng yǐ. āi sǐ shì shēng, rén chén dà jié, gōng děng sī niàn cǐ yán, lìng wàn dài chēng tàn.
今大位虛曠，社稷無主。朕兒幼稚，未堪當國。魯國公邕， 朕之介弟，寬仁大度，海內共聞，能弘我周家，必此子也。夫 人貴有始終，公等事太祖，輔朕躬，可謂有始矣，若克念世道 艱難，輔邕以主天下者，可謂有終矣。哀死事生，人臣大節， 公等思念此言，令萬代稱嘆。

zhèn bǐng shēng jiǎn sù, fēi néng lì xíng fěi bó, měi qǐn dà bù zhī bèi, fú dà bó zhī yī, fán shì qì yòng, jiē wú diāo kè. shēn zhōng zhī rì, qǐ róng wéi qì cǐ hǎo. sàng shì suǒ xū, wù cóng jiǎn yuē, liǎn yǐ shí fú, wù shǐ yǒu jīn yù zhī shì. ruò yǐ lǐ bù kě què, jiē lìng yòng wǎ. xiǎo liǎn qì, qī rì kū. wén wǔ bǎi guān gè quán pì shuāi má, qiě yǐ sù fú cóng shì. zàng rì, xuǎn zé bù máo zhī dì, yīn dì shì wèi fén, wù fēng wù shù. qiě hòu zàng shāng shēng, shèng rén suǒ jiè, zhèn jì fú yīng shèng rén zhī jiào, ān gǎn wéi zhī. fán bǎi guān sī, wù yì zhèn cǐ yì. sì fāng zhōu zhèn shǐ dào, gè lìng sān rì kū, kū qì, xī quán pì xiōng fú, hái yǐ sù fú cóng shì, dài dà lì chú. fēi yǒu hū zhào, gè àn bù zì shǒu, bù dé zhé bēn fù què tíng. lǐ yǒu tōng sāi suí shí zhī yì, zàng qì, nèi wài xī chú fú cóng jí. sān nián zhī nèi, wù jìn hūn qǔ, yǐn shí yī lìng rú píng cháng yě.
朕稟生儉素，非能力行菲薄，每寢大布之被，服大帛之衣， 凡是器用，皆無雕刻。身終之日，豈容違棄此好。喪事所須， 務從儉約，斂以時服，勿使有金玉之飾。若以禮不可闕，皆令 用瓦。小斂訖，七日哭。文武百官各權辟衰麻，且以素服從事。 葬日，選擇不毛之地，因地勢為墳，勿封勿樹。且厚葬傷生， 聖人所誡，朕既服膺聖人之教，安敢違之。凡百官司，勿異朕 此意。四方州鎮使到，各令三日哭，哭訖，悉權辟凶服，還以 素服從事，待大例除。非有呼召，各按部自守，不得輒奔赴闕 庭。禮有通塞隨時之義，葬訖，內外悉除服從吉。三年之內， 勿禁婚娶，飲食一令如平常也。

shí shì yīn wěi, bìng kùn xīn luàn, zhǐ néng jí cǐ. rú qí shì yǒu bù jǐn, zhǔn cǐ yǐ lèi wèi duàn. sǐ ér jìn sī, gǔ rén yǒu zhī. zhèn jīn rěn sǐ, shū cǐ huái bào.
時事殷猥，病困心亂，止能及此。如其事有不盡，准此以 類為斷。死而近思，古人有之。朕今忍死，書此懷抱。

qí zhào jí dì kǒu shòu yě. xīn chǒu, bēng yú yán shòu diàn, shí nián èr shí qī, shì yuē míng huáng dì, miào chēng shì zōng. wǔ yuè xīn wèi, zàng yú zhāo líng.
其詔即帝口授也。辛丑，崩於延壽殿，時年二十七，諡曰 明皇帝，廟稱世宗。五月辛未，葬於昭陵。

dì kuān míng rén hòu, dūn mù jiǔ zú, yǒu jūn rén zhī liàng. yòu ér hǎo xué, bó lǎn qún shū, shàn shǔ wén, cí cǎi wēn lì. jí jí wèi, jí gōng qīng yǐ xià yǒu wén xué zhě bā shí yú rén yú lín zhǐ diàn, kān xiào jīng shǐ. yòu jùn cǎi zhòng shū, zì xī nóng yǐ lái, qì yú wèi mò, xù wèi shì pǔ, fán wǔ bǎi juǎn yún. suǒ zhe wén zhāng shí juǎn.
帝寬明仁厚，敦睦九族，有君人之量。幼而好學，博覽群 書，善屬文，詞彩溫麗。及即位，集公卿已下有文學者八十餘 人於麟趾殿，刊校經史。又捃采眾書，自羲、農以來，訖於魏 末，敘為世譜，凡五百捲雲。所着文章十卷。

shǐ chén yuē: shì zōng kuān rén yuǎn dù, ruì zhé bó wén. chù dài dǐ zhī zūn, shí wén zhāo zhī zhǎng. bào zī yǐ biàn, lóng dé yóu qián, ér bǎi pì qīng xīn, wàn fāng zhù yì. jí hū yíng xuān chù hè, rù zuǎn dà zōng, ér lǐ mào gōng chén, dūn mù jiǔ zú, lǜ yóu gōng jiǎn, chóng shàng wén rú, wěi wěi yān qí yǒu jūn rén zhī dé zhě yǐ. shǐ zé quán chén zhuān zhì, zhèng chū sī mén zhōng nǎi zhèn dú qián jiā, xiǎng nián bù yǒng. xī zāi!
史臣曰：世宗寬仁遠度，叡哲博聞。處代邸之尊，實文昭 之長。豹姿已變，龍德猶潛，而百辟傾心，萬方注意。及乎迎 宣黜賀，入纂大宗，而禮貌功臣，敦睦九族，率由恭儉，崇尚 文儒，亹亹焉其有君人之德者矣。始則權臣專制，政出私門； 終乃鴆毒潛加，享年不永。惜哉！