wén dì shàng
文帝上

tài zǔ wén huáng dì xìng yǔ wén shì, huì tài, zì hēi tǎ, dài wǔ chuān rén yě. qí xiān chū zì yán dì shén nóng shì, wèi huáng dì suǒ miè, zi sūn dùn jū shuò yě. yǒu gé wū tú zhě, xióng wǔ duō suàn lüè, xiān bēi mù zhī, fèng yǐ wèi zhǔ, suì zǒng shí èr bù luò, shì wèi dà rén. qí hòu yuē pǔ huí, yīn shòu dé yù xǐ sān niǔ, yǒu wén yuē huáng dì xǐ, pǔ huí xīn yì zhī, yǐ wèi tiān shòu. qí sú wèi tiān yuē yǔ, wèi jūn yuē wén, yīn hào yǔ wén guó, bìng yǐ wèi shì yān.
太祖文皇帝姓宇文氏，諱泰，字黑獺，代武川人也。其先 出自炎帝神農氏，為黃帝所滅，子孫遯居朔野。有葛烏菟者， 雄武多算略，鮮卑慕之，奉以為主，遂總十二部落，世為大人。 其後曰普回，因狩得玉璽三紐，有文曰皇帝璽，普回心異之， 以為天授。其俗謂天曰宇，謂君曰文，因號宇文國，並以為氏 焉。

pǔ huí zi mò nà, zì yīn shān nán xǐ, shǐ jū liáo xī, shì yuē xiàn hóu, wèi wèi jiù shēng zhī guó. jiǔ shì zhì hóu dòu guī, wèi mù róng huǎng suǒ miè. qí zǐ líng shì yàn, bài fù mǎ dū wèi, fēng xuán tú gōng. wèi dào wǔ jiāng gōng zhōng shān, líng cóng mù róng bǎo yù zhī. bǎo bài, líng lǜ jiǎ qí wǔ bǎi guī wèi, bài dōu mù zhǔ, cì jué ān dìng hóu. tiān xìng chū, xǐ háo jié yú dài dōu, líng suí lì qiān wǔ chuān yān. líng shēng xì, xì shēng tāo, bìng yǐ wǔ lüè chēng. tāo shēng gōng. gōng rèn yǒu xiá yǒu qì gàn. zhèng guāng mò, wò yě zhèn rén pò liù hàn bá líng zuò luàn, yuǎn jìn duō yīng zhī. qí wěi shǔ wáng wèi kě gū tú dǎng zuì shèng, gōng nǎi jiū hé xiāng lǐ zhǎn kě gū, qí zhòng nǎi sàn. hòu bì dì zhōng shān, suì xiàn yú xiān yú xiū lǐ. xiū lǐ lìng gōng hái tǒng qí bù zhòng. hòu wèi dìng zhōu jūn suǒ pò, mò yú zhèn. wǔ chéng chū, zhuī zūn yuē dé huáng dì. tài zǔ, dé huáng dì zhī shǎo zǐ yě. mǔ yuē wáng shì, yùn wǔ yuè, yè mèng bào zi shēng tiān, cái bù zhì ér zhǐ.
普回子莫那，自陰山南徙，始居遼西，是曰獻侯，為魏舅 生之國。九世至侯豆歸，為慕容晃所滅。其子陵仕燕，拜駙馬 都尉，封玄菟公。魏道武將攻中山，陵從慕容寶御之。寶敗， 陵率甲騎五百歸魏，拜都牧主，賜爵安定侯。天興初，徙豪傑 於代都，陵隨例遷武川焉。陵生系，系生韜，並以武略稱。韜 生肱。 肱任有俠有氣干。正光末，沃野鎮人破六汗拔陵作亂，遠 近多應之。其偽署王衛可孤徒黨最盛，肱乃糾合鄉里斬可孤， 其眾乃散。後避地中山，遂陷於鮮于修禮。修禮令肱還統其部 眾。後為定州軍所破，歿於陣。武成初，追尊曰德皇帝。 太祖，德皇帝之少子也。母曰王氏，孕五月，夜夢抱子升 · 天，纔不至而止。

wù ér gào dé huáng dì, dé huáng dì xǐ yuē: suī bù zhì tiān, guì yì jí yǐ. shēng ér yǒu hēi qì rú gài, xià fù qí shēn. jí zhǎng, shēn zhǎng bā chǐ, fāng sǎng guǎng é, měi xū rán, fà zhǎng wěi dì, chuí shǒu guò xī, bèi yǒu hēi zǐ, wǎn zhuǎn ruò lóng pán zhī xíng, miàn yǒu zǐ guāng, rén wàng ér jìng wèi zhī. shǎo yǒu dà dù, bù shì jiā rén shēng yè, qīng cái hào shī, yǐ jiāo jié xián shì dài fū.
寤而告德皇帝，德皇帝喜曰：「雖不至天，貴亦極矣。」生 而有黑氣如蓋，下覆其身。及長，身長八尺，方顙廣額，美須 髯，髮長委地，垂手過膝，背有黑子，宛轉若龍盤之形，面有 紫光，人望而敬畏之。少有大度，不事家人生業，輕財好施， 以交結賢士大夫。

shǎo suí dé huáng dì zài xiān yú xiū lǐ jūn. jí gé róng shā xiū lǐ, tài zǔ shí nián shí bā, róng suì rèn yǐ jiāng shuài. tài zǔ zhī qí wú chéng, yǔ zhū xiōng móu yù táo bì, jì wèi xíng, huì ěr zhū róng qín gé róng, dìng hé běi, tài zǔ suí lì qiān jìn yáng. róng yǐ tài zǔ xiōng dì xióng jié, jù huò yì jǐ, suì tuō yǐ tā zuì, zhū tài zǔ dì sān xiōng luò shēng, fù yù hài tài zǔ. tài zǔ zì lǐ jiā yuān, cí zhǐ kāng kǎi, róng gǎn ér miǎn zhī, yì jiā jìng dài.
少隨德皇帝在鮮于修禮軍。及葛榮殺修禮，太祖時年十八， 榮遂任以將帥。太祖知其無成，與諸兄謀欲逃避，計未行，會 爾朱榮擒葛榮，定河北，太祖隨例遷晉陽。榮以太祖兄弟雄傑， 懼或異己，遂托以他罪，誅太祖第三兄洛生，復欲害太祖。太 祖自理家冤，辭旨慷慨，榮感而免之，益加敬待。

xiào chāng èr nián, yàn zhōu luàn, tài zǔ shǐ yǐ tǒng jūn cóng róng zhēng zhī. xiān shì, běi hǎi wáng hào bēn liáng, liáng rén lì wèi wèi zhǔ, lìng lǜ bīng rù luò. wèi xiào zhuāng dì chū jū hé nèi yǐ
孝昌二年，燕州亂，太祖始以統軍從榮征之。先是，北海 王顥奔梁，梁人立為魏主，令率兵入洛。魏孝莊帝出居河內以

bì zhī. róng qiǎn hè bá yuè tǎo hào, réng yíng xiào zhuāng dì.
避之。榮遣賀拔岳討顥，仍迎孝莊帝。

tài zǔ yǔ yuè yǒu jiù, nǎi yǐ bié jiāng cóng yuè. jí xiào zhuāng dì fǎn zhèng, yǐ gōng fēng níng dōu zi, yì sān bǎi hù, qiān zhèn yuǎn jiāng jūn bù bīng xiào wèi.
太祖與岳有舊，乃以別將從岳。及孝莊帝反正，以功封寧 都子，邑三百戶，遷鎮遠將軍、步兵校尉。

mò qí chǒu nú zuò luàn guān yòu, xiào zhuāng dì qiǎn ěr zhū tiān guāng jí yuè děng tǎo zhī, tài zǔ suì cóng yuè rù guān, xiān fēng pò wěi xíng tái wèi chí pú sà děng. jí píng chǒu nú, dìng lǒng yòu, tài zǔ gōng jū duō, qiān zhēng xī jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dài fū, zēng yì sān bǎi hù, jiā zhí gé jiāng jūn, xíng yuán zhōu shì. shí guān lǒng kòu luàn, bǎi xìng diāo cán, tài zǔ fǔ yǐ ēn xìn, mín jiē yuè fú. xián xǐ yuē: zǎo zhí yǔ wén shǐ jūn, wú děng qǐ cóng nì luàn. tài zǔ cháng cóng shù qí yú yě, hū wén xiāo gǔ zhī yīn, yǐ wèn cóng rén, jiē yún mò zhī wén yě.
万俟丑奴作亂關右，孝莊帝遣爾朱天光及岳等討之，太祖 遂從岳入關，先鋒破偽行台尉遲菩薩等。及平丑奴，定隴右， 太祖功居多，遷征西將軍、金紫光祿大夫，增邑三百戶，加直 閣將軍，行原州事。時關隴寇亂，百姓凋殘，太祖撫以恩信， 民皆悅服。咸喜曰：「早值宇文使君，吾等豈從逆亂。」太祖嘗 從數騎於野，忽聞簫鼓之音，以問從人，皆雲莫之聞也。

pǔ tài èr nián, ěr zhū tiān guāng dōng jù qí shén wǔ, liú dì xiǎn shòu zhèn zhǎng ān. qín zhōu cì shǐ hóu mò chén yuè wèi tiān guāng suǒ zhào, jiāng jūn zhòng dōng xià. yuè zhī tiān guāng bì bài, yù liú yuè gòng tú xiǎn shòu, ér jì wú suǒ chū. tài zǔ wèi yuè yuē : jīn tiān guāng shàng ěr, yuè wèi yǒu èr xīn, ruò yǐ cǐ shì gào zhī, kǒng qí jīng jù, rán yuè suī wèi zhǔ jiāng, bù néng zhì wù, ruò xiān shuō qí zhòng, bì rén yǒu liú xīn. jìn shī ěr zhū zhī qī, tuì kǒng rén qíng biàn dòng, chéng cǐ shuō yuè, shì wú bù suí . yuè dà xǐ, jí lìng tài zǔ rù yuè jūn shuō zhī, yuè suì bù xíng. nǎi xiāng shuài xí zhǎng ān, lìng tài zǔ qīng qí wèi qián fēng. tài zǔ cè xiǎn shòu qiè nuò, wén zhū jūn jiāng zhì, bì dāng dōng zǒu, kǒng qí yuǎn dùn, nǎi bèi dào jiān xíng.
普泰二年，爾朱天光東拒齊神武，留弟顯壽鎮長安。秦州 刺史侯莫陳悅為天光所召，將軍眾東下。岳知天光必敗，欲留 悅共圖顯壽，而計無所出。太祖謂岳曰 ：「今天光尚邇，悅未 有二心，若以此事告之，恐其驚懼，然悅雖為主將，不能制物， 若先說其眾，必人有留心。進失爾朱之期，退恐人情變動，乘 · 此說悅，事無不遂 。」岳大喜，即令太祖入悅軍說之，悅遂不 行。乃相率襲長安，令太祖輕騎為前鋒。太祖策顯壽怯懦，聞 諸軍將至，必當東走，恐其遠遁，乃倍道兼行。

xiǎn shòu guǒ yǐ dōng zǒu, zhuī zhì huá shān, qín zhī.
顯壽果已東走，追至華山，擒之。

tài chāng yuán nián, yuè wèi guān xī dà xíng tái, yǐ tài zǔ wèi zuǒ chéng, lǐng yuè fǔ sī mǎ, jiā sàn qí cháng shì. shì wú jù xì, jiē wěi jué yān.
太昌元年，岳為關西大行台，以太祖為左丞，領岳府司馬， 加散騎常侍。事無巨細，皆委決焉。

qí shén wǔ jì pò ěr zhū, suì zhuān cháo zhèng. tài zǔ qǐng wǎng guān zhī. jì zhì bīng zhōu, qí shén wǔ wèn yuè jūn shì, tài zǔ kǒu duì xióng biàn, qí shén wǔ yǐ wèi fēi cháng rén, yù liú zhī. tài zǔ guǐ chén zhōng kuǎn, nǎi dé fǎn mìng, suì xīng yán jiù dào. qí shén wǔ guǒ qiǎn zhuī zhī, zhì guān, bù jí. tài zǔ hái wèi yuè yuē : gāo huān fēi rén chén yě. nì móu suǒ yǐ wèi fā zhě, dàn gōng xiōng dì ěr. rán fán yù lì dà gōng, kuāng shè jì, wèi yǒu bù yīn dì shì, zǒng yīng xióng, ér néng kè chéng zhě yě. hóu mò chén yuè běn shí yōng cái, zāo féng jì huì, suì dāo rèn wěi, jì wú yōu guó zhī xīn, yì bù wèi gāo huān suǒ jì. dàn wèi zhī bèi, tú zhī bù nán. jīn fèi yě tóu kòng xián zhī qí bù xià yī wàn, xià zhōu cì shǐ hú bá mí é tū shèng bīng zhī shì sān qiān yú rén, jí líng zhōu cì shǐ cáo ní, bìng shì qí pì yuǎn, cháng huái yì wàng. hé xī liú mín hé dòu líng yī lì děng, hù kǒu fù shí, wèi fèng cháo fēng. jīn ruò yí jūn jìn lǒng, è qí yào hài, shì zhī yǐ wēi, fú zhī yǐ dé, jí kě shōu qí shì mǎ, yǐ shí wú jūn. xī jí dī qiāng, běi fǔ shā sāi, hái jūn zhǎng ān, kuāng fǔ wèi shì, cǐ huán wén jǔ yě . yuè dà yuè, fù qiǎn tài zǔ yì què qǐng shì, mì chén qí zhuàng. wèi dì shēn nà zhī. jiā tài zǔ wǔ wèi jiāng jūn, hái lìng bào yuè. yuè suì yǐn jūn xī cì píng liáng, móu yú qí zhòng yuē : xià zhōu lín jiē kòu zéi, xū jiā suī fǔ, ān dé liáng cì shǐ yǐ zhèn zhī? zhòng jiē yuē : yǔ wén zuǒ chéng jí qí rén yě. yuè yuē: zuǒ chéng wú zhī zuǒ yòu shǒu yě, rú hé kě fèi. chén yín lèi rì, nǎi cóng zhòng yì. yú shì biǎo tài zǔ wèi shǐ chí jié wǔ wèi jiāng jūn xià zhōu cì shǐ. tài zǔ zhì zhōu, yī lì wàng fēng kuǎn fù, ér cáo ní yóu tōng shǐ yú qí shén wǔ.
齊神武既破爾朱，遂專朝政。太祖請往觀之。既至并州， 齊神武問岳軍事，太祖口對雄辯，齊神武以為非常人，欲留之。 太祖詭陳忠款，乃得反命，遂星言就道。齊神武果遣追之，至 關，不及。太祖還謂岳曰 ：「高歡非人臣也。逆謀所以未發者， 憚公兄弟耳。然凡欲立大功，匡社稷，未有不因地勢，總英雄， 而能克成者也。侯莫陳悅本實庸材，遭逢際會，遂叨任委，既 無憂國之心，亦不為高歡所忌。但為之備，圖之不難。今費也 頭控弦之騎不下一萬，夏州刺史斛拔彌俄突勝兵之士三千餘人， 及靈州刺史曹泥，並恃其僻遠，常懷異望。河西流民紇豆陵伊 利等，戶口富實，未奉朝風。今若移軍近隴，扼其要害，示之 以威，服之以德，即可收其士馬，以實吾軍。西輯氐羌，北撫 沙塞，還軍長安，匡輔魏室，此桓文舉也 。」岳大悅，復遣太 祖詣闕請事，密陳其狀。魏帝深納之。加太祖武衛將軍，還令 報岳。 岳遂引軍西次平涼，謀於其眾曰 ：「夏州鄰接寇賊，須加 綏撫，安得良刺史以鎮之？」眾皆曰 ：「宇文左丞即其人也。」 岳曰：「左丞吾之左右手也，如何可廢。」沉吟累日，乃從眾議。 於是表太祖為使持節、武衛將軍、夏州刺史。太祖至州，伊利 望風款附，而曹泥猶通使於齊神武。

wèi yǒng xī sān nián chūn zhēng yuè, yuè yù tǎo cáo ní, qiǎn dū du zhào guì zhì xià zhōu yǔ tài zǔ jì shì. tài zǔ yuē : cáo ní gū chéng zǔ yuǎn, wèi zú wèi yōu. hóu mò chén yuè hù zhòng mì ěr, tān ér wú xìn, bì jiāng wèi huàn, yuàn zǎo tú zhī . yuè bù tīng, suì yǔ yuè jù tǎo ní. èr yuè, zhì yú hé qū, yuè guǒ wèi yuè suǒ hài. qí shì zhòng sàn hái píng liáng, wéi dà dū dū zhào guì lǜ bù qǔ shōu yuè shī hái yíng. yú shì sān jūn wèi yǒu suǒ shǔ, zhū jiāng yǐ dōu dū kòu luò nián zuì zhǎng, xiāng yǔ tuī luò yǐ zǒng bīng shì. luò sù wú xióng lüè, wēi lìng bù xíng, nǎi wèi zhū jiāng yuē : luò zhì néng běn què, bù yí tǒng yù, jìn zhě pò yú qún yì, tuī xiāng shè lǐng, jīn qǐng bì wèi, gèng zé xián cái. yú shì zhào guì yán yú zhòng yuē: yuán shuài zhōng gōng jǐn jié, bào yú cháo yě, xūn yè wèi jiù, yǎn lí xiōng kù. qǐ wéi guó sàng liáng zǎi, gù yì zhòng wú suǒ yī. bì yù jiū hé tóng méng, fù chóu xuě chǐ, xū zé xián zhě, zǒng tǒng zhū jūn. jǔ fēi qí rén, zé dà shì nán jí, suī yù lì zhōng jiàn yì, qí kě dé hū. qiè guān yǔ wén xià zhōu, yīng zī bù shì, xióng mó guān shí, yuǎn ěr guī xīn, shì zú yòng mìng. jiā yǐ fǎ lìng qí sù, shǎng fá yán míng, zhēn zú shì yě. jīn ruò gào sàng, bì lái fù nán, yīn ér fèng zhī, zé dà shì jí yǐ . zhū jiāng jiē chēng shàn. nǎi mìng hè lián dá chí zhì xià zhōu, gào tài zǔ yuē: hóu mò chén yuè bù gù méng shì, qì ēn bèi dé, zéi hài zhōng liáng, qún qíng fèn wǎn, kòng gào wú suǒ. gōng xī jū guǎn xiá, ēn xìn zhe wén, jīn wú xiǎo wú dà, xián yuàn tuī fèng. zhòng zhī sī gōng, yǐn rì chéng suì, yuàn wù jī liú, yǐ wèi zhòng wàng yě . tài zǔ jiāng fù zhī, xià zhōu lì mín xián qì qǐng yuē: wén yuè jīn zài yǒng shuǐ luò, qù píng liáng bù yuǎn. ruò yǐ yǒu hè bá gōng zhī zhòng, zé tú zhī shí nán. yuàn qiě tíng liú, yǐ guān qí biàn . tài zǔ yuē : yuè jì hài yuán shuài, zì yīng chéng shì zhí jù píng liáng, ér fǎn zī jū, tún bīng shuǐ luò, wú zhī qí wú néng wèi yě. qiě nán dé yì shī zhě shí yě, bù qí zhōng rì zhě jǐ yě, jīn bù zǎo fù, jiāng kǒng zhòng xīn zì lí . dū du mí jiě yuán jìn guī yù yīng yuè, mì tú tài zǔ. shì fā, zhǎn zhī.
魏永熙三年春正月，岳欲討曹泥，遣都督趙貴至夏州與太 祖計事。太祖曰 ：「曹泥孤城阻遠，未足為憂。侯莫陳悅怙眾 密邇，貪而無信，必將為患，願早圖之 。」岳不聽，遂與悅俱 討泥。二月，至於河曲，岳果為悅所害。其士眾散還平涼，唯 大都督趙貴率部曲收岳屍還營。於是三軍未有所屬，諸將以都 督寇洛年最長，相與推洛以總兵事。洛素無雄略，威令不行， 乃謂諸將曰 ：「洛智能本闕，不宜統御，近者迫於群議，推相 攝領，今請避位，更擇賢材。」於是趙貴言於眾曰：「元帥忠公 盡節，暴於朝野，勳業未就，奄罹凶酷。豈唯國喪良宰，固亦 眾無所依。必欲糾合同盟，復讎雪恥，須擇賢者，總統諸軍。 舉非其人，則大事難集，雖欲立忠建義，其可得乎。竊觀宇文 夏州，英姿不世，雄謨冠時，遠邇歸心，士卒用命。加以法令 齊肅，賞罰嚴明，真足恃也。今若告喪，必來赴難，因而奉之， 則大事集矣 。」諸將皆稱善。乃命赫連達馳至夏州，告太祖曰： 「侯莫陳悅不顧盟誓，棄恩背德，賊害忠良，群情憤惋，控告 無所。公昔居管轄，恩信着聞，今無小無大，咸願推奉。眾之 思公，引日成歲，願勿稽留，以慰眾望也 。」太祖將赴之，夏 州吏民咸泣請曰：「聞悅今在（永）〔水〕洛，去平涼不遠。若 已有賀拔公之眾，則圖之實難。願且停留，以觀其變 。」太祖 曰 ：「悅既害元帥，自應乘勢直據平涼，而反趑趄，屯兵水洛， 吾知其無能為也。且難得易失者時也，不俟終日者幾也，今不 早赴，將恐眾心自離 。」都督彌姐元進規欲應悅，密圖太祖。 事發，斬之。

tài zǔ nǎi lǜ zhàng xià qīng qí, chí fù píng liáng. shí qí shén wǔ qiǎn zhǎng shǐ hóu jǐng zhāo yǐn yuè zhòng, tài zǔ zhì ān dìng, yù zhī, wèi jǐng yuē : hè bá gōng suī sǐ, yǔ wén tài shàng cún, qīng hé wèi yě? jǐng shī sè, duì yuē : wǒ yóu jiàn ěr, suí rén suǒ shè, ān néng zì cái . jǐng yú cǐ jí hái. tài zǔ zhì píng liáng, kū yuè shén tòng. jiāng shì qiě bēi qiě xǐ yuē : yǔ wén gōng zhì, wú suǒ yōu yǐ.
太祖乃率帳下輕騎，馳赴平涼。時齊神武遣長史侯景招引 岳眾，太祖至安定，遇之，謂景曰 ：「賀拔公雖死，宇文泰尚 存，卿何為也？」景失色，對曰 ：「我猶箭耳，隨人所射，安 能自裁 。」景於此即還。太祖至平涼，哭岳甚慟。將士且悲且 喜曰 ：「宇文公至，無所憂矣。」

yú shí, wèi xiào wǔ dì jiāng tú qí shén wǔ, wén yuè bèi hài, qiǎn wǔ wèi jiāng jūn yuán pí xuān zhǐ wèi láo, zhuī yuè jūn hái luò yáng. pí dào píng liáng, huì zhū jiāng yǐ tuī tài zǔ. hóu mò chén yuè yì bèi chì zhuī hái, yuè jì fù qí shén wǔ, bù kěn yīng zhào. tài zǔ wèi zhū jiāng yuē: hóu mò chén yuè wǎng hài zhōng liáng, fù bù yīng zhào mìng, cǐ guó zhī dà zéi, qǐ kě róng zhī! nǎi mìng zhū jūn jiè yán, jiāng yǐ tǎo yuè.
於時，魏孝武帝將圖齊神武，聞岳被害，遣武衛將軍元毗 宣旨慰勞，追岳軍還洛陽。毗到平涼，會諸將已推太祖。侯莫 陳悅亦被敕追還，悅既附齊神武，不肯應召。太祖謂諸將曰： 「侯莫陳悅枉害忠良，復不應詔命，此國之大賊，豈可容之！」 乃命諸軍戒嚴，將以討悅。

jí yuán pí hái, tài zǔ biǎo yú wèi dì yuē : chén qián yǐ gù guān xī dà dū dū chén yuè, jié chéng fèng guó, héng lí fēi mìng, sān jūn sàng qì, cháo yě tòng xī. dū du kòu luò děng, xián yuān rú qī, zhì xuě chóu chǐ. yǐ chén xī tóng mù fǔ, kǔ cì yào jié. chén biàn yǐ jīn yuè shí sì rì, qīng lái fù jūn, dāng fā zhī shí, yǐ yǒu bié biǎo, jì wèi zhòng qíng suǒ bī, quán zhǎng bīng shì. zhào zhào yuè jūn rù jīng, cǐ nǎi wèi guó liáng cè. dàn gāo huān zhī zhòng, yǐ zhì hé dōng, hóu mò chén yuè yóu zài shuǐ luò. kuàng cǐ jūn shì duō shì guān xī zhī rén, jiē liàn xiāng yì, bù yuàn dōng xià. jīn bī yǐ shàng mìng. xī lìng fù guān, yuè niè qí hòu, huān yāo qí qián, shǒu wěi shòu dí, qí shì wēi yǐ. chén yǔn shēn wáng shì, chéng suǒ gān xīn, kǒng bài guó tiǎn rén, suǒ sǔn gèng dà. qǐ shǎo tíng huǎn, gèng sī hòu tú, xú shì yòu dǎo, jiàn jiù dōng yǐn . tài zǔ zhì zài tǎo yuè, ér wèi cè cháo zhǐ, qiě bīng zhòng wèi jí, jiǎ cǐ wèi cí. yīn yǔ yuán pí jí zhū jiāng xíng shēng méng shì, tóng jiǎng wáng shì.
及元毗還，太祖表於魏帝曰 ：「臣前以故關西大都督臣岳， 竭誠奉國，橫罹非命，三軍喪氣，朝野痛惜。都督寇洛等，銜 冤茹戚，志雪讎恥。以臣昔同幕府，苦賜要結。臣便以今月十 四日，輕來赴軍，當發之時，已有別表，既為眾情所逼，權掌 兵事。詔召岳軍入京，此乃為國良策。但高歡之眾，已至河東， 侯莫陳悅猶在水洛。況此軍士多是關西之人，皆戀鄉邑，不願 東下。今逼以上命。悉令赴關，悅躡其後，歡邀其前，首尾受 敵，其勢危矣。臣殞身王事，誠所甘心，恐敗國殄人，所損更 大。乞少停緩，更思後圖，徐事誘導，漸就東引 。」太祖志在 討悅，而未測朝旨，且兵眾未集，假此為詞。因與元毗及諸將 刑牲盟誓，同獎王室。

chū, hè bá yuè yíng yú hé qū, yǒu jūn lì dú xíng, hū jiàn yī lǎo wēng, xū méi hào sù, wèi zhī yuē : hè bá yuè suī fù jù yǒu cǐ zhòng, rán zhōng wú suǒ chéng. dāng yǒu yī yǔ wén jiā cóng dōng běi lái, hòu bì dà shèng . yán qì bù jiàn. cǐ lì héng yǔ suǒ qīn yán zhī, zhì shì fāng yàn.
初，賀拔岳營於河曲，有軍吏獨行，忽見一老翁，鬚眉皓 素，謂之曰 ：「賀拔岳雖復據有此眾，然終無所成。當有一宇 文家從東北來，後必大盛 。」言訖不見。此吏恆與所親言之， 至是方驗。

wèi dì zhào tài zǔ yuē : hè bá yuè jì yǔn, shì zhòng wèi yǒu suǒ guī, qīng kě wèi dà dū du, jí xiāng tǒng lǐng. zhī yù jiàn jiù dōng xià, liáng bù kě yán. jīn yì zhēng hóu mò chén yuè shì mǎ rù jīng. ruò qí bù lái, zhèn dāng qīn zì zhì fá. yí tǐ cǐ yì, bù guò yān liú. tài zǔ yòu biǎo yuē : hóu mò chén yuè wéi tiān nì lǐ, kù hài liáng chén, zì yǐ zhuān lù zuì zhòng, bù gōng zhào mìng, zǔ bīng shuǐ luò, qiáng liáng qín lǒng. chén yǐ dà yòu jì bān, rěn yì sī hàn, pín wèn yuè jí dū du kě zhū hún yuán děng guī què zǎo wǎn, ér yuè bìng wéi zhí shǐ rén, bù tīng fǎn bào. guān qí zhǐ qù, shì bì yì tú. chén zhèng wèi cǐ, wèi gǎn zì bá. jiān shùn zhòng qíng, qǐ shǎo tíng huǎn. tài zǔ nǎi yǔ yuè shū zé zhī yuē: qǐng zhě zhèng guāng zhī mò, tiān xià fèi téng, chén fēi hé shuò, wù sāi jīng miǎn. gù jiāng jūn hè bá gōng rǎng mèi bó qǐ, zhì níng yǔ xiàn. shòu gē nán zhǐ, zhěng huáng líng yú yǐ zhuì yōng máo xī mài, jì bǎi xìng yú lún xū. xī gù wú yōu, yī gōng shì lài. xūn mào shǎng lóng, suì zhēng guān yòu. cǐ nǎi xíng lù suǒ zhī, bù jí yī èr tán yě.
魏帝詔太祖曰 ：「賀拔岳既殞，士眾未有所歸，卿可為大 都督，即相統領。知欲漸就東下，良不可言。今亦征侯莫陳悅 士馬入京。若其不來，朕當親自致罰。宜體此意，不過淹留。」 太祖又表曰 ：「侯莫陳悅違天逆理，酷害良臣，自以專戮罪重， 不恭詔命，阻兵水洛，強梁秦隴。臣以大宥既班，忍抑私憾， 頻問悅及都督可朱渾元等歸闕早晚，而悅並維縶使人，不聽反 報。觀其指趣，勢必異圖。臣正為此，未敢自拔。兼順眾情， 乞少停緩。」太祖乃與悅書責之曰：頃者正光之末，天下沸騰， 塵飛河朔，霧塞荊沔。故將軍賀拔公攘袂勃起，志寧宇縣。授 戈南指，拯皇靈於已墜；擁旄西邁，濟百姓於淪胥。西顧無憂， 繄公是賴。勛茂賞隆，遂征關右。此乃行路所知，不籍一二談 也。

jūn shí míng wēi xíng báo, běn wú yuǎn liàng. gù jiāng jūn jiàng qiān gāo zhī zhì, dǔ huì zhēng zhī lǐ, nǎi shēn qǐ cháo tíng, jiàn jūn wèi lǒng yòu xíng tái. cháo yì yǐ jūn gōng míng què rán, wèi zhī xǔ yě. suì pín fán qǐng yè, zhì yú zài sān. tiān zǐ nán wéi shàng jiāng, biàn xiāng tīng xǔ. shì yì xiá ěr gòng zhī, bù fù fán zhī hàn mò. zòng shǐ mù shí wèi xīn, yóu dāng zhī gǎn kuàng zài shēng líng, ān néng wú kuì. jiā yǐ wáng shì duō gù, gāo shì zhuān quán, zhǔ shàng xū xīn, jì lóng jìn zhèng. jūn fù yǔ gù jiāng jūn tóng shòu mì zhǐ, lǚ jié méng yuē, qī yú bì lì, gòng kuāng shí nán. ér mào gōng xīn hěn, dù shèng jí xián, kǒu xuè wèi gān, bǐ shǒu yǐ fā. xié dǎng guó zéi, gòng wēi běn cháo, gū ēn fù shì, yǒu tiǎn miàn mù. qǐ bù shàng wèi yú tiān, xià cán yú dì! wú yǐ ruò cái, wěi dāng fān mù, méng cháo tíng bá zhuó zhī ēn, hé gù jiāng jūn guó shì zhī yù. wén wèn zhī rì, hún shǒu jīng chí. biàn chén qǐ tiān cháo, zàn lái bēn fù, zhòng qíng suǒ tuī, suì dāng róng zhòng. bǐ yǒu chì zhǐ, zhào wú hái què, yì yǒu bié zhào, lìng jūn rù cháo. suī cāo xíng wú wén, ér nián chǐ yǐ sù. jīn rì jìn tuì, wéi jūn shì shì. jūn ruò dū shuài suǒ bù, zì shān lǒng dōng mài, wú yì zǒng lēi shī tú, běi dào hái què. gòng zhuī lián lìn zhī jī, tóng mù kòu jiǎ zhī fēng. rú qí shǒu shǔ liǎng duān, bù shí fèng zhào, zhuān lù wéi zhǐ, guó yǒu cháng xíng, zhěn gē zuò jiǎ, zhǐ rì xiāng jiàn. xìng tú lì hài, wú yí shì qí.
君實名微行薄，本無遠量。故將軍降遷高之志，篤匯征之 理，乃申啟朝廷，薦君為隴右行台。朝議以君功名闕然，未之 許也。遂頻煩請謁，至於再三。天子難違上將，便相聽許。是 亦遐邇共知，不復煩之翰墨。縱使木石為心，猶當知感；況在 生靈，安能無愧。加以王室多故，高氏專權，主上虛心，寄隆 晉鄭。君復與故將軍同受密旨，屢結盟約，期於畢力，共匡時 難。而貌恭心狠，妒勝嫉賢，口血未乾，匕首已發。協黨國賊， 共危本朝，孤恩負誓，有靦面目。豈不上畏於天，下慚於地！ 吾以弱才，猥當藩牧，蒙朝廷拔擢之恩，荷故將軍國士之 遇。聞問之日，魂守驚馳。便陳啟天朝，暫來奔赴，眾情所推， 遂當戎重。比有敕旨，召吾還闕，亦有別詔，令君入朝。雖操 行無聞，而年齒已宿。今日進退，唯君是視。君若督率所部， 自山隴東邁，吾亦總勒師徒，北道還闕。共追廉、藺之跡，同 慕寇、賈之風。如其首鼠兩端，不時奉詔，專戮違旨，國有常 刑，枕戈坐甲，指日相見。幸圖利害，無貽噬臍。

yuè jì jù tài zǔ móu jǐ, zhà wèi zhào shū yǔ qín zhōu cì shǐ mò qí pǔ bō, lìng yǔ yuè wèi dǎng yuán. pǔ bō yí zhī, fēng zhào yǐ chéng tài zǔ. tài zǔ biǎo zhī yuē : chén zì fèng zhào zǒng píng liáng zhī shī, zé zhòng yōu shēn, bù huáng qǐ chù. xùn bīng mò mǎ, wéi sī jié lì. qián yǐ rén liàn běn tǔ, hóu mò chén yuè kuī yú jìn tuì, liáng dù qiě yí zhù cǐ. jīn ruò zhào yuè shòu yǐ nèi guān, chén liè pèi dōng yuán, fěi cháo yī xī. cháo tíng ruò yǐ yuè kān wèi biān gǎn, qǐ chù yǐ guā liáng yī fān. bù rán, zé zhōng zhì cāi yú, yú shì wú yì.
悅既懼太祖謀己，詐為詔書與秦州刺史万俟普撥，令與悅 為黨援。普撥疑之，封詔以呈太祖。太祖表之曰 ：「臣自奉詔 總平涼之師，責重憂深，不遑啟處。訓兵秣馬，唯思竭力。前 以人戀本土，侯莫陳悅窺窬進退，量度且宜住此。今若召悅授 以內官，臣列旆東轅，匪朝伊夕。朝廷若以悅堪為邊扞，乞處 以瓜、涼一藩。不然，則終致猜虞，於事無益。」

chū, yuán zhōu cì shǐ shǐ guī wèi yuè suǒ qīn rèn, hé qū zhī biàn, fǎn wèi yuè shǒu. yuè qiǎn qí dǎng wáng bó hé chéng cì ān jiāng bīng èr qiān rén zhù guī zhèn yuán zhōu. tài zǔ qiǎn dū du hóu mò chén chóng lǜ qīng qí yī qiān xí guī, qín zhī, bìng huò cì ān bó hé děng, sòng yú píng liáng. tài zǔ biǎo chóng xíng yuán zhōu shì. mò qí pǔ bō yòu qiǎn qí jiāng chì gàn bǎo luò lǐng èr qiān qí lái cóng jūn.
初，原州刺史史歸為岳所親任，河曲之變，反為悅守。悅 遣其黨王伯和、成次安將兵二千人助歸鎮原州。太祖遣都督侯 莫陳崇率輕騎一千襲歸，擒之，並獲次安、伯和等，送於平涼。 太祖表崇行原州事。万俟普撥又遣其將叱干保洛領二千騎來從 軍。

sān yuè, tài zǔ jìn jūn zhì yuán zhōu. zhòng jūn xī jí, yù yǐ tǎo yuè zhī yì, shì zú mò bù huái fèn. tài zǔ nǎi biǎo yuē : chén wén shì sǐ chóu ēn, fù zōng bào zhǔ, rén lún suǒ jí, fù dǎo rú guī. zì dà dū dū chén yuè mò hòu, chén pín fèng zhào hái què, mò mǎ jiè tú, zhì bù qí dàn. zhí yǐ dū jiāng yǐ xià, xián chēng hè bá gōng shì wǒ rú zi, jīn chóu chǐ wèi bào, yì hé miàn mù yǐ chù shì jiān, ruò dé yī xuě yuān kù, wàn sǐ wú hèn. qiě yuè wài fù qiáng chén, nèi wéi cháo zhǐ. chén jīn shàng sī zhú è zhī zhì, xià suì jié shì zhī xīn, jì zhàng tiān wēi, wèi guó chú hài. xiǎo wéi dà shùn, shí zài zī chén. kè dìng zhī hòu, fú dài fǔ yuè.
三月，太祖進軍至原州。眾軍悉集，諭以討悅之意，士卒 莫不懷憤。太祖乃表曰 ：「臣聞誓死酬恩，覆宗報主，人倫所 急，赴蹈如歸。自大都督臣岳歿後，臣頻奉詔還闕，秣馬戒途， 志不俟旦。直以督將已下，咸稱賀拔公視我如子，今讎恥未報， 亦何面目以處世間，若得一雪冤酷，萬死無恨。且悅外附強臣， 內違朝旨。臣今上思逐惡之志，下遂節士之心，冀仗天威，為 國除害。小違大順，實在茲辰。克定之後，伏待斧鉞。」

xià sì yuè, yǐn bīng shàng lǒng, liú xiōng zi dǎo wèi dū du, zhèn yuán zhōu. tài zǔ jūn lìng yán sù, qiū háo wú fàn, bǎi xìng dà yuè. shí zhě zhī qí yǒu chéng. jūn chū mù xiá guān, dà yǔ xuě, píng dì èr chǐ. tài zǔ zhī yuè qiè ér duō cāi, nǎi bèi dào jiān xíng, chū qí bù yì. yuè guǒ yí qí zuǒ yòu yǒu yì zhì zhě, zuǒ yòu yì bù ān, zhòng suì lí èr. wén dà jūn qiě zhì, tuì bǎo lüè yáng, liú yī wàn yú rén jù shǒu shuǐ luò. tài zǔ zhì shuǐ luò, mìng wéi zhī, chéng jiàng. tài zǔ jí lǜ qīng qí shù bǎi qù lüè yáng, yǐ lín yuè jūn, yuè dà jù, nǎi zhào qí bù jiāng yì zhī. jiē yuē cǐ fēng bù kě dāng , quàn yuè tuì bǎo shàng guī yǐ bì zhī. shí nán qín zhōu cì shǐ lǐ bì yì zài yuè jūn, nǎi jiān dào qiǎn shǐ, qǐng wèi nèi yīng. qí yè, yuè chū jūn, jūn zhōng zì jīng kuì, jiāng zú huò xiāng shuài lái jiàng. tài zǔ zòng bīng fèn jī, dà pò zhī. lǔ huò wàn yú rén, mǎ bā qiān pǐ. yuè yǔ qí zǐ dì jí huī xià shù shí qí dùn zǒu. tài zǔ yuē: yuè běn yǔ cáo ní yīng jiē, bù guò zǒu xiàng líng zhōu . nǎi lìng yuán zhōu dū du dǎo yāo qí qián, dōu dū hè bá yǐng děng zhuī qí hòu. dǎo zhì qiān tún shān zhuī jí yuè, zhǎn zhī. tài zǔ rù shàng guī, shōu yuè fǔ kù, cái wù shān jī, jiē yǐ shǎng shì zú, háo lí wú suǒ qǔ. zuǒ yòu qiè yī yín lòu wèng yǐ guī, tài zǔ zhī ér zuì zhī, jí gē pōu cì jiāng shì, zhòng dà yuè. shí liáng zhōu cì shǐ lǐ shū rén wèi qí mín suǒ zhí, jǔ zhōu sāo rǎo. dàng chāng qiāng liáng qǐ xiān dìng yǐn tǔ gǔ hún kòu jīn chéng. wèi zhōu jí nán qín zhōu dī qiāng lián jié, suǒ zài fēng qǐ. nán qí zhì yú guā shàn, kuà zhōu jù jùn zhě, bù kě shèng shù. tài zǔ nǎi lìng lǐ bì zhèn yuán zhōu, xià zhōu cì shǐ bá yě è háo zhèn nán qín zhōu, wèi zhōu cì shǐ kě zhū hún yuán hái zhèn wèi zhōu, wèi jiāng jūn zhào guì xíng qín zhōu shì. zhēng bīn jīng dōng qín qí sì zhōu sù yǐ gěi jūn.
夏四月，引兵上隴，留兄子導為都督，鎮原州。太祖軍令 嚴肅，秋毫無犯，百姓大悅。識者知其有成。軍出木峽關，大 雨雪，平地二尺。太祖知悅怯而多猜，乃倍道兼行，出其不意。 悅果疑其左右有異志者，左右亦不安，眾遂離貳。聞大軍且至， 退保略陽，留一萬餘人據守水洛。太祖至水洛，命圍之，城降。 太祖即率輕騎數百趣略陽，以臨悅軍，悅大懼，乃召其部將議 之。皆曰「此鋒不可當 」，勸悅退保上邽以避之。時南秦州刺 史李弼亦在悅軍，乃間道遣使，請為內應。其夜，悅出軍，軍 中自驚潰，將卒或相率來降。太祖縱兵奮擊，大破之。虜獲萬 餘人,馬八千疋。悅與其子弟及麾下數十騎遁走。太祖曰：「悅 本與曹泥應接，不過走向靈州 。」乃令原州都督導邀其前，都 督賀拔潁等追其後。導至牽屯山追及悅，斬之。太祖入上邽， 收悅府庫，財物山積，皆以賞士卒，毫釐無所取。左右竊一銀 鏤瓮以歸，太祖知而罪之，即（割）〔剖〕賜將士，眾大悅。 時涼州刺史李叔仁為其民所執，舉州騷擾。宕昌羌梁（企） 〔仚〕定引吐谷渾寇金城。渭州及南秦州氐、羌連結，所在蜂 起。南岐至於瓜、鄯，跨州據郡者，不可勝數。太祖乃令李弼 鎮原州，夏州刺史拔也惡蚝鎮南秦州，渭州刺史可朱渾元還鎮 渭州，衛將軍趙貴行秦州事。征豳、涇、東秦、岐四州粟以給 軍。

qí shén wǔ wén qín lǒng kè jié, nǎi qiǎn shǐ yú tài zǔ, gān yán hòu lǐ, shēn xiāng yǐ jié. tài zǔ jù ér bù nà. shí qí shén wǔ yǐ yǒu yì zhì, gù wèi dì shēn zhàng tài zǔ. nǎi zhēng èr qiān qí zhèn dōng yōng zhōu, zhù wèi shēng yuán, réng lìng tài zǔ shāo yǐn jūn ér dōng. tài zǔ nǎi qiǎn dà dū du liáng yù lǜ bù qí wǔ qiān zhèn hé wèi hé kǒu, wèi tú hé dōng zhī jì. tài zǔ zhī tǎo yuè yě, yuè qiǎn shǐ qǐng yuán yú qí shén wǔ, shén wǔ shǐ qí dū du hán guǐ jiāng bīng yī wàn jù pú bǎn, ér yōng zhōu cì shǐ jiǎ xiǎn sòng chuán yǔ guǐ, qǐng guǐ bīng rù guān. tài zǔ yīn liáng yù zhī dōng, nǎi bī zhào xiǎn fù jūn. yù suì rù yōng zhōu.
齊神武聞秦隴克捷，乃遣使於太祖，甘言厚禮，深相倚結。 太祖拒而不納。時齊神武已有異志，故魏帝深仗太祖。乃征二 千騎鎮東雍州，助為聲援，仍令太祖稍引軍而東。太祖乃遣大 都督梁御率步騎五千鎮河、渭合口，為圖河東之計。太祖之討 悅也，悅遣使請援於齊神武，神武使其都督韓軌將兵一萬據蒲 阪，而雍州刺史賈顯送船與軌，請軌兵入關。太祖因梁御之東， 乃逼召顯赴軍。御遂入雍州。

wèi dì qiǎn zhù zuò láng yáo yòu yú chí jié láo jūn, jìn tài zǔ shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī guān xī dà dū dū lüè yáng xiàn gōng, chéng zhì fēng bài, shǐ chí jié rú gù. yú shì yǐ kòu luò wèi jīng zhōu cì shǐ, lǐ bì wèi qín zhōu cì shǐ, qián lüè yáng jùn shǒu zhāng xiàn wèi nán qí zhōu cì shǐ. lú dài bó jù dài, qiǎn qīng qí xí qín zhī, dài bó zì shā. shí wèi dì fāng tú qí shén wǔ, yòu qiǎn zhēng bīng. tài zǔ nǎi lìng qián qín zhōu cì shǐ luò chāo wèi dà dū dū, lǜ qīng qí yī qiān fù luò. jìn shòu tài zǔ jiān shàng shū pú shè guān xī dà xíng tái, yú guān fēng rú gù. tài zǔ nǎi chuán xí fāng zhèn yuē: gài wén yīn yáng dì yòng, shèng shuāi xiāng xí, gǒu dāng bǎi liù, wú jiān sān wǔ. huáng jiā chuàng lì, táo zhù cāng shēng, bǎo ān sì hǎi, rén yù wàn wù. yùn jù xiào chāng, tún lì lǚ qǐ, lǒng jì sāo dòng, yàn hé láng gù. suī líng mìng zhòng qǐ, dàng dìng yǒu qī, ér chéng xìn zhī tú, yīn shēng yǔ yì.
魏帝遣著作郎姚幼瑜持節勞軍，進太祖侍中、驃騎大將軍、 開府儀同三司、關西大都督、略陽縣公，承制封拜，使持節如 故。於是以寇洛為涇州刺史，李弼為秦州刺史，前略陽郡守張 獻為南岐州刺史。盧待伯拒代，遣輕騎襲擒之，待伯自殺。 時魏帝方圖齊神武，又遣徵兵。太祖乃令前秦州刺史駱超 為大都督，率輕騎一千赴洛。進授太祖兼尚書僕射、關西大行 台，余官封如故。太祖乃傳檄方鎮曰：蓋聞陰陽遞用，盛衰相 襲，苟當百六，無間三五。皇家創歷，陶鑄蒼生，保安四海， 仁育萬物。運距孝昌，屯沴屢起，隴、冀騷動，燕、河狼顧。 雖靈命重啟，盪定有期，而乘釁之徒，因生羽翼。

zéi chén gāo huān, qì shí yōng xià, chū zì yú zào, hǎn wén lǐ yì, zhí yǐ yī jiè yīng quǎn, xiào lì róng háng, tiǎn mào ēn sī, suì jiē róng chǒng. bù néng jié chéng jǐn jié, zhuān xié jiān huí, nǎi quàn ěr zhū róng xíng zī cuàn nì. jí róng yǐ zhuān zhèng fú zhū, shì lóng yǐ xiōng dǎng wài pàn, huān kǔ xiāng dūn miǎn, lìng qǔ jīng shī. yòu quàn tǔ wàn ér fù wèi shì nüè, zàn lì jiàn míng, yǐ lìng tiān xià, jiǎ tuī pǔ tài, yù qiè wēi quán. bìng guī fèi chì, jù jiàn kù hài. yú shì chēng bīng hé běi, jiǎ tǎo ěr zhū, jí tōng biǎo zòu, yún qǔ chán zéi. jì xíng fèi chù, suì jiāng cuàn shì. yǐ rén wàng wèi gǎi, kǒng dǐng huò jiāo jí, nǎi qiú zōng shì, quán yǔn rén xīn. tiān fāng yǔ wèi, bì jiāng yǒu zhǔ, yì dài shèng míng, chéng fēi huān lì. ér huān zǔ bīng ān rěn, zì yǐ wèi gōng. guǎng bù fù xīn, kuà zhōu lián jùn, duān kuí jìn tà, mò fēi qīn dǎng. jiē xíng tān nüè, yà yǔ shēng rén. ér jiù jiāng míng chén, zhèng rén zhí shì, héng shēng chuāng wěi, dòng guà wǎng luó. gù wǔ wèi jiāng jūn yī lín, qīng zhēn gāng yì, jìn lǚ yōu shǔ zhí gé jiāng jūn xiān yú kāng rén, zhōng liàng xiāo jié, zhǎo yá sī zài: huān shōu ér lù zhī, céng? wén zòu. sī kōng gāo gàn, shì qí dǎng yǔ, měi xiāng yǐng xiǎng, móu wēi shè jì. dàn yǐ jiān zhì wèi cóng, kǒng xiān xiè lòu, nǎi mì bái cháo tíng, shǐ shā gāo gàn, fāng kū duì qí dì, chēng tiān zǐ héng lù. sūn téng rèn xiáng, huān zhī xīn lǚ, bìng shǐ rù jū shū jìn, cì guó jiān xì, zhī huān nì móu jiāng fā, xiāng jì táo guī, huān yì jiā fǔ dài, yì wú chén bái.
賊臣高歡，器識庸下，出自輿皂，罕聞禮義，直以一介鷹 犬，效力戎行，靦冒恩私，遂階榮寵。不能竭誠盡節，專挾奸 回，乃勸爾朱榮行茲篡逆。及榮以專政伏誅，世隆以凶黨外叛， 歡苦相敦勉，令取京師。又勸吐萬兒復為弒虐，暫立建明，以 令天下，假推普泰，欲竊威權。並歸廢斥，俱見酷害。於是稱 兵河北，假討爾朱，亟通表奏，雲取讒賊。既行廢黜，遂將篡 弒。以人望未改，恐鼎鑊交及，乃求宗室，權允人心。天方與 魏，必將有主，翊戴聖明，誠非歡力。而歡阻兵安忍，自以為 功。廣布腹心，跨州連郡，端揆禁闥，莫非親黨。皆行貪虐， 窫窳生人。而舊將名臣，正人直士，橫生瘡痏，動掛網羅。故 武衛將軍伊琳，清貞剛毅，禁旅攸屬；直閣將軍鮮于康仁，忠 亮驍傑，爪牙斯在：歡收而戮之，曾?聞奏。司空高幹，是其 黨與，每相影響，謀危社稷。但以奸志未從，恐先泄漏，乃密 白朝廷，使殺高幹，方哭對其弟，稱天子橫戮。孫騰、任祥， 歡之心膂，並使入居樞近，伺國間隙，知歡逆謀將發，相繼逃 歸，歡益加撫待，亦無陳白。

rán huān rù luò zhī shǐ, běn yǒu jiān móu. lìng qīn rén cài wéi zuò mù hé jì, hòu xiāng ēn shàn, yǐ wèi dōng dào zhǔ rén. gù guān xī dà dū dū qīng shuǐ gōng hè bá yuè, xūn dé lóng zhòng, xìng wáng yōu jì, huān hǎo luàn lè huò, shēn xiāng jì dú, nǎi yǔ hóu mò chén yuè yīn tú xiàn hài. mù fǔ yǐ shòu lǜ zhuān zhēng, biàn jí tǎo lù. huān zhī nì zhuàng yǐ lù, shāo huái lǚ jù, suì qiǎn cài wéi jù dài, lìng dòu tài zuǒ zhī. yòu qiǎn hóu jǐng děng yún xiàng bái mǎ, fǔ shì zhēn děng jìng qù shí jì, gāo lóng zhī pǐ lóu zhāo děng tún jù hú guān, hán guǐ zhī tú yōng zhòng pú bǎn. yú shì shàng shū tiān zǐ, shù lùn dé shī, zī huǐ chéng yú, wēi wǔ cháo tíng. jí cǐ wēi yōng, jì zī dà bǎo. xī hè kě yíng, huò xīn bù cè. huò yán jìng fù jīng chǔ, kāi jiāng yú wài huò yán fēn yì yī luò, qǔ bǐ chán rén huò yán yù lái rù guān, yǔ mù fǔ jué zhàn. jīn shèng míng yù yùn, tiān xià qīng yí, bǎi liáo shī shī, sì ào lái jì. rén jǐn zhōng liáng, shuí wèi jūn cè? ér huān wēi fú zì jǐ, shēng shì luàn jiē, jī gòu nán jī, zhǐ lù wèi mǎ, bāo cáng xiōng nì, cì wǒ shén qì. shì ér kě rěn, shú bù kě róng!
然歡入洛之始，本有奸謀。令親人蔡囗作牧河、濟，厚相 恩贍，以為東道主人。故關西大都督、清水公賀拔岳，勛德隆 重，興亡攸寄，歡好亂樂禍，深相忌毒，乃與侯莫陳悅陰圖陷 害。幕府以受律專征，便即討戮。歡知逆狀已露，稍懷旅距， 遂遣蔡囗拒代，令竇泰佐之。又遣侯景等雲向白馬，輔世珍等 徑趣石濟，高隆之、疋婁昭等屯據壺關，韓軌之徒擁眾蒲阪。 於是上書天子，數論得失，訾毀乘輿，威侮朝廷。藉此微庸， 冀茲大寶。溪壑可盈，禍心不測。或言徑赴荊楚，開疆於外； 或言分詣伊洛，取彼讒人；或言欲來入關，與幕府決戰。今聖 明御運，天下清夷，百寮師師，四隩來暨。人盡忠良，誰為君 側？而歡威福自己，生是亂階，緝構南箕，指鹿為馬，包藏凶 逆，伺我神器。是而可忍，孰不可容！

mù fǔ zhé chōng yǔ zhòu, qīn dāng shòu shèn, ruì shī bǎi wàn, gòu qí qiān qún, guǒ liáng zuò jiǎ, wéi dí shì qí, yì zhī suǒ zài, mí qū fěi lìn. kuàng pín yǒu zhào shū, bān gào tiān xià, chēng huān nì luàn, zhēng bīng zhì fá. jīn biàn fēn mìng jiāng shuài, yīng jī jìn tǎo. huò qù qí yào hài, huò xí qí kū zhái, diàn rào shé jī, wù hé xīng luó. ér huān wéi fù tiān dì, dú bèi rén guǐ, chéng cǐ sǎo dàng, yì tóng fǔ shí. huān ruò dù hé, shāo bī zōng miào, zé fēn mìng zhū jiāng, zhí qǔ bīng zhōu, mù fǔ gōng zì dōng yuán, diàn fù yī luò ruò gù qí cháo xué, wèi gǎn fā dòng, yì mìng qún shuài, bǎi dào jù qián, huàn liè zéi chén, yǐ xiè tiān xià.
幕府折衝宇宙，親當受脤，銳師百萬，彀騎千群，裹糧坐 甲，唯敵是俟，義之所在，糜軀匪恡。況頻有詔書，班告天下， 稱歡逆亂，徵兵致伐。今便分命將帥，應機進討。或趣其要害， 或襲其窟宅，電繞蛇擊，霧合星羅。而歡違負天地，毒被人鬼， 乘此掃蕩，易同俯拾。歡若渡河，稍逼宗廟，則分命諸將，直 取并州，幕府躬自東轅，電赴伊洛；若固其巢穴，未敢發動， 亦命群帥，百道俱前，轘裂賊臣，以謝天下。

qí zhōu zhèn jùn xiàn, lǜ tǔ rén lí, huò zhōu xiāng guān miǎn, huò xūn yōng shì jì, bìng yí shě nì guī shùn, lì xiào jūn mén. fēng shǎng zhī kē, yǐ yǒu bié gé. fán bǎi jūn zǐ, kě bù miǎn yú. tài zǔ wèi zhū jiāng yuē : gāo huān suī zhì bù zú ér zhà yǒu yú, jīn shēng yán yù xī, qí yì zài rù luò. wú yù lìng kòu luò lǜ mǎ bù wàn yú, zì jīng zhōu dōng yǐn wáng pí lǜ jiǎ shì yī wàn, xiān jù huá zhōu. huān ruò xī lái, wáng pí zú dé kàng jù rú qí rù luò, kòu luò jí xí fén jìn. wú biàn sù jià, zhí fù jīng yì. shǐ qí jìn yǒu nèi gù zhī yōu, tuì yǒu bèi niè zhī shì. yī jǔ dà dìng, cǐ wèi shàng cè . zhòng xián chēng shàn.
其州鎮郡縣，率土人黎，或州鄉冠冕，或勛庸世濟，並宜 舍逆歸順，立效軍門。封賞之科，已有別格。凡百君子，可不 勉歟。 太祖謂諸將曰 ：「高歡雖智不足而詐有餘，今聲言欲西， 其意在入洛。吾欲令寇洛率馬步萬餘，自涇州東引；王羆率甲 士一萬，先據華州。歡若西來，王羆足得抗拒；如其入洛，寇 洛即襲汾晉。吾便速駕，直赴京邑。使其進有內顧之憂，退有 被躡之勢。一舉大定，此為上策 。」眾咸稱善。

qiū qī yuè, tài zǔ shuài zhòng fā zì gāo píng, qián jūn zhì yú hóng nóng. ér qí shén wǔ shāo bī jīng yì, wèi dì qīn zǒng liù jūn, tún yú hé qiáo, lìng zuǒ wèi yuán bīn zhī lǐng jūn hú sī chūn zhèn wǔ láo, qiǎn shǐ gào tài zǔ. tài zǔ wèi zuǒ yòu yuē : gāo huān shù rì xíng bā jiǔ bǎi lǐ, xiǎo bīng zhě suǒ jì, zhèng xū chéng biàn jī zhī. ér zhǔ shàng yǐ wàn chéng zhī zhòng, bù néng jué zhàn, fāng yuán jīn jù shǒu. qiě zhǎng hé wàn lǐ, gǎn yù wèi nán, ruò yī chù de dù, dà shì qù yǐ . jí yǐ dà dū dū zhào guì wèi bié dào héng tái, zì pú bǎn jì, qù bīng zhōu. qiǎn dà dū dū lǐ xián jiāng jīng qí yī qiān fù luò yáng.
秋七月，太祖帥眾發自高平，前軍至於弘農。而齊神武稍 逼京邑，魏帝親總六軍，屯於河橋，令左衛元斌之、領軍斛斯 椿鎮武牢，遣使告太祖。太祖謂左右曰 ：「高歡數日行八九百 里，曉兵者所忌，正須乘便擊之。而主上以萬乘之重，不能決 戰，方緣津據守。且長河萬里，扞御為難，若一處得度，大事 去矣 。」即以大都督趙貴為別道行台，自蒲阪濟，趣并州。遣 大都督李賢將精騎一千赴洛陽。

huì bīn zhī yǔ hú sī chūn zhēng quán bù xié, bīn zhī suì qì chūn hái, dài dì yún : gāo huān bīng zhì.
會斌之與斛斯椿爭權不協，斌之遂棄椿還，紿帝雲 ：「高 歡兵至。」

qī yuè dīng wèi, dì suì cóng luò yáng lǜ qīng qí rù guān, tài zǔ bèi yí wèi fèng yíng, yè jiàn dōng yáng yì. tài zǔ miǎn guān qì tì xiè yuē : chén bù néng shì è kòu nüè, suì shǐ chéng yú qiān xìng. qǐng jū sī bài, yǐ zhèng xíng shū . dì yuē:
七月丁未，帝遂從洛陽率輕騎入關，太祖備儀衛奉迎，謁 見東陽驛。太祖免冠泣涕謝曰 ：「臣不能式遏寇虐，遂使乘輿 遷幸。請拘司敗，以正刑書 。」帝曰：

gōng zhī zhōng jié, pù yú cháo yě. zhèn yǐ bù dé, fù chéng zhì kòu. jīn rì xiāng jiàn, shēn yòng hòu yán. zé zài zhèn gōng, wú láo xiè yě . nǎi fèng dì dū zhǎng ān. pī cǎo lái, lì cháo tíng, jūn guó zhī zhèng, xián qǔ tài zǔ jué yān. réng jiā shòu dà jiāng jūn yōng zhōu cì shǐ, jiān shàng shū lìng, jìn fēng lüè yáng jùn gōng, bié zhì èr shàng shū, suí jī chù fēn, jiě shàng shū pū shè, yú rú gù. tài zǔ gù ràng, zhào dūn yù, nǎi shòu shòu. chū, wèi dì zài luò yáng, xǔ yǐ féng yì zhǎng gōng zhǔ pèi tài zǔ, wèi jí jié nà, ér dì xī qiān. zhì shì, zhào tài zǔ shàng zhī, bài fù mǎ dū wèi.
「公之忠節，曝於朝野。朕以不德，負乘致寇。今日相見， 深用厚顏。責在朕躬，無勞謝也 。」乃奉帝都長安。披草萊， 立朝廷，軍國之政，咸取太祖決焉。仍加授大將軍、雍州刺史， 兼尚書令，進封略陽郡公，別置二尚書，隨機處分，解尚書仆 射，余如故。太祖固讓，詔敦諭，乃（授）〔受〕。初，魏帝在 洛陽，許以馮翊長公主配太祖，未及結納，而帝西遷。至是， 詔太祖尚之，拜駙馬都尉。

bā yuè, qí shén wǔ xí xiàn tóng guān, qīn huá yīn. tài zǔ lǜ zhū jūn tún bà shàng yǐ dài zhī. qí shén wǔ liú qí jiāng xuē jǐn shǒu guān ér tuì. tài zǔ nǎi jìn jūn tǎo jǐn, lǔ qí zú qī qiān, hái zhǎng ān, jìn wèi chéng xiàng.
八月，齊神武襲陷潼關，侵華陰。太祖率諸軍屯霸上以待 之。齊神武留其將薛瑾守關而退。太祖乃進軍討瑾，虜其卒七 千，還長安，進位丞相。

dōng shí yuè, qí shén wǔ tuī wèi qīng hé wáng dǎn zi shàn jiàn wèi zhǔ, xǐ dōu yú yè, shì wèi dōng wèi.
冬十月，齊神武推魏清河王亶子善見為主，徙都於鄴，是 為東魏。

shí yī yuè, qiǎn yí tóng lǐ hǔ yǔ lǐ bì zhào guì děng tǎo cáo ní yú líng zhōu, hǔ yǐn hé guàn zhī. míng nián, ní jiàng, qiān qí háo shuài yú xián yáng.
十一月，遣儀同李虎與李弼、趙貴等討曹泥於靈州，虎引 河灌之。明年，泥降，遷其豪帥於咸陽。

rùn shí èr yuè, wèi xiào wǔ dì bēng. tài zǔ yǔ qún gōng dìng cè, zūn lì wèi nán yáng wáng bǎo jù wèi sì, shì wèi wén huáng dì.
閏十二月，魏孝武帝崩。太祖與群公定策，尊立魏南陽王 寶炬為嗣，是為文皇帝。