wǔ dì shàng
武帝上
gāo zǔ wǔ huáng dì huì yōng, zì mí luó tū, tài zǔ dì sì zǐ yě. mǔ yuē chì nú tài hòu. dà tǒng jiǔ nián, shēng yú tóng zhōu, yǒu shén guāng zhào shì. yòu ér xiào jìng, cōng mǐn yǒu qì zhì. tài zǔ yì zhī, yuē: chéng wú zhì zhě, bì cǐ ér yě. nián shí èr, fēng fǔ chéng jùn gōng. xiào mǐn dì jiàn zuò, bài dà jiāng jūn, chū zhèn tóng zhōu. shì zōng jí wèi, qiān zhù guó, shòu pú zhōu zhū jūn shì pú zhōu cì shǐ. wǔ chéng yuán nián, rù wèi dà sī kōng zhì yù zhèng, jìn fēng lǔ guó gōng, lǐng zōng shī. shén wèi shì zōng suǒ qīn ài, cháo tíng dà shì, duō gòng cān yì. xìng chén shēn yǒu yuǎn shí, fēi yīn gù wèn, zhōng bù zhé yán. shì zōng měi tàn yuē : fū rén bù yán, yán bì yǒu zhòng.
高祖武皇帝諱邕,字禰羅突,太祖第四子也。母曰叱奴太 後。大統九年,生於同州,有神光照室。幼而孝敬,聰敏有器 質。太祖異之,曰:「成吾志者,必此兒也。」年十二,封輔城 郡公。孝閔帝踐阼,拜大將軍,出鎮同州。世宗即位,遷柱國, 授蒲州諸軍事、蒲州刺史。武成元年,入為大司空、治御正, 進封魯國公,領宗師。甚為世宗所親愛,朝廷大事,多共參議。 性沉深有遠識,非因顧問,終不輒言。世宗每嘆曰 :「夫人不 言,言必有中。」
wǔ chéng èr nián xià sì yuè, shì zōng bēng, yí zhào chuán dì wèi yú gāo zǔ. gāo zǔ gù ràng, bǎi guān quàn jìn, nǎi cóng zhī. rén yín, jí huáng dì wèi, dà shè tiān xià. dōng shí èr yuè, gǎi zuò lù mén yīng mén.
武成二年夏四月,世宗崩,遺詔傳帝位於高祖。高祖固讓, 百官勸進,乃從之。壬寅,即皇帝位,大赦天下。冬十二月, 改作露門、應門。
shì suì, qí cháng shān wáng gāo yǎn fèi qí zhǔ yīn ér zì lì, shì wèi xiào zhāo dì.
是歲,齊常山王高演廢其主殷而自立,是為孝昭帝。
bǎo dìng yuán nián chūn zhēng yuè wù shēn, zhào yuē : hán shǔ jí zhōu, yǎn jí cú suì, gǎi yuán mìng shǐ, guó zhī diǎn zhāng.
保定元年春正月戊申,詔曰 :「寒暑亟周,奄及徂歲,改 元命始,國之典章。
zhèn zhī chéng bǎo tú, yí zūn gù shí. kě gǎi wǔ chéng sān nián wèi bǎo dìng yuán nián. jiā hào jì xīn, huì zé yí bù, wén wǔ bǎi guān, gè zēng sì jí . yǐ dà zhǒng zǎi jìn guó gōng
朕祗承寶圖,宜遵故實。可改武成三年為保定元年。嘉號 既新,惠澤宜布,文武百官,各增四級 。」以大冢宰、晉國公
hù wèi dū du zhōng wài zhū jūn shì, lìng wǔ fǔ zǒng yú tiān guān.
護為都督中外諸軍事,令五府總於天官。
gēng xū, cí yuán qiū. rén zǐ, cí fāng qiū. jiǎ yín, cí gǎn shēng dì yú nán jiāo. yǐ mǎo, cí tài shè. xīn yǒu, tū jué qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù. wù chén, zhào yuē : lǚ duān kāi wù, shí zī yuán hòu dài zhōng chéng wù, liàng wéi zǎi dòng.
庚戌,祠圓丘。壬子,祠方丘。甲寅,祠感生帝於南郊。 乙卯,祠太社。辛酉,突厥遣使獻其方物。戊辰,詔曰 :「履 端開物,實資元後;代終成務,諒惟宰棟。
gù zhōu wén gōng yǐ shàng shèng zhī zhì, yì bǐ jī zhōu, yuán zuò liù diǎn, yòng guāng qī bǎi. zì zī jué hòu, dài shī qí xù, bǐ wēi wēi zhī huà, lì qiān sì ér mò chuán yù yù zhī fēng, zhōng bǎi wáng ér yǒng zhuì. wǒ tài zǔ wén huáng dì bǐng chún hé zhī qì, tǐng tiān zòng zhī yīng, dé pèi gàn yuán, gōng móu zào huà, gù néng shě mò shì zhī bì fēng, dǎo lóng zhōu zhī ruì diǎn, dàn shù bǎi guān, jué yòng yǔn jí. suǒ wèi qián kūn gǎi ér zhòng gòu, qǐ dì wáng hóng fàn ér yǐ zāi. zhèn rù sì dà bǎo, sī yáng xiū liè. jīn kě bān sī lǐ yú tài zǔ miào tíng . jǐ sì, cí tài miào, bān tài zǔ suǒ shù liù guān yān. guǐ yǒu, tǔ gǔ hún gāo chāng bìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. jiǎ xū, zhào xiān jīng bīng róng guān nián liù shí yǐ shàng, jí mín qī shí yǐ shàng, jié jí bǎn shòu guān. yǐ hài, qīn gēng jí tián. bǐng zǐ, dà shè yú zhèng wǔ diàn, cì bǎi guān gè yǒu chà.
故周文公以上聖之智,翼彼姬周,爰作六典,用光七百。 自茲厥後,代失其緒,俾巍巍之化,歷千祀而莫傳;鬱郁之風, 終百王而永墜。我太祖文皇帝稟純和之氣,挺天縱之英,德配 干元,功侔造化,故能舍末世之弊風,蹈隆周之叡典,誕述百 官,厥用允集。所謂乾坤改而重構,豈帝王洪範而已哉。朕入 嗣大寶,思揚休烈。今可班斯禮於太祖廟庭 。」己巳,祠太廟, 班太祖所述六官焉。癸酉,吐谷渾、高昌並遣使獻方物。甲戌, 詔先經兵戎官年六十已上,及民七十已上,節級板授官。乙亥, 親耕籍田。丙子,大射於正武殿,賜百官各有差。
èr yuè jǐ mǎo, qiǎn dà shǐ xún chá tiān xià. yú táo yáng zhì táo zhōu. jiǎ wǔ, cháo rì yú dōng jiāo. yǐ wèi, tū jué dàng chāng bìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. bǐng wǔ, shěng yù niǎn, qù bǎi xì. hóng nóng shàng yán jiǔ wěi hú jiàn.
二月己卯,遣大使巡察天下。於洮陽置洮州。甲午,朝日 於東郊。乙未,突厥、宕昌並遣使獻方物。丙午,省轝輦,去 百戲。弘農上言九尾狐見。
sān yuè bǐng yín, gǎi bā dīng bīng wèi shí èr dīng bīng, lǜ suì yī yuè yì.
三月丙寅,改八丁兵為十二丁兵,率歲一月役。
xià sì yuè bǐng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng yín, yǐ shǎo fù wú gōng wèi chí gāng wèi dà sī kōng. dīng yǒu, bái lán qiǎn shǐ xiàn xī jiǎ tiě kǎi.
夏四月丙子朔,日有食之。庚寅,以少傅、吳公尉遲綱為 大司空。丁酉,白蘭遣使獻犀甲、鐵鎧。
wǔ yuè bǐng wǔ, fēng xiào mǐn huáng dì zi kāng wèi jì guó gōng, huáng zǐ yūn wèi lǔ guó gōng.
五月丙午,封孝閔皇帝子康為紀國公,皇子贇為魯國公。
jìn gōng hù huò yù dòu yǐ xiàn.
晉公護獲玉斗以獻。
wù chén, tū jué guī zī bìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
戊辰,突厥、龜茲並遣使獻方物。
liù yuè yǐ yǒu, qiǎn zhì yù zhèng yīn bù hài děng shǐ yú chén.
六月乙酉,遣治御正殷不害等使於陳。
qiū qī yuè wù shēn, zhào yuē : kàng hàn lì shí, jiā miáo tiǎn cuì. qǐ yù àn shī lǐ, xíng fá guāi zhōng yú? qí suǒ zài jiàn qiú: sǐ yǐ xià, yī suì xíng yǐ shàng, gè jiàng běn zuì yī děng bǎi biān yǐ xià, xī yuán miǎn zhī. gèng zhù qián, wén yuē bù quán, yǐ yī dāng wǔ, yǔ wǔ zhū bìng xíng. jǐ yǒu, zhuī fēng huáng bó fù hào wèi shào guó gōng, yǐ jìn gōng zǐ jiāng líng gōng huì wèi hòu cì bó fù lián wèi qǐ guó gōng, yǐ zhāng wǔ xiào gōng zǐ yǒng chāng gōng liàng wèi hòu dì sān bó fù luò shēng wèi jǔ guó gōng, yǐ jìn gōng zǐ chóng yè gōng zhì wèi hòu yòu zhuī fēng wǔ yì gōng zhèn wèi sòng guó gōng, yǐ shì zōng zi shí wèi hòu: bìng xí fēng. jǐ sì, yíng huò rù yú guǐ, fàn jī shī.
秋七月戊申,詔曰 :「亢旱歷時,嘉苗殄悴。豈獄犴失理, 刑罰乖衷歟?其所在見囚:死以下,一歲刑以上,各降本罪一 等;百鞭以下,悉原免之。」更鑄錢,文曰「布泉」,以一當五, 與五銖並行。己酉,追封皇伯父顥為邵國公,以晉公子江陵公 會為後;次伯父連為杞國公,以章武孝公子永昌公亮為後;第 三伯父洛生為莒國公,以晉公子崇業公至為後;又追封武邑公 震為宋國公,以世宗子實為後:並襲封。己巳,熒惑入輿鬼, 犯積屍。
jiǔ yuè jiǎ chén, nán níng zhōu qiǎn shǐ xiàn diān mǎ jí shǔ kǎi. yǐ sì, kè xīng jiàn yú yì.
九月甲辰,南寧州遣使獻滇馬及蜀鎧。乙巳,客星見於翼。
dōng shí yuè jiǎ xū, rì yǒu shí zhī. wù yín, yíng huò fàn tài wēi shàng jiāng, hé yān.
冬十月甲戌,日有蝕之。戊寅,熒惑犯太微上將,合焉。
shí yī yuè yǐ sì, yǐ dà jiāng jūn wèi guó gōng zhí wèi yōng zhōu mù. chén qiǎn shǐ lái pìn. jìn fēng zhù guó guǎng wǔ gōng dòu chì wèi dèng guó gōng. dīng sì, shòu yú qí yáng. shì yuè, qí xiào zhāo dì hōng, dì zhǎng guǎng wáng zhàn dài lì, shì wèi wǔ chéng dì.
十一月乙巳,以大將軍、衛國公直為雍州牧。陳遣使來聘。 進封柱國、廣武公竇熾為鄧國公。丁巳,狩於岐陽。是月,齊 孝昭帝薨,弟長廣王湛代立,是為武成帝。
shí èr yuè rén wǔ, zhì zì qí yáng.
十二月壬午,至自岐陽。
shì suì, zhuī fēng huáng zú zǔ zhòng wèi yú guó gōng.
是歲,追封皇族祖仲為虞國公。
èr nián chūn zhēng yuè rén yín, chū yú pú zhōu kāi hé qú, tóng zhōu kāi lóng shǒu qú, yǐ guǎng guàn gài. dīng wèi, yǐ chén zhǔ dì xū wèi zhù guó, sòng hái jiāng nán.
二年春正月壬寅,初於蒲州開河渠,同州開龍首渠,以廣 灌溉。丁未,以陳主弟頊為柱國,送還江南。
rùn yuè jǐ chǒu, zhào zhù guó yǐ xià, shuài dū du yǐ shàng, mǔ qī shòu tài fū rén fū rén jùn jūn xiàn jūn gè yǒu chà. guǐ sì, tài bái rù mǎo. jǐ hài, zhù guó dà sī mǎ liáng guó gōng hè lán xiáng hōng. luò zhōu mín zhōu gòng yāo yán huò zhòng, jiǎ shǔ jiāng xiāng, shì fā fú zhū. èr yuè rén yín, yíng huò fàn tài wēi shàng xiàng. guǐ chǒu, yǐ jiǔ bù yǔ, jiàng yòu zuì rén, jīng chéng sān shí lǐ nèi jìn jiǔ. liáng zhǔ xiāo chá hōng. yǐ dà jiāng jūn cài guó gōng guǎng wèi qín zhōu zǒng guǎn. sān yuè rén wǔ, yíng huò fàn zuǒ zhí fǎ.
閏月己丑,詔柱國以下,帥都督以上,母妻授太夫人、夫 人、郡君、縣君各有差。癸巳,太白入昴。己亥,柱國、大司 馬、涼國公賀蘭祥薨。洛州民周共妖言惑眾,假署將相,事發 伏誅。 二月壬寅,熒惑犯太微上相。癸丑,以久不雨,降宥罪人, 京城三十里內禁酒。梁主蕭察薨。以大將軍、蔡國公廣為秦州 總管。 三月壬午,熒惑犯左執法。
xià sì yuè jiǎ chén, jìn tú zǎi, hàn gù yě. dīng sì, nán yáng xiàn sān zú wū. hú zhōu shàng yán jiàn èr bái lù cóng sān jiǎo shòu ér xíng. jǐ wèi, yú fú liú chéng zhì hé zhōu. guǐ hài, zhào yuē : bǐ yǐ kòu nán yóu gěng, jiǔ zhōu wèi yī, wén wǔ zhī guān lì gōng xiào zhě, suī xī yǐ máo tǔ, ér wèi jí gěi zū fù. zhū zhù guó děng xūn dé lóng zhòng , yí yǒu yōu chóng, gè zhǔn bié zhì, yì hù tīng jì shí tā xiàn.
夏四月甲辰,禁屠宰,旱故也。丁巳,南陽獻三足烏。湖 州上言見二白鹿從三角獸而行。己未,於伏流城置和州。癸亥, 詔曰 :「比以寇難猶梗,九州未一,文武之官立功效者,雖錫 以茅土,而未(及)〔給〕租賦。諸柱國等勛德隆重 ,宜有優 崇,各准別制,邑戶聽寄食他縣。」
wǔ yuè gēng wǔ, yǐ shān nán zhòng ruì bìng jí, dà shè tiān xià, bǎi guān jí jūn rén, pǔ fàn èr jí. nán yáng wǎn xiàn sān zú wū suǒ jí, miǎn jīn nián yì jí zū fù zhī bàn. rén chén, yǐ zhù guó suí guó gōng yáng zhōng wèi dà sī kōng, wú guó gōng wèi chí gāng wèi shǎn zhōu zǒng guǎn.
五月庚午,以山南眾瑞並集,大赦天下,百官及軍人,普 泛二級。南陽宛縣三足烏所集,免今年役及租賦之半。壬辰, 以柱國隨國公楊忠為大司空,吳國公尉遲綱為陝州總管。
liù yuè jǐ hài, yǐ zhù guó shǔ guó gōng wèi chí jiǒng wèi dà sī mǎ, shào guó gōng huì wèi pú zhōu zǒng guǎn. fēn shān nán jīng zhōu ān zhōu xiāng zhōu jiāng líng wèi sì zhōu zǒng guǎn.
六月己亥,以柱國蜀國公尉遲迥為大司馬,邵國公會為蒲 州總管。分山南荊州、安州、襄州、江陵為四州總管。
qiū qī yuè jǐ sì, fēng kāi fǔ hè bá wěi wèi huò guó gōng. yǐ hài, tài bái fàn yú guǐ.
秋七月己巳,封開府賀拔緯為霍國公。乙亥,太白犯輿鬼。
jiǔ yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. chén qiǎn shǐ lái pìn.
九月戊辰朔,日有蝕之。陳遣使來聘。
dōng shí yuè wù xū, zhào yuē : shù zhī yuán shǒu, jūn lín hǎi nèi, běn hū xuān míng jiào huà, tíng dú qián lí qǐ wéi zūn guì qí shēn, chǐ fù qí wèi. shì yǐ táng yáo shū gé zhī yī, cū lì zhī shí, shàng lín fén yáng ér yǒng tàn, dēng gū shè ér xìng xiǎng. kuàng wú shèng rén zhī dé ér shì yù guò zhī, hé yǐ kè yàn zhòng xīn, chù yú zūn wèi, zhèn shén nǜ yān. jīn jù kòu wèi píng, jūn róng fèi guǎng, bǎi xìng kōng xū, yǔ shuí wèi zú. fán shì gōng zhèn yī fú yǐn shí, sì shí suǒ xū, yuán jí gōng nèi diào dù, zhèn jīn shǒu zì jiǎn xuē. zòng bù dé dùn xíng gǔ rén zhī dào, qǐ yuē quán wú shù jǐ. fán ěr bǎi sī, ān dé bù sī shěng yuē, xù zhèn bù dǎi zhě zāi . xīn hài, dì yù dà wǔ diàn dà shè, gōng qīng liè jiāng jiē huì. wù wǔ, jiǎng wǔ yú shǎo líng yuán. fēn nán níng zhōu zhì gōng zhōu.
冬十月戊戌,詔曰 :「樹之元首,君臨海內,本乎宣明教 化,亭毒黔黎;豈唯尊貴其身,侈富其位。是以唐堯疏葛之衣, 麤糲之食,尚臨汾陽而永嘆,登姑射而興想。況無聖人之德而 嗜欲過之,何以克厭眾心,處於尊位,朕甚恧焉。今巨寇未平, 軍戎費廣,百姓空虛,與誰為足。凡是供朕衣服飲食,四時所 須,爰及宮內調度,朕今手自減削。縱不得頓行古人之道,豈 曰全無庶幾。凡爾百司,安得不思省約,勖朕不逮者哉 。」辛 亥,帝御大武殿大射,公卿列將皆會。戊午,講武於少陵原。 分南寧州置恭州。
shí yī yuè dīng mǎo, yǐ dà jiāng jūn wèi guó gōng zhí dà jiāng jūn zhào guó gōng zhāo bìng wèi zhù guó. yòu yǐ zhāo wèi yì zhōu zǒng guǎn. rén wǔ, yíng huò fàn suì xīng yú wēi nán.
十一月丁卯,以大將軍衛國公直、大將軍趙國公招並為柱 國。又以招為益州總管。壬午,熒惑犯歲星於危南。
shí èr yuè, yì zhōu xiàn chì wū.
十二月,益州獻赤烏。
sān nián chūn zhēng yuè xīn wèi, gǎi guāng qiān guó wèi qiān zhōu. yǐ yǒu, tài bǎo liáng guó gōng hóu mò chén chóng cì sǐ. rén chén, yú qǐ yín chéng zhì yín zhōu.
三年春正月辛未,改光遷國為遷州。乙酉,太保、梁國公 侯莫陳崇賜死。壬辰,於乞銀城置銀州。
èr yuè gēng zǐ, chū bān xīn lǜ. xīn chǒu, zhào wèi dà tǒng jiǔ nián yǐ qián, dū du yǐ shàng shēn wáng ér zi sūn wèi chǐ xù zhě, jié jí shòu guān. wèi zhōu xiàn sān zú wū. xīn yǒu, zhào yuē : èr yí chuàng pì, xuán xiàng zhe míng sān cái yǐ bèi, lì shù zhāo liè. gù shū chēng qīn ruò jìng shòu, yì xù zhì lì míng shí. cǐ xiān dài yí dìng zhī diǎn, bǎi wáng bù yì zhī wù. fú wéi tài zǔ wén huáng dì, jìng shùn hào tiān, yōu láo shù zhèng, lì xù liù jiā, yǐ yīn yáng wèi shǒu. jì yǔ xiǎo zi, fú kè zūn xíng, wéi sī bù ān, xī tì ruò lì. zì qǐng cháo tíng quán yú, shì duō cāng zú, guāi hé shuǎng xù, wéi shī xiān zhì. zhì fēng yǔ qiān shí, jí lì lǚ qǐ, jiā shēng bù suí, wàn wù bù zhǎng, zhèn shén shāng zhī. zì jīn jǔ dà shì xíng dà zhèng, fēi jūn jī jí sù, jiē yí yī yuè lìng, yǐ shùn tiān xīn.
二月庚子,初頒新律。辛丑,詔魏大統九年以前,都督以 上身亡而子孫未齒敘者,節級授官。渭州獻三足烏。辛酉,詔 曰 :「二儀創辟,玄象着明;三才已備,歷數昭列。故書稱欽 若敬授,易序治歷明時。此先代一定之典,百王不易之務。伏 惟太祖文皇帝,敬順昊天,憂勞庶政,歷序六家,以陰陽為首。 洎予小子,弗克遵行,惟斯不安,夕惕若厲。自頃朝廷權輿, 事多倉卒,乖和爽序,違失先志。致風雨愆時,疾厲屢起,嘉 生不遂,萬物不長,朕甚傷之。自今舉大事、行大政,非軍機 急速,皆宜依月令,以順天心。」
sān yuè yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng zǐ, dàng chāng qiǎn shǐ xiàn shēng měng shòu èr, zhào fàng zhī nán shān. yǐ yǒu, yì zhōu xiàn sān zú wū.
三月乙丑朔,日有蝕之。丙子,宕昌遣使獻生猛獸二,詔 放之南山。乙酉,益州獻三足烏。
xià sì yuè yǐ wèi, yǐ zhù guó zhèng guó gōng dá xī wǔ wèi tài bǎo, dà jiāng jūn hán guǒ wèi zhù guó. jǐ hài, dì yù zhèng wǔ diàn lù qiú tú. guǐ mǎo, dà yú. guǐ chǒu, yǒu niú zú shēng yú bèi. wù wǔ, xìng tài xué, yǐ tài fù yàn guó gōng yú jǐn wèi sān lǎo ér wèn dào yān. chū jìn tiān xià bào chóu, fàn zhě yǐ shā rén lùn. rén xū, zhào bǎi guān jí mín shù shàng fēng shì, jí yán dé shī.
夏四月乙未,以柱國、鄭國公達奚武為太保,大將軍韓果 為柱國。己亥,帝御正武殿錄囚徒。癸卯,大雩。癸丑,有牛 足生於背。戊午,幸太學,以太傅、燕國公于謹為三老而問道 焉。初禁天下報讎,犯者以殺人論。壬戌,詔百官及民庶上封 事,極言得失。
wǔ yuè jiǎ zǐ shuò, bì zhèng qǐn bù shòu cháo, hàn gù yě. jiǎ xū, yǔ.
五月甲子朔,避正寢不受朝,旱故也。甲戌,雨。
qiū qī yuè wù chén, xíng xìng yuán zhōu. gēng wǔ, chén qiǎn shǐ lái pìn. dīng chǒu, xìng jīn mén, wèn bǎi nián, cì yǐ qián bó, yòu cì gāo nián bǎn zhí gè yǒu chà, jiàng sǐ zuì yī děng.
秋七月戊辰,行幸原州。庚午,陳遣使來聘。丁丑,幸津 門,問百年,賜以錢帛,又賜高年板職各有差,降死罪一等。
bā yuè dīng wèi, gǎi zuò lù qǐn.
八月丁未,改作露寢。
jiǔ yuè jiǎ zǐ, zì yuán zhōu dēng lǒng shān. yíng huò fàn tài wēi shàng jiāng. bǐng xū, xìng tóng zhōu. wù zǐ, zhào zhù guó yáng zhōng lǜ qí yī wàn yǔ tū jué fá qí. jǐ chǒu, pú zhōu xiàn jiā hé, yì mǔ tóng yǐng. chū lìng shì xí zhōu jùn xiàn zhě gǎi wèi wǔ děng jué, zhōu fēng bó, jùn fēng zi, xiàn fēng nán.
九月甲子,自原州登隴山。熒惑犯太微上將。丙戌,幸同 州。戊子,詔柱國楊忠率騎一萬與突厥伐齊。己丑,蒲州獻嘉 禾,異畝同穎。初令世襲州郡縣者改為五等爵,州封伯,郡封 子,縣封男。
dōng shí yuè rén chén, yíng huò fàn zuǒ zhí fǎ. yǐ sì, yǐ kāi fǔ qǐ guó gōng liàng wèi liáng zhōu zǒng guǎn. gēng xū, chén qiǎn shǐ lái pìn.
冬十月壬辰,熒惑犯左執法。乙巳,以開府、杞國公亮為 梁州總管。庚戌,陳遣使來聘。
shí yǒu èr yuè xīn mǎo, zhì zì tóng zhōu. qiǎn tài bǎo zhèng guó gōng dá xī wǔ lǜ qí sān wàn chū píng yáng yǐ yīng yáng zhōng.
十有二月辛卯,至自同州。遣太保、鄭國公達奚武率騎三 萬出平陽以應楊忠。
shì yuè, yǒu rén shēng zǐ nán, ér yīn zài bèi hòu rú wěi, liǎng zú zhǐ rú shòu zhǎo. yǒu quǎn shēng zǐ, yāo yǐ hòu fēn wèi èr shēn, liǎng wěi liù zú.
是月,有人生子男,而陰在背後如尾,兩足指如獸爪。有 犬生子,腰以後分為二身,兩尾六足。
sì nián chūn zhēng yuè gēng shēn, yáng zhōng pò qí zhǎng chéng, zhì jìn yáng ér hái.
四年春正月庚申,楊忠破齊長城,至晉陽而還。
èr yuè gēng yín shuò, rì yǒu shí zhī. jiǎ wǔ, yíng huò fàn fáng yòu cān.
二月庚寅朔,日有蝕之。甲午,熒惑犯房右驂。
sān yuè jǐ wèi, yíng huò yòu fàn fáng yòu cān. gēng chén, chū lìng bǎi guān zhí hù.
三月己未,熒惑又犯房右驂。庚辰,初令百官執笏。
xià sì yuè guǐ mǎo, yǐ zhù guó dèng gōng dòu chì wèi dà zōng bó.
夏四月癸卯,以柱國、鄧公竇熾為大宗伯。
wǔ yuè rén xū, fēng shì zōng zhǎng zi xián wèi bì guó gōng. dīng mǎo, tū jué qiǎn shǐ xiàn fāng wù. guǐ yǒu, yǐ dà jiāng jūn ān wǔ gōng lǐ mù wèi zhù guó. dīng hài, gǎi lǐ bù wèi sī zōng, dà sī lǐ wèi lǐ bù, dà sī lè wèi lè bù.
五月壬戌,封世宗長子賢為畢國公。丁卯,突厥遣使獻方 物。癸酉,以大將軍、安武公李穆為柱國。丁亥,改禮部為司 宗,大司禮為禮部,大司樂為樂部。
liù yuè gēng yín, gǎi yù bó wèi nà yán.
六月庚寅,改御伯為納言。
qiū qī yuè wù wǔ, lì sù tè qiǎn shǐ xiàn fāng wù. wù yín, yān qí qiǎn shǐ xiàn míng mǎ.
秋七月戊午,(栗)〔粟〕特遣使獻方物。戊寅,焉耆遣使 獻名馬。
bā yuè dīng hài shuò, rì yǒu shí zhī. zhào zhù guó yáng zhōng lǜ shī yǔ tū jué dōng fá, zhì běi hé ér hái. wù zǐ, yǐ zhù guó qí gōng xiàn wèi yōng zhōu mù, xǔ guó gōng yǔ wén guì wèi dà sī tú. jiǔ yuè dīng sì, yǐ zhù guó wèi guó gōng zhí wèi dà sī kōng, fēng kāi fǔ lǐ bǐng wèi táng guó gōng, ruò gān fèng wèi xú guó gōng. chén qiǎn shǐ lái pìn. shì yuè, yǐ huáng shì mǔ yán shì zì qí zhì, dà shè tiān xià.
八月丁亥朔,日有蝕之。詔柱國楊忠率師與突厥東伐,至 北河而還。戊子,以柱國齊公憲為雍州牧,許國公宇文貴為大 司徒。 九月丁巳,以柱國、衛國公直為大司空,封開府李昞為唐 國公,若干鳳為徐國公。陳遣使來聘。是月,以皇世母閻氏自 齊至,大赦天下。
rùn yuè jǐ hài, yǐ dà jiāng jūn wéi xiào kuān dà jiāng jūn zhǎng sūn jiǎn bìng wèi zhù guó.
閏月己亥,以大將軍韋孝寬、大將軍長孫儉並為柱國。
dōng shí yuè guǐ hài, yǐ dà jiāng jūn lù tōng dà jiāng jūn yǔ wén shèng cài guó gōng guǎng bìng wèi zhù guó. jiǎ zǐ, zhào dà jiāng jūn dà zhǒng zǎi jìn guó gōng hù lǜ jūn fá qí, dì yú tài miào tíng shòu yǐ fǔ yuè. yú shì hù zǒng dà jūn chū tóng guān, dà jiāng jūn quán jǐng xuān lǜ shān nán zhū jūn chū yù zhōu, shǎo shī yáng biāo chū zhǐ zhǐ guān. dīng mǎo, xìng shā yuàn láo shī. guǐ yǒu, hái gōng.
冬十月癸亥,以大將軍陸通、大將軍宇文盛、蔡國公廣並 為柱國。甲子,詔大將軍、大冢宰、晉國公護率軍伐齊,帝於 太廟庭授以斧鉞。於是護總大軍出潼關,大將軍權景宣率山南 諸軍出豫州,少師楊摽出(枳)〔軹〕關。丁卯,幸沙苑勞師。 癸酉,還宮。
shí yī yuè jiǎ wǔ, zhù guó shǔ guó gōng wèi chí jiǒng lǜ shī wéi luò yáng, zhù guó qí guó gōng xiàn yíng yú máng shān, jìn gōng hù cì yú shǎn zhōu.
十一月甲午,柱國、蜀國公尉遲迥率師圍洛陽,柱國、齊 國公憲營於邙山,晉公護次於陝州。
shí èr yuè, quán jǐng xuān gōng qí yù zhōu, cì shǐ wáng shì liáng yǐ zhōu jiàng. rén xū, qí shī dù hé, chén zhì luò yáng, zhū jūn jīng sàn. wèi chí jiǒng lǜ huī xià shù shí qí gǎn dí, dé què, zhì yè yǐn hái. zhù guó yōng guó gōng wáng xióng lì zhàn, sǐ zhī. suì bān shī. yáng biāo yú zhǐ guān zhàn méi. quán jǐng xuān yì qì yù zhōu ér hái.
十二月,權景宣攻齊豫州,刺史王士良以州降。壬戌,齊 師渡河,晨至洛陽,諸軍驚散。尉遲迥率麾下數十騎扞敵,得 卻,至夜引還。柱國、庸國公王雄力戰,死之。遂班師。楊摽 於軹關戰沒。權景宣亦棄豫州而還。
wǔ nián chūn zhēng yuè jiǎ shēn shuò, fèi cháo, yǐ yōng guó gōng wáng xióng sǐ wáng shì gù yě. xīn mǎo, bái hóng guàn rì. gēng zǐ, lìng jīng zhōu ān zhōu jiāng líng děng zǒng guǎn bìng lì xiāng zhōu zǒng guǎn fǔ, yǐ zhù guó dà sī kōng wèi guó gōng zhí wèi xiāng zhōu zǒng guǎn. jiǎ chén, tài bái yíng huò suì xīng hé yú lóu. yǐ sì, tǔ gǔ hún qiǎn shǐ xiàn fāng wù. yǐ yōng guó gōng wáng xióng shì zǐ kāi fǔ qiān wèi zhù guó.
五年春正月甲申朔,廢朝,以庸國公王雄死王事故也。辛 卯,白虹貫日。庚子,令荊州、安州、江陵等總管並隸襄州總 管府,以柱國、大司空、衛國公直為襄州總管。甲辰,太白、 熒惑、歲星合於婁。乙巳,吐谷渾遣使獻方物。以庸國公王雄 世子開府謙為柱國。
èr yuè xīn yǒu, zhào chén guó gōng chún zhù guó xǔ guó gōng yǔ wén guì shén wǔ gōng dòu yì nán ān gōng yáng jiàn jiàn děng, rú tū jué nì nǚ . jiǎ zǐ, yǐng zhōu huò lǜ máo guī.
二月辛酉,詔陳國公純、柱國許國公宇文貴、神武公竇毅、 南安公楊(薦)〔薦〕等,如突厥逆女 。甲子,郢州獲綠毛龜。
bǐng yín, yǐ zhù guó ān wǔ gōng lǐ mù wèi dà sī kōng, suī dé gōng lù tōng wèi dà sī kòu. rén shēn, xíng xìng qí zhōu.
丙寅,以柱國安武公李穆為大司空,綏德公陸通為大司寇。壬 申,行幸岐州。
sān yuè wù zǐ, zhù guó chǔ guó gōng dòu lú níng hōng.
三月戊子,柱國、楚國公豆盧寧薨。
xià sì yuè, qí wǔ chéng chán wèi yú qí tài zǐ wěi, zì chēng tài shàng huáng dì.
夏四月,齊武成禪位於其太子緯,自稱太上皇帝。
wǔ yuè bǐng xū, yǐ huáng zú fù xìng wèi dà jiāng jūn, xí yú guó gōng fēng. jǐ hài, zhào zuǒ yòu wǔ bó gè zhì zhōng dài fū yī rén.
五月丙戌,以皇族父興為大將軍,襲虞國公封。己亥,詔 左右武伯各置中大夫一人。
liù yuè gēng shēn, huì xīng chū sān tái, rù wén chāng, fàn shàng jiāng, hòu jīng zǐ gōng xī yuán rù wēi, jiàn zhǎng yī zhàng yú, zhǐ shì bì. hòu bǎi yú rì, shāo duǎn, zhǎng èr chǐ wǔ cùn, zài xū wēi miè. xīn wèi, zhào yuē : jiāng líng rén nián liù shí wǔ yǐ shàng wèi guān nú bì zhě, yǐ lìng fàng miǎn. qí gōng sī nú bì yǒu nián zhì qī shí yǐ wài zhě, suǒ zài guān sī, yí shú wèi shù rén.
六月庚申,彗星出三台,入文昌,犯上將,後經紫宮西垣 入危,漸長一丈余,指室、壁。後百餘日,稍短,長二尺五寸, 在虛、危滅。辛未,詔曰 :「江陵人年六十五以上為官奴婢者, 已令放免。其公私奴婢有年至七十以外者,所在官司,宜贖為 庶人。」
qiū qī yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī. gēng yín, xíng xìng qín zhōu. jiàng sǐ zuì yǐ xià. xīn chǒu, qiǎn dà shǐ xún chá tiān xià.
秋七月辛巳朔,日有蝕之。庚寅,行幸秦州。降死罪以下。 辛丑,遣大使巡察天下。
bā yuè bǐng zǐ, zhì zì qín zhōu.
八月丙子,至自秦州。
jiǔ yuè yǐ sì, yì zhōu xiàn sān zú wū.
九月乙巳,益州獻三足烏。
dōng shí yuè xīn hài, gǎi hán gǔ guān chéng wèi tōng luò fáng.
冬十月辛亥,改函谷關城為通洛防。
shí yī yuè gēng chén, qí zhōu shàng yán yī jiǎo shòu jiàn. jiǎ wǔ, tǔ gǔ hún qiǎn shǐ xiàn fāng wù. dīng wèi, chén qiǎn shǐ lái pìn.
十一月庚辰,岐州上言一角獸見。甲午,吐谷渾遣使獻方 物。丁未,陳遣使來聘。
tiān hé yuán nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, rì yǒu shí zhī. xīn sì, lù qǐn chéng, xìng zhī. lìng qún chén fù gǔ shī, jīng yì qí lǎo bìng yù huì yān, bān cì gè yǒu chà. guǐ wèi, dà shè gǎi yuán, bǎi guān pǔ jiā sì jí. jǐ hài, qīn gēng jí tián. dīng wèi, yú dàng chāng zhì dàng zhōu. yǐ zhù guó chāng níng gōng zhǎng sūn jiǎn wèi shǎn zhōu zǒng guǎn. qiǎn xiǎo zài shī dù gǎo shǐ yú chén.
天和元年春正月己卯,日有蝕之。辛巳,露寢成,幸之。 令群臣賦古詩,京邑耆老並預會焉,頒賜各有差。癸未,大赦 改元,百官普加四級。己亥,親耕籍田。丁未,於宕昌置宕州。 以柱國、昌寧公長孫儉為陝州總管。遣小載師杜杲使於陳。
èr yuè wù shēn, yǐ kāi fǔ zhōng shān gōng xùn wèi pú zhōu zǒng guǎn. wù chén, zhào sān gōng yǐ xià gè jǔ suǒ zhī. gēng wǔ, rì dòu, guāng suì wēi, rì lǐ wū jiàn.
二月戊申,以開府、中山公訓為蒲州總管。戊辰,詔三公 已下各舉所知。庚午,日斗,光遂微,日裡烏見。
sān yuè bǐng wǔ, cí nán jiāo.
三月丙午,祠南郊。
xià sì yuè jǐ yǒu, yì zhōu xiàn sān zú wū. xīn hài, yú. jiǎ zǐ, rì yǒu jiāo yūn, bái hóng guàn zhī. shì yuè, chén wén dì hōng, zi bó zōng sì lì.
夏四月己酉,益州獻三足烏。辛亥,雩。甲子,日有交暈, 白虹貫之。是月,陳文帝薨,子伯宗嗣立。
wǔ yuè gēng chén, dì yù zhèng wǔ diàn, jí qún chén qīn jiǎng lǐ jì. tǔ gǔ hún lóng hé wáng mò chāng lǜ hù nèi fù, yǐ qí dì wèi fú zhōu. jiǎ wǔ, zhào yuē : dào dé jiāo sàng, lǐ yì sì xìng. bāo sì shǐ yú yī yán, měi sān qiān yú wèi jìng. shì yǐ zài shàng bù jiāo, chù mǎn bù yì, fù guì suǒ yǐ zhǎng shǒu, bāng guó yú yān yì ān. gù néng chéng tiān jìng dì, hé mín jìng guǐ, míng bìng rì yuè, dào cuò sì shí. zhèn suī yōng mèi, yǒu zhì qián gǔ. jiǎ zǐ yǐ mǎo, lǐ yún bù lè.
五月庚辰,帝御正武殿,集群臣親講禮記。吐谷渾龍涸王 莫昌率戶內附,以其地為扶州。甲午,詔曰 :「道德交喪,禮 義嗣興。褒四始於一言,美三千於為敬。是以在上不驕,處滿 不溢,富貴所以長守,邦國於焉乂安。故能承天靜地,和民敬 鬼,明並日月,道錯四時。朕雖庸昧,有志前古。甲子乙卯, 禮雲不樂。
cháng hóng biǎo kūn wú zhī rěn, dù kuì yǒu yáng zhì zhī wén. zì shì dào sàng luàn, lǐ yí wěn huǐ, cǐ diǎn máng rán, yǐ zhuì yú dì. xī zhōu wáng shòu mìng, qǐng wén zhuān xū. miào yǒu jiè yíng zhī qì, shì wèi fù lǐ zhī míng. shěn yī mò xué, ér néng wàng cǐ. yí yī shì rì, shěng shì tíng lè. shù zhī wèi jūn zhī nán, wèi chén bù yì. yí zhī hòu kūn, yīn jiàn sī zài. liù yuè bǐng wǔ, yǐ dà jiāng jūn bāo hǎn gōng xīn wēi wèi zhù guó.
萇弘表昆吾之稔,杜蕢有揚觶之文。自世道喪亂,禮儀紊 毀,此典茫然,已墜於地。昔周王受命,請聞顓頊。廟有戒盈 之器,室為復禮之銘。矧伊末學,而能忘此。宜依是日,省事 停樂。庶知為君之難,為臣不易。貽之後昆,殷鑑斯在。」 六月丙午,以大將軍、枹罕公辛威為柱國。
qiū qī yuè wù yín, zhú wǔ gōng méi xié gǔ wǔ dū liú gǔ jīn kēng zhū chéng, yǐ zhì jūn rén. rén wǔ, zhào : zhū zhòu zi rù xué, dàn shù xiū yú shī, bù láo shì diàn. shì diàn zhě, xué chéng zhī jì, zì jīn jí wèi héng shì.
秋七月戊寅,築武功、郿、斜谷、武都、留谷、津坑諸城, 以置軍人。壬午,詔 :「諸冑子入學,但束修於師,不勞釋奠。 釋奠者,學成之祭,自今即為恆式。」
bā yuè jǐ wèi, zhào : zhū yǒu sān nián zhī sàng, huò fù tǔ chéng fén, huò qǐn shān gǔ lì, yī zhì yī xíng, kě chēng yáng zhě, yǎng běn bù guān sī, suí shì yán shàng. dāng jiā diào miǎn, yǐ lì báo sú.
八月己未,詔 :「諸有三年之喪,或負土成墳,或寢苫骨 立,一志一行,可稱揚者,仰本部官司,隨事言上。當加吊勉, 以厲薄俗。」
jiǔ yuè yǐ hài, xìn zhōu mán rǎn lìng xián xiàng wǔ zǐ wáng fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo píng zhī.
九月乙亥,信州蠻冉令賢、向五子王反,詔開府陸騰討平 之。
dōng shí yuè yǐ mǎo, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. jiǎ zǐ, chū zào shān yún wǔ, yǐ bèi liù dài zhī lè.
冬十月乙卯,太白晝見,經天。甲子,初造山雲舞,以備 六代之樂。
shí yī yuè bǐng xū, xíng xìng wǔ gōng děng xīn chéng. shí èr yuè gēng shēn, hái gōng.
十一月丙戌,行幸武功等新城。十二月庚申,還宮。
èr nián chūn zhēng yuè guǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ hài, qīn gēng jí tián.
二年春正月癸酉朔,日有蝕之。己亥,親耕籍田。
sān yuè guǐ yǒu, gǎi wǔ yóu yuán wèi dào huì yuàn. dīng hài, chū lì jiāo qiū tán wěi zhì dù.
三月癸酉,改武遊園為道會苑。丁亥,初立郊丘壇壝制度。
xià sì yuè yǐ sì, shěng dōng nán zhū zhōu: yǐ yǐng zhōu guī zhōu yún zhōu jūn zhōu rù táng zhōu, yóu zhōu rù chún zhōu, hóng zhōu rù huái zhōu, dòng zhōu rù hú zhōu, suī zhōu rù xiāng zhōu, xiàn zhōu rù chāng zhōu. yǐ dà jiāng jūn chén guó gōng chún wèi zhù guó.
夏四月乙巳,省東南諸州:以穎州、歸州、溳州、均州入 唐州,油州入純州,鴻州入淮州,洞州入湖州,睢州入襄州, 憲州入昌州。以大將軍、陳國公純為柱國。
wǔ yuè rén shēn, tū jué tǔ gǔ hún ān xī bìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. dīng chǒu, jìn fēng zhù guó ān wǔ gōng lǐ mù wèi shēn guó gōng. jǐ chǒu, suì xīng yǔ yíng huò hé yú jǐng.
五月壬申,突厥、吐谷渾、安息並遣使獻方物。 丁丑,進封柱國、安武公李穆為申國公。己丑,歲星與熒 惑合於井。
liù yuè xīn hài, zūn suǒ shēng chì nú shì wèi huáng tài hòu. jiǎ zǐ, yuè rù bì. rùn yuè gēng wǔ, dì zhèn. wù yín, chén xiāng zhōu cì shǐ huá jiǎo lǜ zhòng lái fù, qiǎn xiāng zhōu zǒng guǎn wèi guó gōng zhí shuài zhù guó suī guó dé gōng lù tōng dà jiāng jūn tián hóng quán jǐng xuān yuán dìng děng, jiāng bīng yuán zhī, yīn ér nán fá. rén chén, yǐ dà jiāng jūn qiào guó gōng jiǎn wèi zhù guó. dīng yǒu, suì xīng tài bái hé yú liǔ. wù xū, xiāng zhōu shàng yán qìng yún jiàn. qiū qī yuè xīn chǒu, liáng zhōu shàng yán fèng huáng jí yú fēng shù, qún niǎo liè shì yǐ wàn shù. jiǎ chén, lì lù mén xué, zhì shēng qī shí èr rén. gēng xū, tài bái fàn xuān yuán. rén zǐ, yǐ tài fù yàn guó gōng yú jǐn wèi yōng zhōu mù.
六月辛亥,尊所生叱奴氏為皇太后。甲子,月入畢。 閏月庚午,地震。戊寅,陳湘州刺史華皎率眾來附,遣襄 州總管衛國公直率柱國綏(國)〔德〕公陸通、大將軍田弘、 權景宣、元定等,將兵援之,因而南伐。壬辰,以大將軍、譙 國公儉為柱國。丁酉,歲星、太白合於柳。戊戌,襄州上言慶 雲見。 秋七月辛丑,梁州上言鳳凰集于楓樹,群鳥列侍以萬數。 甲辰,立露門學,置生七十二人。庚戌,太白犯軒轅。壬子, 以太傅、燕國公于謹為雍州牧。
jiǔ yuè, wèi guó gōng zhí děng yǔ chén jiāng chún yú liàng wú míng chè zhàn yú dùn kǒu, wáng shī shī lì. yuán dìng yǐ bù qí shù qiān xiān dù, suì méi jiāng nán. dōng shí yuè xīn mǎo, rì chū rù shí, yǒu hēi qì yī, dà rú bēi, zài rì zhōng. jiǎ wǔ, yòu jiā yī yān. jīng liù rì nǎi miè.
九月,衛國公直等與陳將淳于量、吳明徹戰於沌口,王師 失利。元定以步騎數千先度,遂沒江南。 冬十月辛卯,日出入時,有黑氣一,大如杯,在日中。甲 午,又加一焉。經六日乃滅。
shí yī yuè wù xū shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ chǒu, tài bǎo xǔ guó gōng yǔ wén guì hōng. sān nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, cí nán jiāo.
十一月戊戌朔,日有蝕之。癸丑,太保、許國公宇文貴薨。 三年春正月辛丑,祠南郊。
èr yuè dīng mǎo, xìng wǔ gōng. dīng hài, hái gōng.
二月丁卯,幸武功。丁亥,還宮。
sān yuè guǐ mǎo, huáng hòu ā shǐ nà shì zhì zì tū jué. jiǎ chén, dà shè tiān xià, wáng guān shī jué, bìng tīng fù jiù.
三月癸卯,皇后阿史那氏至自突厥。甲辰,大赦天下,亡 官失爵,並聽復舊。
dīng wèi, dà huì bǎi liáo jí sì fāng bīn kè yú lù qǐn, cì yī mǎ qián bó gè yǒu chà. jiǎ yín, yǐ zhù guó chén guó gōng chún wèi qín zhōu zǒng guǎn, cài guó gōng guǎng wèi shǎn zhōu zǒng guǎn. wù wǔ, tài fù zhù guó yàn guó gōng yú jǐn hōng. jǐ wèi, tài bái fàn jǐng běi xuān dì yī xīng. xià sì yuè xīn sì, yǐ tài bǎo zhèng guó gōng dá xī wǔ wèi tài fù, dà sī mǎ shǔ guó gōng wèi chí jiǒng wèi tài bǎo, zhù guó qí guó gōng xiàn wèi dà sī mǎ. tài bái rù yú guǐ, fàn jī shī.
丁未,大會百寮及四方賓客於路寢,賜衣馬錢帛各有差。 甲寅,以柱國陳國公純為秦州總管,蔡國公廣為陝州總管。戊 午,太傅、柱國、燕國公于謹薨。己未,太白犯井北軒第一星。 夏四月辛巳,以太保、鄭國公達奚武為太傅,大司馬、蜀 國公尉遲迥為太保,柱國、齊國公憲為大司馬。太白入輿鬼, 犯積屍。
wǔ yuè gēng xū, cí tài miào. gēng shēn, xíng xìng lǐ quán gōng.
五月庚戌,祠太廟。庚申,行幸醴泉宮。
liù yuè jiǎ xū, yǒu xīng bèi yú dōng jǐng, běi xíng yī yuè, zhì yú guǐ, nǎi miè.
六月甲戌,有星孛於東井,北行一月,至輿鬼,乃滅。
qiū qī yuè rén yín, zhù guó suí guó gōng yáng zhōng hōng. wù wǔ, zhì zì lǐ quán gōng. jǐ wèi, kè xīng jiàn fáng, jiàn dōng xíng rù tiān shì, fàn yíng shì, zhì kuí, sì shí yú rì nǎi miè.
秋七月壬寅,柱國、隨國公楊忠薨。戊午,至自醴泉宮。 己未,客星見房,漸東行入天市,犯營室,至奎,四十餘日乃 滅。
bā yuè yǐ chǒu, hán guó gōng yuán luó hōng. qí qǐng hé qīn, qiǎn shǐ lái pìn, zhào jūn sī mǎ lù chěng bīng bù yǐn gōng zhèng bào pìn yān. guǐ yǒu, dì yù dà dé diàn, jí bǎi liáo jí shā mén dào shì děng qīn jiǎng lǐ jì.
八月乙丑,韓國公元羅薨。齊請和親,遣使來聘,詔軍司 馬陸逞、兵部尹公正報聘焉。癸酉,帝御大德殿,集百僚及沙 門、道士等親講禮記。
jiǔ yuè gēng xū, tài bái yǔ zhèn xīng hé yú jiǎo.
九月庚戌,太白與鎮星合於角。
dōng shí yuè guǐ hài, cí tài miào. bǐng xū, tài bái rù dī. dīng hài, shàng qīn lǜ liù jūn jiǎng wǔ yú chéng nán, jīng yì guān zhě, yú mǎ mí màn shù shí lǐ, zhū fān shǐ xián zài yān. shí yī yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. jiǎ chén, xíng xìng qí yáng. rén zǐ, qiǎn kāi fǔ cuī yàn mù xiǎo bīn bù yuán huī shǐ yú qí. jiǎ yín, chén ān chéng wáng xū fèi qí zhǔ bó zōng ér zì lì, shì wèi xuān dì.
冬十月癸亥,祠太廟。丙戌,太白入氐。丁亥,上親率六 軍講武於城南,京邑觀者,輿馬瀰漫數十里,諸蕃使咸在焉。 十一月壬辰朔,日有蝕之。甲辰,行幸岐陽。壬子,遣開 府崔彥穆、小賓部元暉使於齊。甲寅,陳安成王頊廢其主伯宗 而自立,是為宣帝。
shí èr yuè dīng chǒu, zhì zì qí yáng. shì yuè, qí wǔ chéng dì hōng.
十二月丁丑,至自岐陽。是月,齊武成帝薨。
sì nián chūn zhēng yuè xīn mǎo shuò, fèi cháo, yǐ qí wǔ chéng hōng gù yě. qiǎn sī huì hé yáng gōng lǐ lún děng huì zàng yú qí, réng diào fù yān.
四年春正月辛卯朔,廢朝,以齊武成薨故也。遣司會、河 陽公李綸等會葬於齊,仍吊賻焉。
èr yuè guǐ hài, yǐ zhù guó chāng níng gōng zhǎng sūn jiǎn wèi xià zhōu zǒng guǎn. wù chén, dì yù dà dé diàn, jí bǎi liáo dào shì shā mén děng tǎo lùn shì lǎo yì. suì xīng nì xíng, yǎn tài wēi shàng jiāng. gēng wǔ, yǒu liú xīng dà rú dòu, chū zuǒ shè tí, liú zhì tiān jīn, miè hòu, yǒu shēng rú léi.
二月癸亥,以柱國、昌寧公長孫儉為夏州總管。戊辰,帝 御大德殿,集百僚、道士、沙門等討論釋老義。歲星逆行,掩 太微上將。庚午,有流星大如斗,出左攝提,流至天津,滅後, 有聲如雷。
xià sì yuè yǐ jǐ sì, qí qiǎn shǐ lái pìn.
夏四月(乙)〔己〕巳,齊遣使來聘。
wǔ yuè jǐ chǒu, dì zhì xiàng jīng chéng, jí bǎi liáo jiǎng shuō. fēng wèi guǎng píng gōng zǐ yuán qiān wèi hán guó gōng, yǐ shào wèi hòu. gēng xū, xíng xìng lǐ quán gōng. dīng sì, zhù guó wú guó gōng wèi chí gāng hōng.
五月己丑,帝制象經成,集百僚講說。封魏廣平公子元謙 為韓國公,以紹魏後。庚戌,行幸醴泉宮。丁巳,柱國、吳國 公尉遲綱薨。
liù yuè, zhú yuán zhōu jí jīng zhōu dōng chéng.
六月,築原州及涇州東城。
qiū qī yuè xīn hài, zhì zì lǐ quán gōng. dīng sì, tū jué qiǎn shǐ xiàn mǎ.
秋七月辛亥,至自醴泉宮。丁巳,突厥遣使獻馬。
bā yuè gēng chén, dào shā kǒng chéng fáng zhǔ, yǐ qí dì rù qí.
八月庚辰,盜殺孔城防主,以其地入齊。
jiǔ yuè xīn mǎo, qiǎn zhù guó qí guó gōng xiàn lǜ zhòng yú yí yáng zhú chóng dé děng chéng.
九月辛卯,遣柱國、齊國公憲率眾於宜陽築崇德等城。
dōng shí yī yuè xīn hài, zhù guó chāng níng gōng zhǎng sūn jiǎn hōng.
冬十一月辛亥,柱國、昌寧公長孫儉薨。
shí èr yuè rén wǔ, bà lǒng zhōu.
十二月壬午,罷隴州。
wǔ nián chūn èr yuè jǐ sì, shào huì gōng hào sūn zhòu zì qí lái guī. gǎi shào guó gōng huì wèi tán guó gōng, fēng zhòu wèi shào guó gōng.
五年春二月己巳,邵惠公顥孫冑自齊來歸。改邵國公會為 譚國公,封冑為邵國公。
sān yuè xīn mǎo, jìn fēng zhù guó wéi xiào kuān wèi yún guó gōng. jiǎ chén, chū lìng sù wèi guān zhù guān wài zhě, jiāng jiā lěi rù jīng, bù lè zhě, jiě sù wèi.
三月辛卯,進封柱國韋孝寬為鄖國公。甲辰,初令宿衛官 住關外者,將家累入京,不樂者,解宿衛。
xià sì yuè jiǎ yín, yǐ zhù guó yǔ wén shèng wèi dà zōng bó. xíng xìng lǐ quán gōng. shěng shuài dū du guān. bǐng yín, qiǎn dà shǐ xún tiān xià. yǐ chén guó gōng chún wèi shǎn zhōu zǒng guǎn.
夏四月甲寅,以柱國宇文盛為大宗伯。行幸醴泉宮。省帥 都督官。丙寅,遣大使巡天下。以陳國公純為陝州總管。
liù yuè rén chén, fēng kāi fǔ liáng ruì wèi jiǎng guó gōng. gēng zǐ, jiàng yòu zuì rén, bìng miǎn bū zū xuán diào děng, yǐ huáng nǚ shēng gù yě.
六月壬辰,封開府梁睿為蔣國公。庚子,降宥罪人,並免 逋租懸調等,以皇女生故也。
qī yuè, yán zhōu xiàn bái tù. yǐ mǎo, zhì zì lǐ quán gōng. xīn sì, yǐ zhù guó qiào guó gōng jiǎn wèi yì zhōu zǒng guǎn.
七月,鹽州獻白兔。乙卯,至自醴泉宮。辛巳,以柱國、 譙國公儉為益州總管。
jiǔ yuè jǐ mǎo, tài bái suì xīng hé yú kàng.
九月己卯,太白、歲星合於亢。
dōng shí yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng xū, tài bái zhèn xīng hé yú dī. dīng yǒu, tài fù zhèng guó gōng dá xī wǔ hōng.
冬十月辛巳朔,日有蝕之。丙戌,太白、鎮星合於氐。丁 酉,太傅、鄭國公達奚武薨。
shí yī yuè yǐ chǒu, zhuī fēng zhāng wǔ xiào gōng dǎo wèi bīn guó gōng, yǐ cài guó bìng yú bīn. dīng mǎo, zhù guó bīn guó gōng guǎng hōng.
十一月乙丑,追封章武孝公導為豳國公,以蔡國並於豳。 丁卯,柱國、豳國公廣薨。
shí èr yuè guǐ sì, dà jiāng jūn zhèng kè lǜ shī píng yuè guī, zhì xī níng zhōu.
十二月癸巳,大將軍鄭恪率師平越巂,置西寧州。
shì dōng, qí jiāng hú lǜ míng yuè kòu biān, yú fén běi zhú chéng, zì huá gǔ zhì yú lóng mén.
是冬,齊將斛律明月寇邊,於汾北築城,自華谷至於龍門。
liù nián chūn zhēng yuè jǐ yǒu shuò, fèi cháo, yǐ lù mén wèi chéng gù yě. zhào zhù guó qí guó gōng xiàn lǜ shī yù hú lǜ míng yuè. dīng mǎo, yǐ dà jiāng jūn zhāng yē gōng wáng jié tán guó gōng huì yàn mén gōng tián hóng wèi guó gōng lǐ huī děng bìng wèi zhù guó.
六年春正月己酉朔,廢朝,以露門未成故也。詔柱國、齊 國公憲率師御斛律明月。丁卯,以大將軍張掖公王傑、譚國公 會、鴈門公田弘、魏國公李暉等並為柱國。
èr yuè jǐ chǒu yè, yǒu cāng yún guǎng sān chǐ xǔ jīng tiān, zì xū jiā chén.
二月己丑夜,有蒼雲廣三尺許經天,自戌加辰。
sān yuè jǐ yǒu, qí guó gōng xiàn zì lóng mén dù hé, hú lǜ míng yuè tuì bǎo huá gǔ, xiàn gōng bá qí xīn zhú wǔ chéng.
三月己酉,齊國公憲自龍門度河,斛律明月退保華谷,憲 攻拔其新築五城。
xià sì yuè wù yín shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ mǎo, yíng huò fàn yú guǐ. xīn mǎo, xìn zhōu mán qú rǎn zǔ xǐ rǎn lóng xiāng jǔ bīng fǎn, qiǎn dà jiāng jūn zhào yín lǜ shī tǎo píng zhī. jiǎ wǔ, yǐ zhù guó yàn guó gōng yú shí wèi liáng zhōu zǒng guǎn, dà jiāng jūn qǐ guó gōng liàng wèi qín zhōu zǒng guǎn. gēng zǐ, yǐ dà jiāng jūn xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi zhù guó. chén guó gōng chún yàn mén gōng tián hóng lǜ shī qǔ qí yí yáng děng jiǔ chéng. yǐ dà jiāng jūn wǔ ān gōng hóu mò chén qióng tài ān gōng yán qìng shén wǔ gōng dòu yì nán yáng gōng chì luó xié píng gāo gōng hóu fú hóu lóng ēn bìng wèi zhù guó. fēng kāi fǔ hú sī zhēng wèi qí guó gōng, yòu gōng bó zhǎng sūn lǎn wèi xuē guó gōng.
夏四月戊寅朔,日有蝕之。己卯,熒惑犯輿鬼。辛卯,信 州蠻渠冉祖喜、冉龍驤舉兵反,遣大將軍趙誾率師討平之。甲 午,以柱國、燕國公於寔為涼州總管,大將軍、杞國公亮為秦 州總管。庚子,以大將軍、滎陽公司馬消難為柱國。陳國公純、 鴈門公田弘率師取齊宜陽等九城。以大將軍武安公侯莫陳瓊、 太安公閻慶、神武公竇毅、南陽公叱羅協、平高公侯伏侯龍恩 並為柱國。封開府斛斯征為岐國公,右宮伯長孫覽為薛國公。
wǔ yuè guǐ mǎo, qiǎn nà yán zhèng xǔ shǐ yú chén. bǐng yín, yǐ dà jiāng jūn táng guó gōng lǐ bǐng zhōng shān gōng xùn qǐ guó gōng liàng shàng yōng gōng lù téng ān yì gōng yǔ wén qiū běi píng gōng kòu shào xǔ guó gōng yǔ wén shàn jiān wèi gōng gāo lín zhèng guó gōng dá xī zhèn lǒng dōng gōng yáng zuǎn cháng shān gōng yú yì bìng wèi zhù guó.
五月癸卯,遣納言鄭詡使於陳。丙寅,以大將軍唐國公李 昞、中山公訓、杞國公亮、上庸公陸騰、安義公宇文丘、北平 公寇紹、許國公宇文善、犍為公高琳、鄭國公達奚震、隴東公 楊纂、常山公於翼並為柱國。
liù yuè yǐ wèi, yǐ dà jiāng jūn tài yuán gōng wáng jiǎn wèi zhù guó. shì yuè, qí jiāng duàn xiào xiān gōng xiàn fén zhōu.
六月乙未,以大將軍、太原公王柬為柱國。是月,齊將段 孝先攻陷汾州。
qiū qī yuè yǐ chǒu, yǐ dà jiāng jūn yuè guó gōng shèng wèi zhù guó.
秋七月乙丑,以大將軍、越國公盛為柱國。
bā yuè guǐ wèi, zhèn xīng suì xīng tài bái hé yú dī.
八月癸未,鎮星、歲星、太白合於氐。
jiǔ yuè gēng shēn, yuè zài lóu, shí zhī jì, guāng bù fù. guǐ yǒu, shěng yè tíng sì yí lè hòu gōng luó qǐ gōng rén wǔ bǎi yú rén.
九月庚申,月在婁,蝕之既,光不復。癸酉,省掖庭四夷 樂、後宮羅綺工人五百餘人。
dōng shí yuè rén wǔ, yì jì guó gōng tōng hōng. yǐ wèi, qiǎn yòu wǔ bó gǔ huì kūn yù zhèng cài bīn shǐ yú qí. rén yín, shàng qīn lǜ liù jūn jiǎng wǔ yú chéng nán.
冬十月壬午,(翼)〔冀〕國公通薨。乙未,遣右武伯谷會 琨、御正蔡斌使於齊。壬寅,上親率六軍講武於城南。
shí yī yuè rén zǐ, yǐ dà jiāng jūn liáng guó gōng hóu mò chén ruì dà jiāng jūn lǐ yì bìng wèi zhù guó. bǐng chén, qí qiǎn shǐ lái pìn. dīng sì, xíng xìng sàn guān. shí èr yuè jǐ chǒu, hái gōng.
十一月壬子,以大將軍梁國公侯莫陳芮、大將軍李意並為 柱國。丙辰,齊遣使來聘。丁巳,行幸散關。十二月己丑,還 宮。
shì dōng, niú dà yì, sǐ zhě shí liù qī.
是冬,牛大疫,死者十六七。
jiàn dé yuán nián chūn zhēng yuè wù wǔ, dì xìng xuán dōu guān, qīn yù fǎ zuò jiǎng shuō, gōng qīng dào sú lùn nán, shì bì hái gōng. jiàng sǐ zuì jí liú zuì yī děng, qí wǔ suì xíng yǐ xià, bìng yòu zhī. èr yuè guǐ yǒu, qiǎn dà jiāng jūn chāng chéng gōng sūn shēn shǐ yú tū jué, sī bīn zōng lǐ jì xiǎo bīn bù hè suì lǐ shǐ yú qí. yǐ yǒu, zhù guó ān yì gōng yǔ wén qiū hōng. sān yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. qí qiǎn shǐ lái pìn. bǐng chén, zhū dà zhǒng zǎi jìn guó gōng hù hù zi zhù guó tán guó gōng huì huì dì dà jiāng jūn jǔ guó gōng zhì chóng yè gōng jìng, bìng zhù guó hóu fú hóu lóng ēn lóng ēn dì dà jiāng jūn wàn shòu dà jiāng jūn liú yǒng děng. dà shè, gǎi yuán. bà zhōng wài fǔ. guǐ hài, yǐ tài fù shǔ guó gōng wèi chí jiǒng wèi tài shī, zhù guó dèng guó gōng dòu chì wèi tài fù, dà sī kōng shēn guó gōng lǐ mù wèi tài bǎo, qí guó gōng xiàn wèi dà zhǒng zǎi, wèi guó gōng zhí wèi dà sī tú, zhào guó gōng zhāo wèi dà sī kōng, zhù guó bāo hǎn gōng xīn wēi wèi dà sī kòu, suī dé gōng lù tōng wèi dà sī mǎ. zhào yuē : mín yì láo zhǐ, zé xīng dòng yú tiān zuò shì bù shí, zé shí yán yú guó. gù zhī wèi zhèng yù jìng, jìng zài níng mín wèi zhì yù ān, ān zài xī yì. qǐng xìng zào wú dù, zhēng fā bù yǐ, jiā yǐ pín suì shī lǚ, nóng mǔ fèi yè. qù qiū zāi huáng, nián gǔ bù dēng, mín yǒu sàn wáng, jiā kōng zhù zhóu. zhèn měi dàn gōng jǐ, xī tì jīng huái. zì jīn zhèng diào yǐ wài, wú wàng zhēng fā. shù shí yīn sú fù, chēng zhèn yì yān.
建德元年春正月戊午,帝幸玄都觀,親御法座講說,公卿 道俗論難,事畢還宮。降死罪及流罪一等,其五歲刑已下,並 宥之。 二月癸酉,遣大將軍、昌城公(孫)深使於突厥,司(賓) 〔宗〕李際、小賓部賀遂禮使於齊。乙酉,柱國、安義公宇文 丘薨。 三月癸卯朔,日有蝕之。齊遣使來聘。丙辰,誅大冢宰晉 國公護、護子柱國譚國公會、會弟大將軍莒國公至、崇業公靜, 並柱國侯伏侯龍恩、龍恩弟大將軍萬壽、大將軍劉勇等。大赦, 改元。罷中外府。癸亥,以太傅、蜀國公尉遲迥為太師,柱國 鄧國公竇熾為太傅,大司空、申國公李穆為太保,齊國公憲為 大冢宰,衛國公直為大司徒,趙國公招為大司空,柱國枹罕公 辛威為大司寇,綏德公陸通為大司馬。詔曰 :「民亦勞止,則 星動於天;作事不時,則石言於國。故知為政欲靜,靜在寧民; 為治欲安,安在息役。頃興造無度,徵發不已,加以頻歲師旅, 農畝廢業。去秋災蝗,年穀不登,民有散亡,家空杼軸。朕每 旦恭己,夕惕兢懷。自今正調以外,無妄徵發。庶時殷俗阜, 稱朕意焉。」
xià sì yuè jiǎ xū, yǐ dài guó gōng dá téng guó gōng yōu bìng wèi zhù guó. zhào jīng zhōu ān zhōu jiāng líng děng zǒng guǎn tíng lì xiāng zhōu. jǐ mǎo, yǐ zhù guó zhāng yē gōng wáng jié wèi jīng zhōu zǒng guǎn, wèi guó gōng lǐ huī wèi liáng zhōu zǒng guǎn. zhào gōng qīng yǐ xià gè jǔ suǒ zhī. qiǎn gōng bù dài gōng dá xiǎo lǐ bù xīn yàn zhī shǐ yú qí. bǐng xū, zhào bǎi guān jūn mín shàng fēng shì, jí yán dé shī. dīng hài, zhào duàn sì fāng fēi cháng gòng xiàn. gēng yín, zhuī zūn lüè yáng gōng wèi xiào mǐn huáng dì. guǐ sì, lì lǔ guó gōng yūn wèi huáng tài zǐ. dà shè tiān xià, bǎi guān gè jiā fēng jí.
夏四月甲戌,以代國公達、滕國公逌並為柱國。詔荊州、 安州、江陵等總管停隸襄州。己卯,以柱國張掖公王傑為涇州 總管,魏國公李暉為梁州總管。詔公卿以下各舉所知。遣工部 代公達、小禮部辛彥之使於齊。丙戌,詔百官軍民上封事,極 言得失。丁亥,詔斷四方非常貢獻。庚寅,追尊略陽公為孝閔 皇帝。癸巳,立魯國公贇為皇太子。大赦天下,百官各加封級。
wǔ yuè, fēng wèi guó gōng zhí zhǎng zi bīn wèi jǔ guó gōng, shào jǔ zhuāng gōng luò shēng hòu. rén xū, dì yǐ dà hàn, jí bǎi guān yú tíng, zhào zhī yuē : shèng nóng zhī jié, kàng yáng bù yǔ, qì xù qiān dù, gài bù tú rán. qǐ zhèn dé báo, xíng shǎng guāi zhōng yú? jiāng gōng qīng dà chén huò fēi qí rén yú? yí jǐn zhí yán, wú dé yǒu yǐn . gōng qīng gè yǐn jiù zì zé. qí yè shù yǔ.
五月,封衛國公直長子賓為莒國公,紹莒莊公洛生後。壬 戌,帝以大旱,集百官於庭,詔之曰 :「盛農之節,亢陽不雨, 氣序愆度,蓋不徒然。豈朕德薄,刑賞乖中歟?將公卿大臣或 非其人歟?宜盡直言,無得有隱 。」公卿各引咎自責。其夜澍 雨。
liù yuè gēng zǐ, gǎi zhì sù wèi guān yuán.
六月庚子,改置宿衛官員。
qiū qī yuè xīn chǒu, chén qiǎn shǐ lái pìn. bǐng wǔ, chén xīng tài bái hé yú dōng jǐng.
秋七月辛丑,陳遣使來聘。丙午,辰星、太白合於東井。
jǐ yǒu, yuè fàn xīn zhōng xīng.
己酉,月犯心中星。
jiǔ yuè gēng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng shēn, fú fēng jué dì dé yù bēi yǐ xiàn.
九月庚子朔,日有蝕之。庚申,扶風掘地得玉杯以獻。
dōng shí yuè gēng wǔ, zhào jiāng líng suǒ huò fú lǔ chōng guān kǒu zhě, xī miǎn wèi mín. xīn wèi, qiǎn xiǎo jiàng shī yáng xié qí yù táng zé shǐ yú chén. zhù guó dà sī mǎ suī dé gōng lù tōng hōng.
冬十月庚午,詔江陵所獲俘虜充官口者,悉免為民。辛未, 遣小匠師楊勰、齊馭、唐則使於陳。柱國、大司馬、綏德公陸 通薨。
shí yī yuè bǐng wǔ, shàng qīn lǜ liù jūn jiǎng wǔ chéng nán. gēng xū, xíng xìng qiāng qiáo, jí jīng chéng yǐ dōng zhū jūn dū du yǐ shàng, bān cì yǒu chà. yǐ mǎo, hái gōng. rén xū, yǐ dà sī kōng zhào guó gōng zhāo wèi dà sī mǎ. yǐ wèi, yuè fàn xīn zhōng xīng.
十一月丙午,上親率六軍講武城南。庚戌,行幸羌橋,集 京城以東諸軍都督以上,頒賜有差。乙卯,還宮。壬戌,以大 司空、趙國公招為大司馬。乙未,月犯心中星。
shí èr yuè rén shēn, xíng xìng xié gǔ, jí jīng chéng yǐ xī zhū jūn dū du yǐ shàng, bān cì yǒu chà. bǐng xū, hái gōng.
十二月壬申,行幸斜谷,集京城以西諸軍都督已上,頒賜 有差。丙戌,還宮。
jǐ chǒu, dì yù zhèng wǔ diàn, qīn lù qiú tú, zhì yè ér bà. gēng yín, xìng dào huì yuàn, yǐ shàng shàn diàn zhuàng lì, suì fén zhī.
己丑,帝御正武殿,親錄囚徒,至夜而罷。庚寅,幸道會 苑,以上善殿壯麗,遂焚之。
èr nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, cí nán jiāo. yǐ sì, yǐ zhù guó yàn mén gōng tián hóng wèi dà sī kōng, dà jiāng jūn xú guó gōng ruò gān fèng wèi zhù guó. gēng xū, fù zhì shuài dū du guān. yǐ mǎo, cí tài miào.
二年春正月辛丑,祠南郊。乙巳,以柱國、鴈門公田弘為 大司空,大將軍、徐國公若干鳳為柱國。庚戌,復置帥都督官。 乙卯,祠太廟。
rùn yuè jǐ sì, chén qiǎn shǐ lái pìn.
閏月己巳,陳遣使來聘。
èr yuè xīn hài, bái hóng guàn rì. jiǎ yín, zhào huáng tài zǐ yūn fǔ xún xī tǔ. rén xū, qiǎn sī huì hóu mò chén kǎi tài zǐ gōng yǐn zhèng yì shǐ yú qí. yíng huò fàn yú guǐ, rù jī shī. shěng yōng zhōu nèi bā jùn, bìng rù jīng zhào féng yì fú fēng xián yáng děng jùn.
二月辛亥,白虹貫日。甲寅,詔皇太子贇撫巡西土。壬戌, 遣司會侯莫陳凱、太子宮尹鄭譯使於齊。熒惑犯輿鬼,入積屍。 省雍州內八郡,併入京兆、馮翊、扶風、咸陽等郡。
sān yuè jǐ mǎo, huáng tài zǐ yú qí zhōu huò èr bái lù yǐ xiàn. zhào dá yuē : zài dé bù zài ruì . guǐ sì, shěng liù fǔ zhū sī zhōng dài fū yǐ xià guān, fǔ zhì sì sī, yǐ xià dài fū wèi zhī guān zhǎng, shàng shì èr zhī.
三月己卯,皇太子於岐州獲二白鹿以獻。詔答曰 :「在德 不在瑞 。」癸巳,省六府諸司中大夫以下官,府置四司,以下 大夫為之官長,上士貳之。
xià sì yuè jǐ hài, cí tài miào. bǐng chén, zēng gǎi dōng gōng guān yuán.
夏四月己亥,祠太廟。丙辰,增改東宮官員。
wǔ yuè dīng mǎo, yíng huò fàn yòu zhí fǎ. dīng chǒu, yǐ zhù guó zhōu chāng gōng hóu mò chén qióng wèi dà zōng bó, xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi dà sī kòu, shàng yōng gōng lù téng wèi dà sī kōng.
五月丁卯,熒惑犯右執法。丁丑,以柱國周昌公侯莫陳瓊 為大宗伯,滎陽公司馬消難為大司寇,上庸公陸騰為大司空。
liù yuè gēng zǐ, shěng liù fǔ yuán wài zhū guān, jiē wèi chéng. jiǎ chén, yuè fàn xīn zhōng xīng. rén zǐ, huáng sūn yǎn shēng, wén wǔ guān pǔ jiā yī jiē. dà xuǎn zhū jūn jiāng shuài. bǐng chén, dì yù lù qǐn, jí zhū jūn jiāng, xù yǐ róng shì. gēng shēn, zhào zhū jūn jīng qí jiē huà yǐ měng shòu zhì niǎo zhī xiàng.
六月庚子,省六府員外諸官,皆為丞。甲辰,月犯心中星。 壬子,皇孫衍生,文武官普加一階。大選諸軍將帥。丙辰,帝 御露寢,集諸軍將,勖以戎事。庚申,詔諸軍旌旗皆畫以猛獸、 鷙鳥之象。
qiū qī yuè jǐ sì, cí tài miào. zì chūn mò bù yǔ, zhì yú shì yuè. rén shēn, jí bǎi liáo yú dà dé diàn, dì zé gōng zuì jǐ, wèn yǐ zhì zhèng dé shī. wù zǐ, yǔ.
秋七月己巳,祠太廟。自春末不雨,至於是月。壬申,集 百寮於大德殿,帝責躬罪己,問以治政得失。戊子,雨。
bā yuè bǐng wǔ, gǎi sān fū rén wèi sān fēi. guān nèi dà huáng.
八月丙午,改三夫人為三妃。關內大蝗。
jiǔ yuè yǐ chǒu, chén qiǎn shǐ lái pìn. guǐ yǒu, tài bái fàn yòu zhí fǎ. wù yín, yǐ zhù guó zhèng guó gōng dá xī zhèn wèi jīn zhōu zǒng guǎn. zhào yuē : zhèng zài jié cái, lǐ wéi níng jiǎn. ér qǐng zhě hūn jià jìng wèi shē mí, láo xiū zhī fèi, qìng jié zī cái, shén guāi diǎn xùn zhī lǐ. yǒu sī yí jiā xuān lēi, shǐ xián zūn lǐ zhì . rén wǔ, nà huáng tài zǐ fēi yáng shì. dōng shí yuè guǐ mǎo, qí qiǎn shǐ lái pìn. jiǎ chén, liù dài lè chéng, dì yù chóng xìn diàn, jí bǎi guān yǐ guān zhī.
九月乙丑,陳遣使來聘。癸酉,太白犯右執法。戊寅,以 柱國、鄭國公達奚震為金州總管。詔曰 :「政在節財,禮唯寧 儉。而頃者婚嫁競為奢靡,牢羞之費,罄竭資財,甚乖典訓之 理。有司宜加宣勒,使咸遵禮制 。」壬午,納皇太子妃楊氏。 冬十月癸卯,齊遣使來聘。甲辰,六代樂成,帝御崇信殿, 集百官以觀之。
shí yī yuè xīn sì, dì qīn lǜ dà jūn jiǎng wǔ yú chéng dōng. guǐ wèi, jí zhū jūn dū du yǐ shàng wǔ shí rén yú dào huì yuàn dà shè, dì qīn lín shè gōng, dà bèi jūn róng.
十一月辛巳,帝親率(大)軍講武於城東。癸未,集諸軍 都督以上五十人於道會苑大射,帝親臨射宮,大備軍容。
shí èr yuè guǐ sì, jí qún chén jí shā mén dào shì děng, dì shēng gāo zuò, biàn shì sān jiào xiān hòu, yǐ rú jiào wèi xiān, dào jiào wèi cì, fó jiào wèi hòu. yǐ dà jiāng jūn lè chuān gōng hè lián dá wèi zhù guó. zhào yuē : zūn nián shàng chǐ, liè dài hóng guī, xù jiù chóu láo, zhé wáng míng fàn. zhèn sì chéng hóng yè, jūn lín wàn bāng, qū cǐ zhào shù, zhì zhū rén shòu. jūn mín zhī jiān, nián duō qí dié, juàn yán shuāi mù, yí yǒu yōu chóng. kě bān shòu lǎo zhí, shǐ róng zhān yì lǐ . wù wǔ, tīng sòng yú zhèng wǔ diàn, zì dàn jí yè, jì zhī yǐ zhú. sān nián chūn zhēng yuè rén xū, cháo qún chén yú lù mén. cè zhù guó qí guó gōng xiàn wèi guó gōng zhí zhào guó gōng zhāo qiào guó gōng jiǎn chén guó gōng chún yuè guó gōng shèng dài guó gōng dá téng guó gōng yōu bìng jìn jué wèi wáng. jǐ sì, cí tài miào. gēng wǔ, tū jué qiǎn shǐ xiàn mǎ. guǐ yǒu, zhào : zì jīn yǐ hòu, nán nián shí wǔ, nǚ nián shí sān yǐ shàng, yuán jí guān guǎ, suǒ zài jūn mín, yǐ shí jià qǔ, wù cóng jié jiǎn, wù wèi cái bì jī liú . yǐ hài, qīn gēng jí tián.
十二月癸巳,集群臣及沙門、道士等,帝升高座,辨釋三 教先後,以儒教為先,道教為次,佛教為後。以大將軍、樂川 公赫連達為柱國。詔曰 :「尊年尚齒,列代弘規,序舊酬勞, 哲王明範。朕嗣承弘業,君臨萬邦,驅此兆庶,寘諸仁壽。軍 民之間,年多耆耋,眷言衰暮,宜有優崇。可頒授老職,使榮 沾邑里 。」戊午,聽訟於正武殿,自旦及夜,繼之以燭。 三年春正月壬戌,朝群臣於露門。冊柱國齊國公憲、衛國 公直、趙國公招、譙國公儉、陳國公純、越國公盛、代國公達、 滕國公逌並進爵為王。己巳,祠太廟。庚午,突厥遣使獻馬。 癸酉,詔 :「自今已後,男年十五,女年十三已上,爰及鰥寡, 所在軍民,以時嫁娶,務從節儉,勿為財幣稽留 。」乙亥,親 耕籍田。
bǐng zǐ, chū fú duǎn yī, xiǎng èr shí sì jūn dū jiāng yǐ xià, shì yǐ jūn lǚ zhī fǎ, zòng jiǔ jǐn huān. zhào yǐ wǎng suì nián gǔ bù dēng, mín duō fá jué, lìng gōng sī dào sú, fán yǒu zhù jī sù mài zhě, jiē zhǔn kǒu tīng liú, yǐ wài jǐn tiào.
丙子,初服短衣,享二十四軍督將以下,試以軍旅之法, 縱酒盡歡。詔以往歲年穀不登,民多乏絕,令公私道俗,凡有 貯積粟麥者,皆準口聽留,以外盡糶。
èr yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. dīng yǒu, jì guó gōng kāng bì guó gōng xián fēng guó gōng zhēn sòng guó gōng shí hàn guó gōng zàn qín guó gōng zhì cáo guó gōng yǔn bìng jìn jué wèi wáng. bǐng wǔ, lìng liù fǔ gè jǔ xián liáng qīng zhèng zhī rén.
二月壬辰朔,日有食之。丁酉,紀國公康、畢國公賢、酆 國公貞、宋國公實、漢國公贊、秦國公贄、曹國公允並進爵為 王。丙午,令六府各舉賢良清正之人。
guǐ chǒu, zhù guó xǔ guó gōng yǔ wén shàn yǒu zuì miǎn. yǐ mǎo, xíng xìng yún yáng gōng. bǐng chén, zhào yuē : mín shēng ér jìng, chún yì zhī xìng běn jūn gǎn wù ér qiān, shì yù zhī qíng sī qǐ. suī fù yún niǎo shū shì, wén zhì yì shí, mò bù xiàn yǐ dī fáng, shì zhī jìn lìng. zhèn jūn lín wàn yǔ, fù yǎng lí yuán, sī zhèn tuí gāng, nà zhī guǐ shì. bǐ yīn rén yǒu fàn, yǔ zhòng qì zhī, suǒ zài qún guān yǒu qiān guò zhě, xián tīng shǒu lù, mò bù qīng zhòng bì chén, xiān háo wú yǐn. sī zé fēng xíng cǎo yǎn, cóng huà wú wéi, dǎo dé qí lǐ, shù jǐ kě zhì. dàn shàng shī qí dào, yǒu zì lái yǐ, líng yí zhī bì, fǎn běn wú yóu, yí jiā dàng dí, yǔ mín gēng shǐ. kě dà shè tiān xià . gēng shēn, huáng tài hòu bù yù.
癸丑,柱國、許國公宇文善有罪免。乙卯,行幸雲陽宮。 丙辰,詔曰 :「民生而靜,純懿之性本均;感物而遷,嗜欲之 情斯起。雖復雲鳥殊世,文質異時,莫不限以堤防,示之禁令。 朕君臨萬宇,覆養黎元,思振頹綱,納之軌式。比因人有犯, 與眾棄之,所在群官有愆過者,咸聽首露,莫不輕重畢陳,纖 毫無隱。斯則風行草偃,從化無違,導德齊禮,庶幾可致。但 上失其道,有自來矣,凌夷之弊,反本無由,宜加蕩滌,與民 更始。可大赦天下 。」庚申,皇太后不豫。
sān yuè xīn yǒu, zhì zì yún yáng gōng. guǐ yǒu, huáng tài hòu chì nú shì bēng. dì jū yǐ lú, zhāo xī gòng yī yì mǐ.
三月辛酉,至自雲陽宮。癸酉,皇太后叱奴氏崩。帝居倚 廬,朝夕共一溢米。
qún chén biǎo qǐng, lèi xún nǎi zhǐ. zhào huáng tài zǐ yūn zǒng lí shù zhèng.
群臣表請,累旬乃止。詔皇太子贇總厘庶政。
xià sì yuè yǐ mǎo, qí qiǎn shǐ diào zèng huì zàng. dīng sì, yǒu xīng bèi yú dōng běi zǐ gōng yuán, zhǎng qī chǐ.
夏四月乙卯,齊遣使吊贈會葬。丁巳,有星孛於東北紫宮 垣,長七尺。
wǔ yuè gēng shēn, zàng wén xuān huáng hòu yú yǒng gù líng, dì tǎn xiǎn zhì líng suǒ. xīn yǒu, zhào yuē : qí zhǎn zhī qíng, jīng jí yí xùn, jìn dài yán gé, suì wáng sī lǐ. fú fèng yí lìng, jì zàng biàn chú, pān mù jǐ yán, qíng shí wèi rěn.
五月庚申,葬文宣皇后於永固陵,帝袒跣至陵所。辛酉, 詔曰 :「齊斬之情,經籍彝訓,近代沿革,遂亡斯禮。伏奉遺 令,既葬便除,攀慕几筵,情實未忍。
sān nián zhī sàng, dá yú tiān zǐ, gǔ jīn wú yì zhī dào, wáng zhě zhī suǒ cháng xíng. dàn
三年之喪,達於天子,古今無易之道,王者之所常行。但
shí yǒu wèi xié, bù dé quán zhì.
時有未諧,不得全制。
jūn guó wù zhòng, shù zì tīng cháo. cuī má zhī jié, shān lú zhī lǐ, lǜ zūn qián diǎn, yǐ shēn wǎng jí. bǎi liáo yǐ xià, yí yī yí lìng . gōng qīng shàng biǎo, gù qǐng fǔ jiù quán zhì, guò zàng jí jí. dì bù xǔ, yǐn gǔ lǐ dá zhī, qún chén nǎi zhǐ. yú shì suì shēn sān nián zhī zhì, wǔ fú zhī nèi, yì lìng yī lǐ. chū zhì tài zǐ jiàn yì yuán sì rén, wén xué shí rén huáng dì huáng zǐ yǒu yuán gè èr rén, xué shì liù rén. dīng mǎo, jīng zhōu xiàn bái wū. wù chén, zhào gù jìn guó gōng hù jí zhū zi, bìng zhuī fù xiān fēng, gǎi zàng jiā shì. bǐng zǐ, chū duàn fú dào èr jiào, jīng xiàng xī huǐ, bà shā mén dào shì, bìng lìng hái mín. bìng jìn zhū yín sì, lǐ diǎn suǒ bù zài zhě, jǐn chú zhī.
軍國務重,庶自聽朝。縗麻之節,苫廬之禮,率遵前典, 以申罔極。百寮以下,宜依遺令 。」公卿上表,固請俯就權制, 過葬即吉。帝不許,引古禮答之,群臣乃止。於是遂申三年之 制,五服之內,亦令依禮。初置太子諫議員四人,文學十人; 皇弟、皇子友員各二人,學士六人。丁卯,荊州獻白烏。戊辰, 詔故晉國公護及諸子,並追復先封,改葬加諡。丙子,初斷佛、 道二教,經像悉毀,罷沙門、道士,並令還民。並禁諸淫祀, 禮典所不載者,盡除之。
liù yuè dīng wèi, jí zhū jūn jiāng, jiào yǐ zhàn zhèn zhī fǎ. rén zǐ, gèng zhù wǔ xíng dà bù qián, yǐ yī dāng shí, yǔ bù quán qián bìng xíng. wù wǔ, zhào yuē : zhì dào hóng shēn, hùn chéng wú jì, tǐ bāo kōng yǒu, lǐ jí yōu xuán. dàn qí lù jì fēn, pài yuán yú yuǎn, chún lí pǔ sàn, xíng qì sī guāi. suì shǐ sān mò bā rú, zhū zǐ jiāo jìng jiǔ liú qī lüè, yì shuō xiāng téng. dào yǐn xiǎo chéng, qí lái jiù yǐ. bù yǒu huì guī, zhēng qū mí xī. jīn kě lì xìn dào guān, shèng zhé wēi yán, xiān xián diǎn xùn, jīn kē yù zhuàn, mì jī xuán wén, suǒ yǐ jì yǎng lí yuán, fú chéng jiào yì zhě, bìng yí hóng chǎn, yī yǐ guàn zhī. bǐ fū wán péi lǒu zhě, shí sōng dài zhī chóng jué shǒu qì lì zhě, wù bó xiè zhī hóng chéng, bù yì kě hū.
六月丁未,集諸軍將,教以戰陣之法。壬子,更鑄五行大 布錢,以一當十,與布泉錢並行。戊午,詔曰 :「至道弘深, 混成無際,體包空有,理極幽玄。但岐路既分,派源逾遠,淳 離朴散,形氣斯乖。遂使三墨八儒,朱紫交競;九流七略,異 說相騰。道隱小成,其來舊矣。不有會歸,爭驅靡息。今可立 信道觀,聖哲微言,先賢典訓,金科玉篆,秘跡玄文,所以濟 養黎元,扶成教義者,並宜弘闡,一以貫之。俾夫翫培塿者, 識嵩岱之崇崛;守磧礫者,悟渤澥之泓澄,不亦可乎。」
qiū qī yuè gēng shēn, xíng xìng yún yáng gōng. yǐ yǒu, wèi wáng zhí zài jīng shī jǔ bīng fǎn, yù tū rù sù zhāng mén. sī wǔ wèi chí yùn děng jù shǒu. zhí bài, lǜ bǎi yú qí dùn zǒu. jīng shī lián yǔ sān xún, shì rì jì. wù zǐ, zhì zì yún yáng gōng.
秋七月庚申,行幸雲陽宮。乙酉,衛王直在京師舉兵反, 欲突入肅章門。司武尉遲運等拒守。直敗,率百餘騎遁走。京 師連雨三旬,是日霽。戊子,至自雲陽宮。
bā yuè xīn mǎo, qín zhí yú jīng zhōu, miǎn wèi shù rén. yǐ wèi, zhào zì jiàn dé yuán nián bā yuè yǐ qián fàn zuì, wèi bèi tuī jiū, yú hòu shì fā shī guān jué zhě, bìng tīng fù jiù. bǐng shēn, xíng xìng yún yáng gōng.
八月辛卯,擒直於荊州,免為庶人。乙未,詔自建德元年 八月以前犯罪,未被推糾,於後事發失官爵者,並聽復舊。丙 申,行幸雲陽宮。
jiǔ yuè gēng shēn, xìng tóng zhōu. wù chén, yǐ zhù guó dà zōng bó zhōu chāng gōng hóu mò chén qióng wèi qín zhōu zǒng guǎn.
九月庚申,幸同州。戊辰,以柱國、大宗伯、周昌公侯莫 陳瓊為秦州總管。
dōng shí yuè bǐng shēn, yù zhèng yáng shàng xī lǐ bù lú kǎi shǐ yú chén. wù xū, yōng zhōu xiàn cāng wū. gēng zǐ, zhào pú zhōu mín zāo jī fá jué zhě, lìng xiàng méi chéng yǐ xī, jí jīng zhōu guǎn nèi jiù shí. jiǎ yín, xíng xìng pú zhōu. yǐ mǎo, qū shè pú zhōu jiàn qiú dà pì yǐ xià. bǐng chén, xíng xìng tóng zhōu. shǐ zhōu mín wáng yāng yōng zhòng fǎn, dà jiāng jūn zhèng kè tǎo píng zhī.
冬十月丙申,御正楊尚希、禮部盧愷使於陳。戊戌,雍州 獻蒼烏。庚子,詔蒲州民遭飢乏絕者,令向郿城以西,及荊州 管內就食。甲寅,行幸蒲州。乙卯,曲赦蒲州見囚大辟以下。 丙辰,行幸同州。始州民王鞅擁眾反,大將軍鄭恪討平之。
shí yī yuè wù wǔ, yǐ zhù guó dà sī kōng shàng yōng gōng lù téng wèi jīng zhōu zǒng guǎn. yú tián qiǎn shǐ xiàn míng mǎ. jǐ sì, dà yuè yú chéng dōng. jiǎ xū, zhì zì tóng zhōu.
十一月戊午,以柱國、大司空、上庸公陸騰為涇州總管。 于闐遣使獻名馬。 己巳,大閱於城東。甲戌,至自同州。
shí èr yuè wù zǐ, dà huì wèi guān jí jūn rén yǐ shàng, cì qián bó gè yǒu chà. xīn mǎo, yuè yǎn tài bái. zhào jīng xiāng ān yán xià wǔ zhōu zǒng guǎn nèi, yǒu néng lǜ qí cóng jūn zhě, shòu guān gè yǒu chà. qí pín xià hù, gěi fù sān nián. bǐng shēn, gǎi zhū jūn jūn shì bìng wèi shì guān. dīng yǒu, lì zhōu shàng yán zōu yú jiàn. guǐ mǎo, jí zhū jūn jiǎng wǔ yú lín gāo zé. liáng zhōu bǐ nián dì zhèn, huài chéng guō, dì liè, yǒng quán chū.
十二月戊子,大會衛官及軍人以上,賜錢帛各有差。辛卯, 月掩太白。詔荊、襄、安、延、夏五州總管內,有能率其從軍 者,授官各有差。其貧下戶,給復三年。丙申,改諸軍軍士並 為侍官。丁酉,利州上言騶虞見。癸卯,集諸軍講武於臨皋澤。 涼州比年地震,壞城郭,地裂,湧泉出。