kǒng zǐ yóu hū zī wéi zhī lín, xiū zuò hū xìng tán zhī shàng. dì zǐ dú shū, kǒng zǐ xián gē gǔ qín. zòu qū wèi bàn, yǒu yú fù zhě, xià chuán ér lái, xū méi jiāo bái, bèi fā yú mèi, xíng yuán yǐ shàng, jù lù ér zhǐ, zuǒ shǒu jù xī, yòu shǒu chí yí yǐ tīng. qū zhōng ér zhāo zǐ gòng zǐ lù èr rén jù duì . kè zhǐ kǒng zǐ yuē:" bǐ hé wéi zhě yě?" zǐ lù duì yuē:" lǔ zhī jūn zǐ yě." kè wèn qí zú. zǐ lù duì yuē:" zú kǒng shì." kè yuē:" kǒng shì zhě hé zhì yě?" zǐ lù wèi yīng , zǐ gòng duì yuē:" kǒng shì zhě, xìng fú zhōng xìn, shēn xíng rén yì, shì lǐ yuè, xuǎn rén lún. shàng yǐ zhōng yú shì zhǔ, xià yǐ huà yú qí mín, jiāng yǐ lì tiān xià. cǐ kǒng shì zhī suǒ zhì yě." yòu wèn yuē:" yǒu tǔ zhī jūn yǔ?" zǐ gòng yuē:" fēi yě."" hóu wáng zhī zuǒ yǔ?" zǐ gòng yuē :" fēi yě." kè nǎi xiào ér hái xíng, yán yuē:" rén zé rén yǐ, kǒng bù miǎn qí shēn. kǔ xīn láo xíng yǐ wēi qí zhēn. wū hū! yuǎn zāi, qí fēn yú dào yě."
孔子游乎缁帷之林,休坐乎杏坛之上。弟子读书,孔子弦歌鼓琴。 奏曲未半,有渔父者,下船而来,须眉交白,被发揄袂,行原以上, 距陆而止,左手据膝,右手持颐以听。曲终而招子贡、子路二人俱对 。客指孔子曰:“彼何为者也?”子路对曰:“鲁之君子也。”客问 其族。子路对曰:“族孔氏。”客曰:“孔氏者何治也?”子路未应 ,子贡对曰:“孔氏者,性服忠信,身行仁义,饰礼乐,选人伦。上 以忠于世主,下以化于齐民,将以利天下。此孔氏之所治也。”又问 曰:“有土之君与?”子贡曰:“非也。”“侯王之佐与?”子贡曰 :“非也。”客乃笑而还行,言曰:“仁则仁矣,恐不免其身。苦心 劳形以危其真。呜呼!远哉,其分于道也。”
zǐ gòng hái, bào kǒng zǐ. kǒng zǐ tuī qín ér qǐ, yuē:" qí shèng rén yǔ?" nǎi xià qiú zhī, zhì yú zé pàn, fāng jiāng zhàng ná ér yǐn qí chuán, gù jiàn kǒng zǐ, huán xiāng ér lì. kǒng zǐ fǎn zǒu, zài bài ér jìn. kè yuē:" zǐ jiāng hé qiú?" kǒng zǐ yuē:" nǎng zhě xiān shēng yǒu xù yán ér qù, qiū bù xiào, wèi zhī suǒ wèi, qiè dài yú xià fēng, xìng wén hāi tuò zhī yīn, yǐ zú xiāng qiū yě." kè yuē:" xī! shén yǐ, zi zhī hào xué yě!" kǒng zǐ zài bài ér qǐ, yuē:" qiū shǎo ér xiū xué, yǐ zhì yú jīn, liù shí jiǔ suì yǐ, wú suǒ de wén zhì jiào, gǎn bù xū xīn!" kè yuē:" tóng lèi xiāng cóng, tóng shēng xiāng yìng, gù tiān zhī lǐ yě. wú qǐng shì wú zhī suǒ yǒu ér jīng zi zhī suǒ yǐ. zi zhī suǒ yǐ zhě, rén shì yě. tiān zǐ zhū hóu dài fū shù rén , cǐ sì zhě zì zhèng, zhì zhī měi yě sì zhě lí wèi ér luàn mò dà yān. guān zhì qí zhí, rén yōu qí shì, nǎi wú suǒ líng. gù tián huāng shì lù, yī shí bù zú, zhēng fù bù shǔ, qī qiè bù hé, zhǎng shǎo wú xù, shù rén zhī yōu yě néng bù shèng rèn, guān shì bù zhì, xíng bù qīng bái, qún xià huāng dài, gōng měi bù yǒu, jué lù bù chí, dài fū zhī yōu yě tíng wú zhōng chén, guó jiā hūn luàn, gōng jì bù qiǎo, gòng zhí bù měi, chūn qiū hòu lún, bù shùn tiān zǐ, zhū hóu zhī yōu yě yīn yáng bù hé, hán shǔ bù shí , yǐ shāng shù wù, zhū hóu bào luàn, shàn xiāng rǎng fá, yǐ cán mín rén, lǐ yuè bù jié, cái yòng qióng kuì , rén lún bù chì, bǎi xìng yín luàn, tiān zǐ yǒu sī zhī yōu yě. jīn zi jì shàng wú jūn hóu yǒu sī zhī shì , ér xià wú dà chén zhí shì zhī guān, ér shàn shì lǐ yuè, xuǎn rén lún, yǐ huà qí mín, bù tài duō shì hū? qiě rén yǒu bā cī, shì yǒu sì huàn, bù kě bù chá yě. fēi qí shì ér shì zhī, wèi zhī zǒng mò zhī gù ér jìn zhī, wèi zhī nìng xī yì dào yán, wèi zhī chǎn bù zé shì fēi ér yán, wèi zhī yú hǎo yán rén zhī è, wèi zhī chán xī jiāo lí qīn, wèi zhī zéi chēng yù zhà wěi yǐ bài è rén, wèi zhī tè bù zé shàn fǒu, liǎng róng jiá shì, tōu bá qí suǒ yù, wèi zhī xiǎn. cǐ bā cī zhě, wài yǐ luàn rén, nèi yǐ shāng shēn, jūn zǐ bù yǒu, míng jūn bù chén. suǒ wèi sì huàn zhě: hǎo jīng dà shì, biàn gēng yì cháng, yǐ guà gōng míng, wèi zhī dāo zhuān zhī shàn shì, qīn rén zì yòng, wèi zhī tān jiàn guò bù gèng, wén jiàn yù shén, wèi zhī hěn rén tóng yú jǐ zé kě, bù tóng yú jǐ, suī shàn bù shàn, wèi zhī jīn. cǐ sì huàn yě. néng qù bā cī, wú xíng sì huàn, ér shǐ kě jiào yǐ.
子贡还,报孔子。孔子推琴而起,曰:“其圣人与?”乃下求之, 至于泽畔,方将杖拏而引其船,顾见 孔子,还乡而立。孔子反走,再拜而进。客曰:“子将何求?”孔子 曰:“曩者先生有绪言而去,丘不肖,未知所谓,窃待于下风,幸闻 咳唾之音,以卒相丘也。”客曰:“嘻!甚矣,子之好学也!”孔子 再拜而起,曰:“丘少而修学,以至于今,六十九岁矣,无所得闻至 教,敢不虚心!”客曰:“同类相从,同声相应,固天之理也。吾请 释吾之所有而经子之所以。子之所以者,人事也。天子诸侯大夫庶人 ,此四者自正,治之美也;四者离位而乱莫大焉。官治其职,人忧其 事,乃无所陵。故田荒室露,衣食不足,征赋不属,妻妾不和,长少 无序,庶人之忧也;能不胜任,官事不治,行不清白,群下荒怠,功 美不有,爵禄不持,大夫之忧也;廷无忠臣,国家昏乱,工技不巧, 贡职不美,春秋后伦,不顺天子,诸侯之忧也;阴阳不和,寒暑不时 ,以伤庶物,诸侯暴乱,擅相攘伐,以残民人,礼乐不节,财用穷匮 ,人伦不饬,百姓淫乱,天子有司之忧也。今子既上无君侯有司之势 ,而下无大臣职事之官,而擅饰礼乐,选人伦,以化齐民,不泰多事 乎?且人有八疵,事有四患,不可不察也。非其事而事之,谓之总; 莫之顾而进之,谓之佞;希意道言,谓之谄;不择是非而言,谓之谀 ;好言人之恶,谓之谗;析交离亲,谓之贼;称誉诈伪以败恶人,谓 之慝;不择善否,两容颊适,偷拔其所欲,谓之险。此八疵者,外以 乱人,内以伤身,君子不友,明君不臣。所谓四患者:好经大事,变 更易常,以挂功名,谓之叨;专知擅事,侵人自用,谓之贪;见过不 更,闻谏愈甚,谓之很;人同于己则可,不同于己,虽善不善,谓之 矜。此四患也。能去八疵,无行四患,而始可教已。
kǒng zǐ qiǎo rán ér tàn, zài bài ér qǐ, yuē:" qiū zài zhú yú lǔ, xuē jī yú wèi, fá shù yú sòng, wéi yú chén cài. qiū bù zhī suǒ shī, ér lí cǐ sì bàng zhě hé yě?" kè qī rán biàn róng yuē: " shén yǐ, zi zhī nán wù yě! rén yǒu wèi yǐng è jī ér qù zhī zǒu zhě, jǔ zú yù shù ér jī yù duō , zǒu yù jí ér yǐng bù lí shēn, zì yǐ wéi shàng chí, jí zǒu bù xiū, jué lì ér sǐ. bù zhī chù yīn yǐ xiū yǐng, chù jìng yǐ xī jī, yú yì shén yǐ! zi shěn rén yì zhī jiān, chá tóng yì zhī jì, guān dòng jìng zhī biàn, shì shòu yǔ zhī dù, lǐ hào wù zhī qíng, hé xǐ nù zhī jié, ér jǐ yú bù miǎn yǐ. jǐn xiū ér shēn, shèn shǒu qí zhēn, hái yǐ wù yú rén, zé wú suǒ lèi yǐ. jīn bù xiū zhī shēn ér qiú zhī rén , bù yì wài hū!"
孔子愀然而叹,再拜而起,曰:“丘再逐于鲁,削迹于卫,伐树于 宋,围于陈蔡。丘不知所失,而离此四谤者何也?”客凄然变容曰: “甚矣,子之难悟也!人有畏影恶迹而去之走者,举足愈数而迹愈多 ,走愈疾而影不离身,自以为尚迟,疾走不休,绝力而死。不知处阴 以休影,处静以息迹,愚亦甚矣!子审仁义之间,察同异之际,观动 静之变,适受与之度,理好恶之情,和喜怒之节,而几于不免矣。谨 修而身,慎守其真,还以物与人,则无所累矣。今不修之身而求之人 ,不亦外乎!”
kǒng zǐ qiǎo rán yuē:" qǐng wèn hé wèi zhēn?" kè yuē:" zhēn zhě, jīng chéng zhī zhì yě. bù jīng bù chéng, bù néng dòng rén. gù qiáng kū zhě, suī bēi bù āi, qiáng nù zhě, suī yán bù tún, qiáng qīn zhě , suī xiào bù hé. zhēn bēi wú shēng ér āi, zhēn nù wèi fā ér wēi, zhēn qīn wèi xiào ér hé. zhēn zài nèi zhě, shén dòng yú wài, shì suǒ yǐ guì zhēn yě. qí yòng yú rén lǐ yě, shì qīn zé cí xiào, shì jūn zé zhōng zhēn, yǐn jiǔ zé huān lè, chù sàng zé bēi āi. zhōng zhēn yǐ gōng wéi zhǔ, yǐn jiǔ yǐ lè wéi zhǔ, chù sàng yǐ āi wéi zhǔ, shì qīn yǐ shì wéi zhǔ. gōng chéng zhī měi, wú yī qí jī yǐ shì qīn yǐ shì, bù lùn suǒ yǐ yǐ yǐn jiǔ yǐ lè, bù xuǎn qí jù yǐ chù sàng yǐ āi, wú wèn qí lǐ yǐ. lǐ zhě, shì sú zhī suǒ wéi yě zhēn zhě, suǒ yǐ shòu yú tiān yě, zì rán bù kě yì yě. gù shèng rén fǎ tiān guì zhēn, bù jū yú sú. yú zhě fǎn cǐ. bù néng fǎ tiān ér xù yú rén, bù zhī guì zhēn, lù lù ér shòu biàn yú sú, gù bù zú. xī zāi, zi zhī zǎo zhàn yú wěi ér wǎn wén dà dào yě!"
孔子愀然曰:“请问何谓真?”客曰:“真者,精诚之至也。不精 不诚,不能动人。故强哭者,虽悲不哀,强怒者,虽严不屯,强亲者 ,虽笑不和。真悲无声而哀,真怒未发而威,真亲未笑而和。真在内 者,神动于外,是所以贵真也。其用于人理也,事亲则慈孝,事君则 忠贞,饮酒则欢乐,处丧则悲哀。忠贞以功为主,饮酒以乐为主,处 丧以哀为主,事亲以适为主。功成之美,无一其迹矣;事亲以适,不 论所以矣;饮酒以乐,不选其具矣;处丧以哀,无问其礼矣。礼者, 世俗之所为也;真者,所以受于天也,自然不可易也。故圣人法天贵 真,不拘于俗。愚者反此。不能法天而恤于人,不知贵真,禄禄而受 变于俗,故不足。惜哉,子之蚤湛于伪而晚闻大道也!”
kǒng zǐ zài bài ér qǐ yuē:" jīn zhě qiū dé yù yě, ruò tiān xìng rán. xiān shēng bù xiū ér bǐ zhī fú yì ér shēn jiào zhī. gǎn wèn shě suǒ zài, qǐng yīn shòu yè ér zú xué dà dào." kè yuē:" wú wén zhī , kě yǔ wǎng zhě, yǔ zhī zhì yú miào dào bù kě yǔ wǎng zhě, bù zhī qí dào. shèn wù yǔ zhī, shēn nǎi wú jiù. zi miǎn zhī, wú qù zi yǐ, wú qù zi yǐ!" nǎi lá chuán ér qù, yán yuán wěi jiān.
孔子再拜而起曰:“今者丘得遇也,若天幸然。先生不羞而比之服 役而身教之。敢问舍所在,请因受业而卒学大道。”客曰:“吾闻之 ,可与往者,与之至于妙道;不可与往者,不知其道。慎勿与之,身 乃无咎。子勉之,吾去子矣,吾去子矣!”乃剌船而去,延缘苇间。
yán yuān hái chē, zǐ lù shòu suí, kǒng zǐ bù gù, dài shuǐ bō dìng, bù wén ná yīn ér hòu gǎn chéng. zǐ lù páng chē ér wèn yuē:" yóu de wèi yì jiǔ yǐ, wèi cháng jiàn fū zǐ yù rén rú cǐ qí wēi yě. wàn chéng zhī zhǔ, qiān shèng zhī jūn, jiàn fū zǐ wèi cháng bù fēn tíng kàng lǐ, fū zǐ yóu yǒu jù ào zhī róng. jīn yú fù zhàng ná nì lì, ér fū zǐ qū yào qìng zhé, yán bài ér yīng, dé wú tài shèn hū! mén rén jiē guài fū zǐ yǐ, yú fù hé yǐ dé cǐ hū!" kǒng zǐ fú shì ér tàn, yuē:" shén yǐ, yóu zhī nán huà yě! zhàn yú lǐ yì yǒu jiàn yǐ, ér pǔ bǐ zhī xīn zhì jīn wèi qù. jìn, wú yǔ rǔ: fū yù zhǎng bù jìng, shī lǐ yě jiàn xián bù zūn, bù rén yě. bǐ fēi zhì rén, bù néng xià rén. xià rén bù jīng, bù dé qí zhēn, gù zhǎng shāng shēn. xī zāi! bù rén zhī yú rén yě, huò mò dà yān, ér yóu dú shàn zhī. qiě dào zhě, wàn wù zhī suǒ yóu yě. shù wù shī zhī zhě sǐ, dé zhī zhě shēng. wèi shì nì zhī zé bài, shùn zhī zé chéng. gù dào zhī suǒ zài, shèng rén zūn zhī. jīn zhī yú fù zhī yú dào, kě wèi yǒu yǐ, wú gǎn bù jìng hū!"
颜渊还车,子路授绥,孔子不顾,待水波定,不闻拏音而后敢乘。 子路旁车而问曰:“由得为役久矣,未尝见夫子遇人如此其威也。万 乘之主,千乘之君,见夫子未尝不分庭伉礼,夫子犹有倨傲之容。今 渔父杖拏逆立,而夫子曲要磬折,言拜而应,得无太甚乎!门人皆怪 夫子矣,渔父何以得此乎!”孔子伏轼而叹,曰:“甚矣,由之难化 也!湛于礼义有间矣,而朴鄙之心至今未去。进,吾语汝:夫遇长不 敬,失礼也;见贤不尊,不仁也。彼非至人,不能下人。下人不精, 不得其真,故长伤身。惜哉!不仁之于人也,祸莫大焉,而由独擅之。 且道者,万物之所由也。庶物失之者死,得之者生。为事逆之则败, 顺之则成。故道之所在,圣人尊之。今之渔父之于道,可谓有矣,吾 敢不敬乎!”