xián hēng lì zhēn, qǔ nǚ jí. tuàn yuē: xián, gǎn yě. róu shàng ér gāng xià, èr qì gǎn yīng yǐ xiāng yǔ, zhǐ ér shuō, nán xià nǚ, shì yǐ hēng lì zhēn, qǔ nǚ jí yě. tiān dì gǎn ér wàn wù huà shēng, shèng rén gǎn rén xīn ér tiān xià hé píng, guān qí suǒ gǎn ér tiān dì wàn wù zhī qíng kě jiàn yǐ.
咸亨利貞,取女吉。彖曰:咸,感也。柔上而剛下,二氣感應以相與,止而説,男下女,是以亨利貞,取女吉也。天地感而萬物化生,聖人感人心而天下和平,觀其所感而天地萬物之情可見矣。
èr qì zhī xiāng gǎn yīng yě, zhōng wú jiān yě, gù dé wàn wù biàn huà hū qí nèi, tiān qì xià jiàng ér dì qì shàng, jì yáng xià yīn ér yīn cóng yáng yě. zhǐ yú suǒ shuō, qí lì zhī zhèng yě, gù qǔ nǚ yǐ zhī jí yě. ér gǎn yīng zhī dào qǔ yān, shèng rén wú wèi yǔ tiān dì zhǔn, jì rán xū zhōng tōng tiān xià zhī qíng, yīn qí qíng ér tōng tiān xià zhī gù, ér xián dé qí zhì zé tiān xià hé píng yǐ. fū xiāng xià ér bù sī zé gǎn zhī ér tōng yě. guān tiān dì wàn wù zhī qíng, ér gǎn yī yě. tuàn yǔ qí gǎn dà zhě, rú cǐ yě. zhì yú yáo zé xíng xiāng qū yě, lì xiāng zhú yě, qǐ jí yú gǎn zhī zhì zāi. tiān xià wàng yú qíng ér yǒu lèi yú zhì zhě, zé yú wù bù jǐn yǐ, gù jiàn lì zé zào, hòu shí zé jué, jiē xiōng huǐ zhī dào yě.
二氣之相感應也,中無間也,故得萬物變化乎其內,天氣下降而地氣上,濟陽下陰而陰從陽也。止於所説,其利之正也,故取女以之吉也。而感應之道取焉,聖人無為與天地準,寂然虛中通天下之情,因其情而通天下之故,而鹹得其治則天下和平矣。夫相下而不私則感之而通也。觀天地萬物之情,而感一也。彖語其感大者,如此也。至於爻則形相趨也,利相逐也,豈及於感之至哉。天下忘於情而有累於質者,則於物不盡矣,故見利則躁,後時則絶,皆凶悔之道也。
xiàng yuē: shān shàng yǒu zé, xián. jūn zǐ yǐ xū shòu rén.
象曰:山上有澤,咸。君子以虛受人。
zé, shuō lái yě. shān, zhǐ shòu yě. jūn zǐ gǎn rén zhī lái, xū zhōng yǐ zhǐ zhī, shòu qí qíng yě. qíng zhī dé, zhì zhī shēng yě. shī qí qíng, dé zhì zhě wèi zhī yǒu yě.
澤,説來也。山,止受也。君子感人之來,虛中以止之,受其情也。情之得,治之生也。失其情,得治者未之有也。
chū liù, xián qí mǔ. xiàng yuē: xián qí mǔ, zhì zài wài yě.
初六,咸其拇。象曰:咸其拇,志在外也。
mǔ, tǐ yú xià zhě. jiāng xíng zhī wù yě. yǒu yīng yú wài shǐ yǒu zhì yú gǎn ér wèi xíng yě. wèi shè yú jí xiōng zhī xiāng yě.
拇,體於下者。將行之物也。有應於外始有志於感而未行也。未涉於吉凶之鄉也。
liù èr, xián qí féi. xiōng, jū jí. xiàng yuē: suī xiōng jū jí, shùn bù hài yě.
六二,咸其腓。凶,居吉。象曰:雖凶居吉,順不害也。
xià tǐ zhī zhōng, dāng yú féi zhī wèi wù, zú wǎng. sī wǎng yǐ, dú ér wǎng zhī, jí wàng dòng yě, hé yì yú xíng hū. wàng dòng zé bù jiàn qí qíng yě, bù dé yú shì yí, qí xiōng zāi. jū yǐ shǒu wèi, shùn yǐ dài lìng, jí yǐ. dé qí zhōng zhě yě.
下體之中,當於腓之為物,足往。斯往矣,獨而往之,即妄動也,何益於行乎。妄動則不見其情也,不得於事冝,其凶哉。居以守位,順以待令,吉矣。得其中者也。
jiǔ sān, xián qí gǔ, zhí qí suí, wǎng lìn. xiàng yuē: xián qí gǔ, yì bù chù yě.
九三,咸其股,執其隨,往吝。象曰:咸其股,亦不處也。
zhì zài suí rén, suǒ zhí xià yě. jū xià tǐ zhī shàng, suí shàng tǐ ér wǎng zhǐ, yì fēi zì chù zhī wù yě. gǎn zhǐ yú xià, yǐ xià shì ér qiú gǎn yě, qǐ yóu yǐ hū. zhí jiàn suí gǎn kě xī zhě yě.
志在隨人,所執下也。居下體之上,隨上體而往止,亦非自處之物也。感止於下,以下事而求感也,豈由已乎。執賤隨感可惜者也。
jiǔ sì, zhēn jí, huǐ wáng. chōng chōng wǎng lái, péng cóng ěr sī. xiàng yuē: zhēn jí huǐ wáng, wèi gǎn hài yě. chōng chōng wǎng lái, wèi guāng dà yě.
九四,貞吉,悔亡。憧憧往來,朋從爾思。象曰:貞吉悔亡,未感害也。憧憧往來,未光大也。
shēng yú shàng tǐ ér jiān yú xià, shǐ yǐ liǎng tǐ xiāng zhú zhuī yě. fán wù yǐ xíng lì xiāng gǎn zhě, wèi jí yú zhì yě. shén yù zhě, qǐ jiǎ yì zāi. wú lǜ dàn rán ér jū yú xíng zhī shàng, bù yán ér xìn, bù xíng ér zhì tiān xià, gǎn zhī kuàng yú míng hū. ér yǐ xíng zhì xiāng gǎn, wèi gǎn zé hài zhì, gù zhēn jí. ér huò huǐ wáng, chōng chōng xiāng zhuī, péng nǎi cóng sī.
升於上體而兼於下,始以兩體相逐追也。凡物以形利相感者,未極於志也。神遇者,豈假役哉。無慮澹然而居於形之上,不言而信,不行而至天下,感之況於明乎。而以形質相感,未感則害至,故貞吉。而獲悔亡,憧憧相追,朋乃從思。
jiǔ wǔ, xián qí méi, wú huǐ. xiàng yuē: xián qí méi, zhì mò yě.
九五,咸其脢,無悔。象曰:咸其脢,志末也。
zhì méi, xīn jí zhī ròu, jìn yú xīn yě. gǎn jìn yú qíng ér fēi zhì yě, gù wú huǐ ér jǐ. kě yǐ yán zhě, wù zhī zhì yě, kuàng qí méi hū.
至脢,心脊之肉,近於心也。感近於情而非志也,故無悔而己。可以言者,物之質也,況其脢乎。
shàng liù, xián qí fǔ jiá shé. xiàng yuē: xián qí fǔ jiá shé, téng kǒu shuō yě.
上六,咸其輔頰舌。象曰:咸其輔頰舌,滕口説也。
gǎn zhì jí, wèi yǒu zhì yú yán shuō ér yǐ, yú qíng yuǎn yǐ, hé zú xián zāi. fú zhī shén yě.
感至極,未有至於言説而已,於情逺矣,何足咸哉。浮之甚也。