gāo lí bǎi jì xīn luó wù jí xī qì dān shì wéi dòu mò lóu dì dòu gàn wū luò hóu liú qiú wō
高丽 百济 新罗 勿吉 奚 契丹 室韦 豆莫娄 地豆干 乌洛侯 流求 倭
gài tiān dì zhī suǒ fù zài zhì dà, rì yuè zhī suǒ zhào lín zhì guǎng. wàn wù zhī nèi, shēng líng guǎ ér qín shòu duō liǎng yí zhī jiān, zhōng tǔ jú ér shū sú kuàng. rén yù xíng tiān dì, bǐng qì yīn yáng, yú zhì běn yú zì rán, gāng róu xì yú shuǐ tǔ. gù shuāng lù suǒ huì, fēng qì suǒ tōng, jiǔ chuān wèi jì, wǔ yuè zuò zhèn, cǐ zhī wèi zhū xià, shēng qí dì zhě, zé rén yì suǒ chū mèi gǔ yú yí, gū zhú běi hù, xiàn yǐ dān jiǎo zǐ sāi, gé yǐ cāng hǎi jiāo hé, cǐ zhī wèi huāng yì, gǎn qí qì zhě, zé xiōng dé xíng bǐng. ruò fú jiǔ yí bā dí, zhǒng luò fán chì, qī róng liù mán, chōng rèn biān bǐ, suī fēng tǔ shū sú, shì yù bù tóng, zhì yú tān ér wú yàn, hěn ér hǎo luàn, qiáng zé lǚ jù, ruò zé jī fú, qí kuí yī yě.
盖天地之所覆载至大,日月之所照临至广。万物之内,生灵寡而禽兽多;两仪 之间,中土局而殊俗旷。人寓形天地,禀气阴阳,愚智本于自然,刚柔系于水土。 故霜露所会,风气所通,九川为纪,五岳作镇,此之谓诸夏,生其地者,则仁义所 出;昧谷嵎夷,孤竹北户,限以丹徼紫塞,隔以沧海交河,此之谓荒裔,感其气者, 则凶德行禀。若夫九夷、八狄,种落繁炽,七戎、六蛮,充牣边鄙,虽风土殊俗, 嗜欲不同,至于贪而无厌,狠而好乱,强则旅拒,弱则稽服,其揆一也。
qín huáng biān chī tiān xià, dú wǔ yú xiá fāng hàn wǔ shì mǎ qiáng shèng, sì zhì yú yuǎn lüè. xiōng nú yǐ què, qí guó nǎi xū tiān mǎ jì lái, qí rén yì kùn. shì zhī yàn hǎi lóng duī, tiān suǒ yǐ jué yí xià yě yán fāng shuò mò, dì suǒ yǐ xiàn nèi wài yě. kuàng hū shí fēi qín hàn, zhì shén yíng liú, nì tiān dào yǐ qiú qí gōng, dān rén lì ér cóng suǒ yù, diān zhuì zhī xìn, gù bù xuán zhǒng. shì yǐ xiān wáng shè jiào, nèi zhū xià ér wài yí dí wǎng zhé chuí fàn, měi shù dé ér bǐ guǎng dì. suī yǔ jī zhī dōng jiān xī bèi, bù guò hǎi jí liú shā wáng zhì zhī zì běi cú nán, cái yóu xué jū jiāo zhǐ. qǐ fēi dào guàn sān gǔ, yì gāo bǎi dài zhě hū! zì wèi zhì suí, shì cháo lǚ gé, qí sì yí cháo xiǎng, yì gè yīn shí. jīn gè biān cì, bèi sì yí chuán yún.
秦皇鞭笞天下,黩武于遐方;汉武士马强盛,肆志于远略。匈奴已却,其国乃 虚;天马既来,其人亦困。是知雁海龙堆,天所以绝夷夏也;炎方朔漠,地所以限 内外也。况乎时非秦、汉,志甚嬴、刘,逆天道以求其功,殚人力而从所欲,颠坠 之衅,固不旋踵。是以先王设教,内诸夏而外夷狄;往哲垂范,美树德而鄙广地。 虽禹迹之东渐西被,不过海及流沙;《王制》之自北徂南,裁犹穴居交趾。岂非道 贯三古,义高百代者乎!自魏至隋,市朝屡革,其四夷朝享,亦各因时。今各编次, 备《四夷传》云。
gāo gōu lí, qí xiān chū fū yú. wáng cháng dé hé bó nǚ, yīn bì yú shì nèi, wèi rì suǒ zhào, yǐn shēn bì zhī, rì yǐng yòu zhú, jì ér yǒu yùn, shēng yī luǎn, dà rú wǔ shēng. fū yú wáng qì zhī yǔ quǎn, quǎn bù shí yǔ shǐ, shǐ bù shí qì yú lù, niú mǎ bì zhī qì yú yě, zhòng niǎo yǐ máo rú zhī. wáng pōu zhī bù néng pò, suì hái qí mǔ. mǔ yǐ wù guǒ zhì nuǎn chù, yǒu yī nán pò ér chū. jí zhǎng, zì zhī yuē zhū méng. qí sú yán" zhū méng" zhě, shàn shè yě. fū yú rén yǐ zhū méng fēi rén suǒ shēng, qǐng chú zhī. wáng bù tīng, mìng zhī yǎng mǎ. zhū méng sī shì, zhī yǒu shàn è, jùn zhě jiǎn shí lìng shòu, nú zhě shàn yǎng lìng féi. fū yú wáng yǐ féi zhě zì chéng, yǐ shòu zhě gěi zhū méng. hòu shòu yú tián, yǐ zhū méng shàn shè, gěi zhī yī shǐ. zhū méng suī yī shǐ, yì shòu shén duō. fū yú zhī chén, yòu móu shā zhī, qí mǔ yǐ gào zhū méng, zhū méng nǎi yǔ yān wéi děng èr rén dōng nán zǒu. zhōng dào yù yī dà shuǐ, yù jì wú liáng. fū yú rén zhuī zhī shén jí, zhū méng gào shuǐ yuē: " wǒ shì rì zi, hé bó wài sūn, jīn zhuī bīng chuí jí, rú hé dé jì?" yú shì yú biē wèi zhī chéng qiáo, zhū méng de dù. yú biē nǎi jiě, zhuī qí bù dù. zhū méng suì zhì pǔ shù shuǐ, yù jiàn sān rén, yī zhe má yī, yī zhe nà yī, yī zhe shuǐ zǎo yī, yǔ zhū méng zhì gē shēng gǔ chéng, suì jū yān. hào yuē gāo gōu lí, yīn yǐ gāo wèi shì. qí zài fū yú qī huái yùn, zhū méng táo hòu, shēng zǐ shǐ lǘ xié. jí zhǎng, zhī zhū méng wèi guó wáng, jí yǔ mǔ wáng guī zhī. míng yuē lǘ dá, wěi zhī guó shì.
高句丽,其先出夫余。王尝得河伯女,因闭于室内,为日所照,引身避之,日 影又逐,既而有孕,生一卵,大如五升。夫余王弃之与犬,犬不食;与豕,豕不食; 弃于路,牛马避之;弃于野,众鸟以毛茹之。王剖之不能破,遂还其母。母以物裹 置暖处,有一男破而出。及长,字之曰硃蒙。其俗言“硃蒙”者,善射也。夫余人 以硃蒙非人所生,请除之。王不听,命之养马。硃蒙私试,知有善恶,骏者减食令 瘦,驽者善养令肥。夫余王以肥者自乘,以瘦者给硃蒙。后狩于田,以硃蒙善射, 给之一矢。硃蒙虽一矢,殪兽甚多。夫余之臣,又谋杀之,其母以告硃蒙,硃蒙乃 与焉违等二人东南走。中道遇一大水,欲济无梁。夫余人追之甚急,硃蒙告水曰: “我是日子,河伯外孙,今追兵垂及,如何得济?”于是鱼鳖为之成桥,硃蒙得度。 鱼鳖乃解,追骑不度。硃蒙遂至普述水,遇见三人,一著麻衣,一著衲衣,一著水 藻衣,与硃蒙至纥升骨城,遂居焉。号曰高句丽,因以高为氏。其在夫余妻怀孕, 硃蒙逃后,生子始闾谐。及长,知硃蒙为国王,即与母亡归之。名曰闾达,委之国 事。
zhū méng sǐ, zi rú lì lì. rú lì sǐ, zi mò lái lì, nǎi bìng fū yú.
硃蒙死,子如栗立。如栗死,子莫来立,乃并夫余。
hàn wǔ dì yuán fēng sì nián, miè cháo xiǎn, zhì xuán tù jùn, yǐ gāo gōu lí wèi xiàn yǐ shǔ zhī. hàn shí cì yī zé cháo fú gǔ chuī, cháng cóng xuán tù jùn shòu zhī. hòu shāo jiāo, bù fù yì jùn, dàn yú dōng jiè zhù xiǎo chéng shòu zhī, suì míng cǐ chéng wèi zhì gōu lóu." gōu lóu lóu" zhě, jù lì" chéng" míng yě. wáng mǎng chū, fā gāo gōu lí bīng yǐ fá hú, ér bù yù xíng, mǎng qiǎng pò qiǎn zhī, jiē chū sài wèi kòu dào. zhōu jùn guī jiù yú jù lì hóu zōu, yán yóu yòu ér zhǎn zhī. mǎng dà yuè, gēng míng gāo gōu lí, gāo gōu lí hóu. guāng wǔ jiàn wǔ bā nián, gāo gōu lí qiǎn shǐ cháo gòng.
汉武帝元封四年,灭朝鲜,置玄菟郡,以高句丽为县以属之。汉时赐衣帻朝服 鼓吹,常从玄菟郡受之。后稍骄,不复诣郡,但于东界筑小城受之,遂名此城为帜 沟溇。“沟溇娄”者,句丽“城”名也。王莽初,发高句丽兵以伐胡,而不欲行, 莽强迫遣之,皆出塞为寇盗。州郡归咎于句丽侯驺,严尤诱而斩之。莽大悦,更名 高句丽,高句丽侯。光武建武八年,高句丽遣使朝贡。
zhì shāng ān zhī jiān, mò lái yì sūn gōng, jiàn kòu liáo dōng. xuán tú tài shǒu cài fēng tǎo zhī, bù néng jìn.
至殇、安之间,莫来裔孙宫,建寇辽东。玄菟太守蔡风讨之,不能禁。
gōng sǐ, zi bó gù lì. shùn hé zhī jiān, fù shù fàn liáo dōng, kòu chāo. líng dì jiàn níng èr nián, xuán tú tài shǒu gěng lín tǎo zhī, zhǎn shǒu lǔ shù bǎi jí, bó gù nǎi jiàng, shǔ liáo dōng. gōng sūn dù zhī xióng hǎi dōng yě, bó gù yǔ zhī tōng hǎo.
宫死,子伯固立。顺、和之间,复数犯辽东,寇抄。灵帝建宁二年,玄菟太守 耿临讨之,斩首虏数百级,伯固乃降,属辽东。公孙度之雄海东也,伯固与之通好。
bó gù sǐ, zi yī yí mō lì. yī yí mō zì bó gù shí, yǐ shù kòu liáo dōng, yòu shòu wáng hú wǔ bǎi yú hù. jiàn ān zhōng, gōng sūn kāng chū jūn jī zhī, pò qí guó, fén shāo yì luò, jiàng hú yì pàn. yī yí mō gèng zuò xīn guó. qí hòu yī yí mō fù jī xuán tú, xuán tú yǔ liáo dōng hé jī, dà pò zhī.
伯固死,子伊夷摸立。伊夷摸自伯固时,已数寇辽东,又受亡胡五百余户。建 安中,公孙康出军击之,破其国,焚烧邑落,降胡亦叛。伊夷摸更作新国。其后伊 夷摸复击玄菟,玄菟与辽东合击,大破之。
yī yí mō sǐ, zi wèi gōng lì. shǐ wèi gōng zēng zǔ gōng, shēng ér mù kāi néng shì, guó rén è zhī. jí zhǎng xiōng nüè, guó yǐ cán pò. jí wèi gōng yì shēng ér shì rén, gāo lí hū xiāng sì wèi" wèi", yǐ wéi shì qí zēng zǔ gōng, gù míng wèi gōng. wèi gōng yì yǒu yǒng lì, biàn ān mǎ, shàn shè liè. wèi jǐng chū èr nián, qiǎn tài fù sī mǎ xuān wáng lǜ zhòng tǎo gōng sūn wén yì, wèi gōng qiǎn zhǔ bù dà jiā jiāng shù qiān rén zhù jūn. zhèng shǐ sān nián, wèi gōng kòu liáo xī ān píng. wǔ nián, yōu zhōu cì shǐ wú qiū jiǎn jiāng wàn rén chū xuán tú, tǎo wèi gōng, dà zhàn yú fèi liú. bài zǒu, jiǎn zhuī zhì chēng xiàn, xuán chē shù mǎ dēng wán dōu shān, tú qí suǒ dōu. wèi gōng dān jiāng qī xī yuǎn cuàn. liù nián, jiǎn fù tǎo zhī, wèi gōng qīng jiāng zhū jiā bēn wò jǔ. jiǎn shǐ jiāng jūn wáng qí zhuī zhī, jué wò jǔ qiān yú lǐ, dào sù shèn nán, kè shí jì gōng. yòu kān wán dōu shān míng bù nài chéng ér hái. qí hòu, fù tōng zhōng xià.
伊夷摸死,子位宫立。始位宫曾祖宫,生而目开能视,国人恶之。及长凶虐, 国以残破。及位宫亦生而视人,高丽呼相似为“位“,以为似其曾祖宫,故名位宫。 位宫亦有勇力,便鞍马,善射猎。魏景初二年,遣太傅、司马宣王率众讨公孙文懿, 位宫遣主簿、大加将数千人助军。正始三年,位宫寇辽西安平。五年,幽州刺史毋 丘俭将万人出玄菟,讨位宫,大战于沸流。败走,俭追至赪岘,悬车束马登丸都山, 屠其所都。位宫单将妻息远窜。六年,俭复讨之,位宫轻将诸加奔沃沮。俭使将军 王颀追之,绝沃沮千余里,到肃慎南,刻石纪功。又刊丸都山、铭不耐城而还。其 后,复通中夏。
jìn yǒng jiā zhī luàn, xiān bēi mù róng guī jù chāng lí dà jí chéng, yuán dì shòu píng zhōu cì shǐ. wèi gōng xuán sūn yǐ fú lì pín kòu liáo dōng, guī bù néng zhì.
晋永嘉之乱,鲜卑慕容廆据昌黎大棘城,元帝授平州刺史。位宫玄孙乙弗利频 寇辽东,廆不能制。
fú lì sǐ, zi zhāo dài lì. wèi jiàn guó sì nián, mù róng guī zi huǎng fá zhī, rù zì nán shǎn, zhàn yú mù dǐ, dà pò zhāo jūn. zhuī zhì wán dōu. zhāo dān mǎ bēn cuàn, huǎng jué zhāo fù mù, lüè qí mǔ qī zhēn bǎo nán nǚ wǔ wàn yú kǒu, fén qí shì, huǐ wán dū chéng ér hái. zhāo hòu wèi bǎi jì suǒ shā.
弗利死,子钊代立。魏建国四年,慕容廆子晃伐之,入自南陕,战于木底,大 破钊军。追至丸都。钊单马奔窜,晃掘钊父墓,掠其母妻、珍宝、男女五万余口, 焚其室,毁丸都城而还。钊后为百济所杀。
jí jìn xiào wǔ tài yuán shí nián, jù lì gōng liáo dōng xuán tù jùn. hòu yān mù róng chuí qiǎn qí dì nóng fá jù lì, fù èr jùn. chuí zi bǎo yǐ jù lì wáng ān wèi píng zhōu mù, fēng liáo dōng dài fāng èr guó wáng, shǐ zhì zhǎng shǐ sī mǎ cān jūn guān. hòu lüè yǒu liáo dōng jùn.
及晋孝武太元十年,句丽攻辽东、玄菟郡。后燕慕容垂遣其弟农伐句丽,复二 郡。垂子宝以句丽王安为平州牧,封辽东、带方二国王,始置长史、司马、参军官。 后略有辽东郡。
tài wǔ shí, zhāo zēng sūn liǎn shǐ qiǎn shǐ zhě yì ān dōng, fèng biǎo gòng fāng wù, bìng qǐng guó huì. tài wǔ jiā qí chéng kuǎn, zhào xià dì xì míng huì yú qí guó. shǐ yuán wài sàn qí shì láng lǐ áo bài liǎn wèi dū du liáo hǎi zhū jūn shì zhēng dōng jiāng jūn lǐng dōng yí zhōng láng jiàng liáo dōng jùn gōng gāo gōu lí wáng. áo zhì qí suǒ, jū píng rǎng chéng, fǎng qí fāng shì, yún: qù liáo dōng nán yī qiān yú lǐ, dōng zhì zhà chéng, nán zhì xiǎo hǎi, běi zhì jiù fū yú, rén hù cān bèi yú qián wèi shí. hòu gòng shǐ xiāng xún. suì zhì huáng jīn èr bǎi jīn bái yín sì bǎi jīn. shí féng hóng lǜ zhòng bēn zhī, tài wǔ qiǎn sàn qí cháng shì fēng bō zhào liǎn, lìng sòng hóng. liǎn shàng shū chēng dāng yǔ hóng jù fèng wáng huà, jìng bù qiǎn. tài wǔ nù, jiāng wǎng tǎo zhī. lè píng wáng pī děng yì děng hòu jǔ, tài wǔ nǎi zhǐ. ér hóng yì shòu wèi liǎn suǒ shā.
太武时,钊曾孙琏始遣使者诣安东,奉表贡方物,并请国讳。太武嘉其诚款, 诏下帝系名讳于其国。使员外散骑侍郎李敖拜琏为都督辽海诸军事、征东将军、领 东夷中郎将、辽东郡公、高句丽王。敖至其所,居平壤城,访其方事,云:去辽东 南一千余里,东至栅城,南至小海,北至旧夫余,人户参倍于前魏时。后贡使相寻。 岁致黄金二百斤、白银四百斤。时冯弘率众奔之,太武遣散骑常侍封拨诏琏,令送 弘。琏上书称当与弘俱奉王化,竟不遣。太武怒,将往讨之。乐平王丕等议等后举, 太武乃止。而弘亦寿为琏所杀。
hòu wén míng tài hòu yǐ xiàn wén liù gōng wèi bèi, chì liǎn lìng jiàn qí nǚ. liǎn fèng biǎo yún: nǚ yǐ chū, qiú yǐ dì nǚ yīng zhǐ. cháo tíng xǔ yān, nǎi qiǎn ān lè wáng zhēn shàng shū lǐ fū děng zhì jìng sòng bì. liǎn huò qí zuǒ yòu zhī shuō, yún cháo tíng xī yǔ féng shì hūn yīn, wèi jǐ ér miè qí guó. yīn jiàn bù yuǎn, yí yǐ fāng biàn cí zhī. liǎn suì shàng shū, wàng chēng nǚ sǐ. cháo tíng yí qí jiǎo jù, yòu qiǎn jiǎ sàn qí cháng shì chéng jùn qiè zé zhī, ruò nǚ shěn sǐ, tīng gèng xuǎn zōng shū. liǎn yún:" ruò tiān zi shù qí qián qiān, jǐn dāng fèng zhào." huì xiàn wén bēng, nǎi zhǐ. zhì xiào wén shí, liǎn gòng xiàn bèi qián, qí bào cì yì shāo jiā yān. shí guāng zhōu yú hǎi zhōng de liǎn qiǎn yì qí shǐ yú nú děng, sòng quē. xiào wén zhào zé yuē:" dào chéng qīn shā qí jūn, qiè hào jiāng zuǒ, zhèn fāng yù xìng miè guó yú jiù bāng, jì jué shì yú liú shì. ér qīng yuè jìng wài xiāng, jiāo tōng cuàn zéi, qǐ shì fān chén shǒu jié zhī yì? jīn bù yǐ yī guò yǎn jiù kuǎn, jí sòng hái fān. qí gǎn shù sī qiān, zhī chéng míng xiàn, jí níng suǒ bù, dòng jìng yǐ wén."
后文明太后以献文六宫未备,敕琏令荐其女。琏奉表云:女已出,求以弟女应 旨。朝廷许焉,乃遣安乐王真、尚书李敷等至境送币。琏惑其左右之说,云朝廷昔 与冯氏婚姻,未几而灭其国。殷鉴不远,宜以方便辞之。琏遂上书,妄称女死。朝 廷疑其矫拒,又遣假散骑常侍程骏切责之,若女审死,听更选宗淑。琏云:“若天 子恕其前愆,谨当奉诏。”会献文崩,乃止。至孝文时,琏贡献倍前,其报赐亦稍 加焉。时光州于海中得琏遣诣齐使余奴等,送阙。孝文诏责曰:“道成亲杀其君, 窃号江左,朕方欲兴灭国于旧邦,继绝世于刘氏。而卿越境外乡,交通篡贼,岂是 籓臣守节之义?今不以一过掩旧款,即送还籓。其感恕思愆,祗承明宪,辑宁所部, 动静以闻。”
tài hé shí wǔ nián, liǎn sǐ, nián bǎi yú suì. xiào wén jǔ āi yú dōng jiāo, qiǎn yè zhě pú yè lǐ ān shàng cè zèng chē qí dà jiàng jūn tài fù liáo dōng jùn gōng gāo gōu lí wáng, shì yuē kāng. yòu qiǎn dà hóng lú bài liǎn sūn yún shǐ chí jié dū du liáo hǎi zhū jūn shì zhēng dōng jiāng jūn lǐng hù dōng yí zhōng láng jiàng liáo dōng jùn gōng gāo gōu lí wáng. cì yì guān fú wù chē qí zhī shì. yòu zhào yún qiǎn shì zǐ rù cháo, lìng jí jiāo qiū zhī lǐ. yún shàng shū cí jí, qiǎn qí cóng shū shēng yú suí shǐ yì quē yán zé zhī, zì cǐ, suì cháng gòng xiàn. zhèng shǐ zhōng, xuān wǔ yú dōng táng yǐn jiàn qí shǐ ruì xī fú, jìn yuē:" gāo lí xì chéng tiān jí, lèi yè chún chéng, dì chǎn tǔ máo, wú qiān wáng gòng. dàn huáng jīn chū fū yú, kē zé shè luó suǒ chǎn. jīn fū yú wèi wù jí suǒ zhú, shè luó wèi bǎi jì suǒ bìng. guó wáng chén yún wéi jì jué zhī yì, xī qiān yú jìng nèi. èr pǐn suǒ yǐ bù dēng wáng fǔ, shí liǎng zéi zhī wèi." xuān wǔ yuē:" gāo lí shì hé shàng jiàng, zhuān zhì hǎi wài, jiǔ yí xiá lǔ, shí dé zhēng zhī. xī fāng gòng zhī qiān, zé zài lián lǜ. yí xuān zhèn zhǐ yú qīng zhǔ, wù jǐn wēi huái zhī lüè, shǐ èr yì hái fù jiù xū, tǔ máo wú shī cháng gòng yě."
太和十五年,琏死,年百余岁。孝文举哀于东郊,遣谒者仆射李安上策赠车骑 大将军、太傅、辽东郡公、高句丽王,谥曰康。又遣大鸿胪拜琏孙云使持节、都督 辽海诸军事、征东将军、领护东夷中郎将、辽东郡公、高句丽王。赐衣冠服物车旗 之饰。又诏云遣世子入朝,令及郊丘之礼。云上书辞疾,遣其从叔升于随使诣阙严 责之,自此,岁常贡献。正始中,宣武于东堂引见其使芮悉弗,进曰:“高丽系诚 天极,累叶纯诚,地产土毛,无愆王贡。但黄金出夫余,珂则涉罗所产。今夫余为 勿吉所逐,涉罗为百济所并。国王臣云惟继绝之义,悉迁于境内。二品所以不登王 府,实两贼之为。”宣武曰:“高丽世荷上将,专制海外,九夷黠虏,实得征之。 昔方贡之愆,责在连率。宜宣朕旨于卿主,务尽威怀之略,使二邑还复旧墟,土毛 无失常贡也。”
shén guī zhōng, yún sǐ, líng tài hòu wèi jǔ āi yú dōng táng. qiǎn shǐ cè zèng chē qí dà jiàng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lí wáng. yòu bài qí shì zǐ ān wèi zhèn dōng jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lí wáng. zhèng guāng chū, guāng zhōu yòu yú hǎi zhōng zhí dé liáng suǒ shòu ān níng dōng jiāng jūn yì guān jiàn pèi, jí shǐ rén jiāng fǎ shèng děng, sòng jīng shī.
神龟中,云死,灵太后为举哀于东堂。遣使策赠车骑大将军、领护东夷校尉、 辽东郡公、高丽王。又拜其世子安为镇东将军、领护东夷校尉、辽东郡公、高丽王。 正光初,光州又于海中执得梁所授安宁东将军衣冠剑珮,及使人江法盛等,送京师。
ān sǐ, zi yán lì. xiào wǔ dì chū, zhào jiā yán shǐ chí jié sàn qí cháng shì chē qí dà jiàng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo gōu lí wáng. tiān píng zhōng, zhào jiā yán shì zhōng piào qí dà jiàng jūn, yú xī rú gù.
安死,子延立。孝武帝初,诏加延使持节、散骑常侍、车骑大将军、领护东夷 校尉、辽东郡公、高句丽王。天平中,诏加延侍中、骠骑大将军,余悉如故。
yán sǐ, zi chéng lì. qì yú wǔ dìng yǐ lái, qí gòng shǐ wú suì bù zhì. dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ zhì xī wèi cháo gòng. jí qí shòu dōng wèi chán zhī suì, qiǎn shǐ cháo gòng yú qí. qí wén xuān jiā chéng shǐ chí jié shì zhōng piào qí dà jiàng jūn, lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lí wáng rú gù. tiān bǎo sān nián, wén xuān zhì yíng zhōu, shǐ bó líng cuī liǔ shǐ yú gāo lì, qiú wèi mò liú rén. chì liǔ yuē:" ruò bù cóng zhě, yǐ pián yí cóng shì." jí zhì, bú jiàn xǔ. liǔ zhāng mù chì zhī, quán jī chéng zhuì yú chuáng xià, chéng zuǒ yòu què xī bù gǎn dòng, nǎi xiè fú, liǔ yǐ wǔ qiān hù fǎn mìng.
延死,子成立。讫于武定已来,其贡使无岁不至。大统十二年,遣使至西魏朝 贡。及齐受东魏禅之岁,遣使朝贡于齐。齐文宣加成使持节、侍中、骠骑大将军, 领东夷校尉、辽东郡公、高丽王如故。天保三年,文宣至营州,使博陵崔柳使于高 丽,求魏末流人。敕柳曰:“若不从者,以便宜从事。”及至,不见许。柳张目叱 之,拳击成坠于床下,成左右雀息不敢动,乃谢服,柳以五千户反命。
chéng sǐ, zi tāng lì. qián míng yuán nián, qí fèi dì yǐ tāng wèi shǐ chí jié lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng. zhōu jiàn dé liù nián, tāng qiǎn shǐ zhì zhōu, wǔ dì yǐ tāng wèi shàng kāi fǔ yí tóng dà jiàng jūn liáo dōng jùn gōng liáo dōng wáng. suí wén dì shòu shàn, tāng qiǎn shǐ yì quē, jìn shòu dà jiàng jūn, gǎi fēng gāo lí wáng. zì shì, suì qiǎn shǐ cháo gòng bù jué.
成死,子汤立。乾明元年,齐废帝以汤为使持节、领东夷校尉、辽东郡公、高 丽王。周建德六年,汤遣使至周,武帝以汤为上开府仪同大将军、辽东郡公、辽东 王。隋文帝受禅,汤遣使诣阙,进授大将军,改封高丽王。自是,岁遣使朝贡不绝。
qí guó, dōng zhì xīn luó, xī dù liáo, èr qiān lǐ nán jiē bǎi jì, běi lín mò hé, yī qiān yú lǐ. rén jiē shì zhe, suí shān gǔ ér jū, yī bù bó jí pí. tǔ tián báo jí, cán nóng bù zú yǐ zì gòng, gù qí rén jié yǐn shí. qí wáng hǎo xiū gōng shì, dōu píng rǎng chéng, yì yuē cháng ān chéng, dōng xī liù lǐ, suí shān qū qǔ, nán lín pèi shuǐ. chéng nèi wéi jī cāng chǔ qì bèi, kòu zéi zhì rì, fāng rù gù shǒu. wáng bié wèi zhái yú qí cè, bù cháng jū zhī. qí wài fù yǒu guó nèi chéng jí hàn chéng, yì bié dōu yě. qí guó zhōng hū wèi sān jīng. fù yǒu liáo dōng xuán tú děng shù shí chéng, jiē zhì guān sī yǐ tǒng shè. yǔ xīn luó měi xiāng qīn duó, zhàn zhēng bù xī.
其国,东至新罗,西度辽,二千里;南接百济,北邻靺鞨,一千余里。人皆士 著,随山谷而居,衣布帛及皮。土田薄瘠,蚕农不足以自供,故其人节饮食。其王 好修宫室,都平壤城,亦曰长安城,东西六里,随山屈曲,南临浿水。城内唯积仓 储器备,寇贼至日,方入固守。王别为宅于其侧,不常居之。其外复有国内城及汉 城,亦别都也。其国中呼为三京。复有辽东、玄菟等数十城,皆置官司以统摄。与 新罗每相侵夺,战争不息。
guān yǒu dà duì lú tài dà xiōng dà xiōng xiǎo xiōng jìng hóu shē niǎo zhuō tài dà shǐ zhě dà shǐ zhě xiǎo shǐ zhě rù shē yì shǔ xiān rén, fán shí èr děng, fēn zhǎng nèi wài shì. qí dà duì lú zé yǐ qiáng ruò xiāng líng duó ér zì wèi zhī, bù yóu wáng shǔ zhì. fù yǒu nèi píng wǔ bù rù sà. rén jiē tóu zhe zhé fēng, xíng rú biàn, shì rén jiā chā èr niǎo yǔ. guì zhě, qí guān yuē sū gǔ, duō yòng zǐ luó wèi zhī, shì yǐ jīn yín. fú dà xiù shān dà kǒu kù sù pí dài huáng gé lǚ. fù rén qún rú jiā zhuàn. shū yǒu wǔ jīng sān shǐ sān guó zhì jìn yáng qiū. bīng qì yǔ zhōng guó lüè tóng. jí chūn qiū xiào liè, wáng qīn lín zhī. shuì, bù wǔ pǐ gǔ wǔ shí yóu rén zé sān nián yī shuì, shí rén gòng xì bù yī pǐ. zū, hù yī shí, cì qī dòu, xià wǔ dǒu. qí xíng fǎ, pàn jí móu nì zhě, fù zhī zhù, ruò ér zhǎn zhī, jí mò qí jiā dào zé cháng shí bèi, ruò pín bù néng cháng zhě lè jí gōng sī zhài fù, jiē tīng píng qí zǐ nǚ wèi nú bì yǐ cháng zhī. yòng xíng jì jùn, hǎn yǒu fàn zhě. lè yǒu wǔ xián qín zhēng bì lì héng chuī xiāo gǔ zhī shǔ, chuī lú yǐ hé qū. měi nián chū, jù xì pèi shuǐ shàng, wáng chéng yāo niǎn liè yǔ yí guān zhī. shì bì, wáng yǐ yī rù shuǐ, fēn wèi zuǒ yòu èr bù, yǐ shuǐ shí xiāng jiàn zhì, xuān hū chí zhú, zài sān ér zhǐ. sú jié jìng zì xǐ, shàng róng zhǐ, yǐ qū zǒu wèi jìng. bài zé yè yī jiǎo, lì duō fǎn gǒng, xíng bì chā shǒu. xìng duō guǐ fú, yán cí bǐ huì, bù jiǎn qīn shū. fù zǐ tóng chuān ér yù, gòng shì ér qǐn. hǎo gē wǔ, cháng yǐ shí yuè jì tiān, qí gōng huì yī fú, jiē jǐn xiù jīn yín yǐ wéi shì. hǎo dūn jù, shí yòng zǔ jī. chū sān chǐ mǎ, yún běn zhū méng suǒ chéng mǎ zhǒng, jí guǒ xià yě. fēng sú shàng yín, bù yǐ wéi kuì, sú duō yóu nǚ, fū wú cháng rén, yè zé nán nǚ qún jù ér xì, wú yǒu guì jiàn zhī jié. yǒu hūn jià, qǔ nán nǚ xiāng yuè jí wéi zhī. nán jiā sòng zhū jiǔ ér yǐ, wú cái pìn zhī lǐ huò yǒu shòu cái zhě, rén gòng chǐ zhī, yǐ wéi mài bì. sǐ zhě, bìn zài wū nèi, jīng sān nián, zé jí rì ér zàng. jū fù mǔ jí fū sàng, fú jiē sān nián, xiōng dì sān yuè. chū zhōng kū qì, zàng zé gǔ wǔ zuò yuè yǐ sòng zhī. mái qì, qǔ sǐ zhě shēng shí fú wán chē mǎ zhì mù cè, huì zàng zhě zhēng qǔ ér qù. xìn fó fǎ, jìng guǐ shén, duō yín cí. yǒu shén miào èr suǒ: yī yuē fū yú shén, kè mù zuò fù rén xiàng yī yuē gāo dēng shén, yún shì qí shǐ zǔ fū yú shén zhī zǐ. bìng zhì guān sī, qiǎn rén shǒu hù, gài hé bó nǚ zhū méng yún.
官有大对卢、太大兄、大兄、小兄、竟侯奢、鸟拙、太大使者、大使者、小使 者、褥奢、翳属、仙人,凡十二等,分掌内外事。其大对卢则以强弱相陵夺而自为 之,不由王署置。复有内评、五部褥萨。人皆头著折风,形如弁,士人加插二鸟羽。 贵者,其冠曰苏骨,多用紫罗为之,饰以金银。服大袖衫、大口袴、素皮带、黄革 履。妇人裙襦加襈。书有《五经》、《三史》、《三国志》、《晋阳秋》。兵器与 中国略同。及春秋校猎,王亲临之。税,布五疋、谷五石;游人则三年一税,十人 共细布一疋。租,户一石,次七斗,下五斗。其刑法,叛及谋逆者,缚之柱,爇而 斩之,籍没其家;盗则偿十倍,若贫不能偿者乐及公私债负,皆听评其子女为奴婢 以偿之。用刑既峻,罕有犯者。乐有五弦、琴、筝、筚篥、横吹、箫、鼓之属,吹 芦以和曲。每年初,聚戏浿水上,王乘腰辇、列羽仪观之。事毕,王以衣入水,分 为左右二部,以水石相溅掷,喧呼驰逐,再三而止。俗洁净自喜,尚容止,以趋走 为敬。拜则曳一脚,立多反拱,行必插手。性多诡伏,言辞鄙秽,不简亲疏。父子 同川而浴,共室而寝。好歌舞,常以十月祭天,其公会衣服,皆锦绣金银以为饰。 好蹲踞,食用俎机。出三尺马,云本硃蒙所乘马种,即果下也。风俗尚淫,不以为 愧,俗多游女,夫无常人,夜则男女群聚而戏,无有贵贱之节。有婚嫁,取男女相 悦即为之。男家送猪酒而已,无财聘之礼;或有受财者,人共耻之,以为卖婢。死 者,殡在屋内,经三年,择吉日而葬。居父母及夫丧,服皆三年,兄弟三月。初终 哭泣,葬则鼓舞作乐以送之。埋讫,取死者生时服玩车马置墓侧,会葬者争取而去。 信佛法,敬鬼神,多淫祠。有神庙二所:一曰夫余神,刻木作妇人像;一曰高登神, 云是其始祖夫余神之子。并置官司,遣人守护,盖河伯女、硃蒙云。
jí suí píng chén hòu, tāng dà jù, chén bīng jī gǔ, wèi shǒu jù zhī cè. kāi huáng shí qī nián, shàng cì xǐ shū, zé yǐ měi qiǎn shǐ rén, suì cháng cháo gòng, suī chēng fān fù, chéng jié wèi jǐn. qū bī mò hé, jìn gù qì dān. xī nián qián háng huò lì, zhāo dòng qún xiǎo, sī jiāng nǔ shǒu, xún cuàn xià guó, qǐ fēi yì yù bù zāng, gù wèi qiè dào? zuò shǐ kōng guǎn, yán jiā fáng shǒu yòu shù qiǎn mǎ qí, shā hài biān rén. héng zì cāi yí, mì chān xiāo xī, yīn qín xiǎo shì, xǔ qí zì xīn. tāng dé shū huáng kǒng, jiāng biǎo chén xiè. huì bìng zú.
及隋平陈后,汤大惧,陈兵积谷,为守拒之策。开皇十七年,上赐玺书,责以 每遣使人,岁常朝贡,虽称籓附,诚节未尽。驱逼靺鞨,禁固契丹。昔年潜行货利, 招动群小,私将弩手,巡窜下国,岂非意欲不臧,故为窃盗?坐使空馆,严加防守; 又数遣马骑,杀害边人。恆自猜疑,密觇消息,殷勤晓示,许其自新。汤得书惶恐, 将表陈谢。会病卒。
zi yuán sì. wén dì shǐ bài yuán wèi shàng kāi fǔ yí tóng sān sī, xí jué liáo dōng gōng, cì fú yī xí. yuán fèng biǎo xiè ēn, bìng hè xiáng ruì, yīn qǐng fēng wáng. wén dì yōu cè wèi wáng. míng nián, lǜ mò hé wàn yú qí kòu liáo xī, yíng zhōu zǒng guǎn wéi shì chōng jī zǒu zhī. dì dà nù, mìng hàn wáng liàng wèi yuán shuài, zǒng shuǐ lù tǎo zhī, xià zhào chù qí jué wèi. shí kuì yùn bù jì, liù jūn fá shí, shī chū lín yú guān, fù yù jí yì, wáng shī bù zhèn. jí cì liáo shuǐ, yuán yì huáng jù, qiǎn shǐ xiè zuì, shàng biǎo chēng" liáo dōng fèn tǔ chén yuán" yún yún. shàng yú shì bà bīng, dài zhī rú chū. yuán yì suì qiǎn cháo gòng.
子元嗣。文帝使拜元为上开府仪同三司,袭爵辽东公,赐服一袭。元奉表谢恩, 并贺祥瑞,因请封王。文帝优册为王。明年,率靺鞨万余骑寇辽西,营州总管韦世 冲击走之。帝大怒,命汉王谅为元帅,总水陆讨之,下诏黜其爵位。时馈运不继, 六军乏食,师出临渝关,复遇疾疫,王师不振。及次辽水,元亦惶惧,遣使谢罪, 上表称“辽东粪土臣元”云云。上于是罢兵,待之如初。元亦岁遣朝贡。
yáng dì sì wèi, tiān xià quán shèng, gāo chāng wáng tū jué qǐ rén kè hán bìng qīn yì quē gòng xiàn, yú shì zhēng yuán rù cháo. yuán jù, fān lǐ pō quē. dà yè qī nián, dì jiāng tǎo yuán zuì, chē jià dù liáo shuǐ, zhǐ yíng yú liáo dōng dì, fēn dào chū shī, gè dùn bīng yú qí chéng xià. gāo lí chū zhàn duō bù lì, jiē yīng chéng gù shǒu. dì lìng zhū jūn gōng zhī, yòu chì zhū jiàng, gāo lí ruò jiàng, jí yí fǔ nà, bù dé zòng bīng rù. chéng jiāng xiàn, zéi zhé yán jiàng, zhū jiàng fèng zhǐ, bù gǎn fù jī. xiān chí zòu, bǐ bào, zéi shǒu yù yì bèi, fù chū jù zhàn. rú cǐ zhě sān, dì bù wù. yóu shì shí jǐn shī lǎo, zhuǎn shū bù jì, zhū jūn duō bài jī, yú shì bān shī. shì xíng yě, wéi yú liáo shuǐ xī bá zéi wǔ lì luó, zhì liáo dōng jùn jí tōng dìng zhèn ér hái. jiǔ nián, dì fù qīn zhēng, chì zhū jūn yǐ pián yí cóng shì. zhū jiàng fēn dào gōng chéng, zéi shì rì cù. huì yáng xuán gǎn zuò luàn, dì dà jù, jí rì liù jūn bìng hái. bīng bù shì láng hú sī zhèng wáng rù gāo lí, gāo lí jù zhī shì shí, jǐn ruì lái zhuī, diàn jūn duō bài. shí nián, yòu fā tiān xià bīng, huì dào zéi fēng qǐ, suǒ zài zǔ jué, jūn duō shī qī. zhì liáo shuǐ, gāo lí yì kùn bì, qiǎn shǐ qǐ xiáng, yīn sòng hú sī zhèng shú zuì. dì xǔ zhī, dùn huái yuǎn zhèn shòu qí jiàng, réng yǐ fú qiú jūn shí guī. zhì jīng shī, yǐ gāo lí shǐ qīn gào tài miào, yīn jū liú zhī. réng zhēng yuán rù cháo, yuán jìng bù zhì. dì gèng tú hòu jǔ, huì tiān xià sāng luàn, suì bù fù xíng.
炀帝嗣位,天下全盛,高昌王、突厥启人可汗并亲诣阙贡献,于是征元入朝。 元惧,蕃礼颇阙。大业七年,帝将讨元罪,车驾度辽水,止营于辽东地,分道出师, 各顿兵于其城下。高丽出战多不利,皆婴城固守。帝令诸军攻之,又敕诸将,高丽 若降,即宜抚纳,不得纵兵入。城将陷,贼辄言降,诸将奉旨,不敢赴机。先驰奏, 比报,贼守御亦备,复出拒战。如此者三,帝不悟。由是食尽师老,转输不继,诸 军多败绩,于是班师。是行也,唯于辽水西拔贼武厉逻,置辽东郡及通定镇而还。 九年,帝复亲征,敕诸军以便宜从事。诸将分道攻城,贼势日蹙。会杨玄感作乱, 帝大惧,即日六军并还。兵部侍郎斛斯政亡入高丽,高丽具知事实,尽锐来追,殿 军多败。十年,又发天下兵,会盗贼蜂起,所在阻绝,军多失期。至辽水,高丽亦 困弊,遣使乞降,因送斛斯政赎罪。帝许之,顿怀远镇受其降,仍以俘囚军实归。 至京师,以高丽使亲告太庙,因拘留之。仍徵元入朝,元竟不至。帝更图后举,会 天下丧乱,遂不复行。
bǎi jì zhī guó, gài mǎ hán zhī shǔ yě, chū zì suǒ lí guó. qí wáng chū xíng, qí shì ér yú hòu rèn shēn, wáng hái, yù shā zhī. shì ér yuē:" qián jiàn tiān shàng yǒu qì rú dà jī zǐ lái jiàng, gǎn, gù yǒu shēn." wáng shè zhī. hòu shēng nán, wáng zhì zhī shǐ láo, shǐ yǐ kǒu qì xū zhī, bù sǐ hòu xǐ yú mǎ lán, yì rú zhī. wáng yǐ wéi shén, mìng yǎng zhī, míng yuē dōng míng. jí zhǎng, shàn shè, wáng jì qí měng, fù yù shā zhī. dōng míng nǎi bēn zǒu, nán zhì yān zhì shuǐ, yǐ gōng jī shuǐ, yú biē jiē wèi qiáo, dōng míng chéng zhī de dù, zhì fū yú ér wáng yān. dōng míng zhī hòu yǒu chóu tái, dǔ yú rén xìn, shǐ lì guó yú dài fāng gù dì. hàn liáo dōng tài shǒu gōng sūn dù yǐ nǚ qī zhī, suì wèi dōng yí qiáng guó. chū yǐ bǎi jiā jì, yīn hào bǎi jì.
百济之国,盖马韩之属也,出自索离国。其王出行,其侍兒于后妊娠,王还, 欲杀之。侍兒曰:“前见天上有气如大鸡子来降,感,故有娠。”王舍之。后生男, 王置之豕牢,豕以口气嘘之,不死;后徙于马阑,亦如之。王以为神,命养之,名 曰东明。及长,善射,王忌其猛,复欲杀之。东明乃奔走,南至淹滞水,以弓击水, 鱼鳖皆为桥,东明乘之得度,至夫余而王焉。东明之后有仇台,笃于仁信,始立国 于带方故地。汉辽东太守公孙度以女妻之,遂为东夷强国。初以百家济,因号百济。
qí guó dōng jí xīn luó, běi jiē gāo gōu lí, xī nán jù xiàn dà hǎi, chù xiǎo hǎi nán, dōng xī sì bǎi wǔ shí lǐ, nán běi jiǔ bǎi yú lǐ. qí dōu yuē jū bá chéng, yì yuē gù má chéng. qí wài gèng yǒu wǔ fāng: zhōng fāng yuē gǔ shā chéng, dōng fāng yuē dé ān chéng, nán fāng yuē jiǔ zhī xià chéng, xī fāng yuē dāo xiān chéng, běi fāng yuē xióng jīn chéng. wáng xìng yú shì, hào" yú luó xiá", bǎi xìng hū wèi" jiān jí zhī", xià yán bìng wáng yě. wáng qī hào" yú lù", xià yán fēi yě. guān yǒu shí liù pǐn: zuǒ píng wǔ rén, yī pǐn dá lǜ sān shí rén, èr pǐn ēn lǜ, sān pǐn dé lǜ, sì pǐn yú lǜ, wǔ pǐn nài lǜ, liù pǐn. yǐ shàng guān shì yín huá. jiāng dé, qī pǐn, zǐ dài. shī dé, bā pǐn, zào dài. gù dé, jiǔ pǐn, chì dài. jì dé, shí pǐn, qīng dài. duì dé, shí yī pǐn wén dū, shí èr pǐn, jiē huáng dài. wǔ dū, shí sān pǐn zuǒ jūn, shí sì pǐn zhèn wǔ, shí wǔ pǐn kè yú, shí liù pǐn, jiē bái dài. zì ēn lǜ yǐ xià, guān wú cháng yuán. gè yǒu bù sī, fēn zhǎng zhòng wù. nèi guān yǒu qián nèi bù gǔ nèi bù nèi lüè bù wài lüè bù mǎ bù dāo bù gōng dé bù yào bù mù bù fǎ péi hòu gōng bù. wài guān yǒu sī jūn bù sī tú bù sī kōng bù sī kòu bù diǎn kǒu bù kè bù wài shě bù chóu bù rì guān bù shì bù, zhǎng lì sān nián yī jiāo dài. dū xià yǒu wàn jiā, fēn wéi wǔ bù, yuē shàng bù qián bù zhōng bù xià bù hòu bù, bù yǒu wǔ xiàng, shì shù jū yān. bù tǒng bīng wǔ bǎi rén. wǔ fāng gè yǒu fāng lǐng yī rén, yǐ dá lǜ wèi zhī, fāng zuǒ èr zhī. fāng yǒu shí jùn, jùn yǒu jiāng sān rén, yǐ dé lǜ wèi zhī. tǒng bīng yī qiān èr bǎi rén yǐ xià, qī bǎi rén yǐ shàng. chéng zhī nèi wài rén shù jí yú xiǎo chéng, xián fēn lì yān.
其国东极新罗,北接高句丽,西南俱限大海,处小海南,东西四百五十里,南 北九百余里。其都曰居拔城,亦曰固麻城。其外更有五方:中方曰古沙城,东方曰 得安城,南方曰久知下城,西方曰刀先城,北方曰熊津城。王姓余氏,号“于罗瑕”, 百姓呼为“鞬吉支”,夏言并王也。王妻号“于陆”,夏言妃也。官有十六品:左 平五人,一品;达率三十人,二品;恩率,三品;德率,四品;杅率,五品;奈率, 六品。已上冠饰银华。将德,七品,紫带。施德,八品,皁带。固德,九品,赤带。 季德,十品,青带。对德,十一品;文督,十二品,皆黄带。武督,十三品;佐军, 十四品;振武,十五品;克虞,十六品,皆白带。自恩率以下,官无常员。各有部 司,分掌众务。内官有前内部、谷内部、内掠部、外掠部、马部、刀部、功德部、 药部、木部、法陪、后宫部。外官有司军部、司徒部、司空部、司寇部、点口部、 客部、外舍部、绸部、日官部、市部,长吏三年一交代。都下有万家,分为五部, 曰上部、前部、中部、下部、后部,部有五巷,士庶居焉。部统兵五百人。五方各 有方领一人,以达率为之,方佐贰之。方有十郡,郡有将三人,以德率为之。统兵 一千二百人以下,七百人以上。城之内外人庶及余小城,咸分隶焉。
qí rén zá yǒu xīn luó gāo lí wō děng, yì yǒu zhōng guó rén. qí yǐn shí yī fú, yǔ gāo lí lüè tóng. ruò cháo bài jì sì, qí guān liǎng xiāng jiā chì, róng shì zé bù. bài yè zhī lǐ, yǐ liǎng shǒu jù dì wèi lǐ. fù rén bù jiā fěn dài, nǚ biàn fā chuí hòu, yǐ chū jià, zé fēn wéi liǎng dào, pán yú tóu shàng. zhǔ shì páo ér xiù wēi dà. bīng yǒu gōng jiàn dāo shuò. sú zhòng qí shè, jiān ài fén shǐ, ér xiù yì zhě pō jiě zhǔ wén, néng lì shì. yòu zhī yī yào shī guī, yǔ xiāng shù yīn yáng wǔ xíng fǎ. yǒu sēng ní, duō sì tǎ, ér wú dào shì. yǒu gǔ jiǎo kōng hóu zhēng yú chí dí zhī lè, tóu hú chū pú nòng zhū wò shuò děng zá xì. yóu shàng yì qí. xíng sòng yuán jiā lì, yǐ jiàn yín yuè wèi suì shǒu. fù shuì yǐ bù juàn sī má jí mǐ děng, liàng suì fēng jiǎn, chà děng shū zhī. qí xíng fá, fǎn pàn tuì jūn jí shā rén zhě, zhǎn dào zhě, liú, qí zāng liǎng bèi zhēng zhī fù fàn jiān, mò rù fū jiā wèi bì. hūn qǔ zhī lǐ, lüè tóng huá sú. fù mǔ jí fū sǐ zhě, sān nián jū fú, yú qīn zé zàng qì chú zhī. tǔ tián shī, qì hòu wēn nuǎn, rén jiē shān jū. yǒu jù lì, qí wǔ gǔ zá guǒ cài shū jí jiǔ lǐ yáo zhuàn zhī shǔ, duō tóng yú nèi dì. wéi wú tuó luó lǘ yáng é yā děng. guó zhōng dà xìng yǒu bā zú, shā shì yàn shì shì jiě shì zhēn shì guó shì mù shì miáo shì. qí wáng měi yǐ sì zhòng yuè jì tiān jí wǔ dì zhī shén. lì qí shǐ zǔ chóu tái zhī miào yú guó chéng, suì sì cí zhī. guó xī nán, rén dǎo jū zhě shí wǔ suǒ, jiē yǒu chéng yì.
其人杂有新罗、高丽、倭等,亦有中国人。其饮食衣服,与高丽略同。若朝拜 祭祀,其冠两厢加翅,戎事则不。拜谒之礼,以两手据地为礼。妇人不加粉黛,女 辫发垂后,已出嫁,则分为两道,盘于头上。主似袍而袖微大。兵有弓箭刀槊。俗 重骑射,兼爱坟史,而秀异者颇解属文,能吏事。又知医药、蓍龟,与相术、阴阳 五行法。有僧尼,多寺塔,而无道士。有鼓角、箜篌、筝竽、篪笛之乐,投壶、樗 蒲、弄珠、握槊等杂戏。尤尚奕棋。行宋《元嘉历》,以建寅月为岁首。赋税以布、 绢、丝、麻及米等,量岁丰俭,差等输之。其刑罚,反叛、退军及杀人者,斩;盗 者,流,其赃两倍征之;妇犯奸,没入夫家为婢。婚娶之礼,略同华俗。父母及夫 死者,三年居服,余亲则葬讫除之。土田湿,气候温暖,人皆山居。有巨栗,其五 谷、杂果、菜蔬及酒醴肴馔之属,多同于内地。唯无驼、骡、驴、羊、鹅、鸭等。 国中大姓有八族,沙氏、燕氏、氏、解氏、真氏、国氏、木氏、苗氏。其王每以 四仲月祭天及五帝之神。立其始祖仇台之庙于国城,岁四祠之。国西南,人岛居者 十五所,皆有城邑。
wèi yán xìng èr nián, qí wáng yú qìng shǐ qiǎn qí guàn jūn jiāng jūn fù mǎ dū wèi fú sī hóu zhǎng shǐ yú lǐ lóng xiāng jiāng jūn dài fāng tài shǒu sī mǎ zhāng mào děng shàng biǎo zì tōng, yún:" chén yǔ gāo lí, yuán chū fū yú, xiān shì zhī shí, dǔ chóng jiù kuǎn. qí zǔ zhāo, qīng fèi lín hǎo, líng jiàn chén jìng. chén zǔ xū, zhěng lǚ diàn mài, xiāo zhǎn zhāo shǒu. zì ěr yǐ lái, mò gǎn nán gù. zì féng shì shù zhōng, yú jìn bēn cuàn, chǒu lèi jiàn shèng, suì jiàn líng bī, gòu yuàn lián huò, sān shí yú zài. ruò tiān cí qū jīn, yuǎn jí wú wài, sù qiǎn yī jiāng, lái jiù chén guó. dāng fèng sòng bǐ nǚ, zhí sǎo hòu gōng, bìng qiǎn zǐ dì, shōu yǔ wài jiù, chǐ rǎng pǐ fū, bù gǎn zì yǒu. qù gēng chén nián hòu, chén xī jiè hǎi zhōng, jiàn shī shí yú, bìng dé yī qì ān lēi. kàn zhī, fēi gāo lí zhī wù. hòu wén nǎi shì wáng rén lái jiàng chén guó, cháng shé gé lù, yǐ zǔ yú hǎi. jīn shàng suǒ de ān yī, yǐ wéi shí jiǎo."
魏延兴二年,其王余庆始遣其冠军将军驸马都尉弗斯侯、长史余礼、龙骧将军、 带方太守司马张茂等上表自通,云:“臣与高丽,源出夫余,先世之时,笃崇旧款。 其祖钊,轻废邻好,陵践臣境。臣祖须,整旅电迈,枭斩钊首。自尔以来,莫敢南 顾。自冯氏数终,余烬奔窜,丑类渐盛,遂见陵逼,构怨连祸,三十余载。若天慈 曲矜,远及无外,速遣一将,来救臣国。当奉送鄙女,执扫后宫,并遣子弟,收圉 外厩,尺壤疋夫,不敢自有。去庚辰年后,臣西界海中,见尸十余,并得衣器鞍勒。 看之,非高丽之物。后闻乃是王人来降臣国,长蛇隔路,以阻于海。今上所得鞍一, 以为实矫。”
xiàn wén yǐ qí pì yuǎn, mào xiǎn rù xiàn, lǐ yù yōu hòu, qiǎn shǐ zhě shào ān yǔ qí shǐ jù hái. zhào yuē:" dé biǎo wén zhī wú yàng. qīng yǔ gāo lí bù mù, zhì bèi líng fàn, gǒu néng shùn yì, shǒu zhī yǐ rén, yì hé yōu yú kòu chóu yě. qián suǒ qiǎn shǐ, fú hǎi yǐ fǔ huāng wài zhī guó, cóng lái jī nián, wǎng ér bù fǎn, cún wáng dá fǒu, wèi néng shěn xī. qīng suǒ sòng ān, bǐ xiào jiù chéng, fēi zhōng guó zhī wù. bù kě yǐ yí sì zhī shì, yǐ shēng bì rán zhī guò. jīng lüè quán yào, yǐ jù bié zhǐ." yòu zhào yuē:" gāo lí chēng fān xiān cháo, gòng zhí rì jiǔ, yú bǐ suī yǒu zì xī zhī xìn, yú guó wèi yǒu fàn lìng zhī qiān. qīng shǐ mìng shǐ tōng, biàn qiú zhì fá, xún tǎo shì huì, lǐ yì wèi zhōu. suǒ xiàn jǐn bù hǎi wù, suī bù xī dá, míng qīng zhì xīn. jīn cì zá wù rú bié." yòu zhào liǎn hù sòng ān děng. zhì gāo lí, liǎn chēng xī yǔ yú qìng yǒu chóu, bù lìng dōng guò. ān děng yú shì jiē hái, nǎi xià zhào qiè zé zhī. wǔ nián, shǐ ān děng cóng dōng lái fú hǎi, cì yú qìng xǐ shū, bāo qí chéng jié. ān děng zhì hǎi bīn, yù fēng piāo dàng, jìng bù dá ér hái.
献文以其僻远,冒险入献,礼遇优厚,遣使者邵安与其使俱还。诏曰:“得表 闻之无恙。卿与高丽不睦,至被陵犯,苟能顺义,守之以仁,亦何忧于寇雠也。前 所遣使,浮海以抚荒外之国,从来积年,往而不反,存亡达否,未能审悉。卿所送 鞍,比校旧乘,非中国之物。不可以疑似之事,以生必然之过。经略权要,已具别 旨。”又诏曰:“高丽称籓先朝,供职日久,于彼虽有自昔之衅,于国未有犯令之 愆。卿使命始通,便求致伐,寻讨事会,理亦未周。所献锦布海物,虽不悉达,明 卿至心。今赐杂物如别。”又诏琏护送安等。至高丽,琏称昔与余庆有雠,不令东 过。安等于是皆还,乃下诏切责之。五年,使安等从东莱浮海,赐余庆玺书,褒其 诚节。安等至海滨,遇风飘荡,竟不达而还。
zì jìn sòng qí liáng jù jiāng zuǒ, yì qiǎn shǐ chēng fān, jiān shòu bài fēng. yì yǔ wèi bù jué.
自晋、宋、齐、梁据江左,亦遣使称籓,兼受拜封。亦与魏不绝。
jí qí shòu dōng wèi chán, qí wáng lóng yì tōng shǐ yān. yān sǐ, zi yú chāng yì tōng shǐ mìng yú qí. wǔ píng yuán nián, qí hòu zhǔ yǐ yú chāng wèi shǐ chí jié shì zhōng chē qí dà jiàng jūn, dài fāng jùn gōng bǎi jì wáng rú gù. èr nián, yòu rén yú chāng wèi chí jié dū du dōng qīng zhōu zhū jūn shì dōng qīng zhōu cì shǐ.
及齐受东魏禅,其王隆亦通使焉。淹死,子余昌亦通使命于齐。武平元年,齐 后主以余昌为使持节、侍中、车骑大将军,带方郡公、百济王如故。二年,又人余 昌为持节、都督东青州诸军事、东青州刺史。
zhōu jiàn dé liù nián, qí miè, yú chāng shǐ qiǎn shǐ tōng zhōu. xuān zhèng yuán nián, yòu qiǎn shǐ wèi xiàn.
周建德六年,齐灭,余昌始遣使通周。宣政元年,又遣使为献。
suí kāi huáng chū, yú chāng yòu qiǎn shǐ gòng fāng wù, bài shàng kāi fǔ dài fāng jùn gōng bǎi jì wáng. píng chén zhī suì, zhàn chuán piào zhì hǎi dōng dān móu luó guó. qí chuán dé hái, jīng yú bǎi jì, chāng zī sòng zhī shén hòu, bìng qiǎn shǐ fèng biǎo hè píng chén. wén dì shàn zhī, xià zhào yuē:" bǐ guó xuán gé, lái wǎng zhì nán, zì jīn yǐ hòu, bù xū nián bié rù gòng." shǐ zhě wǔ dǎo ér qù. shí bā nián, yú chāng shǐ qí zhǎng shǐ wáng biàn nà lái xiàn fāng wù. shǔ xìng liáo dōng zhī yì, qiǎn fèng biǎo, qǐng wèi jūn dǎo. dì xià zhào, hòu qí shǐ ér qiǎn zhī. gāo lí pō zhī qí shì, bīng qīn qí jìng. yú chāng sǐ, zi yú zhāng lì. dà yè sān nián, yú zhāng qiǎn shǐ yàn wén jìn cháo gòng. qí nián, yòu qiǎn shǐ wáng xiào lín rù xiàn, qǐng tǎo gāo lí. yáng dì xǔ zhī, mìng chān gāo lí dòng jìng. rán yú zhāng nèi yǔ gāo lí tōng hé, xié zhà yǐ kuī zhōng guó. qī nián, dì qīn zhēng gāo lí, yú zhāng shǐ qí chén guó zhì móu lái qǐng jūn qī. dì dà yuè, hòu jiā shǎng cì, qiǎn shàng shū qǐ bù láng xí lǜ yì bǎi jì, yǔ xiāng zhī. míng nián, liù jūn dù liáo, yú zhāng yì yán bīng yú jìng, shēng yán zhù jūn, shí chí liǎng duān. xún yǔ xīn luó yǒu xì, měi xiāng zhàn zhēng. shí nián, fù qiǎn shǐ cháo gòng. hòu tiān xià luàn, shǐ mìng suì jué.
隋开皇初,余昌又遣使贡方物,拜上开府、带方郡公、百济王。平陈之岁,战 船漂至海东耽牟罗国。其船得还,经于百济,昌资送之甚厚,并遣使奉表贺平陈。 文帝善之,下诏曰:“彼国悬隔,来往至难,自今以后,不须年别入贡。”使者舞 蹈而去。十八年,余昌使其长史王辩那来献方物。属兴辽东之役,遣奉表,请为军 导。帝下诏,厚其使而遣之。高丽颇知其事,兵侵其境。余昌死,子余璋立。大业 三年,余璋遣使燕文进朝贡。其年,又遣使王孝邻入献,请讨高丽。炀帝许之,命 觇高丽动静。然余璋内与高丽通和,挟诈以窥中国。七年,帝亲征高丽,余璋使其 臣国智牟来请军期。帝大悦,厚加赏赐,遣尚书起部郎席律诣百济,与相知。明年, 六军度辽,余璋亦严兵于境,声言助军,实持两端。寻与新罗有隙,每相战争。十 年,复遣使朝贡。后天下乱,使命遂绝。
qí nán, hǎi xíng sān yuè yǒu dān móu luó guó, nán běi qiān yú lǐ, dōng xī shù bǎi lǐ, tǔ duō zhāng lù, fù yōng yú bǎi jì. xī xíng sān rì, zhì mò guó qiān yú lǐ yún.
其南,海行三月有耽牟罗国,南北千余里,东西数百里,土多麞鹿,附庸于百 济。西行三日,至貊国千余里云。
xīn luó zhě, qí xiān běn chén hán zhǒng yě. dì zài gāo lí dōng nán, jū hàn shí lè làng dì. chén hán yì yuē qín hán. xiāng chuán yán qín shì wáng rén bì yì lái shì, mǎ hán gē qí dōng jiè jū zhī, yǐ qín rén, gù míng zhī yuē qín hán. qí yán yǔ míng wù, yǒu shì zhōng guó rén, míng guó wèi bāng, gōng wèi hú, zéi wèi kòu, xíng jiǔ wèi xíng shāng, xiāng hū jiē wèi tú, bù yǔ mǎ hán tóng. yòu chén hán wáng cháng yòng mǎ hán rén zuò zhī, shì shì xiàng chuán, chén hán bù dé zì lì wáng, míng qí liú yí zhī rén gù yě. héng wèi mǎ hán suǒ zhì. chén hán zhī shǐ, yǒu liù guó, shāo fēn wéi shí èr, xīn luó zé qí yī yě. huò chēng wèi jiāng wú qiū jiǎn tǎo gāo lì pò zhī, bēn wò jǔ, qí hòu fù guī gù guó, yǒu liú zhě, suì wèi xīn luó, yì yuē sī lú. qí rén zá yǒu huá xià gāo lí bǎi jì zhī shǔ, jiān yǒu wò jǔ bù nài hán miè zhī dì. qí wáng běn bǎi jì rén, zì hǎi táo rù xīn luó, suì wáng qí guó. chū fù yōng yú bǎi jì, bǎi jì zhēng gāo lí, bù kān róng yì, hòu xiāng shuài guī zhī, suì zhì qiáng shèng. yīn xí bǎi jì, fù yōng yú jiā luó guó yān. chuán shì sān shí, zhì zhēn píng. yǐ suí kāi huáng shí sì nián, qiǎn shǐ gòng fāng wù. wén dì bài zhēn píng shàng kāi fǔ lè làng jùn gōng xīn luó wáng.
新罗者,其先本辰韩种也。地在高丽东南,居汉时乐浪地。辰韩亦曰秦韩。相 传言秦世亡人避役来适,马韩割其东界居之,以秦人,故名之曰秦韩。其言语名物, 有似中国人,名国为邦,弓为弧,贼为寇,行酒为行觞,相呼皆为徒,不与马韩同。 又辰韩王常用马韩人作之,世世相传,辰韩不得自立王,明其流移之人故也。恆为 马韩所制。辰韩之始,有六国,稍分为十二,新罗则其一也。或称魏将毋丘俭讨高 丽破之,奔沃沮,其后复归故国,有留者,遂为新罗,亦曰斯卢。其人杂有华夏、 高丽、百济之属,兼有沃沮、不耐、韩、灭之地。其王本百济人,自海逃入新罗, 遂王其国。初附庸于百济,百济征高丽,不堪戎役,后相率归之,遂致强盛。因袭 百济,附庸于迦罗国焉。传世三十,至真平。以隋开皇十四年,遣使贡方物。文帝 拜真平上开府、乐浪郡公、新罗王。
qí guān yǒu shí qī děng: yī yuē yī fá gàn, guì rú xiàng guó, cì yī chǐ gàn, cì yíng gàn, cì pò mí gàn, cì dà ā chǐ gàn, cì ā chǐ gàn, cì yǐ jí gàn, cì shā duō gàn, cì jí fú gàn, cì dà nài mó gàn, cì nài mó, cì dà shě, cì xiǎo shè, cì jí shì, cì dà wū, cì xiǎo wū, cì zào wèi. wài yǒu jùn xiàn. qí wén zì jiǎ bīng, tóng yú zhōng guó. xuǎn rén zhuàng jiàn zhě xī rù jūn, fēng shù luó jù tún yíng bù wǔ. fēng sú xíng zhèng yī fú lüè yǔ gāo lí bǎi jì tóng. měi yuè dàn xiāng hè, wáng shè yàn huì, bān lài qún guān. qí rì, bài rì yuè shén zhǔ. bā yuè shí wǔ rì shè lè, lìng guān rén shè, shǎng yǐ mǎ bù. qí yǒu dà shì, zé jù guān xiáng yì dìng zhī. fú sè shàng huà sù, fù rén biàn fā rào jǐng, yǐ zá cǎi jí zhū wèi shì. hūn jià lǐ wéi jiǔ shí ér yǐ, qīng zhòng suí pín fù. xīn fù zhī xī, nǚ xiān bài jiù gū, cì jí bài dà xiōng fū. sǐ yǒu guān liǎn, zàng sòng qǐ fén líng. wáng jí fù mǔ qī zǐ sàng, jū fú yī nián. tián shén liáng wò, shuǐ lù jiān zhǒng. qí wǔ gǔ guǒ cài niǎo shòu wù chǎn, lüè yǔ huá tóng.
其官有十七等:一曰伊罚干,贵如相国,次伊尺干,次迎干,次破弥干,次大 阿尺干,次阿尺干,次乙吉干,次沙咄干,次及伏干,次大奈摩干,次奈摩,次大 舍,次小舍,次吉士,次大乌,次小乌,次造位。外有郡县。其文字、甲兵,同于 中国。选人壮健者悉入军,烽、戍、逻俱屯营部伍。风俗、刑政、衣服略与高丽、 百济同。每月旦相贺,王设宴会,班赉群官。其日,拜日月神主。八月十五日设乐, 令官人射,赏以马、布。其有大事,则聚官详议定之。服色尚画素,妇人辫发绕颈, 以杂彩及珠为饰。婚嫁礼唯酒食而已,轻重随贫富。新妇之夕,女先拜舅姑,次即 拜大兄、夫。死有棺敛,葬送起坟陵。王及父母妻子丧,居服一年。田甚良沃,水 陆兼种。其五谷、果菜、鸟兽、物产,略与华同。
dà yè yǐ lái, suì qiǎn cháo gòng. xīn luó dì duō shān xiǎn, suī yǔ bǎi jì gòu xì, bǎi jì yì bù néng tú zhī yě.
大业以来,岁遣朝贡。新罗地多山险,虽与百济构隙,百济亦不能图之也。
wù jí guó zài gāo gōu lí běi, yī yuē mò hé. yì luò gè zì yǒu zhǎng, bù xiāng zǒng yī. qí rén jìn hàn, yú dōng yí zuì qiáng, yán yǔ dú yì. cháng qīng dòu mò lóu děng guó, zhū guó yì huàn zhī. qù luò yáng wǔ qiān lǐ. zì hé lóng běi èr bǎi yú lǐ yǒu shàn yù shān, shān běi xíng shí sān rì zhì qí lí shān, yòu běi xíng qī rì zhì luò huán shuǐ, shuǐ guǎng lǐ yú, yòu běi xíng shí wǔ rì zhì tài yuè lǔ shuǐ, yòu dōng běi xíng shí bā rì dào qí guó. guó yǒu dà shuǐ, kuò sān lǐ yú, míng sù mò shuǐ. qí bù lèi fán yǒu qī zhǒng: qí yī hào sù mò bù, yǔ gāo lí jiē, shèng bīng shù qiān, duō xiāo wǔ, měi kòu gāo lí qí èr bó duō bù, zài sù mò běi, shèng bīng qī qiān qí sān ān chē gǔ bù, zài bó duō dōng běi qí sì fú niè bù, zài bó duō dōng qí wǔ hào shì bù, zài fú niè dōng qí liù hēi shuǐ bù, zài ān chē gǔ xī běi, qí qī bái shān bù, zài sù mò dōng nán. shèng bīng bìng bù guò sān qiān, ér hēi shuǐ bù yóu wéi jìn jiàn. zì fú niè yǐ dōng, shǐ jiē shí zú, jí gǔ sù shèn shì yě. dōng yí zhōng wèi qiáng guó. suǒ jū duō yī shān shuǐ. qú shuài yuē dà mò fú mán duō. guó nán yǒu cóng tài shān zhě, huá yán tài huáng, sú shén jìng wèi zhī, rén bù dé shān shàng sōu wū, xíng jīng shān zhě, yǐ wù shèng qù. shàng yǒu xióng pí bào láng, jiē bù hài rén, rén yì bù gǎn shā. dì bēi shī, zhù tǔ rú dī, záo xué yǐ jū, kāi kǒu xiàng shàng, yǐ tī chū rù. qí guó wú niú, yǒu mǎ, chē zé bù tuī, xiāng yǔ ǒu gēng. tǔ duō sù mài jì, cài zé yǒu kuí. shuǐ qì jiǎn, shēng yán yú mù pí zhī shàng, yì yǒu yán chí. qí chù duō liè, wú yáng. jué mǐ wèi jiǔ, yǐn zhī yì zuì. hūn jià, fù rén fú bù qún, nán zǐ yī zhū pí qiú, tóu chā wǔ bào wěi. sú yǐ nì xǐ shǒu miàn, yú zhū yí zuì wéi bù jié. chū hūn zhī xī, nán jiù nǚ jiā, zhí nǚ rǔ ér bà. dù, qí qī wài yín, rén yǒu gào qí fū, fū zhé shā qī ér hòu huǐ, bì shā gào zhě. yóu shì jiān yín shì zhōng bù fā. rén jiē shàn shè. yǐ shè liè wèi yè. jiǎo gōng zhǎng sān chǐ, jiàn zhǎng chǐ èr cùn, cháng yǐ qī bā yuè zào dú yào, fù shǐ yǐ shè qín shòu, zhōng zhě lì sǐ. zhǔ dú yào qì yì néng shā rén. qí fù mǔ chūn xià sǐ, lì mái zhī, zhǒng shàng zuò wū, lìng bù yǔ shī ruò qiū dōng sǐ, yǐ qí shī bǔ diāo, diāo shí qí ròu, duō de zhī.
勿吉国在高句丽北,一曰靺鞨。邑落各自有长,不相总一。其人劲悍,于东夷 最强,言语独异。常轻豆莫娄等国,诸国亦患之。去洛阳五千里。自和龙北二百余 里有善玉山,山北行十三日至祁黎山,又北行七日至洛环水,水广里余,又北行十 五日至太岳鲁水,又东北行十八日到其国。国有大水,阔三里余,名速末水。其部 类凡有七种:其一号粟末部,与高丽接,胜兵数千,多骁武,每寇高丽;其二伯咄 部,在粟末北,胜兵七千;其三安车骨部,在伯咄东北;其四拂涅部,在伯咄东; 其五号室部,在拂涅东;其六黑水部,在安车骨西北,其七白山部,在粟末东南。 胜兵并不过三千,而黑水部尤为劲健。自拂涅以东,矢皆石镞,即古肃慎氏也。东 夷中为强国。所居多依山水。渠帅曰大莫弗瞒咄。国南有从太山者,华言太皇,俗 甚敬畏之,人不得山上溲污,行经山者,以物盛去。上有熊罴豹狼,皆不害人,人 亦不敢杀。地卑湿,筑土如堤,凿穴以居,开口向上,以梯出入。其国无牛,有马, 车则步推,相与偶耕。土多粟、麦、穄,菜则有葵。水气碱,生盐于木皮之上,亦 有盐池。其畜多猎,无羊。嚼米为酒,饮之亦醉。婚嫁,妇人服布裙,男子衣猪皮 裘,头插武豹尾。俗以溺洗手面,于诸夷最为不洁。初婚之夕,男就女家,执女乳 而罢。妒,其妻外淫,人有告其夫,夫辄杀妻而后悔,必杀告者。由是奸淫事终不 发。人皆善射。以射猎为业。角弓长三尺,箭长尺二寸,常以七八月造毒药,傅矢 以射禽兽,中者立死。煮毒药气亦能杀人。其父母春夏死,立埋之,冢上作屋,令 不雨湿;若秋冬死,以其尸捕貂,貂食其肉,多得之。
yán xìng zhōng, qiǎn yǐ lì zhī cháo xiàn. tài hé chū, yòu gòng mǎ wǔ bǎi pǐ. yǐ lì zhī chēng: chū fā qí guó, chéng chuán sù nán hé xī shàng, zhì tài mǐ hé, shěn chuán yú shuǐ. nán chū lù xíng, dù luò gū shuǐ, cóng qì dān xī jiè dá hé lóng. zì yún qí guó xiān pò gāo gōu lí shí luò, mì gòng bǎi jì móu, cóng shuǐ dào bìng lì qǔ gāo lí, qiǎn yǐ lì zhī fèng shǐ dà guó, móu qí kě fǒu. zhào chì:" sān guó tóng shì fān fù, yí gòng hé shùn, wù xiāng qīn rǎo." yǐ lì zhī nǎi hái. cóng qí lái dào, qǔ de běn chuán, fàn dá qí guó. jiǔ nián, fù qiǎn shǐ hóu ní zhī cháo. míng nián, fù rù gòng. qí bàng yǒu dà mò lú guó fù zhōng guó mò duō huí guó kù lóu guó sù hé guó jù fú fú guó pǐ lí ěr guó bá dà hé guó yù yǔ líng guó kù fú zhēn guó lǔ lóu guó yǔ zhēn hóu guó, qián hòu gè qiǎn shǐ cháo xiàn. tài hé shí èr nián, wù jí fù qiǎn shǐ gòng hù shǐ fāng wù yú jīng shī. shí qī nián, yòu qiǎn shǐ rén pó fēi děng wǔ bǎi yú rén cháo gòng. jǐng míng sì nián, fù qiǎn shǐ hóu lì guī cháo gòng. zì cǐ qì yú zhèng guāng, gòng shǐ xiāng xún. ěr hòu zhōng guó fēn rǎo, pō huò bù zhì. xīng hé èr nián liù yuè, qiǎn shí wén yún děng gòng fāng wù. yǐ zhì yú qí, cháo gòng bù jué.
延兴中,遣乙力支朝献。太和初,又贡马五百匹。乙力支称:初发其国,乘船 溯难河西上,至太沵河,沈船于水。南出陆行,度洛孤水,从契丹西界达和龙。自 云其国先破高句丽十落,密共百济谋,从水道并力取高丽,遣乙力支奉使大国,谋 其可否。诏敕:“三国同是籓附,宜共和顺,勿相侵扰。”乙力支乃还。从其来道, 取得本船,泛达其国。九年,复遣使侯尼支朝。明年,复入贡。其傍有大莫卢国、 覆钟国、莫多回国、库娄国、素和国、具弗伏国、匹黎尔国、拔大何国、郁羽陵国、 库伏真国、鲁娄国、羽真侯国,前后各遣使朝献。太和十二年,勿吉复遣使贡楛矢、 方物于京师。十七年,又遣使人婆非等五百余人朝贡。景明四年,复遣使侯力归朝 贡。自此迄于正光,贡使相寻。尔后中国纷扰,颇或不至。兴和二年六月,遣石文 云等贡方物。以至于齐,朝贡不绝。
suí kāi huáng chū, xiāng shuài qiǎn shǐ gòng xiàn. wén dì zhào qí shǐ yuē:" zhèn wén bǐ tǔ rén yǒng, jīn lái shí fù zhèn huái. shì ěr děng rú zi, ěr yí jìng zhèn rú fù." duì yuē:" chén děng pì chǔ yī fāng, wén nèi guó yǒu shèng rén, gù lái zhāo bài. jì qīn fèng shèng yán, yuàn zhǎng wèi nú pú." qí guó xī běi yǔ qì dān jiē, měi xiāng jié lüè, hòu yīn qí shǐ lái, wén dì jiè zhī, shǐ wù xiāng gōng jī. shǐ zhě xiè zuì. wén dì yīn hòu láo zhī, lìng yàn yǐn yú qián, shǐ zhě yǔ qí tú jiē qǐ wǔ, qū zhé duō zhàn dòu róng. shàng gù wèi shì chén yuē:" tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù, cháng zuò yòng bīng yì." rán qí guó yǔ suí xuán gé, wéi sù mò bái shān wèi jìn. yáng dì chū, yǔ gāo lí zhàn, pín bài qí zhòng. qú shuài tū dì jī lǜ qí bù jiàng, bài yòu guāng lù dài fū, jū zhī liǔ chéng. yǔ biān rén lái wǎng, yuè zhōng guó fēng sú, qǐng bèi guàn dài, dì jiā zhī, cì yǐ jǐn qǐ ér bāo chǒng zhī. jí liáo dōng zhī yì, tū dì jī lǜ qí tú yǐ cóng, měi yǒu zhàn gōng, shǎng cì shén hòu. shí sān nián, cóng xìng jiāng dū, xún fàng hái liǔ chéng. lǐ mì qiǎn bīng yāo zhī, jǐn ér dé miǎn. zhì gāo yáng, méi yú wáng xū bá. wèi jǐ, dùn guī luó yì.
隋开皇初,相率遣使贡献。文帝诏其使曰:“朕闻彼土人勇,今来实副朕怀。 视尔等如子,尔宜敬朕如父。”对曰:“臣等僻处一方,闻内国有圣人,故来朝拜。 既亲奉圣颜,愿长为奴仆。”其国西北与契丹接,每相劫掠,后因其使来,文帝诫 之,使勿相攻击。使者谢罪。文帝因厚劳之,令宴饮于前,使者与其徒皆起舞,曲 折多战斗容。上顾谓侍臣曰:“天地间乃有此物,常作用兵意。”然其国与隋悬隔, 唯粟末、白山为近。炀帝初,与高丽战,频败其众。渠帅突地稽率其部降,拜右光 禄大夫,居之柳城。与边人来往,悦中国风俗,请被冠带,帝嘉之,赐以锦绮而褒 宠之。及辽东之役,突地稽率其徒以从,每有战功,赏赐甚厚。十三年,从幸江都, 寻放还柳城。李密遣兵邀之,仅而得免。至高阳,没于王须拔。未几,遁归罗艺。
xī, běn yuē kù mò xī, qí xiān dōng bù hú yǔ wén zhī bié zhǒng yě. chū wèi mù róng huǎng suǒ pò, yí luò zhě cuàn nì sōng mò zhī jiān. sú shén bù jié jìng, ér shàn shè liè, hǎo wèi kòu chāo. dēng guó sān nián, dào wǔ qīn zì chū tǎo, zhì ruò shuǐ nán dà pò zhī, huò qí mǎ niú yáng shǐ shí yú wàn. dì yuē:" cǐ qún dí zhū zhǒng, bù shí dé yì, shǔ qiè gǒu dào, hé zú wéi huàn? jīn zhōng zhōu dà luàn, wú xiān píng zhī, rán hòu zhāng qí wēi huái, zé wú suǒ bù fú yǐ." jì ér chē jià nán qiān, shí shù nián jiān, zhū zhǒng yǔ kù mò xī yì jiē zī shèng. jí kāi liáo hǎi, zhì shù hé lóng, zhū yí zhèn jù, gè xiàn fāng wù. wén chéng xiàn wén zhī shì, kù mò xī suì zhì míng mǎ wén pí. xiào wén chū, qiǎn shǐ cháo gòng. tài hé sì nián, zhé rù sāi nèi, cí yǐ wèi dì dòu gàn chāo lüè, zhào shū qiè zé zhī. èr shí èr nián, rù kòu ān zhōu, shí yíng yàn yōu sān zhōu bīng shù qiān rén jī zǒu zhī. hòu fù kuǎn fù, měi qiú rù sāi jiāo yì. xuān wǔ zhào yuē:" kù mò xī qù tài hé èr shí yī nián yǐ qián, yǔ ān yíng èr zhōu biān rén shēn jū, jiāo yì wǎng lái, bìng wú qī èr. zhì èr shí èr nián pàn nì yǐ lái, suì ěr yuǎn cuàn. jīn suī kuǎn fù, yóu zài sāi biǎo, měi qǐng rù sāi, yǔ bǎi xìng jiāo yì. ruò yì ér bù xǔ, guāi qí guī xiàng zhī xīn xìn ér bù lǜ, huò yǒu wàn yī zhī jīng. jiāo shì zhī rì, zhōu qiǎn shì jiān zhī." zì cǐ yǐ hòu, suì cháng cháo xiàn, zhì wǔ dìng yǐ lái bù jué. qí shòu wèi chán, suì shí lái zhāo.
奚,本曰库莫奚,其先东部胡宇文之别种也。初为慕容晃所破,遗落者窜匿松 漠之间。俗甚不洁净,而善射猎,好为寇抄。登国三年,道武亲自出讨,至弱水南 大破之,获其马、牛、羊、豕十余万。帝曰:“此群狄诸种,不识德义,鼠窃狗盗, 何足为患?今中州大乱,吾先平之,然后张其威怀,则无所不服矣。”既而车驾南 迁,十数年间,诸种与库莫奚亦皆滋盛。及开辽海,置戍和龙,诸夷震惧,各献方 物。文成、献文之世,库莫奚岁致名马、文皮。孝文初,遣使朝贡。太和四年,辄 入塞内,辞以畏地豆干抄掠,诏书切责之。二十二年,入寇安州,时营、燕、幽三 州兵数千人击走之。后复款附,每求入塞交易。宣武诏曰:“库莫奚去太和二十一 年以前,与安、营二州边人参居,交易往来,并无欺贰。至二十二年叛逆以来,遂 尔远窜。今虽款附,犹在塞表,每请入塞,与百姓交易。若抑而不许,乖其归向之 心;信而不虑,或有万一之惊。交市之日,州遣士监之。”自此已后,岁常朝献, 至武定已来不绝。齐受魏禅,岁时来朝。
qí hòu zhǒng lèi jiàn duō, fēn wéi wǔ bù: yī yuē rǔ gē zhǔ, èr yuē mò hè fú, sān yuē qì gè, sì yuē mù kūn, wǔ yuē shì dé. měi bù qí jīn yī rén wéi qí shuài. suí zhú shuǐ cǎo, pō tóng tū jué. yǒu ā huì shì, wǔ bù zhōng zuì shèng, zhū bù jiē guī zhī. měi yǔ qì dān xiāng gōng jī, lǔ huò cái chù, yīn qiǎn shǐ gòng fāng wù.
其后种类渐多,分为五部:一曰辱纥主,二曰莫贺弗,三曰契个,四曰木昆, 五曰室得。每部俟斤一人为其帅。随逐水草,颇同突厥。有阿会氏,五部中最盛, 诸部皆归之。每与契丹相攻击,虏获财畜,因遣使贡方物。
qì dān guó, zài kù mò xī dōng, yǔ kù mò xī yì zhǒng tóng lèi. bìng wèi mù róng huǎng suǒ pò, jù cuàn yú sōng mò zhī jiān. dēng guó zhōng, wèi dà pò zhī, suì táo bèng, yǔ kù mò xī fēn zhù. jīng shù shí nián, shāo zī màn, yǒu bù luò, yú hé lóng zhī běi shù bǎi lǐ wèi kòu dào. zhēn jūn yǐ lái, suì gòng míng mǎ. xiàn wén shí, shǐ mò fú gē hé chén lái xiàn, dé bān xiǎng yú zhū guó zhī mò. guī ér xiāng wèi, yán guó jiā zhī měi, xīn jiē xīn mù, yú shì dōng běi qún dí wén zhī, mò bù sī fú. xī wàn dān bù hé dà hé bù fú fú yù bù yǔ líng bù rì lián bù pǐ jié bù lí bù tǔ liù gàn bù děng gè yǐ qí míng mǎ wén pí xiàn tiān fǔ. suì qiú wèi cháng, jiē dé jiāo shì yú hé lóng mì yún zhī jiān, gòng xiàn bù jué. tài hé sān nián, gāo gōu lí qiè yǔ rú rú móu, yù qǔ dì dòu gàn yǐ fēn zhī. qì dān jiù yuàn qí qīn yì, qí mò hè fú wù gàn lǜ qí bù luò, chē sān qiān shèng zhòng wàn yú kǒu, qū xǐ zá chù qiú nèi fù, zhǐ yú bái láng shuǐ dōng. zì cǐ suì cháng cháo gòng. hòu gào jī, xiào wén tīng qí rù guān shì dí. jí xuān wǔ xiào míng shí, héng qiǎn shǐ gòng fāng wù. xī píng zhōng, qì dān shǐ rén chū zhēn děng sān shí rén hái, líng tài hòu yǐ qí sú jià qǔ zhī jì yǐ qīng wèi shàng fú, rén gěi qīng liǎng pǐ, shǎng qí chéng kuǎn zhī xīn, yú yī jiù shì cháo gòng. jí qí shòu dōng wèi chán, cháng bù duàn jué.
契丹国,在库莫奚东,与库莫奚异种同类。并为慕容晃所破,俱窜于松漠之间。 登国中,魏大破之,遂逃迸,与库莫奚分住。经数十年,稍滋蔓,有部落,于和龙 之北数百里为寇盗。真君以来,岁贡名马。献文时,使莫弗纥何辰来献,得班飨于 诸国之末。归而相谓,言国家之美,心皆忻慕,于是东北群狄闻之,莫不思服。悉 万丹部、何大何部、伏弗郁部、羽陵部、日连部、匹洁部、黎部、吐六干部等各以 其名马、文皮献天府。遂求为常,皆得交市于和龙、密云之间,贡献不绝。太和三 年,高句丽窃与蠕蠕谋,欲取地豆干以分之。契丹旧怨其侵轶,其莫贺弗勿干率其 部落,车三千乘、众万余口,驱徙杂畜求内附,止于白狼水东。自此岁常朝贡。后 告饥,孝文听其入关市籴。及宣武、孝明时,恆遣使贡方物。熙平中,契丹使人初 真等三十人还,灵太后以其俗嫁娶之际以青为上服,人给青两匹,赏其诚款之 心,余依旧式朝贡。及齐受东魏禅,常不断绝。
tiān bǎo sì nián jiǔ yuè, qì dān fàn sāi, wén xuān dì qīn róng běi tǎo. zhì píng zhōu, suì xī qù zhǎng qiàn. zhào sī tú pān xiāng lè shuài jīng qí wǔ qiān, zì dōng dào qù qīng shān fù zhào ān dé wáng hán guǐ shuài jīng qí sì qiān dōng qù, duàn qì dān zǒu lù. dì qīn yú shān lǐng, fèn jī dà pò zhī, lǔ shí yú wàn kǒu zá chù shù shí wàn tóu. xiāng lè yòu yú qīng shān dà pò qì dān bié bù. suǒ lǔ shēng kǒu, jiē fēn zhì zhū zhōu. qí hòu fù wèi tū jué suǒ bī, yòu yǐ wàn jiā jì yú gāo lí.
天保四年九月,契丹犯塞,文宣帝亲戎北讨。至平州,遂西趣长堑。诏司徒潘 相乐帅精骑五千,自东道趣青山;复诏安德王韩轨帅精骑四千东趣,断契丹走路。 帝亲逾山岭,奋击大破之,虏十余万口、杂畜数十万头。相乐又于青山大破契丹别 部。所虏生口,皆分置诸州。其后复为突厥所逼,又以万家寄于高丽。
qí sú yǔ mò hé tóng, hǎo wèi kòu dào. fù mǔ sǐ ér bēi kū zhě, yǐ wéi bù zhuàng. dàn yǐ qí shī zhì yú shān shù zhī shàng, jīng sān nián hòu, nǎi shōu qí gǔ ér fén zhī. yīn zhuó jiǔ ér zhù yuē:" dōng yuè shí, xiàng yáng shí. ruò wǒ shè liè shí, shǐ wǒ duō de zhū lù." qí wú lǐ wán xiāo, yú zhū yí zuì shén.
其俗与靺鞨同,好为寇盗。父母死而悲哭者,以为不壮。但以其尸置于山树之 上,经三年后,乃收其骨而焚之。因酌酒而祝曰:“冬月时,向阳食。若我射猎时, 使我多得猪、鹿。”其无礼顽嚣,于诸夷最甚。
suí kāi huáng sì nián, lǜ mò hè fú lái yè. wǔ nián, xī qí zhòng kuǎn sāi, wén dì nà zhī, tīng jū qí gù dì. zé ràng zhī, qí guó qiǎn shǐ yì quē, dùn sǎng xiè zuì. qí hòu, qì dān bié bù chū fú děng bèi gāo lí, lǜ zhòng nèi fù. wén dì jiàn lái, lián zhī. shàng fāng yǔ tū jué hé hǎo, zhòng shī yuǎn rén zhī xīn, xī lìng gěi liáng huán běn bù, chì tū jué fǔ nà zhī. gù cí bù qù. bù luò jiàn zhòng, suì běi xǐ, zhú shuǐ cǎo, dāng liáo xī zhèng běi èr bǎi lǐ, yī tuō gē chén shuǐ ér jū, dōng xī gèn sān bǎi lǐ, fēn wéi shí bù. bīng duō zhě sān qiān, shǎo zhě qiān yú. zhú hán shǔ, suí shuǐ cǎo xù mù. yǒu zhēng fá, zé céng shuài xiāng yǔ yì zhī, xīng bīng dòng zhòng, hé rú fú qì. tū jué shā bō lüè kè hán qiǎn tǔ tún pān dié tǒng zhī, qì dān shā tǔ tún ér dùn. dà yè qī nián, qiǎn shǐ cháo, gòng fāng wù.
隋开皇四年,率莫贺弗来谒。五年,悉其众款塞,文帝纳之,听居其故地。责 让之,其国遣使诣阙,顿颡谢罪。其后,契丹别部出伏等背高丽,率众内附。文帝 见来,怜之。上方与突厥和好,重失远人之心,悉令给粮还本部,敕突厥抚纳之。 固辞不去。部落渐众,遂北徙,逐水草,当辽西正北二百里,依托纥臣水而居,东 西亘三百里,分为十部。兵多者三千,少者千余。逐寒暑,随水草畜牧。有征伐, 则曾帅相与议之,兴兵动众,合如符契。突厥沙钵略可汗遣吐屯潘垤统之,契丹杀 吐屯而遁。大业七年,遣使朝,贡方物。
shì wéi guó, zài wù jí běi qiān lǐ, qù luò yáng liù qiān lǐ." shì" huò wèi" shī", gài qì dān zhī lèi, qí nán zhě wèi qì dān, zài běi zhě hào wèi shī wéi. lù chū hé lóng qiān yú lǐ, rù qì dān guó, yòu běi xíng shí rì zhì chuài shuǐ, yòu běi xíng sān rì yǒu shàn shuǐ, yòu běi xíng sān rì yǒu dú le shān, qí shān gāo dà, zhōu huí sān bǎi lǐ. yòu běi xíng sān bǎi yú lǐ, yǒu dà shuǐ míng qū lì, yòu běi xíng sān rì zhì rèn shuǐ, yòu běi xíng wǔ rì dào qí guó. yǒu dà shuǐ cóng běi ér lái, guǎng sì lǐ yú, míng nài shuǐ. guó tǔ xià shī, yǔ yǔ kù mò xī qì dān dòu mò lóu guó tóng. pō yǒu sù mài jí jì. xià zé chéng jū, dōng zhú shuǐ cǎo, duō lüè diāo pí. zhàng fū suǒ fā, yòng jiǎo gōng, qí jiàn yóu zhǎng. nǚ fù shù fà zuò chā shǒu jì. qí guó shǎo qiè dào, dào yī zhēng sān shā rén zhě zé mǎ sān bǎi pǐ. nán nǚ xī yī bái lù pí rú kù. yǒu qū, niàng jiǔ. sú ài chì zhū, wèi fù rén shì, chuān guà yú jǐng, yǐ duō wèi guì. nǚ bù dé cǐ, nǎi zhì bù jià. fù mǔ sǐ, nán nǚ zhòng kū sān nián, shī zé zhì yú lín shù zhī shàng.
室韦国,在勿吉北千里,去洛阳六千里。“室”或为“失”,盖契丹之类,其 南者为契丹,在北者号为失韦。路出和龙千余里,入契丹国,又北行十日至啜水, 又北行三日有善水,又北行三日有犊了山,其山高大,周回三百里。又北行三百余 里,有大水名屈利,又北行三日至刃水,又北行五日到其国。有大水从北而来,广 四里余,名奈水。国土下湿,语与库莫奚、契丹、豆莫娄国同。颇有粟、麦及穄。 夏则城居,冬逐水草,多略貂皮。丈夫索发,用角弓,其箭尤长。女妇束发作叉手 髻。其国少窃盗,盗一征三;杀人者责马三百匹。男女悉衣白鹿皮襦袴。有曲,酿 酒。俗爱赤珠,为妇人饰,穿挂于颈,以多为贵。女不得此,乃至不嫁。父母死, 男女众哭三年,尸则置于林树之上。
wǔ dìng èr nián sì yuè, shǐ qiǎn shǐ zhāng wū dòu fá děng xiàn qí fāng wù. qì wǔ dìng mò, gòng shǐ xiāng xún. jí qí shòu dōng wèi chán, yì suì shí cháo pìn.
武定二年四月,始遣使张乌豆伐等献其方物。迄武定末,贡使相寻。及齐受东 魏禅,亦岁时朝聘。
qí hòu fēn wéi wǔ bù, bù xiāng zǒng yī, suǒ wèi nán shì wéi běi shì wéi bō shì wéi shēn mò dá shì wéi dà shì wéi, bìng wú jūn zhǎng. rén pín ruò, tū jué yǐ sān tǔ tún zǒng lǐng zhī.
其后分为五部,不相总一,所谓南室韦、北室韦、钵室韦、深末怛室韦、大室 韦,并无君长。人贫弱,突厥以三吐屯总领之。
nán shì wéi zài qì dān běi sān qiān lǐ, tǔ dì bēi shī, zhì xià zé yí xiàng běi. dài bó qiàn duì èr shān duō cǎo mù, ráo qín shòu, yòu duō wén ruì, rén jiē cháo jū, yǐ bì qí huàn. jiàn fēn wéi èr shí wǔ bù, měi bù yǒu yú mò fú mán duō, yóu qiú zhǎng yě. sǐ zé zǐ dì dài zhī, sì jué zé zé xián háo ér lì zhī. qí sú, zhàng fū jiē bèi fā, fù nǚ pán fā, yī fú yǔ qì dān tóng. chéng niú chē, yǐ qú chú wèi wū, rú tū jué zhān chē zhī zhuàng. dù shuǐ zé shù xīn wèi fá, huò yǒu yǐ pí wèi zhōu zhě. mǎ zé zhī cǎo wèi jiān, jié shéng wèi pèi. kuāng qǐn zé qū mù wèi shì, yǐ qú chú fù shàng, yí zé zài xíng. yǐ zhū pí wèi xí, biān mù wèi jí, fù nǚ jiē bào xī zuò. qì hòu duō hán, tián shōu shén báo. wú yáng, shǎo mǎ, duō zhū niú. yǔ mò hé tóng sú, hūn jià zhī fǎ, èr jiā xiāng xǔ jìng, zhé dào fù jiāng qù, rán hòu sòng niú mǎ wèi pìn, gèng jiāng fù guī jiā, dài yǒu yùn, nǎi xiāng xǔ suí hái shě. fù rén bù zài jià, yǐ wéi sǐ rén zhī qī, nán yǐ gòng jū. bù luò gòng wèi dà péng,, rén sǐ zé zhì qí shàng. jū sāng sān nián, nián wéi sì kū. qí guó wú tiě, qǔ gěi yú gāo lí. duō diāo.
南室韦在契丹北三千里,土地卑湿,至夏则移向北。贷勃、欠对二山多草木, 饶禽兽,又多蚊蚋,人皆巢居,以避其患。渐分为二十五部,每部有余莫弗瞒咄, 犹酋长也。死则子弟代之,嗣绝则择贤豪而立之。其俗,丈夫皆被发,妇女盘发, 衣服与契丹同。乘牛车,以蘧蒢为屋,如突厥氈车之状。度水则束薪为伐,或有 以皮为舟者。马则织草为鞯,结绳为辔。匡寝则屈木为室,以蘧蒢覆上,移则载行。 以猪皮为席,编木为藉,妇女皆抱膝坐。气候多寒,田收甚薄。无羊,少马,多猪、 牛。与靺鞨同俗,婚嫁之法,二家相许竟,辄盗妇将去,然后送牛马为聘,更将妇 归家,待有孕,乃相许随还舍。妇人不再嫁,以为死人之妻,难以共居。部落共为 大棚,,人死则置其上。居丧三年,年唯四哭。其国无铁,取给于高丽。多貂。
nán shì wéi běi xíng shí yī rì zhì běi shì wéi, fēn wéi jiǔ bù luò, rào tǔ gē shān ér jū. qí bù luò qú shuài hào qǐ yǐn mò hè duō. měi bù yǒu mò hé fú sān rén yǐ èr zhī. qì hòu zuì hán, xuě shēn méi mǎ. dōng zé rù shān jū tǔ xué, tǔ chù duō dòng sǐ. ráo zhāng lù, shè liè wèi wù, shí ròu yī pí, záo bīng méi shuǐ zhōng ér wǎng qǔ yú biē. dì duō jī xuě, jù xiàn kēng jǐng, qí mù ér xíng, rén dá jí zhǐ. jiē bǔ diāo wèi yè, guàn yǐ hú diāo, yī yǐ yú pí.
南室韦北行十一日至北室韦,分为九部落,绕吐纥山而居。其部落渠帅号乞引 莫贺咄。每部有莫何弗三人以贰之。气候最寒,雪深没马。冬则入山居土穴,土畜 多冻死。饶麞鹿,射猎为务,食肉衣皮,凿冰没水中而网取鱼鳖。地多积雪,惧陷 坑阱,骑木而行,亻答即止。皆捕貂为业,冠以狐貂,衣以鱼皮。
yòu běi xíng qiān lǐ zhì bō shì wéi, yī hú bù shān ér zhù, rén zhòng duō běi shì wéi, bù zhī wèi jǐ bù luò. yòng huà pí gài wū, qí yú tóng běi shì wéi.
又北行千里至钵室韦,依胡布山而住,人众多北室韦,不知为几部落。用桦皮 盖屋,其余同北室韦。
cóng bō shì wéi xī nán sì rì xíng, zhì shēn mò dá shì wéi, yīn shuǐ wèi hào yě. dōng yuè xué jū, yǐ bì tài yīn zhī qì.
从钵室韦西南四日行,至深末怛室韦,因水为号也。冬月穴居,以避太阴之气。
yòu xī běi shù qiān lǐ zhì dà shì wéi, jìng lù xiǎn zǔ, yán yǔ bù tōng. yóu duō diāo jí qīng shǔ.
又西北数千里至大室韦,径路险阻,言语不通。尤多貂及青鼠。
běi shì wéi shí qiǎn shǐ gòng xiàn, yú wú zhì zhě.
北室韦时遣使贡献,余无至者。
dòu mò lóu guó, zài wù jí běi qiān lǐ, jiù běi fū yú yě. zài shì wéi zhī dōng, dōng zhì yú hǎi, fāng èr qiān yú lǐ. qí rén tǔ zhù, yǒu jū shì cāng kù. duō shān líng guǎng zé, yú dōng yí zhī yù, zuì wéi píng chǎng. dì yí wǔ gǔ, bù shēng wǔ guǒ. qí rén zhǎng dà, xìng qiáng yǒng jǐn hòu, bù guān chāo. qí jūn zhǎng jiē liù chù míng guān, yì luò yǒu háo shuài. yǐn shí yì yòng zǔ dòu. yǒu má bù, yī zhì lèi gāo lí ér mào dà. qí guó dà rén, yǐ jīn yín shì zhī. yòng xíng yán jí, shā rén zhě sǐ, méi qí jiā rén wéi nú bì. sú yín, yóu è dù zhě, shā zhī shī yú guó nán shān shàng, zhì fǔ, nǚ jiā shǐ dé shū niú mǎ, nǎi yǔ zhī. huò yán huì mò zhī dì yě.
豆莫娄国,在勿吉北千里,旧北夫余也。在室韦之东,东至于海,方二千余里。 其人土著,有居室仓库。多山陵广泽,于东夷之域,最为平敞。地宜五谷,不生五 果。其人长大,性强勇谨厚,不冠抄。其君长皆六畜名官,邑落有豪帅。饮食亦用 俎豆。有麻布,衣制类高丽而帽大。其国大人,以金银饰之。用刑严急,杀人者死, 没其家人为奴婢。俗淫,尤恶妒者,杀之尸于国南山上,至腐,女家始得输牛马, 乃与之。或言濊貊之地也。
dì dòu gàn guó, zài shì wéi xī qiān yú lǐ. duō niú yáng, chū míng mǎ, pí wèi yī fú, wú wǔ gǔ, wéi shí ròu lào. yán xìng èr nián bā yuè, qiǎn shǐ cháo gòng, zhì yú tài hé liù nián, gòng shǐ bù jué. shí sì nián, pín lái fàn sāi, xiào wén zhào zhēng xī dà jiàng jūn yáng píng wáng yí jī zǒu zhī. zì hòu shí cháo jīng shī, qì wǔ dìng mò, gòng shǐ bù jué. jí qí shòu shàn, yì lái zhāo gòng.
地豆干国,在室韦西千余里。多牛、羊,出名马,皮为衣服,无五谷,唯食肉 酪。延兴二年八月,遣使朝贡,至于太和六年,贡使不绝。十四年,频来犯塞,孝 文诏征西大将军阳平王颐击走之。自后时朝京师,迄武定末,贡使不绝。及齐受禅, 亦来朝贡。
wū luò hóu guó, zài dì dòu gàn běi, qù dài dōu sì qiān wǔ bǎi yú lǐ. qí dì xià shī, duō wù qì ér hán. rù dōng zé chuān dì wèi shì, xià zé suí yuán fù xù mù. duō shǐ, yǒu gǔ mài. wú dà jūn zhǎng, bù luò mò fú, jiē shì wèi zhī. qí sú, shéng fā pí fú, yǐ zhū wèi shì. rén shàng yǒng, bù wéi jiān qiè, gù màn cáng yě jī ér wú kòu dào. hǎo shè liè. lè yǒu kōng hóu, mù cáo gé miàn ér shī jiǔ xián. qí guó xī běi yǒu wán shuǐ, dōng běi liú hé yú nán shuǐ, qí xiǎo shuǐ, jiē zhù yú nán, dōng rù hǎi. yòu xī běi èr shí rì xíng, yǒu yú sì ní dà shuǐ, suǒ wèi běi hǎi yě.
乌洛侯国,在地豆干北,去代都四千五百余里。其地下湿,多雾气而寒。入冬 则穿地为室,夏则随原阜畜牧。多豕,有谷、麦。无大君长,部落莫弗,皆世为之。 其俗,绳发皮服,以珠为饰。人尚勇,不为奸窃,故慢藏野积而无寇盗。好射猎。 乐有箜篌,木槽革面而施九弦。其国西北有完水,东北流合于难水,其小水,皆注 于难,东入海。又西北二十日行,有于巳尼大水,所谓北海也。
tài wǔ zhēn jūn sì nián lái zhāo, chēng qí guó xī běi yǒu wèi xiān dì jiù xū shí shì, nán běi jiǔ shí bù, dōng xī sì shí bù, gāo qī shí chǐ, shì yǒu shén líng, rén duō qí qǐng. tài wǔ qiǎn zhōng shū shì láng lǐ chǎng gào jì yān, kān zhù wén yú shí shì zhī bì ér hái.
太武真君四年来朝,称其国西北有魏先帝旧墟石室,南北九十步,东西四十步, 高七十尺,室有神灵,人多祈请。太武遣中书侍郎李敞告祭焉,刊祝文于石室之壁 而还。
liú qiú guó, jū hǎi dǎo, dāng jiàn ān jùn dōng. shuǐ xíng wǔ rì ér zhì. tǔ duō shān dòng. qí wáng xìng huān sī shì, míng kě cì dōu, bù zhī qí yóu lái yǒu guó shì shù yě. bǐ tǔ rén hū zhī wèi kě lǎo yáng, qī yuē duō bá chá. suǒ jū yuē bō luó tán dòng, qiàn zhà sān chóng, huán yǐ liú shuǐ, shù jí wèi fān. wáng suǒ jū shě, qí dà yī shí liù jiān, diāo kè qín shòu. duō dòu lòu shù, shì jú ér yè mì, tiáo xiān rú fā zhī xià chuí. guó yǒu sì wǔ shuài, tǒng zhū dòng, dòng yǒu xiǎo wáng. wǎng wǎng yǒu cūn, cūn yǒu niǎo le shuài, bìng yǐ shàn zhàn zhě wèi zhī, zì xiāng shù lì, zhǔ yī cūn zhī shì. nán nǚ jiē bái sī níng shéng chán fā, cóng xiàng hòu pán rào zhì é. qí nán zǐ yòng niǎo yǔ wèi guān, zhuāng yǐ zhū bèi, shì yǐ chì máo, xíng zhì bù tóng. fù rén yǐ luó wén bái bù wèi mào, qí xíng fāng zhèng. zhī dòu lòu pí bìng zá máo yǐ wéi yī, zhì cái bù yī. zhuì máo chuí luó wèi shì, zá sè xiāng jiàn, xià chuí xiǎo bèi, qí shēng rú pèi. zhuì dāng shī chuàn, xuán zhū yú jǐng. zhī téng wèi lì, shì yǐ máo yǔ. yǒu dāo shuò gōng jiàn jiàn pī zhī shǔ. qí chù shǎo tiě, dāo jiē báo xiǎo, duō yǐ gǔ jiǎo fǔ zhù zhī. biān sī níng wèi jiǎ, huò yòng xióng bào pí. wáng chéng mù shòu, lìng zuǒ yòu yú zhī, ér dǎo cóng bù guò shí shù rén. xiǎo wáng chéng jī, lòu wèi shòu xíng. guó rén hǎo xiāng gōng jī, rén jiē xiāo jiàn shàn zǒu, nán sǐ nài chuàng. zhū dòng gè wèi bù duì, bù xiāng jiù zhù. liǎng jūn xiāng dāng, yǒng zhě sān wǔ rén chū qián tiào zào, jiāo yán xiāng mà, yīn xiāng jī shè. rú qí bù shèng, yī jūn jiē zǒu, qiǎn rén zhì xiè, jí gòng hé jiě. shōu qǔ dòu sǐ zhě jù shí zhī, réng yǐ dú lóu jiāng xiàng wáng suǒ, wáng zé cì zhī yǐ guān, biàn wèi duì shuài.
流求国,居海岛,当建安郡东。水行五日而至。土多山洞。其王姓欢斯氏,名 渴刺兜,不知其由来有国世数也。彼土人呼之为可老羊,妻曰多拔茶。所居曰波罗 檀洞,堑栅三重,环以流水,树棘为籓。王所居舍,其大一十六间,雕刻禽兽。多 斗镂树,似橘而叶密,条纤如发之下垂。国有四五帅,统诸洞,洞有小王。往往有 村,村有鸟了帅,并以善战者为之,自相树立,主一村之事。男女皆白纟宁绳缠发, 从项后盘绕至额。其男子用鸟羽为冠,装以珠贝,饰以赤毛,形制不同。妇人以罗 纹白布为帽,其形方正。织斗镂皮并杂毛以为衣,制裁不一。缀毛垂螺为饰,杂色 相间,下垂小贝,其声如珮。缀珰施钏,悬珠于颈。织藤为笠,饰以毛羽。有刀槊、 弓箭、剑铍之属。其处少铁,刀皆薄小,多以骨角辅助之。编纟宁为甲,或用熊豹 皮。王乘木兽,令左右舆之,而导从不过十数人。小王乘机,镂为兽形。国人好相 攻击,人皆骁健善走,难死耐创。诸洞各为部队,不相救助。两军相当,勇者三五 人出前跳噪,交言相骂,因相击射。如其不胜,一军皆走,遣人致谢,即共和解。 收取斗死者聚食之,仍以髑髅将向王所,王则赐之以冠,便为队帅。
wú fù liǎn, yǒu shì zé jūn shuì. yòng xíng yì wú cháng zhǔn, jiē lín shì kē jué. fàn zuì jiē duàn yú niǎo le shuài, bù fú zé shàng qǐng yú wáng, wáng lìng chén xià gòng yì dìng zhī. yù wú jiā suǒ, wéi yòng shéng fù. jué sǐ xíng yǐ tiě zhuī dà rú jīn, zhǎng chǐ yú, zuān dǐng shā zhī, qīng zuì yòng zhàng. sú wú wén zì, wàng yuè kuī yíng, yǐ jì shí jié, cǎo mù róng kū, yǐ wéi nián suì. rén shēn mù zhǎng bí, lèi yú hú, yì yǒu xiǎo huì. wú jūn chén shàng xià zhī jié, bài fú zhī lǐ. fù zǐ tóng chuáng ér qǐn. nán zǐ bá qù zī xū, shēn shàng yǒu máo chù jiē chú qù. fù rén yǐ hēi qíng shǒu wèi chóng shé zhī wén. jià qǔ yǐ jiǔ zhū bèi wèi pìn, huò nán nǚ xiāng yuè, biàn xiāng pǐ ǒu. fù rén chǎn rǔ, bì shí zi yī, chǎn hòu yǐ huǒ zì jiǔ, lìng hàn chū, wǔ rì biàn píng fù. yǐ mù cáo zhōng bào hǎi shuǐ wèi yán, mù zhī wèi cù, mǐ miàn wèi jiǔ, qí wèi shén báo. shí jiē yòng shǒu. yù dé yì wèi, xiān jìn zūn zhě. fán yǒu yàn huì, zhí jiǔ zhě bì dài hū míng ér hòu yǐn, shàng wáng jiǔ zhě, yì hū wáng míng hòu xián bēi gòng yǐn, pō tóng tū jué. gē hū tà tí, yī rén chàng, zhòng jiē hé, yīn pō āi yuàn. fú nǚ zǐ shàng bó, yáo shǒu ér wǔ. qí sǐ zhě qì jiāng jué, niǎn zhì tíng qián, qīn bīn kū qì xiāng diào. yù qí shī, yǐ bù bó fù chán zhī, guǒ yǐ wěi xí, chèn tǔ ér bìn, shàng bù qǐ fén. zi wèi fù zhě, shù yuè bù shí ròu. qí nán jìng fēng sú shǎo yì, rén yǒu sǐ zhě, yì lǐ gòng shí zhī. yǒu xióng chái láng, yóu duō zhū jī wú yáng niú lǘ mǎ. jué tián liáng wò, xiān yǐ huǒ shāo, ér yǐn shuǐ guàn, chí yī chā, yǐ shí wèi rèn, zhǎng chǐ yú, kuò shù cùn, ér kěn zhī. yí dào liáng hé shǔ má dòu chì dòu hú hēi dòu děng. mù yǒu fēng guā zhāng sōng pián nán fén zǐ. zhú téng guǒ yào, tóng yú jiāng biǎo. fēng tǔ qì hòu, yǔ lǐng nán xiāng lèi. sú shì shān hǎi zhī shén, jì yǐ yáo jiǔ. zhàn dòu shā rén, biàn jiāng suǒ shā rén jì qí shén. huò yī mào shù qǐ xiǎo wū, huò xuán dú lóu yú shù shàng, yǐ jiàn shè zhī, huò lèi shí xì fān, yǐ wéi shén zhǔ. wáng zhī suǒ jū, bì xià duō jù dú lóu yǐ wéi jiā. rén jiān mén hù shàng, bì ān shòu tóu gǔ jiǎo.
无赋敛,有事则均税。用刑亦无常准,皆临事科决。犯罪皆断于鸟了帅,不伏 则上请于王,王令臣下共议定之。狱无枷锁,唯用绳缚。决死刑以铁锥大如筋,长 尺余,钻顶杀之,轻罪用杖。俗无文字,望月亏盈,以纪时节,草木荣枯,以为年 岁。人深目长鼻,类于胡,亦有小慧。无君臣上下之节,拜伏之礼。父子同床而寝。 男子拔去髭须,身上有毛处皆除去。妇人以黑黥手为虫蛇之文。嫁娶以酒、珠贝为 聘,或男女相悦,便相匹偶。妇人产乳,必食子衣,产后以火自灸,令汗出,五日 便平复。以木槽中暴海水为盐,木汁为酢,米面为酒,其味甚薄。食皆用手。遇得 异味,先进尊者。凡有宴会,执酒者必待呼名而后饮,上王酒者,亦呼王名后衔杯 共饮,颇同突厥。歌呼蹋蹄,一人唱,众皆和,音颇哀怨。扶女子上膊,摇手而舞。 其死者气将绝,辇至庭前,亲宾哭泣相吊。浴其尸,以布帛缚缠之,裹以苇席,衬 土而殡,上不起坟。子为父者,数月不食肉。其南境风俗少异,人有死者,邑里共 食之。有熊、豺、狼,尤多猪、鸡、无羊、牛、驴、马。厥田良沃,先以火烧,而 引水灌,持一锸,以石为刃,长尺余,阔数寸,而垦之。宜稻、粱、禾、黍、麻、 豆、赤豆、胡黑豆等。木有枫、栝、樟、松、楩、楠、枌、梓。竹、藤、果、药, 同于江表。风土气候,与岭南相类。俗事山海之神,祭以肴酒。战斗杀人,便将所 杀人祭其神。或依茂树起小屋,或悬髑髅于树上,以箭射之,或累石系幡,以为神 主。王之所居,壁下多聚髑髅以为佳。人间门户上,必安兽头骨角。
suí dà yè yuán nián, hǎi shī hé mán děng, měi chūn qiū èr shí, tiān qīng fēng jìng, dōng wàng yī xī, shì yǒu yān wù zhī qì, yì bù zhī jǐ qiān lǐ. sān nián, yáng dì lìng yǔ qí wèi zhū kuān rù hǎi qiú fǎng yì sú, hé mán yán zhī, suì yǔ mán jù wǎng. tóng dào liú qiú guó, yán bù tōng, lüè yī rén ér fǎn. míng nián, fù lìng kuān wèi fǔ zhī, bù cóng. kuān qǔ qí bù jiǎ ér guī. shí wō guó shǐ lái zhāo jiàn zhī, yuē:" cǐ yí xié xī guó rén suǒ yòng." dì qiǎn wǔ bēn láng jiāng chén léng cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu lǜ bīng zì yì ān fú hǎi zhì gāo huá yǔ, yòu dōng xíng èr rì dào jù miǎn bì yǔ, yòu yī rì, biàn zhì liú qiú. liú qiú bù cóng, léng jī zǒu zhī. jìn zhì qí dōu, fén qí guān shì, lǔ qí nán nǚ shù qiān rén, zài jūn shí ér hái. zì ěr suì jué.
隋大业元年,海师何蛮等,每春秋二时,天清风静,东望依稀,似有烟雾之气, 亦不知几千里。三年,炀帝令羽骑尉硃宽入海求访异俗,何蛮言之,遂与蛮俱往。 同到流求国,言不通,掠一人而反。明年,复令宽慰抚之,不从。宽取其布甲而归。 时倭国使来朝见之,曰:“此夷邪夕国人所用。”帝遣武贲郎将陈稜、朝请大夫张 镇州率兵自义安浮海至高华屿,又东行二日到{句黾}鼊屿,又一日,便至流求。流 求不从,稜击走之。进至其都,焚其官室,虏其男女数千人,载军实而还。自尔遂 绝。
wō guó, zài bǎi jì xīn luó dōng nán, shuǐ lù sān qiān lǐ, yú dà hǎi zhōng yī shān dǎo ér jū. wèi shí, yì tōng zhōng guó sān shí yú guó, jiē chēng zi, yí rén bù zhī lǐ shù, dàn jì yǐ rì. qí guó jìng, dōng xī wǔ yuè xíng, nán běi sān yuè xíng, gè zhì yú hǎi. qí dì shì, dōng gāo xī xià. jū yú xié mó duī, zé wèi zhì suǒ wèi xié mǎ tái zhě yě. yòu yún: qù lè làng jùn jìng jí dài fāng jùn bìng yī wàn èr qiān lǐ, zài kuài jī dōng, yǔ dān ěr xiāng jìn. sú jiē wén shēn, zì yún tài bó zhī hòu. jì cóng dài fāng zhì wō guó, xún hǎi shuǐ xíng, lì cháo xiǎn guó, zhà nán zhà dōng, qī qiān yú lǐ, shǐ dù yī hǎi. yòu nán qiān yú lǐ, dù yī hǎi, kuò qiān yú lǐ, míng hàn hǎi, zhì yī zhī guó. yòu dù yī hǎi qiān yú lǐ, míng mò lú guó. yòu dōng nán lù xíng wǔ bǎi lǐ, zhì yī dōu guó. yòu dōng nán bǎi lǐ, zhì nú guó. yòu dōng xíng bǎi lǐ, zhì bù mí guó. yòu nán shuǐ xíng èr shí rì, zhì tóu mǎ guó. yòu nán shuǐ xíng shí rì, lù xíng yī yuè, zhì xié mǎ tái guó, jí wō wáng suǒ dōu.
倭国,在百济、新罗东南,水陆三千里,于大海中依山岛而居。魏时,译通中 国三十余国,皆称子,夷人不知里数,但计以日。其国境,东西五月行,南北三月 行,各至于海。其地势,东高西下。居于邪摩堆,则《魏志》所谓邪马台者也。又 云:去乐浪郡境及带方郡并一万二千里,在会稽东,与儋耳相近。俗皆文身,自云 太伯之后。计从带方至倭国,循海水行,历朝鲜国,乍南乍东,七千余里,始度一 海。又南千余里,度一海,阔千余里,名瀚海,至一支国。又度一海千余里,名末 卢国。又东南陆行五百里,至伊都国。又东南百里,至奴国。又东行百里,至不弥 国。又南水行二十日,至投马国。又南水行十日,陆行一月,至邪马台国,即倭王 所都。
hàn guāng wǔ shí, qiǎn shǐ rù cháo, zì chēng dài fū. ān dì shí, yòu qiǎn cháo gòng, wèi zhī wō nú guó. líng dì guāng hé zhōng, qí guó luàn, dì xiāng gōng fá, lì nián wú zhǔ. yǒu nǚ zǐ míng bēi mí hū, néng yǐ guǐ dào huò zhòng, guó rén gòng lì wèi wáng. wú fū, yǒu èr nán zǐ, gěi wáng yǐn shí, tōng chuán yán yǔ. qí wáng yǒu gōng shì lóu guān chéng zhà, jiē chí bīng shǒu wèi, wèi fǎ shén yán. wèi jǐng chū sān nián, gōng sūn wén yì zhū hòu, bēi mí hū shǐ qiǎn shǐ cháo gòng. wèi zhǔ jiǎ jīn yìn zǐ shòu. zhèng shǐ zhōng, bēi mí hū sǐ, gèng lì nán wáng. guó zhōng bù fú, gèng xiāng zhū shā, fù lì bēi mí hū zōng nǚ tái yǔ wèi wáng. qí hòu fù lì nán wáng, bìng shòu zhōng guó jué mìng. jiāng zuǒ lì jìn sòng qí liáng, cháo pìn bù jué.
汉光武时,遣使入朝,自称大夫。安帝时,又遣朝贡,谓之倭奴国。灵帝光和 中,其国乱,递相攻伐,历年无主。有女子名卑弥呼,能以鬼道惑众,国人共立为 王。无夫,有二男子,给王饮食,通传言语。其王有宫室、楼观、城栅,皆持兵守 卫,为法甚严。魏景初三年,公孙文懿诛后,卑弥呼始遣使朝贡。魏主假金印紫绶。 正始中,卑弥呼死,更立男王。国中不服,更相诛杀,复立卑弥呼宗女台与为王。 其后复立男王,并受中国爵命。江左历晋、宋、齐、梁,朝聘不绝。
jí chén píng, zhì kāi huáng èr shí nián, wō wáng xìng ā měi, zì duō lì sī bǐ gū, hào ā bèi jī mí, qiǎn shǐ yì quē. shàng lìng suǒ sī fǎng qí fēng sú, shǐ zhě yán wō wáng yǐ tiān wèi xiōng, yǐ rì wèi dì, tiān míng shí chū tīng zhèng, jiā fū zuò, rì chū biàn tíng lǐ wù, yún wěi wǒ dì. wén dì yuē:" cǐ dà wú yì lǐ." yú shì xùn lìng gǎi zhī. wáng qī hào jī mí, hòu gōng yǒu nǚ liù qī bǎi rén, míng tài zǐ wèi lì gē mí duō fú lì. wú chéng guō, nèi guān yǒu shí èr děng: yī yuē dà dé, cì xiǎo dé, cì dà rén, cì xiǎo rén, cì dà yì, cì xiǎo yì, cì dà lǐ, cì xiǎo lǐ, cì dà zhì, cì xiǎo zhì, cì dà xìn, cì xiǎo xìn, yuán wú dìng shù. yǒu jūn ní yī bǎi èr shí rén, yóu zhōng guó mù zǎi. bā shí hù zhì yī yī ní yì, rú jīn lǐ cháng yě. shí yī ní yì shǔ yī jūn ní. qí fú shì, nán zǐ yī qún rú, qí xiù wēi xiǎo lǚ rú jù xíng, qī qí shàng, xì zhī jiǎo. rén shù duō xiǎn zú, bù de yòng jīn yín wèi shì. gù shí, yī héng fú, jié shù xiāng lián ér wú fèng, tóu yì wú guān, dàn chuí fā yú liǎng ěr shàng. zhì suí, qí wáng shǐ zhì guān, yǐ jǐn cǎi wèi zhī, yǐ jīn yín lòu huā wèi shì. fù rén shù fà yú hòu, yì yī qún rú, shang jiē yǒu zhuàn. qiān zhú jù yǐ wéi shū. biān cǎo wèi jiàn, zá pí wèi biǎo, yuán yǐ wén pí. yǒu gōng shǐ dāo shuò nǔ fǔ, qī pí wèi jiǎ, gǔ wèi shǐ dī. suī yǒu bīng, wú zhēng zhàn. qí wáng cháo huì, bì chén shè yí zhàng, zòu qí guó lè. hù kě shí wàn. sú, shā rén qiáng dào jí jiān, jiē sǐ dào zhě jì zāng chóu wù, wú cái zhě, méi shēn wéi nú zì yú qīng zhòng, huò liú huò zhàng. měi xùn yuān yù, bù chéng yǐn zhě, yǐ mù yā xī huò zhāng qiáng gōng, yǐ xián jù qí xiàng. huò zhì xiǎo shí yú fèi tāng zhōng, lìng suǒ jìng zhě tàn zhī, yún lǐ qū zhě jí shǒu làn huò zhì shé wèng zhōng, lìng qǔ zhī, yún qū zhě jí shì shǒu. rén pō tián jìng, hǎn zhēng sòng, shǎo dào zéi. lè yǒu wǔ xián qín dí. nán nǚ jiē qíng bì, diǎn miàn, wén shēn. méi shuǐ bǔ yú. wú wén zì, wéi kè mù jié shéng. jìng fó fǎ, yú bǎi jì qiú dé fó jīng, shǐ yǒu wén zì, zhī bǔ shì, yóu xìn wū xí. měi zhì zhēng yuè yī rì, bì shè xì yǐn jiǔ, qí yú jié, lüè yǔ huá tóng. hǎo qí bó wò shuò chū pú zhī xì. qì hòu wēn nuǎn, cǎo mù dōng qīng. tǔ dì gāo yú, shuǐ duō lù shǎo. yǐ xiǎo huán guà lú cí xiàng, lìng rù shuǐ bó yú, rì dé bǎi yú tóu. sú wú pán zǔ, jiè yǐ hú yè, shí yòng shǒu bù zhī. xìng zhì zhí, yǒu yǎ fēng. nǚ duō nán shǎo, hūn jià bù qǔ tóng xìng, nán nǚ xiāng yuè zhě jí wéi hūn. fù rù fū jiā, bì xiān kuà huǒ, nǎi yǔ fū xiāng jiàn. fù rén bù yín dù. sǐ zhě liǎn yǐ guān guō, qīn bīn jiù shī gē wǔ, qī zǐ xiōng dì yǐ bái bù zhì fú. guì rén sān nián bìn, shù rén bo rì ér cuó. jí zàng, zhì shī chuán shàng, lù dì qiān zhī, huò yǐ xiǎo yú. yǒu a sū shān, qí shí wú gù huǒ qǐ jiē tiān zhě, sú yǐ wéi yì, yīn xíng jì dǎo. yǒu rú yì bǎo zhū, qí sè qīng, dà rú jī luǎn, yè zé yǒu guāng, yún yú yǎn jīng yě. xīn luó bǎi jì jiē yǐ wō wèi dà guó, duō zhēn wù, bìng yǎng zhī, héng tōng shǐ wǎng lái.
及陈平,至开皇二十年,倭王姓阿每,字多利思比孤,号阿辈鸡弥,遣使诣阙。 上令所司访其风俗,使者言倭王以天为兄,以日为弟,天明时出听政,跏趺坐,日 出便停理务,云委我弟。文帝曰:“此大无义理。”于是训令改之。王妻号鸡弥, 后宫有女六七百人,名太子为利歌弥多弗利。无城郭,内官有十二等:一曰大德, 次小德,次大仁,次小仁,次大义,次小义,次大礼,次小礼,次大智,次小智, 次大信,次小信,员无定数。有军尼一百二十人,犹中国牧宰。八十户置一伊尼翼, 如今里长也。十伊尼翼属一军尼。其服饰,男子衣裙襦,其袖微小;履如屦形,漆 其上,系之脚。人庶多跣足,不得用金银为饰。故时,衣横幅,结束相连而无缝, 头亦无冠,但垂发于两耳上。至隋,其王始制冠,以锦彩为之,以金银镂花为饰。 妇人束发于后,亦衣裙襦,裳皆有襈。扦竹聚以为梳。编草为荐,杂皮为表,缘以 文皮。有弓、矢、刀、槊、弩、、斧,漆皮为甲,骨为矢镝。虽有兵,无征战。其 王朝会,必陈设仪仗,奏其国乐。户可十万。俗,杀人、强盗及奸,皆死;盗者计 赃酬物,无财者,没身为奴;自余轻重,或流或杖。每讯冤狱,不承引者,以木压 膝;或张强弓,以弦锯其项。或置小石于沸汤中,令所竞者探之,云理曲者即手烂; 或置蛇甕中,令取之,云曲者即螫手。人颇恬静,罕争讼,少盗贼。乐有五弦、琴、 笛。男女皆黥臂,点面,文身。没水捕鱼。无文字,唯刻木结绳。敬佛法,于百济 求得佛经,始有文字,知卜筮,尤信巫觋。每至正月一日,必射戏饮酒,其余节, 略与华同。好棋博、握槊、樗蒱之戏。气候温暖,草木冬青。土地膏腴,水多陆少。 以小环挂鸬鹚项,令入水搏鱼,日得百余头。俗无盘俎,藉以槲叶,食用手餔之。 性质直,有雅风。女多男少,婚嫁不取同姓,男女相悦者即为婚。妇入夫家,必先 跨火,乃与夫相见。妇人不淫妒。死者敛以棺郭,亲宾就尸歌舞,妻子兄弟以白 布制服。贵人三年殡,庶人卜日而痤。及葬,置尸船上,陆地牵之,或以小舆。有 阿苏山,其石无故火起接天者,俗以为异,因行祭祷。有如意宝珠,其色青,大如 鸡卵,夜则有光,云鱼眼睛也。新罗、百济皆以倭为大国,多珍物,并仰之,恆通 使往来。
dà yè sān nián, qí wáng duō lì sī bǐ gū qiǎn cháo gòng, shǐ zhě yuē:" wén hǎi xī pú sà tiān zǐ zhòng xìng fó fǎ, gù qiǎn cháo bài, jiān shā mén shù shí rén lái xué fó fǎ." guó shū yuē:" rì chū chù tiān zǐ zhì shū rì mò chù tiān zǐ, wú yàng." yún yún. dì lǎn bù yuè, wèi hóng lú qīng yuē:" mán yí shū yǒu wú lǐ zhě, wù fù yǐ wén." míng nián, shàng qiǎn wén lín láng péi shì qīng shǐ wō guó, dù bǎi jì, xíng zhì zhú dǎo, nán wàng dān luó guó, jīng dōu sī má guó, jiǒng zài dà hǎi zhōng. yòu dōng zhì yī zhī guó, yòu zhì zhú sī guó. yòu dōng zhì qín wáng guó, qí rén tóng yú huá xià, yǐ wéi yí zhōu, yí bù néng míng yě. yòu jīng shí yú guó, dá yú hǎi àn. zì zhú sī guó yǐ dōng, jiē fù yōng yú wō. wō wáng qiǎn xiǎo dé hé bèi tái cóng shù bǎi rén, shè yí zhàng, míng gǔ jiǎo lái yíng. hòu shí rì, yòu qiǎn dà lǐ gē duō pí cóng èr bǎi yú qí, jiāo láo. jì zhì bǐ dōu, qí wáng yǔ shì qīng. lái gòng fāng wù. cǐ hòu suì jué.
大业三年,其王多利思比孤遣朝贡,使者曰:“闻海西菩萨天子重兴佛法,故 遣朝拜,兼沙门数十人来学佛法。”国书曰:“日出处天子致书日没处天子,无恙。” 云云。帝览不悦,谓鸿胪卿曰:“蛮夷书有无礼者,勿复以闻。”明年,上遣文林 郎裴世清使倭国,度百济,行至竹岛,南望耽罗国,经都斯麻国,迥在大海中。又 东至一支国,又至竹斯国。又东至秦王国,其人同于华夏,以为夷洲,疑不能明也。 又经十余国,达于海岸。自竹斯国以东,皆附庸于倭。倭王遣小德何辈台从数百人, 设仪仗,鸣鼓角来迎。后十日,又遣大礼哥多毗从二百余骑,郊劳。既至彼都,其 王与世清。来贡方物。此后遂绝。
lùn yuē: guǎng gǔ dà chuān yì zhì, rén shēng qí jiān yì sú, shì yù bù tóng, yán yǔ bù tōng, shèng rén yīn shí shè jiào, suǒ yǐ dá qí zhì ér tōng qí sú yě. jiǔ yí suǒ jū, yǔ zhōng xià xuán gé, rán tiān xìng róu shùn, wú hèng bào zhī fēng, suī mián miǎo shān hǎi, ér yì yǐ dào yù. xià yīn zhī shì, shí huò lái wáng. jì jī zǐ bì dì cháo xiǎn, shǐ yǒu bā tiáo zhī jìn, shū ér bù lòu, jiǎn ér kě rù, huà zhī suǒ gǎn, qiān zǎi bù jué. jīn liáo dōng zhū guó, huò yī fú cān guān miǎn zhī róng, huò yǐn shí yǒu zǔ dòu zhī qì, hào shàng jīng shù, ài lè wén shǐ, yóu xué yú jīng dū zhě, wǎng lái jì lù, huò mò shì bù guī, fēi xiān zhé zhī yí fēng, qí shú néng zhì yú sī yě? gù kǒng zǐ yuē:" yán zhōng xìn, xíng dǔ jìng, suī mán mò zhī bāng xíng yǐ." chéng zāi sī yán. qí sú zhī kě cǎi zhě, qǐ hù shǐ zhī gòng ér yǐ hū? zì wèi qì suí, nián yí sì dài, shí fāng zhēng jìng, wèi huáng wài lüè. jì kāi huáng zhī mò, fāng zhēng liáo zuǒ, tiān shí bù lì, shī suì wú gōng. èr dài chéng jī, zhì bāo yǔ zhòu, pín jiàn sān hán zhī dì, lǚ fā qiān jūn zhī nǔ. xiǎo guó jù wáng, gǎn tóng kùn shòu, bīng bù zài jié, sì hǎi sāo rán, suì yǐ tǔ bēng, sàng shēn miè guó. bīng zhì yǒu zhī yuē:" wù guǎng dé zhě chāng, wù guǎng dì zhě wáng." rán liáo dōng zhī dì, bù liè yú jùn xiàn jiǔ yǐ, zhū guó cháo zhèng fèng gòng, wú quē yú suì shí. èr dài zhèn ér jīn zhī, yǐ wéi rén mò jǐ ruò, bù néng huái yǐ wén dé, jù dòng gān gē, nèi shì fù qiáng, wài sī guǎng dì, yǐ jiāo qǔ yuàn, yǐ nù xīng shī, ruò cǐ ér bù wáng, zì gǔ wèi wén yě. rán sì yí zhī jiè, ān kě bù shēn niàn zāi! qí dòu mò lóu dì dòu gàn wū luò hóu, lì qí zhōu jí suí, cháo gòng suì jué, qí shì gù mò xiǎn yún.
论曰:广谷大川异制,人生其间异俗,嗜欲不同,言语不通,圣人因时设教, 所以达其志而通其俗也。九夷所居,与中夏悬隔,然天性柔顺,无横暴之风,虽绵 邈山海,而易以道御。夏、殷之世,时或来王。暨箕子避地朝鲜,始有八条之禁, 疏而不漏,简而可入,化之所感,千载不绝。今辽东诸国,或衣服参冠冕之容,或 饮食有俎豆之器,好尚经术,爱乐文史,游学于京都者,往来继路,或没世不归, 非先哲之遗风,其孰能致于斯也?故孔子曰:“言忠信,行笃敬,虽蛮貊之邦行矣。” 诚哉斯言。其俗之可采者,岂楛矢之贡而已乎?自魏迄隋,年移四代,时方争竞, 未遑外略。洎开皇之末,方征辽左,天时不利,师遂无功。二代承基,志苞宇宙, 频践三韩之地,屡发千钧之弩。小国惧亡,敢同困兽,兵不载捷,四海骚然,遂以 土崩,丧身灭国。兵志有之曰:“务广德者昌,务广地者亡。”然辽东之地,不列 于郡县久矣,诸国朝正奉贡,无阙于岁时。二代震而矜之,以为人莫己若,不能怀 以文德,遽动干戈,内恃富强,外思广地,以骄取怨,以怒兴师,若此而不亡,自 古未闻也。然四夷之戒,安可不深念哉!其豆莫娄、地豆干、乌洛侯,历齐周及隋, 朝贡遂绝,其事故莫显云。