○ xiào zōng shèng zhèng
○孝宗聖政
fù líng tiān zòng ruì shèng, yīng wǔ guǒ duàn, gǔ jīn zhī suǒ xiān lì. shèng zhèng zhāng zhāng zhě, bèi zài jīn kuì yù dié zhī shū, cháng dé yǐ qiè kuī zhī yǐ. qí huò yī shí shǐ chén yǒu suǒ bì jì, cǎi fǎng yí luò, shī yú jì zài zhě, bù yī ér zú. zī yǐ xiān shì jiàn wén, jí dāng shí zhū gōng zhī suǒ jì lù shù shì, jǐn shū yú cǐ. shù hū měi shèng dé zhī xíng róng, bèi liáng shǐ zhī cǎi lù yún.
阜陵天縱睿聖,英武果斷,古今之所鮮儷。聖政彰彰者,備載金匱玉牒之書,嘗得以竊窺之矣。其或一時史臣有所避忌,採訪遺落,失於紀載者,不一而足。茲以先世見聞,及當時諸公之所記錄數事,謹書於此。庶乎美盛德之形容,備良史之採錄雲。
dì cháng jìn zhū sī guān fēi shí huì hé, yǐ qí zú tán bù xiū zhí yè gù yě. lǐ ān guó wèi láng guān, yī rì, yǒu jiàn shù shì zhì, bù zhōng tóng shěng, yīn huì jí yán mìng. yì rì, yù pī wèn gù, tóng shěng jiǒng shén, xián yù shì cí zì jiě. ān guó dú yuē:" yǐ shí gào, qí guò xiǎo wèi qī, qí zuì dà." yīn yuán lǔ sù jiǎn shì yǐn gù shì, yǐn jiù yǐ wén, tóng shěng cóng zhī. jì ér shì qǐn bù xíng, yuè sān rì, lǐ suì chú lì bù shì láng.
帝嘗禁諸司官非時會合,以其族談不修職業故也。李安國為郎官,一日,有薦術士至,部中同省,因會集言命。翼日,御批問故,同省窘甚,咸欲飾辭自解。安國獨曰:"以實告,其過小;為欺,其罪大。"因援魯肅簡市飲故事,引咎以聞,同省從之。既而事寢不行,越三日,李遂除吏部侍郎。
lǐ chù quán cháng lùn jiàng jiān hán yù, yù nǎi miào táng kè yě. fán sān shū. ér yù yì yǐ chù quán qǐng tuō sī shū wèi yán. shàng jì zhòng wéi tái lùn, qiě yǐ jì qì, suì lìng yù bǔ wài, jì ér yǔ cí. ér yù liú běi quē, zuò shū tóu guǐ, sù jiàng bù zhāng quán zèn jǐ. mì yuàn bù gǎn nà, suì qián rù guān, fú quē tóu zhī. shàng jiù shū pī yún:" hán yù céng rèn qīng jiān, lǐ dāng jìng gòng, nǎi gǎn fú quē, wàng yǒu chén sù, gǔ huò zhòng tīng, jiàn bù kě zhǎng, kě sòng tán zhōu jū zhù." nǚ zhēn shǐ wū lín dá tiān xī dào quē, yào shàng jiàng tà wèn jīn zhǔ qǐ jū. shàn jūn jiǔ guān dīng féng shàng shū qǐ zhǎn zhī, jí rì yǐn duì, suì jí lùn qián shì yù lǐ chù quán jí gù jiàn yì dài fū dān shí tān wū shì. jí yǔ gǎi mìng rù guān, shēng zhuó chāi qiǎn.
李處全嘗論匠監韓玉,玉乃廟堂客也。凡三疏。而玉亦以處全請託私書為言。上既重違台論,且以忌器,遂令玉補外,既而與祠。而玉留北闕,作書投匭,訴匠簿張權譖己。密院不敢納,遂潛入關,伏闕投之。上就書批云:"韓玉曾任卿監,理當靖共,乃敢伏闕,妄有陳訴,鼓惑眾聽,漸不可長,可送潭州居住。"女真使烏林答天錫到闕,要上降榻問金主起居。贍軍酒官丁逢上書乞斬之,即日引對,遂極論前侍御李處全及故諫議大夫單時貪污事。即與改命入官,升擢差遣。
jiù fǎ, wèi jīng rèn rén, bù xǔ táng chà. shí xiāng yù shì sī ēn, zé qǔ bù quē ér táng chú zhī. shàng zhī qí gù, suì lìng gēn shuā xìng míng jìn chéng. jiàng zhǐ yún:" zǎi zhí dāng shǒu fǎ dù, yǐ zhèng bǎi guān. liáng kè jiā wéi lì chà guò yuán shù zuì duō, hòu fú què rì luò zhí céng huái kě jiàng guān wén diàn xué shì.
舊法,未經任人,不許堂差。時相欲示私恩,則取部闕而堂除之。上知其故,遂令根刷姓名進呈。降旨云:"宰執當守法度,以正百官。梁克家違戾差過員數最多,候服闋日落職;曾懷可降觀文殿學士。
dīng lóu míng zhī zǐ, cháng rèn míng zhōu. yǐ jiù xué zhī gù, lì fù céng dí. qí hòu, wèi wáng chū pàn míng zhōu, yóu nì jìn zhī. jì ér rù zòu, yǔ zhī qiú tiē zhí. shàng pī dá yún:" zhèn yú wú zi wú suǒ ài. dì jué lù tiān xià zhī gōng qì, bù kě sī yě." wèi jǐ, tái chén lùn bà zhī.
丁婁明之子,常任明州ヘ。以舊學之故,力附曾覿。其後,魏王出判明州,尤昵近之。既而入奏,與之求貼職。上批答云:"朕於吾子無所愛。第爵祿天下之公器,不可私也。"未幾,台臣論罷之。
chéng tài zhī yǐ tiān guān jiān jīng yán, jìn jiǎng yǔ gòng, quē wén yí yì, shū shuō shén xiáng, qiě duō yǐn wài guó yōu ào dì lǐ. shàng pō yàn zhī, xuān yù zǎi zhí yún:" liù jīng duàn jiǎn, quē yí kě yě, hé bì qiáng wèi zhī shuō? qiě dì lǐ jì fēi qīn lì, suī shèng xián yǒu suǒ bù zhī, zhèn shū bù xiǎo qí shuō. xiǎng qí zhì quán cáo yì rú cǐ yě." jì ér bǔ wài.
程泰之以天官兼經筵,進講《禹貢》,闕文疑義,疏說甚詳,且多引外國幽奧地理。上頗厭之,宣諭宰執云:"《六經》斷簡,闕疑可也,何必強為之說?且地理既非親歷,雖聖賢有所不知,朕殊不曉其說。想其治銓曹亦如此也。"既而補外。
gēng zǐ jiǔ yuè, shàng xuān yù zǎi zhí yún:" yǐ zhǐ huī gé mén, lìng jīn hòu cháng cháo, zǎi chén miǎn xuān míng, tā cháo huì zé fǒu." qiě yún:" zhèn jì de lǎo sū yì lùn, zàn yí zhī chén, hū míng rú xū lì, fēi lǐ mào zhī yì yě." shàng yī rì yǔ zǎi zhí yán:" bó guī bù shèn jiào zǐ, gè shǐ zhī zhì shēng, hé yǐ wéi qīng bái zhī chuán? qiě qí xià shàng yǒu sān dì, ruò jiē zuò jùn, zé jìn dì zhōu jùn jiē zì jiā zhàn le, hé yǐ yòng rén? mò ruò yǐ gāo jué hòu lù, shǐ zhī jiù xián kě yě." zhào chéng xiàng zàn yuē:" fán hǎo shì, gǔ suǒ nán zhě, jǐn chū bì xià zhī yì, chén děng lüè wú wàn yī kě yǐ bǔ zhù." hòu xiù dǐ zhū zǐ dì, xī guī bān yān.
庚子九月,上宣諭宰執云:"已指揮閣門,令今後常朝,宰臣免宣名,他朝會則否。"且云:"朕記得老蘇議論,贊儀之臣,呼名如胥吏,非禮貌之意也。"上一日與宰執言:"伯圭不甚教子,各使之治生,何以為清白之傳?且其下尚有三弟,若皆作郡,則近地州郡皆自家占了,何以用人?莫若以高爵厚祿,使之就閒可也。"趙丞相贊曰:"凡好事,古所難者,盡出陛下之意,臣等略無萬一可以補助。"後秀邸諸子弟,悉歸班焉。
xīn chǒu liù yuè, lín ān shì rén yǐ bù yù bǔ shì, qún yì tái jiàn zhái chén cí. tái jiàn wèi qí shì, yǐ hǎo yǔ yù zhī. shì yè, jí lì bù shì láng zhèng bǐng zhī mén, gòu mà wú lǐ. huò yí jīng yǐn wáng xuān zi nù bǐng, jī shǐ rán yě. zhèng suì xǐ jiā bì zhī. cì rì rù zòu, dài zuì qǐ qù. shàng yǐ mì zhī qí gù, suì pī chū:" zhèng bǐng wú zuì kě dài. lìng lín ān fǔ jiāng wéi shǒu zuò nào rén zhòng zuò xíng qiǎn." jì ér xuān zi pō huí hù zhī, shàng nù yún:" shè shǐ zhèng bǐng róng sī, zì dāng sòng zhī cháo tíng, ān kě wú lǐ rú cǐ. ruò bù dé wéi shǒu rén, wáng zuǒ yì dāng zuò zuì." qiě lìng zǎi zhí xuān yù. xuān zi yuè yī rì zòu, kān dào zuò nào shì rén fǔ xué shēng yuán dīng rú zhí wéi shǒu, qí cì xǔ dòu quán luó. yù pī bìng biān guǎn lín zhōu, rú zhí réng zhàng bā shí kē duàn.
辛丑六月,臨安士人以不預補試,群詣台諫宅陳詞。台諫畏其勢,以好語諭之。是夜,集吏部侍郎鄭丙之門,詬罵無禮。或疑京尹王宣子怒丙,激使然也。鄭遂徙家避之。次日入奏,待罪乞去。上已密知其故,遂批出:"鄭丙無罪可待。令臨安府將為首作鬧人重作行遣。"既而宣子頗回護之,上怒云:"設使鄭丙容私,自當訟之朝廷,安可無禮如此。若不得為首人,王佐亦當坐罪。"且令宰執宣諭。宣子越一日奏,勘到作鬧士人府學生員丁如植為首,其次許斗權、羅。御批並編管鄰州,如植仍杖八十科斷。
cháng qiū hàn, shàng wèn zhí zhèng:" dǎo yǔ yú tiān dì zōng miào shè jì, hé yòng shēng fǒu?" zhōu yì gōng zòu:" zhǐ yòng jiǔ pú bì bó." shàng yuē:" yún hàn shī yún:' mí shén bù jǔ, mí ài sī shēng.' zé shì hé yòng shēng yǐ. kě gèng yǔ lǐ guān děng kǎo dìng zhī."
嘗秋旱,上問執政:"禱雨於天地宗廟社稷,合用牲否?"周益公奏:"止用酒脯、幣帛。"上曰:"《雲漢》詩云:'靡神不舉,靡愛斯牲。'則是合用牲矣。可更與禮官等考訂之。"
chún xī jiǔ nián, míng táng dà lǐ, yǐ céng dí wèi lǔ bù shǐ, lǐ yàn yǐng dùn dì shǐ. xí yí zhī jì, céng yǐ lǐ wèi cān yù, màn ěr xùn zhī jū qián. lǐ yǐ wǔ shǐ yǒu xù, yì rán bù gǎn dāng zhě jiǔ zhī. zài liè xī yǐ gù jì, jiē bù gǎn yǒu suǒ jué zé. tài cháng sì lǐ zhí guān mǒu rén zhě, hū jìn yuē:" cān zhèng zǎi zhí yě, guān zhān suǒ xì, kāi fǔ zhī xùn liáng shì." jìng yī lǐ yǐ qián. shí céng fāng yǒu shèng juàn, yì rì rù qí shì. shàng mò rán jiǔ zhī yuē:" zhèn jǐ wù yǐ!" jí rì pī chū:" lǐ yàn yǐng gǎi chōng lǔ bù shǐ, bó guī chōng dùn dì shǐ, lǐ zhí guān mǒu rén, tè zhuǎn yī guān." qí gǎi guò bù lìn, gài rú cǐ yún.
淳熙九年,明堂大禮,以曾覿為鹵簿使,李彥穎頓遞使。習儀之際,曾以李為參預,漫爾遜之居前。李以五使有序,毅然不敢當者久之。在列悉以顧忌,皆不敢有所決擇。太常寺禮直官某人者,忽進曰:"參政、宰執也,觀瞻所系,開府之遜良是。"徑揖李以前。時曾方有盛眷,翌日入其事。上默然久之曰:"朕幾誤矣!"即日批出:"李彥穎改充鹵簿使,伯圭充頓遞使,禮直官某人,特轉一官。"其改過不吝,蓋如此雲。
chún xī zhōng, zhāng shuō pō yòng shì, wèi dōu chéng zhǐ. yī rì, zòu yù zhì jiǔ yán zhòng shì cóng. shàng xǔ zhī, qiě yuē:" dāng zhì jiǔ yáo wèi rǔ zhù." shuō bài xiè. tuì ér yuē kè, kè zhì qī bì jí, dú bīng bù shì láng chén liáng yòu bù zhì, shuō shū bù píng. yǐ ér, zhōng shǐ yǐ shàng zūn zhēn shàn zhì, shuō wèi biǎo xiè, yīn fù zòu:" chén cháng fèng zhǐ ér hòu gǎn jí kè, chén liáng yòu dú bù zhì, shì wéi shèng yì yě." jì zòu, shàng hū gù xiǎo huáng mén yán:" zhāng shuō huì wèi sàn fǒu?" duì yuē:" bǐ jì qǔ zhǐ zhào kè, dāng bì bo yè." nǎi mìng zài cì. shuō dà xǐ, fù fù zòu:" chén zài sān sù liáng yòu, qì bù kěn lái." yè lòu jiāng zhǐ, hū bào zhōng pī chén liáng yòu chú jiàn yì dài fū. zuò kè fāng jìn huān, wén zhī, wǔ rán ér bà. qí yòng rén yě yòu rú cǐ.
淳熙中,張說頗用事,為都承旨。一日,奏欲置酒延眾侍從。上許之,且曰:"當致酒肴為汝助。"說拜謝。退而約客,客至期畢集,獨兵部侍郎陳良祐不至,說殊不平。已而,中使以上樽珍膳至,說為表謝,因附奏:"臣嘗奉旨而後敢集客,陳良祐獨不至,是違聖意也。"既奏,上忽顧小黃門言:"張說會未散否?"對曰:"彼既取旨召客,當必卜夜。"乃命再賜。說大喜,復附奏:"臣再三速良祐,迄不肯來。"夜漏將止,忽報中批陳良祐除諫議大夫。坐客方盡歡,聞之,憮然而罷。其用人也又如此。
shàng shèng xiào chū yú tiān xìng. jū gāo zōng sàng, bǎi rì hòu, shàng shí jìn sù shàn, huǐ jí tè shén. wú fū rén zhě, qián dǐ jiù rén yě, lǚ yǐ guò sǔn wèi yán, shàng jiān bù cóng. yī rì, mì yù shàng shí nèi shì yún:" guān jiā shí sù duō shí, shén jué qīng shòu, rǔ bèi kě zì zuò shāng liáng." yú shì mì lìng yuàn zhōng, yǐ jī zhī děng zá zhī sù zhuàn zhōng yǐ jìn. shàng shí zhī jué yì, xún suǒ yǐ rán. nèi shì kǒng shén, yǐ shí gào. shàng dà nù, jí yù jiàn zhī shī xíng. huáng tài hòu wén zhī, jí guò gōng lì jiě zhī. nǎi chū wú fū rén yú wài, nèi shì děng bà zhí yǒu chà.
上聖孝出於天性。居高宗喪,百日後,尚食進素膳,毀瘠特甚。吳夫人者,潛邸舊人也,屢以過損為言,上堅不從。一日,密諭尚食內侍云:"官家食素多時,甚覺清瘦,汝輩可自作商量。"於是密令苑中,以雞汁等雜之素饌中以進。上食之覺異,詢所以然。內侍恐甚,以實告。上大怒,即欲見之施行。皇太后聞之,亟過宮力解之。乃出吳夫人於外,內侍等罷職有差。
○ wēn quán hán huǒ
○溫泉寒火
shào kāng jié yuē:" shì yǒu wēn quán, ér wú hán huǒ." zhāo dé cháo shì jiě yún:" yīn néng shùn yáng, ér yáng bù néng shùn yīn yě. shuǐ wèi huǒ cuàn, zé fèi ér shú wù huǒ wèi shuǐ wò, zé miè yǐ." jìn jì zhān jǔ xiù cái, lù jī cè zhī yuē:" yīn yáng bù tiáo, zé dà shù bù dé bù fǒu yī qì piān fèi, zé wàn wù bù néng dú chéng. jīn yǒu wēn quán, ér wú hán huǒ, qí gù hé yě?" bái hǔ diàn zhū rú jiǎng lùn, bān gù zuǎn wèi bái hǔ tōng, wǔ xíng piān yì yuē:" yǒu wēn shuǐ, wú hán huǒ."
邵康節曰:"世有溫泉,而無寒火。"昭德晁氏解云:"陰能順陽,而陽不能順陰也。水為火爨,則沸而熟物;火為水沃,則滅矣。"晉紀瞻舉秀才,陸機策之曰:"陰陽不調,則大數不得不否;一氣偏廢,則萬物不能獨成。今有溫泉,而無寒火,其故何也?"白虎殿諸儒講論,班固纂為《白虎通》,《五行篇》亦曰:"有溫水,無寒火。"
rán jīn tāng quán, wǎng wǎng yǒu zhī. rú lí shān wèi shì luò gǔ rǔ shuǐ huáng shān fú jī kuāng lú mǐn zhōng děng chù, jiē biǎo biǎo zài rén ěr mù. pō shī yún:" zì lián ěr mù ài, wèi cè yīn yáng gù. yù yōu huǒ shān liè, fèi tāng quán zhù. ān néng zhǎng yú biē, jǐn kě xún hú tù." zhū shì huì ān shī yún:" shuí rán dān huáng yàn, cuàn cǐ yù chí shuǐ." gài huò wèi wēn quán zhī xià, bì yǒu liú huáng fán shí gù ěr. dú wèi jiàn suǒ wèi hán huǒ. àn xī jīng zá jì zǎi dǒng zhòng shū yuē:" shuǐ jí yīn ér yǒu wēn quán, huǒ zhì yáng ér yǒu liáng yàn." yòu bào piáo zǐ yuē:" shuǐ zhǔ chún lěng, ér yǒu wēn gǔ zhī tāng quán huǒ tǐ yí chì, ér yǒu xiāo qiū zhī hán yàn." yòu liú zi cóng huà piān yuē:" shuǐ xìng yí lěng, ér yǒu huá yáng wēn quán, yóu yuē quán lěng, lěng zhě duō yě. huǒ xìng yí rè, ér yǒu xiāo qiū hán yàn, yóu yuē huǒ rè, rè zhě duō yě." rán zé hán huǒ yì yǒu zhī yǐ, tè yǐ ěr mù suǒ wèi jí, gù yǐ wéi wú ěr.
然今湯泉,往往有之。如驪山、尉氏、駱谷、汝水、黃山、佛跡、匡廬、閩中等處,皆表表在人耳目。坡詩云:"自憐耳目隘,未測陰陽故。郁攸火山烈,沸湯泉注。安能長魚鱉,僅可尋狐兔。"朱氏晦庵詩云:"誰然丹黃焰,爨此玉池水。"蓋或為溫泉之下,必有硫黃、礬石故耳。獨未見所謂寒火。按《西京雜記》載董仲舒曰:"水極陰而有溫泉,火至陽而有涼焰。"又《抱朴子》曰:"水主純冷,而有溫谷之湯泉;火體宜熾,而有蕭丘之寒焰。"又劉子《從化篇》曰:"水性宜冷,而有華陽溫泉,猶曰泉冷,冷者多也。火性宜熱,而有蕭丘寒焰,猶曰火熱,熱者多也。"然則寒火亦有之矣,特以耳目所未及,故以為無耳。
○ duàn gàn mù
○段干木
táng shū zōng shì shì xì biǎo xù yún:" lǐ ěr, zì bó yáng, yī zì dān. qí hòu yǒu lǐ zōng zhě, wèi fēng yú duàn, wèi gàn mù dài fū." àn shǐ jì, dān zhī zǐ zōng, wèi wèi jiāng, fēng yú duàn gàn. bào piáo zi yì yún:" bó yáng yǒu zi míng zōng, shì wèi yǒu gōng, fēng yú duàn gàn." shěn cǐ, duàn gàn nǎi yì míng ěr. rán mèng zǐ yǒu duàn gàn mù, liè zǐ yǒu duàn gàn shēng, shǐ jì wèi shì jiā yǒu duàn gàn zǐ, tián jìng zhòng shì jiā yǒu duàn gàn péng, zhàn guó cè yǒu duàn gàn lún duàn gàn chóng duàn gàn yuè rén. yì zhě, yīn yì yǐ wéi xìng gù mù yǔ péng, lún yǔ chóng yuè rén, jiē qí míng, ér zi yǔ shēng, zé nán zǐ zhī tōng chēng ěr. fēng sú tōng xìng shì zhù yǐ wéi xìng duàn míng gàn mù, kǒng huò shī zhī.
《唐書·宗室世系表敘》云:"李耳,字伯陽,一字聃。其後有李宗者,魏封於段,為干木大夫。"按《史記》,聃之子宗,為魏將,封於段干。《抱朴子》亦云:"伯陽有子名宗,仕魏有功,封於段干。"審此,段干乃邑名耳。然《孟子》有段干木,《列子》有段干生,《史記·魏世家》有段乾子,《田敬仲世家》有段干朋,《戰國策》有段干綸、段干崇、段干越人。意者,因邑以為姓;故木與朋,綸與崇、越人,皆其名,而子與生,則男子之通稱耳。《風俗通·姓氏注》以為姓段名干木,恐或失之。
gài zhàn guó shí, zì yǒu duàn guī. yí duàn yǔ duàn gàn zì bié. ruò rú táng shǐ zhī shuō, zé duàn gàn mù xìng lǐ míng zōng, wèi wèi jiāng yǒu gōng, fēng yú duàn gàn. ruò rú shǐ qiān gě hóng zhī yán, zé duàn gàn mù zhī xián, wèi hóu suǒ yǐ shī ér jìng zhī zhě, kǒng bié yī rù ěr. gū shū qí shuō, yǐ qí bó shí zhě dìng zhī.
蓋戰國時,自有段規。疑段與段干自別。若如《唐史》之說,則段干木姓李名宗,為魏將有功,封於段干。若如史遷、葛洪之言,則段干木之賢,魏侯所以師而敬之者,恐別一入耳。姑書其說,以俟博識者訂之。
○ biǎo dá yòng xiān shì yǔ
○表答用先世語
wén zhèng fàn gōng yuè yáng lóu jì yǒu yún:" xiān tiān xià zhī yōu ér yōu, hòu tiān xià zhī lè ér lè." qí hòu dōng pō xíng zhōng xuān gōng cí miǎn pī dá, jìng yòng cǐ yǔ yún:" wú wén zhī nǎi liè kǎo yuē:' jūn zǐ xiān tiān xià zhī yōu ér yōu, hòu tiān xià zhī lè ér lè.' suī shèng rén fù qǐ, bù yì sī yán. qīng jiāng shū zhī shēn, míng zhī pán yú, yǐ wéi yī yán ér kě yǐ zhōng shēn xíng zhī zhě yú! zé jīn zī yuán lì zhī mìng, nǎi suǒ yǐ wěi zhòng tóu jiān ér yǐ, yòu hé cí hū?" qí hòu zhōng xuān shàng yí biǎo, yì yòng zhī yún:" gài cháng xiān tiān xià zhī yōu, qī bù fù shèng rén zhī xué. cǐ xiān chén suǒ yǐ jiào zǐ, ér wēi chén suǒ yǐ shì jūn." cǐ yòu shù pī dá zhī yì, yì qián suǒ wèi jiàn yě.
文正范公《岳陽樓記》有云:"先天下之憂而憂,後天下之樂而樂。"其後東坡行忠宣公辭免批答,徑用此語云:"吾聞之乃烈考曰:'君子先天下之憂而憂,後天下之樂而樂。'雖聖人復起,不易斯言。卿將書之紳,銘之盤盂,以為一言而可以終身行之者歟!則今茲爰立之命,乃所以委重投艱而已,又何辭乎?"其後忠宣上遺表,亦用之云:"蓋嘗先天下之憂,期不負聖人之學。此先臣所以教子,而微臣所以事君。"此又述批答之意,亦前所未見也。
○ mì zhāng mì zhāng
○蜜章密章
mì zhāng èr zì, jiàn jìn shū shān tāo děng chuán, rán qí yì shū bù néng shēn xiǎo. zì táng yǐ lái, wén shì duō yòng zhī. jìn shì ruò hóng shùn yú xíng qiáo xíng jiǎn zèng zǔ mǔ zhì, yì yún:" yù bào shí yí zhī dé, kě jī zhì mì zhī zhāng." mì zì jiē cóng chóng. xiāng chuán wèi zèng diǎn jì bù kè yìn, ér yǐ là wèi zhī. mì jí là, suǒ yǐ wèi zhī mì zhāng. rán liú yǔ xī wèi dù sī tú xiè zhuī zèng biǎo yún:" zǐ shū hū jiàng yú jiǔ zhòng, mì yìn jiā róng yú hòu yè." lǐ guó zhǎng shén dào bēi yún:" huáng huáng mì zhāng, sù sù zhōng yán." wáng chóng shù shén dào bēi yún:" méi dài liú qìng, mì zhāng xià bēn." sòng qí sūn shì yì yún:" mì zhāng jiā děng, zhāo shì xià quán." yòu jì wén yún:" xù ēn gào dì, tí shū mì zhāng." mì zì nǎi bìng cóng shān, mò zhī qí yì wèi shú shì. qǐ gǔ zì kě tōng yòng hū? huò tā bié yǒu suǒ chū yě.
密章二字,見《晉書》山濤等傳,然其義殊不能深曉。自唐以來,文士多用之。近世若洪舜俞行《喬行簡贈祖母制》,亦云:"欲報食飴之德,可稽制蜜之章。"蜜字皆從蟲。相傳謂贈典既不刻印,而以蠟為之。蜜即蠟,所以謂之蜜章。然劉禹錫為《杜司徒謝追贈表》云:"紫書忽降於九重,密印加榮於後夜。"《李國長神道碑》云:"煌煌密章,肅肅終言。"《王崇述神道碑》云:"沒代流慶,密章下賁。"宋祁《孫諡議》云:"密章加等,昭飾下泉。"又《祭文》云:"恤恩告第,蹄書密章。"密字乃並從山,莫知其義為孰是。豈古字可通用乎?或他別有所出也。
○ sān sū bù qǔ kǒng míng
○三蘇不取孔明
lǎo quán quán shū qiáng ruò piān yún:" guǎn zhòng yuē:' gōng jiān zé xiá zhě jiān, gōng xiá zé jiān zhě xiá.' wū hū! bù cóng qí xiá ér gōng zhī, tiān xià jiē qiáng dí yě. hàn gāo dì suǒ yōu zài xiàng jí, ér xiān qǔ jiǔ jiāng qǔ wèi qǔ dài qǔ zhào qǔ qí rán hòu qǔ jí. qín zhī yōu zài liù guó, shǔ zuì pì zuì xiǎo, zuì xiān qǔ chǔ zuì qiáng, zuì hòu qǔ. zhū gě kǒng míng yī chū qí bīng, nǎi yǔ wèi shì jiǎo, qí wáng yí yě." yòu lùn yuē:" gǔ zhī qǔ tiān xià zhě, cháng xiān tú suǒ shǒu. zhū gě kǒng míng qì jīng zhōu qǔ xī shǔ, wú zhī qí wú néng wéi yě."
老泉《權書·強弱篇》云:"管仲曰:'攻堅則瑕者堅,攻瑕則堅者瑕。'嗚呼!不從其瑕而攻之,天下皆強敵也。漢高帝所憂在項籍,而先取九江、取魏、取代、取趙、取齊、然後取籍。秦之憂在六國,蜀最僻、最小,最先取;楚最強,最後取。諸葛孔明一出其兵,乃與魏氏角,其亡宜也。"又論曰:"古之取天下者,常先圖所守。諸葛孔明棄荊州取西蜀,吾知其無能為也。"
dōng pō lùn yuē:" qǔ zhī yǐ rén yì, shǒu zhī yǐ rén yì zhě, zhōu yě qǔ zhī yǐ zhà lì, shǒu zhī yǐ zhà lì zhě, qín yě. yǐ qín zhī suǒ yǐ qǔ qǔ zhī, yǐ zhōu zhī suǒ yǐ shǒu shǒu zhī zhě, hàn yě. rén yì zhà lì zá yòng yǐ qǔ tiān xià zhě, cǐ kǒng míng zhī suǒ yǐ shī yě. kǒng míng zhī suǒ shì yǐ shèng zhě, dú yǐ qí qū qū zhī zhōng xìn, yǒu yǐ jī tiān xià zhī xīn ěr. liú biǎo zhī sàng, xiān zhǔ zài jīng zhōu, kǒng míng yù xí shā qí gū, xiān zhǔ bù rěn yě. qí hòu, liú zhāng yǐ hǎo nì zhī zhì shǔ, bù shù yuè, è qí kēng fǔ qí bèi ér duó zhī guó, cǐ qí yǔ cáo cāo yì zhě jī xī yǐ! nǎi zhì bīng zhèn lǚ, wèi rén yì zhī shī, cháng qū dōng xiàng, ér yù tiān xià xiàng yīng, gài yì nán yǐ."
東坡論曰:"取之以仁義,守之以仁義者,周也;取之以詐力,守之以詐力者,秦也。以秦之所以取取之,以周之所以守守之者,漢也。仁義詐力雜用以取天下者,此孔明之所以失也。孔明之所恃以勝者,獨以其區區之忠信,有以激天下之心耳。劉表之喪,先主在荊州,孔明欲襲殺其孤,先主不忍也。其後,劉璋以好逆之至蜀,不數月,扼其吭、拊其背而奪之國,此其與曹操異者幾希矣!乃治兵振旅,為仁義之師,長驅東向,而欲天下向應,蓋亦難矣。"
yǐng bīn lùn yuē:" liú bèi qì jīng zhōu ér rù shǔ, zé fēi qí dì yòng zhū gě kǒng míng zhì guó zhī cái, ér dāng fēn fēn zhī chōng, zé fēi qí jiāng bù rěn fèn fèn zhī qì yǐ gōng rén, zé shì qí qì bù zú shàng yě." qí shuō gài yòng chén shòu suǒ wèi" yìng biàn jiāng lüè, fēi qí suǒ zhǎng" zhī yǔ ěr. suī rán, kǒng míng qǐ kě shǎo zāi!
潁濱論曰:"劉備棄荊州而入蜀,則非其地;用諸葛孔明治國之才,而當紛紛之沖,則非其將;不忍忿忿之氣以攻人,則是其氣不足尚也。"其說蓋用陳壽所謂"應變將略,非其所長"之語耳。雖然,孔明豈可少哉!
○ shī yòng shǐ lùn
○詩用史論
liú gòng fù yǒng shǐ shī yún:" zì gǔ biān gōng yuán dǐ shì, duō yīn bì xìng yù fēng hóu, bù rú zhí yǔ huáng jīn yìn, xī qǔ shā chǎng wàn dú lóu." qí yì gài zhǐ dāng shí wáng sháo lǐ xiàn bèi ěr. ér qí shuō zé chū yú wēn gōng lùn lǐ guǎng lì yuē:" wǔ dì yù hóu chǒng jī lǐ shì, ér shǐ guǎng lì jiāng bīng fá wǎn. qí yì yǐ wéi fēi yǒu gōng bù hóu, bù yù fù gāo dì zhī yuē yě. fū jūn lǚ dà shì, guó zhī ān wēi, mín zhī shēng sǐ xì yān. gǒu wèi bù zé xián yú, yù jiǎo xìng zhǐ chǐ zhī gōng, jiè yǐ wéi míng, ér sī qí suǒ ài, bù ruò wú gōng ér hóu zhī wèi yù yě. rán zé wǔ dì yǒu jiàn yú fēng guó, wú jiàn yú zhì jiāng, wèi zhī néng shǒu xiān dì zhī yuē, chén yuē guò yǐ!" gài quán yòng zhī.
劉貢父《詠史》詩云:"自古邊功緣底事,多因嬖倖欲封侯,不如直與黃金印,惜取沙場萬髑髏。"其意蓋指當時王韶、李憲輩耳。而其說則出於溫公論李廣利曰:"武帝欲侯寵姬李氏,而使廣利將兵伐宛。其意以為非有功不侯,不欲負高帝之約也。夫軍旅大事,國之安危,民之生死系焉。苟為不擇賢愚,欲徼幸咫尺之功,藉以為名,而私其所愛,不若無功而侯之為愈也。然則武帝有見於封國,無見於置將,謂之能守先帝之約,臣曰過矣!"蓋全用之。
rán hú míng zhòng lùn liú hóu zé yún:" shàn hū, zǐ fáng zhī néng nà shuō yě. bù xiān shì ér qiáng guā, bù hòu shì ér shī jī. bù wèn zé bù yán, yǒu yán zé bì dāng qí kě. gù tīng zhī yì, ér yòng bù nán yě. píng zhě yuē:' hàn yè cún wáng zài fǔ yǎng jiān, ér liú hóu yú cǐ měi cóng róng yān. zhū hóu shī gù líng zhī qī, shǐ fēn xìn yuè zhī dì fù dào jiàn shā zhōng zhī jù, shǐ yán yōng chǐ zhī hóu.' shàn yán zǐ fáng yǐ." cǐ lùn quán yòng jīng gōng shī:" hàn yè cún wáng fǔ yǎng zhōng, liú hóu yú cǐ měi cóng róng, gù líng shǐ yì hán péng dì, fù dào fāng tú yōng chǐ fēng." cǐ zé shǐ lùn yòng shī yě.
然胡明仲論留侯則云:"善乎,子房之能納說也。不先事而強聒,不後事而失機。不問則不言,有言則必當其可。故聽之易,而用不難也。評者曰:'漢業存亡在俯仰間,而留侯於此每從容焉。諸侯失固陵之期,始分信、越之地;復道見沙中之聚,始言雍齒之侯。'善言子房矣。"此論全用荊公詩:"漢業存亡俯仰中,留侯於此每從容,固陵始議韓、彭地,復道方圖雍齒封。"此則史論用詩也。
jìn shì liú qián fū shī yún:" shēn shǔ piáo yáo xìng mìng qīng, jūn kàn yī yǐ shàng tān shēng. wú yīn huàn qǔ tán bīng zhě, lái cǐ qiáo biān tīng kū shēng." ér dōng pō jiàn yòng bīng zhī shū yún:" qiě fú zhàn shèng zhī hòu, bì xià kě dé ér zhī zhě, kǎi xuán jié zòu, bài biǎo chēng hè, hè rán ěr mù zhī guān yǐ. zhì yú yuǎn fāng zhī mín, gān nǎo tú yú bái rèn, jīn gǔ jué yú kuì xiǎng, liú lí pò chǎn, yù mài nán nǚ, xūn yǎn zhé bì, zì jīng zhī zhuàng, bì xià bì bù dé ér jiàn yě. cí fù xiào zǐ, gū chén guǎ fù zhī kū shēng, bì xià bì bù dé ér wén yě." qí yì yì chū cǐ.
近世劉潛夫詩云:"身屬嫖姚性命輕,君看一蟻尚貪生。無因喚取談兵者,來此橋邊聽哭聲。"而東坡《諫用兵之疏》云:"且夫戰勝之後,陛下可得而知者,凱旋捷奏,拜表稱賀,赫然耳目之觀矣。至於遠方之民,肝腦塗於白刃,筋骨絕於饋餉,流離破產,鬻賣男女,薰眼折臂,自經之狀,陛下必不得而見也。慈父孝子,孤臣寡婦之哭聲,陛下必不得而聞也。"其意亦出此。
féng bì dà shī yún:" tíng cháng hé céng shí dì wáng, rù guān biàn jiě yuē sān zhāng. zhǐ xiāo yī sháo qīng lěng shuǐ, lěng què qín guō bǎi fèi tāng." yì yòng huáng gōng dù hàn gāo zǔ lùn yuē:" shāng gōng zhī niǎo jīng qū mù, wǎn wàn dàn zhī gōng yǐ shè zhī, níng wú suǒ jù bēn kě zhī niú jí zhuó ní, yǐn yǐ qīng lěng zhī shuǐ, níng wú suǒ xǐ. xiàng jīng tiān xià yǐ gōng, ér dì yǐn tiān xià yǐ shuǐ."
馮必大詩云:"亭長何曾識帝王,入關便解約三章。只消一勺清冷水,冷卻秦鍋百沸湯。"亦用黃公度《漢高祖論》曰:"傷弓之鳥驚曲木,挽萬石之弓以射之,寧無所懼;奔渴之牛急濁泥,飲以清冷之水,寧無所喜。項驚天下以弓,而帝飲天下以水。"
yè shào wēng shī yún:" diàn hào zhǎng qiū huā jì jì, tái míng sī zi cǎo máng máng shàng wú rén shì tuán lè, wǎng rèn péng lái zuò dì xiāng." yì chū yú lín shǎo yǐng wǔ dì lùn yún:" wǔ dì hǎo cháng shēng bū sǐ zhī shù, jù fāng shì yú jīng shī, yóu shì dǎo cí zhī sú xìng, yǐ chéng wū gǔ zhī huò. yáng yì zhū chāng èr gōng zhǔ jù yǐ cǐ zhū, ér huáng hòu tài zǐ yì jiē bù miǎn. qí shǐ yě, yù qiú cháng shēng bū sǐ zhī shù ér bù kě dé, tú shǐ bài wáng zhī huò héng jí gǔ ròu, kě xiào yě."
葉紹翁詩云:"殿號長秋花寂寂,台名思子草茫茫;尚無人世團樂,枉認蓬萊作帝鄉。"亦出於林少穎《武帝論》云:"武帝好長生不死之術,聚方士於京師,由是禱祠之俗興,以成巫蠱之禍。陽邑、朱昌二公主俱以此誅,而皇后、太子亦皆不免。其始也,欲求長生不死之術而不可得,徒使敗亡之禍橫及骨肉,可笑也。"
qián shùn xuǎn shī yún:" xiàng yǔ tiān zī zì bù rén, nà kān yà fù zuò móu chén. hóng mén ruò suì zūn qián jì, yòu yī shāng jūn yòu yī qín." yì zǔ chén fù liáng zhī lùn yǔ yún:" yǔ zhī lù zǐ yīng shì yì dì zhǎn péng shēng, kēng qín èr shí wàn zhòng, yà fù dú bù dàng shì xiǎo zhī xié? shǐ chǔ guǒ wáng hàn, zé yǔ yòu yī qín, zēng yòu yī shāng yāng yě." cǐ lèi shén duō, bù xiá méi jǔ, qǐ suǒ wèi tuō tāi zhě yé?
錢舜選詩云:"項羽天資自不仁,那堪亞父作謀臣。鴻門若遂樽前計,又一商君又一秦。"亦祖陳傅良之論羽云:"羽之戮子嬰、弒義帝、斬彭生,坑秦二十萬眾,亞父獨不當試曉之邪?使楚果亡漢,則羽又一秦,增又一商鞅也。"此類甚多,不暇枚舉,豈所謂脫胎者耶?
○ hàn zū zuì qīng
○漢租最輕
zì jǐng tián zhī fǎ fèi, fù míng rì fán, mín jǐ bù liáo shēng. yú cháng yí kǎo, zài xī dú liǎng hàn wèi zuì qīng, fēi wéi hòu shì bù kě jí, suī sān dài yì suǒ bù jí yān. zì gāo huì yǐ lái, shí wǔ shuì yī. wén dì zài xíng cì bàn zū zhī lìng, èr nián shí èr nián, zhì shí sān nián, nǎi jǐn chú ér bù shōu. jǐng dì yuán nián, yì cháng cì bàn zū, zhì míng nián, nǎi sān shí ér shuì yī, jí suǒ wèi bàn zū ěr. gài xiān shì shí wǔ shuì yī, zé sān shí hé zhēng qí èr, jīn nǎi zhǐ shuì qí yī, nǎi suǒ wèi bàn zū zhī zhì yě. zì shì zhī hòu, shǒu zhī bù yì. gù guāng wǔ zhào yuē:" qǐng zhě, shī lǚ wèi jiě, gù xíng shén yī zhī shuì. jīn liáng chǔ chà jī, qí lìng sān shí shuì yī, rú jiù zhì." shì zhī sān shí shuì yī, hàn jiā jīng cháng zhī zhì yě.
自井田之法廢,賦名日繁,民幾不聊生。余嘗夷考,在昔獨兩漢為最輕,非惟後世不可及,雖三代亦所不及焉。自高、惠以來,十五稅一。文帝再行賜半租之令,二年、十二年,至十三年,乃盡除而不收。景帝元年,亦嘗賜半租,至明年,乃三十而稅一,即所謂半租耳。蓋先是十五稅一,則三十合征其二,今乃止稅其一,乃所謂半租之制也。自是之後,守之不易。故光武詔曰:"頃者,師旅未解,故行什一之稅。今糧儲差積,其令三十稅一,如舊制。"是知三十稅一,漢家經常之制也。
yǐ wǔ dì nán zhēng běi fá, dōng xún xī xìng, shē mí wú dù, dà sī nóng gào jié. dāng shí yán lì zhě xī qiū háo, zhì yú mài jué gèng bì suàn chē chuán zū liù chù gào mín jūn shū yán tiě què gū, fán kě yǐ zuǒ yòng zhě, yī kǒng bù yí. dú yú tián zū, bù gǎn zēng yì.
以武帝南征北伐,東巡西幸,奢靡無度,大司農告竭。當時言利者析秋毫,至於賣爵、更幣、算車船、租六畜、告緡、均輸、鹽鐵、榷酤,凡可以佐用者,一孔不遺。獨于田租,不敢增益。
suī zhì jì shì, cǐ yì wèi mǐn. tián yǒu zāi hài, lì qù qí zū, yú dìng guó yǐ shì bào bà yòng dù bù zú, zòu qǐng zēng fù, dí fāng jìn yǐ shì shòu zé. zhòng zhī yǐ zāi shāng miǎn zū shǐ yuán èr, běn shǐ sān, jiàn shǐ yuán yuán kāng èr, chū yuán yuán, hóng jiā sì. chū jùn wú shuì shí huò zhì, xíng jūn láo kǔ zhě gěi fù gāo èr nián, bēi hú yuán chí jiǎ pín mín zhě wù zū fù chū yuán yuán nián. yòu zhì yú jí wèi miǎn, xiáng ruì miǎn, xíng xìng miǎn wén dì sān. wǔ dì yuán fēng yuán sì nián wǔ nián, yǒng shǐ sì, tiān hàn sān, xuān dì shén jué yuán, yuán dì chū yuán sì, mín zī bù mǎn sān wàn miǎn píng dì yuán shǐ èr nián. ér bū zū zhī mín, yòu shí dài yān, hé yǔ mín zhī duō yé! cǐ sān dài ér xià, xiǎng guó suǒ yǐ dú jiǔ zhě, gài yǒu yǐ yě.
雖至季世,此意未泯。田有災害,吏趣其租,於定國以是報罷;用度不足,奏請增賦,翟方進以是受責。重之以災傷免租(始元二,本始三,建始元、元康二,初元元,鴻嘉四)。初郡無稅(《食貨志》),行軍勞苦者給復(高二年),陂、湖、園、池假貧民者勿租賦(初元元年)。又至於即位免,祥瑞免,行倖免(文帝三。武帝元封元、四年、五年,永始四,天漢三,宣帝神爵元,元帝初元四),民資不滿三萬免(平帝元始二年)。而逋租之民,又時貸焉,何與民之多耶!此三代而下,享國所以獨久者,蓋有以也。
○ zhēn xī shān
○真西山
zhēn wén zhōng gōng, jiàn níng fǔ pǔ chéng xiàn rén, qǐ zì bái wū. xiān shì, yǒu dào rén yú shān jiān jié ān, liàn dān jiāng chéng. hū yī rì rù dìng, yǔ tóng zǐ yuē:" wǒ qù hòu, huò shí rì wǔ rì jí hái, jǐn wù qīng dòng wǒ wū zi." hòu shù rì, hū yǒu kòu mén zhě, tóng zǐ yǔ yǐ shī chū wèi hái. qí rén yuē:" wǒ zhī rǔ shī jiǔ yǐ. jīn yǐ wèi míng sī suǒ lù, bù kě guī. liú zhī wú yì, tú chòu fǔ ěr." tóng zǐ cūn pǔ, bù wù wèi mó, suì jǔ ér fén zhī. dào zhě xuán guī, yǐ wú jí. rào ān hū háo yún:" wǒ zài hé chǔ?" rú cǐ yuè yú bù jué shēng, xiāng luò wèi zhī bù ān. shì yǒu lǎo sēng wén qí shuō, lì shēng dá zhī yuē:" nǐ shuō xún' wǒ', nǐ què shì shuí?" yú shì qí shēng nǎi jué. shí zhēn mǔ fāng shēn, hū jiàn dào zhě rù shì, suì chǎn xī shān. yòu, yǐng wù jué rén. jiā pín, wú cóng dé shū, wǎng wǎng jiǎ zhī tā rén jí piāo xué lǐ rú, wèi jǔ zǐ yè. wèi jǐ dēng dì, chū rèn wèi yán píng jùn yuàn. shí ní wén jié xǐ jiǎng jiè hòu jìn, qiě zhī qí cái, yì yù yǐ cí kē yī bō chuán zhī. měi jiǎ yǐ sī shū zhī wén, zhé yī èr rì jí guī, ruò shǒu wèi chù zhě. wén jié shū bù píng yuē:" lǎo fū gù bù xué, rán xián zhě yì hé suǒ jiàn, jù bù guān yé?" xī shān sǒng rán duì yuē:" xiān shēng shàn yòu, hòu xué hé gǎn zì qì? qí shū jiē cháng qiè guān, tè bù gǎn jiǔ liú ěr." wén jié mán kòu yī èr, jiē néng chéng sòng, wén jié shǐ dà jīng xǐ. yú shì yǔ zhī yán yù yú cháo, ér jì zhōng cí kē, suì wèi shì rú zōng yān.
真文忠公,建寧府浦城縣人,起自白屋。先是,有道人於山間結庵,煉丹將成。忽一日入定,語童子曰:"我去後,或十日、五日即還,謹勿輕動我屋子。"後數日,忽有扣門者,童子語以師出未還。其人曰:"我知汝師久矣。今已為冥司所錄,不可歸。留之無益,徒臭腐耳。"童子村朴,不悟為魔,遂舉而焚之。道者旋歸,已無及。繞庵呼號云:"我在何處?"如此月余不絕聲,鄉落為之不安。適有老僧聞其說,厲聲答之曰:"你說尋'我',你卻是誰?"於是其聲乃絕。時真母方娠,忽見道者入室,遂產西山。幼,穎悟絕人。家貧,無從得書,往往假之他人及剽學裡儒,為舉子業。未幾登第,初任為延平郡掾。時倪文節喜獎借後進,且知其才,意欲以詞科衣缽傳之。每假以私淑之文,輒一二日即歸,若手未觸者。文節殊不平曰:"老夫固不學,然賢者亦何所見,遽不觀耶?"西山悚然對曰:"先生善誘,後學何敢自棄?其書皆嘗竊觀,特不敢久留耳。"文節謾扣一二,皆能成誦,文節始大驚喜。於是與之延譽於朝,而繼中詞科,遂為世儒宗焉。
○ shū shǐ zài jī zǐ bǐ gàn bù tóng
○書史載箕子比干不同
shū wēi zǐ piān yuē:" fù shī shǎo shī, yīn qí fú huò luàn zhèng sì fāng." kǒng zhù:" fù shī tài shī sān gōng, jī zǐ yě. shǎo shī gū qīng, bǐ gàn yě." shǐ jì yīn jì nǎi yún:" zhòu yín luàn bù zhǐ, wēi zǐ shù jiàn bù tīng, yǔ tài shī shǎo shī móu, suì qù. bǐ gàn yuē:' wéi rén chén zhě, bù dé bù yǐ sǐ zhēng.' nǎi qiáng jiàn. zhòu pōu bǐ gàn xīn, jī zǐ jù, nǎi yáng kuáng wèi nú, zhòu yòu qiú zhī. yīn zhī tài shī shǎo shī nǎi chí qí jì qì bēn zhōu." zhōu jì yòu yún:" zhòu shā bǐ gàn, qiú jī zǐ, tài shī cī shǎo shī qiáng, bào qí yuè qì bēn zhōu." yòu sòng shì jiā:" wēi zǐ shù jiàn, zhòu fú tīng, yù sǐ zhī, jí qù, wèi néng zì jué, nǎi wèn yú tài shī shǎo shī. jī zǐ pī fà, yáng kuáng wèi nú. bǐ gàn jiàn, zhòu pōu qí xīn. tài shī shǎo shī nǎi quàn wēi zǐ qù, suì xíng." zhù dàn yún shí bǐ gàn yǐ sǐ, ér yún shǎo shī zhě shì wù. gài sān chù jiē yǐ tài shī shǎo shī, fēi jī zǐ bǐ gàn. dú zhōu jì míng yán, tài shī míng cī, shǎo shī míng qiáng. hàn gǔ jīn rén wù biǎo, yì yǒu tài shī cī, shǎo shī qiáng, shū yǔ kǒng zhù bù hé. rán èr zi tóng wǔ dì shí rén, hé yǐ jiàn yì ér yán bù tóng yú? jí sū zǐ yóu zuò gǔ shǐ, nǎi yòng ān guó zhī shuō, liú dào yuán zuò tōng jiàn wài jì, zé yòu cóng shǐ jì zhī yán, èr gōng bì gè yǒu suǒ jiàn gù ěr.
《書·微子·篇》曰:"父師、少師,殷其弗或亂正四方。"孔註:"父師、太師、三公,箕子也。少師、孤卿,比干也。"《史記·殷紀》乃云:"紂淫亂不止,微子數諫不聽,與太師、少師謀,遂去。比干曰:'為人臣者,不得不以死爭。'乃強諫。紂剖比干心,箕子懼,乃佯狂為奴,紂又囚之。殷之太師、少師乃持其祭器奔周。"《周紀》又云:"紂殺比干,囚箕子,太師疵、少師強,抱其樂器奔周。"又《宋世家》:"微子數諫,紂弗聽,欲死之,及去,未能自決,乃問於太師、少師。箕子披髮,佯狂為奴。比干諫,紂剖其心。太師、少師乃勸微子去,遂行。"注但云時比干已死,而雲少師者似誤。蓋三處皆以太師、少師,非箕子、比干。獨《周紀》明言,太師名疵,少師名強。《漢·古今人物表》,亦有太師疵,少師強,殊與孔注不合。然二子同武帝時人,何以見異而言不同歟?及蘇子由作《古史》,乃用安國之說,劉道原作《通鑑外紀》,則又從《史記》之言,二公必各有所見故耳。
○ zǐ rén lūn cái
○梓人掄材
zǐ rén lūn cái, wǎng wǎng jié zhǎng wèi duǎn, zhuó dà wéi xiǎo, lüè wú gù xī zhī yì, xīn měi è zhī. yīn guān jiàn lóng yí shì, zài tài zǔ shí, yǐ qǐn diàn liáng sǔn, xū dà mù huàn yì. sān sī zòu wén, kǒng tā mù bù kān, qǐ yǐ mó fāng yī tiáo jié yòng mó fāng zhě, yǐ rén lì mù zhī liǎng bàng, dàn kě shǒu mó, bù kě dé jiàn, qí dà kě zhī. shàng pī yuē:" jié nǐ yé tóu, jié nǐ niáng tóu, bié xún jìn lái." yú shì zhǐ.
梓人掄材,往往截長為短,斫大為小,略無顧惜之意,心每惡之。因觀《建隆遺事》,載太祖時,以寢殿梁損,須大木換易。三司奏聞,恐他木不堪,乞以模枋一條截用(模枋者,以人立木之兩傍,但可手模,不可得見,其大可知)。上批曰:"截你爺頭,截你娘頭,別尋進來。"於是止。
jiā yòu zhōng, xiū sān sī, chì nèi yī xiàng yún:" gǎn yǐ dà jié xiǎo, zhǎng jié duǎn, bìng yǐ wéi zhì lùn." jí cǐ chì yě. dà zāi wáng yán, qǐ qū qū jìn yī mù zāi? shì yì yòng rén zhī shù ěr!
嘉祐中,修三司,敕內一項云:"敢以大截小,長截短,並以違制論。"即此敕也。大哉王言,豈區區靳一木哉?是亦用人之術耳!
yuán fēng zhōng, zhào bó shān wèi jiāng zuò jiān. tài hòu chū jīn bó, jiàn shàng qīng chǔ xiáng gōng, nèi shì chén yǎn zhǔ qí yì, qǐng chuò jiāng zuò zhèn kù mó fāng, jié chōng diàn liáng, bó shān zhí bù yǔ, qiě yuán yǐn jiàn lóng zhào zhǐ, wéi dà qìng wén dé diàn huàn liáng fāng xǔ yòng, nǎi yǐ. shào shì wén jiàn lù nǎi yǐ wéi jìn dǐ nèi chén zòu qǐng, qiě wén qí cí yún:" pò dà wéi xiǎo, hé ruò zhǎn rǔ zhī tóu hū?" shī qí shí yǐ.
元豐中,趙伯山為將作監。太后出金帛,建上清儲祥宮,內侍陳衍主其役,請輟將作鎮庫模枋,截充殿梁,伯山執不與,且援引建隆詔旨,惟大慶、文德殿換梁方許用,乃已。《邵氏聞見錄》乃以為晉邸內臣奏請,且文其辭云:"破大為小,何若斬汝之頭乎?"失其實矣。
○ lín xià
○林夏
lín fù zì duān yáng, kuò cāng rén. xué wèn cái jù, jiē yǒu guò rén zhě, tè xiǎn ài rěn kù, lüè bù róng wù. shào xī zhōng, wèi lín ān tuī guān. yǒu gào jiān wén sī yuàn cháng liáng sūn zāng mò shì, cháo tíng xià zhī lín ān yù, jiǔ bù dé qí qíng. shàng yì wèi jīng yǐn zuǒ yòu zhī, yǐn bù zì ān. fù nǎi tǐng shēn bái yǐn, qǐ rèn qí shì. qì jiù duàn liàn chéng zuì, dāng liú hǎi wài, yīn yù kè bó yǐ wǎng. zhōng tú yù dào, wú yǐ yīng qí qiú. dào qǔ cháng shǒu zú dīng zhe liǎng chuán xián, chuán kāi, fēn qí shī wèi èr yān. lín jìng yǐ láo gǎi guān, bù shù nián wèi láng, chū zhī huì zhōu.
林復字端陽,括蒼人。學問材具,皆有過人者,特險隘忍酷,略不容物。紹熙中,為臨安推官。有告監文思院常良孫贓墨事,朝廷下之臨安獄,久不得其情。上意謂京尹左右之,尹不自安。復乃挺身白尹,乞任其事。訖就煅煉成罪,當流海外,因寓客舶以往。中途遇盜,無以應其求。盜取常手足釘著兩船舷,船開,分其屍為二焉。林竟以勞改官,不數年為郎,出知惠州。
shí, cháng yǒu yīn jiā dàng dé jùn, fèn qí yuān, yù bào zhī, suì lì qǐng jì qí hòu, lín fú zhī yě. jì zhī huì, shì yǒu sù lín zài jùn rì, yǐ zhèn shā rén, jù yǒu qí shí. yù shǐ xú ān guó yì àn qí jiā, yǒu jiàn nǐ děng wù. yú shì yǒu zhǐ lìng dà lǐ chéng chén pǔ zhuī dǎi, suí suǒ zhì zhì yù jū wèn. jí zhì cháo yáng, yù zhū dào jiān. sōu qí xíng lǐ, dé zhū yǐ huáng wéi děng wù, gài lín hǎo cí jiào suǒ yòng zhě, nǎi jiù jū yú sēng sì zhōng. lín zhī bì bù miǎn, yuàn yī jiàn jiā rén jué bié. jì rù shì, jí tàn náng zhōng yào, tóu jiǔ zhōng yǐn zhī. yǒu qǐng, liú xiě mǎn dì, jiā rén hào qì, shǐ zhě rù shì, zé yǎng yào sǐ yǐ, yīn jù yǐ fù mìng. rán qí suǒ fú, nǎi cǎo niǎo mò jí tā yī cǎo yào ěr. zhì sān rì, nǎi sū, jí wáng mìng rù guǎng, qí jiā yǐ kōng jiù guī zàng.
時,常有姻家當得郡,憤其冤,欲報之,遂力請繼其後,林弗知也。既知惠,適有訴林在郡日,以鴆殺人,具有其實。御使徐安國亦按其家,有僭擬等物。於是有旨令大理丞陳朴追逮,隨所至置獄鞫問。及至潮陽,遇諸道間。搜其行李,得朱椅、黃帷等物,蓋林好祠醮所用者,乃就鞫於僧寺中。林知必不免,願一見家人訣別。既入室,亟探囊中藥,投酒中飲之。有頃,流血滿地,家人號泣,使者入視,則仰藥死矣,因具以復命。然其所服,乃草鳥末及他一草藥耳。至三日,乃蘇,即亡命入廣,其家以空柩歸葬。
shǐ jiù dǎi shí, tóng pú niǎo sàn, xíng náng páng wǔ dào zhōng. dà xìng pān shì zhě, wèi shōu liǎn guī zhī, liǎo wú suǒ shī. qí jiā yǔ zhī yīn wèn xiāng wén zhě lěi nián, zhì jiā dìng mò shǐ jué, jìng yì qí fá yún.
始就逮時,僮僕鳥散,行囊旁午道中。大姓潘氏者,為收斂歸之,了無所失。其家與之音問相聞者累年,至嘉定末始絕,竟佚其罰雲。
cǐ chén zào zhōu shì suǒ jì, dé zhī kuò yī wú sì yīng, shén xiáng. yí jiān zhì yì wèi suǒ wǎng, yǐ wéi zhēn sǐ, shū kě xiào yě.
此陳造周士所記,得之括醫吳嗣英,甚詳。《夷堅志》亦為所罔,以為真死,殊可笑也。
○ wāng duān míng
○汪端明
wāng shèng xī yīng chén duān míng, běn yù shān xiàn gōng shǒu zi. yù chū zi cái wèi wèi, cháng shòu zhū zǐ xué. yǒu bīng zài cè, yán mǒu ér pō zhī dú shū, kě shǐ shì bǐ yàn. hū shì zhī, zhuàng mào wěi rán, bù lèi cháng ér. wèn:" néng shǔ duì fǒu?" yuē:" néng." yuē:" mǎ tí tà pò qīng qīng cǎo." yīng shēng yuē:" lóng zhǎo ná kāi bái bái yún." yù dà jīng yì, yuē:" tā rì bì wèi wěi qì." liú shòu zhī xué, qiě xǔ qī yǐ zi. hòu cóng zhāng héng pǔ yóu, xué yì jìn. nián shí bā, kuí tiān xià. tiān zī qiáng mǐn, jì wèn jué rén. qí shuài fú zhōu, lì wén qí míng, yù cháng zhī. shǐ yè miào, yǒu yù chí dié lì dào zuǒ, mìng qǔ shì zhī, lèi qiān bǎi yán, jiē zhī zhuì bù gēn. jí hǎo yù yuē:" shì bù kě xíng yě." yù hū yuē:" qǐ xiáng zhuàng." gōng xiào yuē:" ěr wèi wú bù xiáng yé?" zhù chē hái qí dié, sòng zhī bù chà yī zì. lì mín yǐ wéi shén, xiāng jiè bù gǎn fàn.
汪聖錫應辰端明,本玉山縣弓手子。喻樗子材為尉,嘗授諸子學。有兵在側,言某兒頗知讀書,可使侍筆硯。呼視之,狀貌偉然,不類常兒。問:"能屬對否?"曰:"能。"曰:"馬蹄踏破青青草。"應聲曰:"龍爪拿開白白雲。"喻大驚異,曰:"他日必為偉器。"留授之學,且許妻以子。後從張橫浦游,學益進。年十八,魁天下。天資強敏,記問絕人。其帥福州,吏聞其名,欲嘗之。始謁廟,有嫗持牒立道左,命取視之,累千百言,皆枝贅不根。即好諭曰:"事不可行也。"嫗呼曰:"乞詳狀。"公笑曰:"爾謂吾不詳耶?"駐車還其牒,誦之不差一字。吏民以為神,相戒不敢犯。
gōng yǐ zhōng yán zhí dào, shòu zhī shòu huáng. zì shǔ hái, wèi tiān guān jiān xué shì, xiàng bǐng yòng yǐ. jìn xí duō bù yuè zhī, zhāo xī cì jiān. yī rì, nèi sù zhào duì, tiān yán shén xǐ, yuē:" yù yǔ qīng kuǎn yǔ." fāng mìng zuò cì chá, wāng zòu:" chén shì yǒu bái shì." shàng xīn rán wèn:" hé shì?" shí dé shòu gōng jiàn fáng láng yú shì chán, dǒng yì zhě bù shí shì tǐ, fán mén hé zhé tí dé shòu gōng zì, xià zhì wěi xiàng cè hùn jiē rán. wāng yǐ wéi fēi suǒ yǐ shì sì fāng, xiù chū zhá zi jí yán zhī. qiě wèi:" bì xià fāng yǐ tiān xià yǎng, yǒu sī wú zhuàng, xiè màn rú cǐ. tiān xià hòu shì, jiāng yǐ bì xià wèi báo yú fèng qīn, ér shǐ zhī guī guī rán yíng jiān jià zhī lì, wèi shèng xiào zhī lèi bù xiǎo." shàng shì dé shòu jǐn, wāng yán pō guò jī. wén zhī, biàn sè yuē:" zhèn suī bù xiào, dài wèi zhì shì." wāng yuē:" chén ài bì xià qiē zhì, bù yù shǐ bì xià fù cǐ míng, gù jí cǐ." shàng zhōng bù yì. zòu bì, qǐng tuì, shàng hàn zhī, bù fù cì zuò, zì shì juàn gù pō shuāi.
公以忠言直道,受知壽皇。自蜀還,為天官兼學士,向柄用矣。近習多不悅之,朝夕伺間。一日,內宿召對,天顏甚喜,曰:"欲與卿款語。"方命坐賜茶,汪奏:"臣適有白事。"上欣然問:"何事?"時德壽宮建房廊於市廛,董役者不識事體,凡門闔輒題德壽宮字,下至委巷廁溷皆然。汪以為非所以示四方,袖出札子極言之。且謂:"陛下方以天下養,有司無狀,褻慢如此。天下後世,將以陛下為薄於奉親,而使之規規然營間架之利,為聖孝之累不小。"上事德壽謹,汪言頗過激。聞之,變色曰:"朕雖不孝,殆未至是。"汪曰:"臣愛陛下切至,不欲使陛下負此名,故及此。"上終不懌。奏畢,請退,上頷之,不復賜坐,自是眷顧頗衰。
huì dé shòu gōng shì shǔ dēng lóng jǐn, zhào qiú zhī, bù huò. tā rì, shàng yì gōng yán qí gù, tài shàng yuē:" bǐ yǐ dé zhī." shàng wèn suǒ cóng lái, yuē:" wāng yīng chén jiā wù yě." shàng hái, jí zhào yīng chén yǔ jùn. gài jìn xí chuāi shàng yì, yīn shì zhòng shāng yī zuò zhī, jūn chén zhī jì, nán zāi!
會德壽宮市蜀燈籠錦,詔求之,不獲。他日,上詣宮言其故,太上曰:"比已得之。"上問所從來,曰:"汪應辰家物也。"上還,即詔應辰與郡。蓋近習揣上意,因事中傷(一作之),君臣之際,難哉!
○ zhāng dìng sǒu shī chū
○張定叟失出
jiàn kāng lì yáng shì mín, tóng rì shā rén, jiē xì yù. yù jù, yǐ qiú shàng fǔ, yì tóng rì jiù dào. èr qiú shí xiāng yǔ yǔ, jiān zhě bù yú yě. xī sù dǐ shě, jiǎ wèi yǐ yuē:" wú èr rén shì yǐ zhì cǐ, sǐ gù qí fēn. gù shì shì tóng rì, jì yì yǒu kě wèi zhě. wǒ yǒu lǎo mǔ, pín bù néng zì huó. jūn dào fǔ, dì chēng yuān, xī yǐ wěi wǒ, wǒ dāng jiān rèn zhī. děng sǐ ěr, xìng ér tuō, jūn jiā sù wēn, wèi wǒ yǎng mǔ zhōng qí shēn, zé wú sǐ wèi bù tú sǐ yǐ." yǐ xīn rán xǔ zhī.
建康溧陽市民,同日殺人,皆系獄。獄具,以囚上府,亦同日就道。二囚時相與語,監者不虞也。夕宿邸舍,甲謂乙曰:"吾二人事已至此,死固其分。顧事適同日,計亦有可為者。我有老母,貧不能自活。君到府,第稱冤,悉以諉我,我當兼任之。等死耳,幸而脫,君家素溫,為我養母終其身,則吾死為不徒死矣。"乙欣然許之。
shí zhāng dìng sǒu yǐ shàng shū zhī fǔ shì, hào chēng yán míng. qiú jì zhì, jiē hū shǐ qián wèn zhī. jí yǐ, zé yuē:" mǒu shí bù shā mǒu rén, shā zhī zhě yì jiǎ yě." zhāng hài yì, shǐ jìng qí shuō, yuē:" jiǎ yǐ shā mǒu rén, jì yì chū, qí jiā bù zhī wèi jiǎ suǒ shā yě. píng rì yǔ mǒu yǒu xì, suì yǐ wén yú guān. yǐ ér jiǎ yòu shā mǒu rén, nǎi jiù bǔ. mǒu fēi bù zì míng, guān àn ér lì qiú, gù yuān bù dé zhí yě." zhāng yǐ wèn jiǎ, jiǎ duì rú yǐ yán, lì pò xiè zòng zhī, yī xiàn dà jīng. jiǎ jì lùn sǐ, guān lì jiē zuò shī rù dǐ zuì, ér zhāng zhōng bù wù. shén zāi! yù zhī nán míng yě.
時張定叟以尚書知府事,號稱嚴明。囚既至,皆呼使前問之。及乙,則曰:"某實不殺某人,殺之者亦甲也。"張駭異,使竟其說,曰:"甲已殺某人,既逸出,其家不知為甲所殺也。平日與某有隙,遂以聞於官。已而甲又殺某人,乃就捕。某非不自明,官暗而吏賕,故冤不得直也。"張以問甲,甲對如乙言,立破械縱之,一縣大驚。甲既論死,官吏皆坐失入抵罪,而張終不悟。甚哉!獄之難明也。
○ fàng wēng zhōng qíng qián shì
○放翁鍾情前室
lù wù guān chū qǔ táng shì, hóng zhī nǚ yě, yú qí mǔ fū rén wéi gū zhí. kàng lì xiāng de, ér fú huò yú qí gū. jì chū, ér wèi rěn jué zhī, zé wèi bié guǎn, shí shí wǎng yān. gū zhī ér yǎn zhī, suī xiān zhī qiè qù, rán shì bù dé yǐn, jìng jué zhī, yì rén lún zhī biàn yě.
陸務觀初娶唐氏,閎之女也,於其母夫人為姑侄。伉儷相得,而弗獲於其姑。既出,而未忍絕之,則為別館,時時往焉。姑知而掩之,雖先知挈去,然事不得隱,竟絕之,亦人倫之變也。
táng hòu gǎi shì tóng jùn zōng zi shì chéng. cháng yǐ chūn rì chū yóu, xiāng yù yú yǔ jī sì nán zhī shěn shì yuán. táng yǐ yǔ zhào, qiǎn zhì jiǔ yáo, wēng chàng rán jiǔ zhī, wèi fù chāi tóu fèng yī cí, tí yuán bì jiān yún:" hóng sū shǒu, huáng téng jiǔ, mǎn chéng chūn sè gōng qiáng liǔ. dōng fēng è, huān qíng báo, yī huái chóu xù, jǐ nián lí suǒ. cuò! cuò! cuò! chūn rú jiù, rén kōng shòu, lèi hén hóng jiāo xiāo tòu. táo huā luò, xián chí gé, shān méng suī zài, jǐn shū nán tuō. mò! mò! mò!" shí shào xīng yǐ hài suì yě.
唐後改適同郡宗子士程。嘗以春日出遊,相遇於禹跡寺南之沈氏園。唐以語趙,遣致酒肴,翁悵然久之,為賦《釵頭鳳》一詞,題園壁間云:"紅酥手,黃藤酒,滿城春色宮牆柳。東風惡,歡情薄,一懷愁緒,幾年離索。錯!錯!錯!春如舊,人空瘦,淚痕紅鮫綃透。桃花落,閒池閣,山盟雖在,錦書難托。莫!莫!莫!"實紹興乙亥歲也。
wēng jū jiàn hú zhī sān shān, wǎn suì měi rù chéng, bì dēng sì tiào wàng, bù néng shèng qíng. cháng fù èr jué yún:" mèng duàn xiāng xiāo sì shí nián, shěn yuán liǔ lǎo bù fēi mián. cǐ shēn xíng zuò jī shān tǔ, yóu diào yí zōng yī chàng rán." yòu yún:" chéng shàng xié yáng huà jiǎo āi, shěn yuán wú fù jiù chí tái. shāng xīn qiáo xià chūn bō lǜ, céng shì jīng hóng zhào yǐng lái." gài qìng yuán jǐ wèi suì yě.
翁居鑑湖之三山,晚歲每入城,必登寺眺望,不能勝情。嘗賦二絕云:"夢斷香銷四十年,沈園柳老不飛綿。此身行作稽山土,猶吊遺蹤一悵然。"又云:"城上斜陽畫角哀,沈園無復舊池台。傷心橋下春波綠,曾是驚鴻照影來。"蓋慶元己未歲也。
wèi jiǔ, táng shì sǐ. zhì shào xī rén zǐ suì, fù yǒu shī. xù yún:" yǔ jī sì nán, yǒu shěn shì xiǎo yuán. sì shí nián qián, cháng tí xiǎo cí yī què bì jiān. ǒu fù yí dào, ér yuán yǐ sān yì zhǔ, dú zhī chàng rán." shī yún:" fēng yè chū dān hú yè huáng, hé yáng chóu bìn qiè xīn shuāng. lín tíng gǎn jiù kōng huí shǒu, quán lù píng shuí shuō duàn cháng. huài bì cí tí chén mò mò, duàn yún yōu mèng shì máng máng. nián lái wàng niàn xiāo chú jǐn, huí xiàng pú kān yī zhù xiāng."
未久,唐氏死。至紹熙壬子歲,復有詩。序云:"禹跡寺南,有沈氏小園。四十年前,嘗題小詞一闋壁間。偶復一到,而園已三易主,讀之悵然。"詩云:"楓葉初丹槲葉黃,河陽愁鬢怯新霜。林亭感舊空回首,泉路憑誰說斷腸。壞壁辭題塵漠漠,斷雲幽夢事茫茫。年來妄念消除盡,回向蒲龕一炷香。"
yòu zhì kāi xǐ yǐ chǒu suì mù, yè mèng yóu shěn shì yuán, yòu liǎng jué jù yún:" lù jìn chéng nán yǐ pà xíng, shěn jiā yuán lǐ gèng shāng qíng. xiāng chuān kè xiù méi huā zài, lǜ zhàn sì qiáo chūn shuǐ shēng."" chéng nán xiǎo mò yòu féng chūn, zhī jiàn méi huā bú jiàn rén. yù gǔ jiǔ chéng quán xià tǔ, mò hén yóu suǒ bì jiān chén."
又至開禧乙丑歲暮,夜夢遊沈氏園,又兩絕句云:"路近城南已怕行,沈家園裡更傷情。香穿客袖梅花在,綠蘸寺橋春水生。""城南小陌又逢春,只見梅花不見人。玉骨久成泉下土,墨痕猶鎖壁間塵。"
shěn yuán hòu shǔ xǔ shì, yòu wèi wāng zhī dào zhái yún.
沈園後屬許氏,又為汪之道宅雲。