mán liáo lín yì chì tǔ zhēn là pó lì
蠻 獠 林邑 赤土 真臘 婆利

mán zhī zhǒng lèi, gài pán hù zhī hòu. zài jiāng huái zhī jiān, bù luò zī màn, bù yú shù zhōu, dōng lián shòu chūn, xī tōng bā shǔ, běi jiē rǔ yǐng, wǎng wǎng yǒu yān. qí yú wèi shì, bù shèn wèi huàn, zhì jìn zhī mò, shāo yǐ fán chāng, jiàn wèi kòu bào yǐ. zì liú shí luàn hòu, zhū mán wú suǒ jì dàn, gù qí zú jiàn dé běi qiān, lù hún yǐ nán, mǎn yú shān gǔ, wǎn luò xiāo tiáo, lüè wèi qiū xū yǐ.
蠻之種類，蓋盤瓠之後。在江、淮之間，部落滋蔓，布於數州，東連壽春，西 通巴、蜀，北接汝、潁，往往有焉。其於魏氏，不甚為患，至晉之末，稍以繁昌， 漸為寇暴矣。自劉、石亂後，諸蠻無所忌憚，故其族漸得北遷，陸渾以南，滿於山 谷，宛、洛蕭條，略為丘墟矣。

dào wǔ jì dìng zhōng shān, shēng jiào bèi yú hé biǎo. tài cháng bā nián, mán wáng méi ān lǜ qú shuài shù qiān cháo jīng shī, qiú liú zhì zi, yǐ biǎo zhōng kuǎn. shǐ guāng zhōng, bài ān shì zi bào wèi ān yuǎn jiāng jūn jiāng zhōu cì shǐ shùn yáng gōng. xìng guāng zhōng, mán wáng wén wǔ lóng qǐng jiàng, zhào bāo wèi zhī, bài nán yōng zhōu cì shǐ lǔ yáng hóu.
道武既定中山，聲教被於河表。泰常八年，蠻王梅安率渠帥數千朝京師，求留 質子，以表忠款。始光中，拜安侍子豹為安遠將軍、江州刺史、順陽公。興光中， 蠻王文武龍請降，詔褒慰之，拜南雍州刺史、魯陽侯。

yán xìng zhōng, dà yáng mán shǒu huán dàn yōng miǎn shuǐ yǐ běi, zhì yè yǐ nán, bā wàn yú luò, qiǎn shǐ nèi shǔ. xiào wén jiā zhī, bài dàn zhēng nán jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ xiāng yáng wáng, tīng zì xuǎn jùn xiàn. dàn zì tiān shēng, huán xuán zhī zǐ yě. chū, xuán xī bēn zhì méi jiǒng zhōu bèi shā, dàn shí nián shù suì, liú cuàn dà yáng mán zhōng, suì xí qí sú. jí zhǎng, duō zhì móu, wèi qún mán suǒ guī. dàn jì nèi shǔ, jū lǎng líng. tài hé sì nián, wáng shī nán fá, dàn qǐng wèi qián qū. nǎi shòu shǐ chí jié nán zhēng xī dào dà dū dū, tǎo yì yáng, bù guǒ ér hái. shí nián, yí jū yǐng yáng. shí liù nián, yī lì jiàng wáng wèi gōng. shí qī nián, jiā zhēng nán jiāng jūn zhōng dào dà dū dū, zhēng jìng líng. yù qiān luò, shī tíng. shì shí, qí zhēng lǔ jiāng jūn zhí gé jiāng jūn mán shǒu tián yì zōng lǜ bù qǔ sì qiān yú hù nèi shǔ. xiāng yáng shǒu léi pó sī děng shí yī rén lǜ hù qiān yú nèi zì xǐ, qiú jū dà hé chuān, zhào gěi lǐn shí. hòu kāi nán yáng, lìng yǒu miǎn běi zhī dì, mán rén ān dǔ, bù wèi kòu zéi. shí bā nián, dàn rù cháo, shǎng yù lóng hòu. zú, shì yuē gāng. zi huī, zì dào jìn, wèi lóng xiāng jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ, xí jué. jǐng míng chū, dà yáng mán shǒu tián yù qiū děng èr wàn bā qiān hù nèi fù, zhào zhì sì jùn shí bā xiàn. huī zú. zèng guān jūn jiāng jūn.
延興中，大陽蠻首桓誕擁沔水以北，滍葉以南，八萬餘落，遣使內屬。孝文嘉 之，拜誕征南將軍、東荊州刺史、襄陽王，聽自選郡縣。誕字天生，桓玄之子也。 初，玄西奔至枚迥洲被殺，誕時年數歲，流竄大陽蠻中，遂習其俗。及長，多智謀， 為群蠻所歸。誕既內屬，居朗陵。太和四年，王師南伐，誕請為前驅。乃授使持節、 南征西道大都督，討義陽，不果而還。十年，移居潁陽。十六年，依例降王為公。 十七年，加征南將軍、中道大都督，征竟陵。遇遷洛，師停。是時，齊征虜將軍、 直閣將軍蠻首田益宗率部曲四千餘戶內屬。襄陽首雷婆思等十一人率戶千餘內自徙， 求居大和川，詔給廩食。後開南陽，令有沔北之地，蠻人安堵，不為寇賊。十八年， 誕入朝，賞遇隆厚。卒，諡曰剛。子暉，字道進，位龍驤將軍、東荊州刺史，襲爵。 景明初，大陽蠻首田育丘等二萬八千戶內附，詔置四郡十八縣。暉卒。贈冠軍將軍。

sān nián, lǔ yáng mán lǔ běi yàn děng jù zhòng gōng bī, pín zhào zuǒ wèi jiāng jūn lǐ chóng tǎo píng zhī, xǐ wàn yú jiā yú hé běi zhū zhōu jí liù zhèn. xún pàn nán zǒu, suǒ zài zhuī tǎo, bǐ jí hé, shā zhī jiē jǐn. sì nián, dōng jīng zhōu mán fán sù ān fǎn, jiàn dì hào. zhèng shǐ yuán nián, sù ān dì xiù ān fù fǎn, lǐ chóng yáng dà yǎn xī tǎo píng zhī. èr nián, liáng miǎn dōng tài shǒu tián qīng xǐ yōng qī jùn sān shí yī xiàn hù wàn jiǔ qiān, qiǎn shǐ nèi fù, qǐ shī tǎo liáng. qí yōng zhōu yǐ dōng, shí chéng yǐ xī, wǔ bǎi yú lǐ shuǐ lù yuán lù, qǐng lǜ bù qǔ duàn zhī. sì nián, liáng yǒng níng tài shǒu wén yún shēng liù bù, zì hàn dōng qiǎn shǐ guī fù.
三年，魯陽蠻魯北燕等聚眾攻逼，頻詔左衛將軍李崇討平之，徙萬餘家於河北 諸州及六鎮。尋叛南走，所在追討，比及河，殺之皆盡。四年，東荊州蠻樊素安反， 僭帝號。正始元年，素安弟秀安復反，李崇、楊大眼悉討平之。二年，梁沔東太守 田清喜擁七郡三十一縣、戶萬九千，遣使內附，乞師討梁。其雍州以東，石城以西， 五百餘里水陸援路，請率部曲斷之。四年，梁永寧太守文雲生六部，自漢東遣使歸 附。

yǒng píng chū, dōng jīng zhōu biǎo tài shǒu huán shū xìng qián hòu zhāo wèi dà yáng mán, guī fù zhě yī wàn qī bǎi hù, qǐng zhì jùn shí liù xiàn wǔ shí, zhào qián zhèn dōng fǔ zhǎng shǐ lì dào yuán jiǎn xíng zhì zhī. shū xìng jí huī dì yě, yán chāng yuán nián, bài nán jīng zhōu cì shǐ, jū ān chāng, lì yú dōng jīng. sān nián, liáng qiǎn bīng tǎo jiāng miǎn, pò lüè zhū mán, bǎi xìng rǎo dòng. mán zì xiāng dū shuài èr wàn yú rén, pín qǐng tǒng shuài, mán yǐ wèi shēng shì. shū xìng gěi yī tǒng bìng wēi yí, wèi zhī jié dù, mán rén suì ān. qí nián, liáng yōng zhōu cì shǐ xiāo zǎo qiǎn qí jiāng cài lìng sūn děng sān jiāng kòu nán jīng zhī xī nán, yán xiāng miǎn shàng xià, pò lüè zhū mán, mán shǒu liáng lóng xiāng jiāng jūn fán shí lián pàn liáng, lái qǐng yuán. qiǎn shū xìng yǔ shí lián dū jí mán xià èr wàn yú rén jī zǒu zhī, zhǎn lìng sūn děng sān jiāng. zǎo yòu qiǎn qí xīn yáng tài shǒu shào dào lín, yú miǎn shuǐ zhī nán shí chéng dōng běi lì qīng shuǐ shù, wèi chāo lüè zhī jī, shū xìng qiǎn zhū mán jī pò zhī. sì nián, shū xìng shàng biǎo, qǐng bù lì dōng jīng, xǔ zhī. liáng rén měi yǒu kòu chāo, shū xìng bì cuī pò zhī.
永平初，東荊州表太守桓叔興前後招慰大陽蠻，歸附者一萬七百戶，請置郡十 六、縣五十，詔前鎮東府長史酈道元檢行置之。叔興即暉弟也，延昌元年，拜南荊 州刺史，居安昌，隸於東荊。三年，梁遣兵討江、沔，破掠諸蠻，百姓擾動。蠻自 相督率二萬餘人，頻請統帥，蠻以為聲勢。叔興給一統並威儀，為之節度，蠻人遂 安。其年，梁雍州刺史蕭藻遣其將蔡令孫等三將寇南荊之西南，沿襄、沔上下，破 掠諸蠻，蠻首梁龍驤將軍樊石廉叛梁，來請援。遣叔興與石廉督集蠻夏二萬餘人擊 走之，斬令孫等三將。藻又遣其新陽太守邵道林，於沔水之南石城東北立清水戍， 為抄掠之基，叔興遣諸蠻擊破之。四年，叔興上表，請不隸東荊，許之。梁人每有 寇抄，叔興必摧破之。

zhèng guāng zhōng, shū xìng yōng suǒ bù nán pàn. mán shǒu chéng lóng qiáng lǜ hù shù qiān nèi fù, bài cì shǐ mán shuài tián niú shēng lǜ hù èr qiān nèi xǐ yáng zhōu, bài wèi jùn shǒu. liáng yì zhōu cì shǐ biān chéng wáng wén sēng míng tiě qí jiāng jūn biān chéng tài shǒu tián guān dé děng lǜ hù wàn yú, jǔ zhōu nèi shǔ. bài sēng míng píng nán jiāng jūn xī yù zhōu cì shǐ, fēng kāi fēng hóu guān dé lóng xiāng jiāng jūn yì zhōu cì shǐ zì yú fēng shòu gè yǒu chà. sēng míng guān dé bìng rù cháo. mán chū shān zhì biān chéng jiàn ān zhě, bā jiǔ qiān hù. yì zhōu xún wèi liáng jiāng péi suì suǒ xiàn. liáng dìng zhōu cì shǐ tián chāo xiù yì qiǎn shǐ qiú fù, qǐng yuán lì nián, cháo tíng kǒng qīng zhì biān yì, wèi zhī xǔ. huì chāo xiù sǐ, qí bù qǔ xiāng shuài nèi fù, xǐ zhī. liù zhèn qín lǒng suǒ zài fǎn pàn, èr jīng xī yǐng mán dà rǎo dòng, duàn sān yā lù, shā dū du, kòu dào zhì yú xiāng chéng rǔ shuǐ, bǎi xìng duō bèi qí hài. liáng qiǎn jiāng wéi guǎng líng, chǔ chéng zhū mán, bìng wèi qián qū. zì rǔ shuǐ yǐ nán, zì qí bào lüè, lián nián gōng tǎo, sàn ér fù hé, qí bào zī shén.
正光中，叔興擁所部南叛。蠻首成龍強率戶數千內附，拜刺史；蠻帥田牛生率 戶二千內徙揚州，拜為郡守。梁義州刺史邊城王文僧明、鐵騎將軍邊城太守田官德 等率戶萬餘，舉州內屬。拜僧明平南將軍、西豫州刺史，封開封侯；官德龍驤將軍、 義州刺史；自余封授各有差。僧明、官德併入朝。蠻出山至邊城、建安者，八九千 戶。義州尋為梁將裴邃所陷。梁定州刺史田超秀亦遣使求附，請援歷年，朝廷恐輕 致邊役，未之許。會超秀死，其部曲相率內附，徙之。六鎮、秦、隴所在反叛，二 荊、西郢蠻大擾動，斷三鵶路，殺都督，寇盜至於襄城、汝水，百姓多被其害。梁 遣將圍廣陵，楚城諸蠻，並為前驅。自汝水以南，恣其暴掠，連年攻討，散而複合， 其暴滋甚。

yòu yǒu rǎn shì xiàng shì tián shì zhě, zōu luò yóu shèng. yú zé dà zhě wàn jiā, xiǎo zhě qiān hù, gèng xiāng chóng shù, jiàn chēng wáng hóu. tún jù sān xiá, duàn è shuǐ lù, jīng shǔ xíng rén, zhì yǒu jiǎ dào zhě. zhōu wén lüè dìng yī chán, shēng jiào nán bèi, zhū mán wèi wēi, mí rán xiàng fēng yǐ. dà tǒng wǔ nián, cài yáng mán wáng lǔ chāo míng nèi shǔ, shòu nán yōng zhōu cì shǐ, réng shì xí yān. shí yī nián, mán qiú méi lēi tè lái gòng qí fāng wù. xún ér mán shuài tián dù qīng jí jiāng hàn zhū mán rǎo dòng, dà jiāng jūn yáng zhōng jī pò zhī. qí hòu mán shuài dù qīng hé zì chēng bā zhōu cì shǐ, rù fù, cháo tíng yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī. dù qīng hé hòu suì fǎn, gōng wéi dōng liáng zhōu. qí táng zhōu mán tián lǔ jiā yì pàn, zì hào yù zhōu bó. wáng xióng quán jǐng xuān děng qián hòu tǎo píng zhī.
又有冉氏、向氏、田氏者，陬落尤盛。余則大者萬家，小者千戶，更相崇樹， 僭稱王侯。屯據三峽，斷遏水路，荊蜀行人，至有假道者。周文略定伊、瀍，聲教 南被，諸蠻畏威，靡然向風矣。大統五年，蔡陽蠻王魯超明內屬，授南雍州刺史， 仍世襲焉。十一年，蠻酋梅勒特來貢其方物。尋而蠻帥田杜青及江、漢諸蠻擾動， 大將軍楊忠擊破之。其後蠻帥杜青和自稱巴州刺史，入附，朝廷因其所稱而授之。 杜青和後遂反，攻圍東梁州。其唐州蠻田魯嘉亦叛，自號豫州伯。王雄、權景宣等 前後討平之。

fèi dì chū, mán shǒu fán shě jǔ luò nèi fù, yǐ wèi dū huái běi sān zhōu zhū jūn shì huái zhōu cì shǐ huái ān jùn gōng. yú jǐn děng píng jiāng líng, zhū mán sāo dòng, zhào dòu lú níng cài yòu děng tǎo pò zhī. gōng dì èr nián, mán qiú yí rén wáng tián xìng yàn běi jīng zhōu cì shǐ méi jì chāng děng xiāng jì kuǎn fù. yǐ xìng yàn jì chāng bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī, jiā jì chāng luò zhōu cì shǐ, cì jué shí tái xiàn gōng. qí hòu, bā xī rén qiào yān shàn dòng jūn mán yǐ fù liáng, mán shuài xiàng zhèn hóu xiàng bái hǔ děng yīng zhī xiàng wǔ zǐ wáng yòu gōng xiàn xìn zhōu tián wū dù tián táng děng chāo duàn jiāng lù wén zi róng fù jù jīng zhōu zhī wèn yáng jùn, zì chēng rén zhōu cì shǐ bìng lín zhōu cì shǐ pú wēi yì jǔ bīng nì mìng. zhào tián hóng hè ruò dūn pān zhāo lǐ qiān zhé děng tǎo pò zhī. zhōu wǔ chéng chū, wén zhōu mán pàn, zhōu jūn tǎo dìng zhī. xún ér rǎn lìng xián xiàng wǔ zǐ wáng děng yòu gōng xiàn bái dì, shā kāi fǔ yáng zhǎng huá, suì xiāng shuài zuò luàn. qián hòu qiǎn kāi fǔ yuán qì zhào gāng děng zǒng bīng chū tǎo, suī pō jiǎn qí zú lèi, ér yuán è wèi chú. tiān hé yuán nián, zhào kāi fǔ lù téng dū wáng liàng sī mǎ yì děng tǎo zhī. téng shuǐ lù jù jìn, cì yú tāng kǒu, xiān qiǎn yù zhī. ér lìng xián fāng zēng jùn chéng chí, yán shè gǎn yù, qiǎn qí zhǎng zi xī lí cì zǐ nán wáng lǐng qí zhī shǔ, yú jiāng nán xiǎn yào zhī dì, zhì lì shí chéng, yuǎn jié cén yáng mán wèi qí shēng yuán. lìng xián lǜ qí zú, gù shǒu shuǐ luó chéng. téng nǎi zǒng jí jiāng shuài móu jìn qù, xián yù xiān qǔ shuǐ luó, rán hòu jīng lüè jiāng nán. téng yán yú zhòng yuē: lìng xián nèi shì shuǐ luó jīn tāng zhī xiǎn, wài tuō cén fǔ chē zhī yuán, jiān fù zī liáng chōng shí, qì xiè jīng xīn. yǐ wǒ xuán jūn, gōng qí yán lěi, tuō yī zhàn bù kè, gèng chéng qí qì. bù rú dùn jūn tāng kǒu, xiān qǔ jiāng nán, jiǎn qí máo yǔ, rán hòu yóu jūn shuǐ luó, cǐ zhì shèng zhī jì yě. zhòng jiē rán zhī. nǎi qiǎn kāi fǔ wáng liàng lǜ zhòng dù jiāng, xún rì gōng bá qí bā chéng, xiōng dǎng bēn sàn, huò zéi shuài rǎn chéng gōng bìng shēng kǒu sān qiān rén, jiàng qí bù zhòng yī qiān hù. suì jiǎn mù xiāo yǒng, shù dào fēn gōng shuǐ luó. lù jīng shí bì chéng, xiǎn jùn, sì miàn bì lì, gù yǐ míng yān. wéi yǒu yī xiǎo lù, yuán tī ér shàng, mán yán yǐ wèi qiào jué, fēi bīng zhòng suǒ xíng. téng bèi jiǎ xiān dēng, zhòng jūn jì jìn, bèi jīng wēi zǔ, lèi rì nǎi dé jiù lù. qiě téng xiān rèn lóng zhōu zǒng guǎn, yǎ zhī qí lù mán shuài rǎn bó lí rǎn ān xī yǔ lìng xián yǒu xì. téng nǎi zhāo yòu bó lí děng, jié wèi fù zǐ, yòu duō yí qián bó. bó lí děng yuè, suì wèi xiāng dǎo. shuǐ luó cè yòu yǒu shí shèng chéng zhě, yì shì xiǎn yào, lìng xián shǐ qí xiōng lóng zhēn jù zhī. shèng yòu mì gào lóng zhēn yún, ruò píng shuǐ luó, shǐ qí dài lìng xián chù zhī. lóng zhēn dà yuè, qiǎn qí zi yì téng. nǎi hòu jiā lǐ jiē, cì yǐ jīn bó. mán tān lì jì shēn, réng qǐng lì xiào, nǎi wèi téng yuē: yù fān suǒ jù chéng, kǒng rén lì guǎ shǎo. téng xǔ yǐ sān bǎi bīng zhù zhī. jì ér qiǎn èr qiān rén, xián méi yè jìn, lóng zhēn lì bù néng yù, suì píng shí shèng chéng. chén zhì shuǐ luó, mán zhòng dà kuì, zhǎn shǒu wàn yú jí. lìng xián dùn zǒu, zhuī ér huò zhī. sī mǎ yì yòu bié xià qí èr shí yú chéng, huò mán shuài rǎn sān gōng děng. téng nǎi jī qí hái gǔ yú shuǐ luó chéng cè wèi jīng guān, hòu mán yán wàng jiàn zhé dà kū, zì cǐ láng lì zhī xīn chuò yǐ.
廢帝初，蠻首樊舍舉落內附，以為督淮北三州諸軍事、淮州刺史、淮安郡公。 于謹等平江陵，諸蠻騷動，詔豆盧寧、蔡祐等討破之。恭帝二年，蠻酋宜人王田興 彥、北荊州刺史梅季昌等相繼款附。以興彥、季昌並為開府儀同三司，加季昌洛州 刺史，賜爵石台縣公。其後，巴西人譙淹扇動君蠻以附梁，蠻帥向鎮侯、向白虎等 應之；向五子王又攻陷信州；田烏度、田唐等抄斷江路；文子榮復據荊州之汶陽郡， 自稱仁州刺史；並鄰州刺史蒲微亦舉兵逆命。詔田弘、賀若敦、潘招、李遷哲等討 破之。周武成初，文州蠻叛，州軍討定之。尋而冉令賢、向五子王等又攻陷白帝， 殺開府楊長華，遂相率作亂。前後遣開府元契、趙剛等總兵出討，雖頗翦其族類， 而元惡未除。天和元年，詔開府陸騰督王亮、司馬裔等討之。騰水陸俱進，次於湯 口，先遣喻之。而令賢方增浚城池，嚴設扞御，遣其長子西黎、次子南王領其支屬， 於江南險要之地，置立十城，遠結涔陽蠻為其聲援。令賢率其卒，固守水邏城。騰 乃總集將帥謀進趣，咸欲先取水邏，然後經略江南。騰言於眾曰：「令賢內恃水邏 金湯之險，外托涔輔車之援，兼復資糧充實，器械精新。以我懸軍，攻其嚴壘，脫 一戰不克，更成其氣。不如頓軍湯口，先取江南，翦其毛羽，然後游軍水邏，此制 勝之計也。」眾皆然之。乃遣開府王亮率眾渡江，旬日攻拔其八城，凶黨奔散，獲 賊帥冉承公並生口三千人，降其部眾一千戶。遂簡募驍勇，數道分攻水邏。路經石 壁城，險峻，四面壁立，故以名焉。唯有一小路，緣梯而上，蠻蜒以為峭絕，非兵 眾所行。騰被甲先登，眾軍繼進，備經危阻，累日乃得舊路。且騰先任隆州總管， 雅知其路蠻帥冉伯犁、冉安西與令賢有隙。騰乃招誘伯犁等，結為父子，又多遺錢 帛。伯犁等悅，遂為鄉導。水邏側又有石勝城者，亦是險要，令賢使其兄龍真據之。 勝又密告龍真雲，若平水邏，使其代令賢處之。龍真大悅，遣其子詣騰。乃厚加禮 接，賜以金帛。蠻貪利既深，仍請立效，乃謂騰曰：「欲翻所據城，恐人力寡少。」 騰許以三百兵助之。既而遣二千人，銜枚夜進，龍真力不能御，遂平石勝城。晨至 水邏，蠻眾大潰，斬首萬餘級。令賢遁走，追而獲之。司馬裔又別下其二十餘城， 獲蠻帥冉三公等。騰乃積其骸骨於水邏城側為京觀，後蠻蜒望見輒大哭，自此狼戾 之心輟矣。

shí xiàng wǔ zǐ wáng jù shí mò chéng, lìng qí zi bǎo shèng jù shuāng chéng. shuǐ luó píng hòu, pín yí yù zhī, ér wǔ zǐ wáng yóu bù cóng mìng. téng yòu qiǎn wáng liàng tún láo píng, sī mǎ yì tún shuāng chéng yǐ tú zhī. téng lǜ shuāng chéng gū qiào, gōng wèi kě bá, zéi ruò wěi chéng dùn sàn, yòu nán zhuī tǎo. nǎi lìng zhū jūn zhōu huí lì shān, è qí zǒu lù, zéi nǎi dà hài. yú shì zòng bīng jī pò zhī, qín wǔ zǐ wáng yú shí mò, huò bǎo shèng yú shuāng chéng, xī zhǎn zhū xiàng shǒu lǐng, shēng qín wàn yú kǒu. xìn zhōu jiù jū bái dì, téng gèng yú liú bèi gù gōng chéng nán, bā chén zhī běi, lín jiāng àn zhú chéng, yí zhì xìn zhōu. yòu yǐ wū xiàn xìn líng zǐ guī bìng zhú chéng zhì fáng, yǐ wèi jīn dài yān.
時向五子王據石墨城，令其子寶勝據雙城。水邏平後，頻遺喻之，而五子王猶 不從命。騰又遣王亮屯牢坪，司馬裔屯雙城以圖之。騰慮雙城孤峭，攻未可拔，賊 若委城遁散，又難追討。乃令諸軍周回立柵，遏其走路，賊乃大駭。於是縱兵擊破 之，禽五子王於石墨，獲寶勝於雙城，悉斬諸向首領，生禽萬餘口。信州舊居白帝， 騰更於劉備故宮城南，八陳之北，臨江岸築城，移置信州。又以巫縣、信陵、秭歸 並築城置防，以為襟帶焉。

tiān hé liù nián, mán qú rǎn zǔ yì rǎn lóng xiāng yòu fǎn, zhào dà jiāng jūn zhào yín tǎo píng zhī. zì cǐ qún mán jù xī, bù fù wèi kòu.
天和六年，蠻渠冉祖裛、冉龍驤又反，詔大將軍趙誾討平之。自此群蠻懼息， 不復為寇。

liáo zhě, gài nán mán zhī bié zhǒng, zì hàn zhōng dá yú qióng zé, chuān dòng zhè jiān, suǒ zài jiē yǒu. zhǒng lèi shén duō, sǎn jū shān gǔ, lüè wú shì zú zhī bié. yòu wú míng zì, suǒ shēng nán nǚ, wéi yǐ zhǎng yòu cì dì hū zhī. qí zhàng fū chēng ā mó ā duàn, fù rén ā yí ā děng zhī lèi, jiē yǔ zhī cì dì chēng wèi yě. yī shù jī mù, yǐ jū qí shàng, míng yuē gàn lán, gàn lán dà xiǎo, suí qí jiā kǒu zhī shù. wǎng wǎng tuī yī zhǎng zhě wèi wáng, yì bù néng yuǎn xiāng tǒng shè. fù sǐ zé zi jì, ruò zhōng guó zhī guì zú yě. liáo wáng gè yǒu gǔ jiǎo yī shuāng, shǐ qí zǐ dì zì chuī jī zhī. hǎo xiāng shā hài, duō sǐ, bù gǎn yuǎn xíng. néng wò shuǐ dǐ chí dāo cì yú, qí kǒu jué shí bìng bí yǐn. sǐ zhě, shù guān ér mái zhī. xìng tóng qín shòu, zhì yú fèn nù, fù zǐ bù xiāng bì, wéi shǒu yǒu bīng rèn zhě xiān shā zhī. ruò shā qí fù, zǒu bì wài, qiú dé yī gǒu yǐ xiè, bù fù xián hèn. ruò bào yuàn xiāng gōng jī, bì shā ér shí zhī píng cháng jié lüè, mài qǔ zhū gǒu ér yǐ. qīn qī bǐ lín, zhǐ shòu xiāng mài. bèi mài zhě hào kū bù fú, táo cuàn bì zhī, nǎi jiāng mǎi rén zhǐ bǔ, zhú ruò wáng pàn, huò biàn fù zhī. dàn jīng bèi fù zhě, jí fú wèi jiàn lì, bù gǎn chēng liáng yǐ. wáng shī ér nǚ, yī kū biàn zhǐ, bù fù zhuī sī. wéi zhí dùn chí máo, bù shí gōng shǐ. yòng zhú wèi huáng, qún jù gǔ zhī, yǐ wèi yīn jié. néng wèi xì bù, sè zhì xiān jìng. dà gǒu yī tóu, mài yī shēng kǒu. qí sú wèi guǐ shén, yóu shàng yín sì. suǒ shā zhī rén měi bìn rán zhě, nǎi bō qí miàn pí, lóng zhī yú zhú, jí zào, hào zhī yuē guǐ, gǔ wǔ sì zhī, yǐ qiú fú lì. zhì yǒu mài qí kūn jì qī nú jǐn zhě, nǎi zì mài yǐ gōng jì yān. zhù tóng wèi qì, dà kǒu kuān fù, míng yuē tóng cuàn, jì báo qiě qīng, yì yú shú shí.
獠者，蓋南蠻之別種，自漢中達於邛、笮，川洞這間，所在皆有。種類甚多， 散居山谷，略無氏族之別。又無名字，所生男女，唯以長幼次第呼之。其丈夫稱阿 謨、阿段，婦人阿夷、阿等之類，皆語之次第稱謂也。依樹積木，以居其上，名曰 干闌，干闌大小，隨其家口之數。往往推一長者為王，亦不能遠相統攝。父死則子 繼，若中國之貴族也。獠王各有鼓角一雙，使其子弟自吹擊之。好相殺害，多死， 不敢遠行。能臥水底持刀刺魚，其口嚼食並鼻飲。死者，豎棺而埋之。性同禽獸， 至於忿怒，父子不相避，唯手有兵刃者先殺之。若殺其父，走避外，求得一狗以謝， 不復嫌恨。若報怨相攻擊，必殺而食之；平常劫掠，賣取豬狗而已。親戚比鄰，指 授相賣。被賣者號哭不服，逃竄避之，乃將買人指捕，逐若亡叛，獲便縛之。但經 被縛者，即服為賤隸，不敢稱良矣。亡失兒女，一哭便止，不復追思。唯執楯持矛， 不識弓矢。用竹為簧，群聚鼓之，以為音節。能為細布，色至鮮淨。大狗一頭，賣 一生口。其俗畏鬼神，尤尚淫祀。所殺之人美鬢髯者，乃剝其麵皮，籠之於竹，及 燥，號之曰鬼，鼓舞祀之，以求福利。至有賣其昆季妻孥盡者，乃自賣以供祭焉。 鑄銅為器，大口寬腹，名曰銅爨，既薄且輕，易於熟食。

jiàn guó zhōng, lǐ shì zài shǔ, zhū liáo shǐ chū bā xī qú chuān guǎng hàn yáng ān zī zhōng, gōng pò jùn guó, wèi yì zhōu dà huàn. shì nèi wài shòu dí, suǒ yǐ wáng yě. zì huán wēn pò shǔ zhī hòu, lì bù néng zhì. yòu shǔ rén dōng liú, shān xiǎn zhī dì duō kōng, liáo suì xié shān bàng gǔ. yǔ xià rén cān jū zhě, pō shū zū fù zài shēn shān zhě, réng bù wèi biān hù. liáng yì èr zhōu suì fá liáo, yǐ bì rùn gōng sī, pō jí wèi lì.
建國中，李勢在蜀，諸獠始出巴西、渠川、廣漢、陽安、資中，攻破郡國，為 益州大患。勢內外受敵，所以亡也。自桓溫破蜀之後，力不能制。又蜀人東流，山 險之地多空，獠遂挾山傍谷。與夏人參居者，頗輸租賦；在深山者，仍不為編戶。 梁、益二州歲伐獠，以裨潤公私，頗藉為利。

zhèng shǐ zhōng, xià hóu dào qiān jǔ hàn zhōng nèi fù, xuān wǔ qiǎn shàng shū xíng luán wèi liáng yì èr zhōu cì shǐ yǐ zhèn zhī, jìn xià rén zhě ān dǔ lè yè, zài shān gǔ zhě bù gǎn wèi kòu. hòu yǐ yáng zhǐ wèi liáng zhōu, fù shù yǎn wèi yì zhōu. zhǐ xìng kù nüè, bù dé wù qíng. liáng fǔ guó jiāng jūn fàn jì xù yǔ liáo wáng zhào qīng jīng lǜ zhòng tún xiào zǐ gǔ, zhǐ qiǎn tǒng jūn wèi hú jī zǒu zhī. hòu liáng níng shuò jiāng jūn jiāng bái fù yōng yí liáo rù tún nán chéng, liáng zhōu rén wáng fǎ qìng yǔ zhī tōng móu, zhòng tún yú gù mén chuān. zhǐ qiǎn zhēng lǔ jiāng jūn tǎo pò zhī. shù yǎn shī ēn bù xìn, dà dé liáo hé. hòu yǐ yuán fǎ sēng dài fù shù yǎn wèi yì zhōu, fǎ sēng zài rèn tān cán, liáo suì fǎn pàn, gōu yǐn liáng bīng, wéi bī jìn shòu. cháo tíng yōu zhī, yǐ shù yǎn xiān dé wù qíng, fù lìng chéng chuán wǎng fǔ. liáo wén shù yǎn zhì, mò bù xīn rán, bài yíng dào lù, yú shì ér dìng. jí yuán huán yuán zǐ zhēn xiàng jì wèi liáng zhōu, bìng wú dé jī, zhū liáo kǔ zhī. qí hòu, cháo tíng yǐ liáng yì èr zhōu kòng shè xiǎn yuǎn, nǎi lì bā zhōu yǐ tǒng zhū liáo. hòu yǐ bā qiú yán shǐ xīn wèi cì shǐ. yòu lì lóng chéng zhèn, suǒ wǎn liáo èr shí wàn hù. bǐ wèi běi liáo, suì shū zū bù, yòu yǔ wài rén jiāo tōng mào yì. bā zhōu shēng liáo, bìng jiē bù shùn, qí zhū tóu wáng, měi yú shí jié yè jiàn cì shǐ ér yǐ. xiào chāng chū, zhū liáo yǐ shǐ xīn tān bào, xiāng shuài fǎn pàn, gōng wéi bā zhōu. shān nán xíng tái wèi zi jiàn miǎn yù, jí shí sàn bà. zì shì liáo zhū tóu wáng, xiāng shuài yì xíng tái zhě xiāng jì, zi jiàn hòu láo lài zhī. shǐ xīn jiàn zhōng guó duō shì, yòu shī bǐ xīn, lǜ huò zuì qiǎn, shí liáng nán liáng zhōu cì shǐ yīn zi chūn shàn huò biān chuí, shǐ xīn móu jiāng nán pàn. shǐ xīn zú zi kǎi shí wèi lóng chéng zhèn jiāng, mì zhī zhī, yán shè luó hòu, suì qín liáng shǐ rén, bìng fēng shǐ xīn zhào shū tiě quàn dāo jiàn yì guān zhī shǔ, biǎo sòng xíng tái. zi jiàn nǎi qǐ yǐ shù yǎn jiǔ bìng, qí zi jìng shào nà shǐ xīn zhòng lù, shǐ de hái zhōu. shǐ xīn nǎi qǐ zhòng gōng kǎi, tú miè zhī, jù chéng nán pàn. liáng jiāng xiāo wán, lǜ zhòng yuán jiē. shí liáng yì èr zhōu bìng qiǎn jiāng tǎo zhī, gōng xiàn bā zhōu, zhí shǐ xīn, suì dà pò wán jūn. jí zhǎn wán, yǐ fù tán biǎo wèi cì shǐ. hòu yuán luó zài liáng zhōu, wèi suǒ xiàn, zì cǐ suì jué.
正始中，夏侯道遷舉漢中內附，宣武遣尚書邢巒為梁、益二州刺史以鎮之，近 夏人者安堵樂業，在山谷者不敢為寇。後以羊祉為梁州，傅豎眼為益州。祉性酷虐， 不得物情。梁輔國將軍范季旭與獠王趙清荊率眾屯孝子谷，祉遣統軍魏胡擊走之。 後梁寧朔將軍姜白復擁夷獠入屯南城，梁州人王法慶與之通謀，眾屯於固門川。祉 遣征虜將軍討破之。豎眼施恩布信，大得獠和。後以元法僧代傅豎眼為益州，法僧 在任貪殘，獠遂反叛，勾引梁兵，圍逼晉壽。朝廷憂之，以豎眼先得物情，復令乘 傳往撫。獠聞豎眼至，莫不欣然，拜迎道路，於是而定。及元桓、元子真相繼為梁 州，並無德績，諸獠苦之。其後，朝廷以梁、益二州控攝險遠，乃立巴州以統諸獠。 後以巴酋嚴始欣為刺史。又立隆城鎮，所綰獠二十萬戶。彼謂北獠，歲輸租布，又 與外人交通貿易。巴州生獠，並皆不順，其諸頭王，每於時節謁見刺史而已。孝昌 初，諸獠以始欣貪暴，相率反叛，攻圍巴州。山南行台魏子建勉喻，即時散罷。自 是獠諸頭王，相率詣行台者相繼，子建厚勞賚之。始欣見中國多事，又失彼心，慮 獲罪譴，時梁南梁州刺史陰子春扇惑邊陲，始欣謀將南叛。始欣族子愷時為隆城鎮 將，密知之，嚴設邏候，遂禽梁使人，並封始欣詔書、鐵券、刀劍、衣冠之屬，表 送行台。子建乃啟以豎眼久病，其子敬紹納始欣重賂，使得還州。始欣乃起眾攻愷， 屠滅之，據城南叛。梁將蕭玩，率眾援接。時梁、益二州並遣將討之，攻陷巴州， 執始欣，遂大破玩軍。及斬玩，以傅曇表為刺史。後元羅在梁州，為所陷，自此遂 絕。

jí zhōu wén píng liáng yì zhī hòu, lìng zài suǒ fǔ wèi, qí yǔ huá rén zá jū zhě, yì pō cóng fù yì. rán tiān xìng bào luàn, xuán zhì rǎo dòng. měi suì mìng suí jìn zhōu zhèn, chū bīng tǎo zhī, huò qí shēng kǒu, yǐ chōng jiàn lì, wèi zhī wèi yā liáo yān. hòu yǒu shāng lǚ wǎng lái zhě, yì zī yǐ wèi huò, gōng qīng dá yú rén shù zhī jiā, yǒu liáo kǒu zhě duō yǐ. gōng dì sān nián, líng zhōu mù lóng liáo fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo pò zhī. zhōu bǎo dìng èr nián, tiě shān liáo yòu fǎn, chāo duàn jiāng lù, lù téng yòu gōng bá qí sān chéng. tiān hé sān nián, liáng zhōu héng léng liáo pàn, zǒng guǎn zhǎng shǐ zhào wén biǎo tǎo zhī. jūn cì bā zhōu, wén biǎo yù lǜ zhòng jìng jìn. jūn lì děng yuē: cǐ liáo lǚ jù rì jiǔ, bù zhòng shén qiáng, tǎo zhī zhě sì miàn gōng zhī, yǐ fēn qí shì. jīn ruò dà jūn zhí jìn, bù qiǎn qí bīng, kǒng rén bìng lì yú wǒ, wèi kě zhì shèng. wén biǎo yuē: wǎng zhě jì bù néng zhì zhī, jīn xū bié wèi jìn qù. ruò sì miàn qiǎn bīng, zé liáo jiàng zǒu lù jué, lǐ dāng xiāng shuài yǐ sǐ jù zhàn rú cóng yī dào, zé wú dé shì wēi ēn, fēn qiǎn rén yǐ lǐ xiǎo yù, wèi è zhě tǎo zhī, guī shàn zhě fǔ zhī, shàn è jì fēn, yì wèi jīng lüè. shì yǒu biàn tōng, nài hé yù zūn qián zhé yě? wén biǎo suì yǐ cǐ yì, biàn lìng jūn zhōng. shí yǒu cóng jūn shú liáo, duō yǔ héng léng qīn shí, jí yǐ shí bào zhī. héng léng liáo xiāng yǔ jù yì, yóu yù zhī jiān, wén biǎo jūn yǐ zhì qí jiè. liáo zhōng xiān yǒu èr lù, yí lù shāo píng, yí lù jí xiǎn. é yǒu shēng liáo qiú shuài shù rén lái jiàn wén biǎo yuē: wǒ kǒng guān jūn bù shí shān chuān, qǐng wèi xiāng dǎo. wén biǎo wèi zhī yuē: cǐ lù kuān píng, bù xū dǎo yǐn, qīng dàn xiān qù, hǎo wèi yù zǐ dì yě. nǎi qiǎn zhī. wén biǎo wèi qí zhòng yuē: xiàng zhě liáo shuài, wèi wú cóng kuān lù ér xíng, bì dāng shè fú xiǎn yào. ruò cóng xiǎn lù, chū qí bù lǜ, liáo zhòng zì lí sàn yǐ. yú shì lè bīng cóng xiǎn dào jìn, qí yǒu bù tōng zhī chù, jí píng zhī. chéng gāo ér wàng, guǒ jiàn qí fú bīng. liáo jì shī jì, zhēng xié qī zǐ, tuì bǎo xiǎn yào. wén biǎo dùn jūn dà péng shān xià, shì huò fú, suì xiāng lǜ lái jiàng. wén biǎo jiē fǔ wèi zhī, réng zhēng qí zū shuì, wú gǎn dòng zhě. hòu chú wén biǎo wèi péng zhōu cì shǐ, yòu dà dé rén hé.
及周文平梁、益之後，令在所撫慰，其與華人雜居者，亦頗從賦役。然天性暴 亂，旋致擾動。每歲命隨近州鎮，出兵討之，獲其生口，以充賤隸，謂之為壓獠焉。 後有商旅往來者，亦資以為貨，公卿達於人庶之家，有獠口者多矣。恭帝三年，陵 州木籠獠反，詔開府陸騰討破之。周保定二年，鐵山獠又反，抄斷江路，陸騰又攻 拔其三城。天和三年，梁州恆棱獠叛，總管長史趙文表討之。軍次巴州，文表欲率 眾徑進。軍吏等曰：「此獠旅拒日久，部眾甚強，討之者四面攻之，以分其勢。今 若大軍直進，不遣奇兵，恐亻併力於我，未可制勝。」文表曰：「往者既不能制之， 今須別為進趣。若四面遣兵，則獠降走路絕，理當相率以死拒戰；如從一道，則吾 得示威恩，分遣人以理曉諭，為惡者討之，歸善者撫之，善惡既分，易為經略。事 有變通，奈何欲遵前轍也？」文表遂以此意，遍令軍中。時有從軍熟獠，多與恆棱 親識，即以實報之。恆棱獠相與聚議，猶豫之間，文表軍已至其界。獠中先有二路， 一路稍平，一路極險。俄有生獠酋帥數人來見文表曰：「我恐官軍不識山川，請為 鄉導。」文表謂之曰：「此路寬平，不須導引，卿但先去，好慰喻子弟也。」乃遣 之。文表謂其眾曰：「向者獠帥，謂吾從寬路而行，必當設伏險要。若從險路，出 其不慮，獠眾自離散矣。」於是勒兵從險道進，其有不通之處，即平之。乘高而望， 果見其伏兵。獠既失計，爭攜妻子，退保險要。文表頓軍大蓬山下，示禍福，遂相 率來降。文表皆撫慰之，仍征其租稅，無敢動者。後除文表為蓬州刺史，又大得人 和。

jiàn dé chū, lǐ huī wèi péng liáng zhōu zǒng guǎn, zhū liáo yì wàng fēng cóng fù. rán qí zhǒng zī màn, bǎo jù yán hè, yī shān zǒu xiǎn, ruò lǚ píng dì, suī lǚ jiā bīng, fú kě qióng tǎo. xìng yòu wú zhī, dài tóng qín shòu, zhū yí zhī zhōng, zuì nán yǐ dào zhāo huái zhě yě.
建德初，李暉為蓬、梁州總管，諸獠亦望風從附。然其種滋蔓，保據嚴壑，依 山走險，若履平地，雖屢加兵，弗可窮討。性又無知，殆同禽獸，諸夷之中，最難 以道招懷者也。

lín yì, qí xiān suǒ chū, shì jù nán shǐ. qí guó yán mào shù qiān lǐ, tǔ duō xiāng mù jīn bǎo, wù chǎn dà dǐ yǔ jiāo zhǐ tóng. yǐ zhuān wèi chéng, shèn huī tú zhī, dōng xiàng hù. zūn guān yǒu èr, qí yī yuē xī nà pó dì, qí èr yuē sà pó dì gē. qí shǔ guān sān děng, qí yī yuē lún duō xìng, cì gē lún zhì dì, cì yǐ dì jiā lán. wài guān fēn wèi èr bǎi yú bù, qí zhǎng guān yuē fú luó, cì yuē kě lún, rú mù zǎi zhī chà yě. wáng dài jīn huā guān, xíng rú zhāng fǔ, yī zhāo xiá bù, zhū jī yīng luò, zú niè gé lǚ, shí fú jǐn páo. liáng jiā zǐ shì wèi zhě èr bǎi xǔ rén, jiē zhí jīn zhuāng. bīng yǒu gōng jiàn dāo shuò. yǐ wèi zhú wèi nǔ, fù dú yú shǐ. lè yǒu qín dí pí pá wǔ xián, pō yǔ zhōng guó tóng. měi jī gǔ yǐ jǐng zhòng, chuī lí yǐ jí róng. qí rén shēn mù gāo bí, fā quán sè hēi. sú jiē tú xiǎn, yǐ fú jīn chán shēn, dōng yuè yī páo. fù rén chuí jì. shī yē yè xí. měi yǒu hūn gòu, lìng méi zhě jī jīn yín chuàn jiǔ èr hú yú shù tóu zhì nǚ jiā, yú shì zé rì, fū jiā huì qīn bīn, gē wǔ xiāng duì, nǚ jiā qǐng yī pó luó mén sòng nǚ zhì nán jiā, xù guàn shǒu, yīn qiān nǚ shòu zhī. wáng sǐ, qī rì ér zàng yǒu guān zhě, sān rì shù rén, yī rì. jiē yǐ hán shèng shī, gǔ wǔ dǎo cóng, yú zhì shuǐ cì, jī xīn fén zhī. shōu qí yú gǔ, wáng zé nèi jīn yīng zhōng, chén zhī yú hǎi yǒu guān zhě, yǐ tóng yīng, chén zhī hǎi kǒu shù rén yǐ wǎ, sòng zhī yú jiāng. nán nǚ jiē jié fā, kū zhì shuǐ cì, jǐn āi ér zhǐ, guī zé bù kū. měi qī rì, rán xiāng sàn huā, fù kū jǐn āi ér zhǐ, bǎi rì sān nián jiē rú zhī. rén jiē fèng fú, wén zì tóng yú tiān zhú.
林邑，其先所出，事具《南史》。其國延袤數千里，土多香木、金寶，物產大 抵與交趾同。以磚為城，蜃灰塗之，東向戶。尊官有二，其一曰西那婆帝，其二曰 薩婆地歌。其屬官三等，其一曰倫多姓，次歌倫致帝，次乙地伽蘭。外官分為二百 餘部，其長官曰弗羅，次曰可輪，如牧宰之差也。王戴金花冠，形如章甫，衣朝霞 布，珠璣纓絡，足躡革履，時服錦袍。良家子侍衛者二百許人，皆執金裝。兵有弓、 箭、刀、槊。以為竹為弩，傅毒於矢。樂有琴、笛、琵琶、五弦，頗與中國同。每 擊鼓以警眾，吹蠡以即戎。其人深目高鼻，發拳色黑。俗皆徒跣，以幅巾纏身，冬 月衣袍。婦人椎髻。施椰葉席。每有婚媾，令媒者齎金銀釧、酒二壺、魚數頭至女 家，於是擇日，夫家會親賓，歌舞相對，女家請一婆羅門送女至男家，婿盥手，因 牽女授之。王死，七日而葬；有官者，三日；庶人，一日。皆以函盛屍，鼓舞導從， 輿至水次，積薪焚之。收其餘骨，王則內金罌中，沉之於海；有官者，以銅罌，沉 之海口；庶人以瓦，送之於江。男女皆截發，哭至水次，盡哀而止，歸則不哭。每 七日，燃香散花，復哭盡哀而止，百日、三年皆如之。人皆奉佛，文字同於天竺。

suí wén dì jì píng chén, nǎi qiǎn shǐ xiàn fāng wù, hòu cháo gòng suì jué. shí tiān xià wú shì, qún chén yán lín yì duō qí bǎo zhě. rén shòu mò, shàng qiǎn dà jiāng jūn liú fāng wèi huān zhōu dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ qīn zhōu cì shǐ níng zhǎng zhēn huān zhōu cì shǐ lǐ yūn kāi fǔ qín xióng bù qí wàn yú, jí fàn zuì zhě shù qiān rén jī zhī. qí wáng fàn zhì chéng jù xiàng ér zhàn, fāng jūn bù lì. fāng nǎi duō jué xiǎo kēng, cǎo fù qí shàng, yīn yǐ bīng tiāo zhī. fāng yǔ zhàn wěi běi, fàn zhì zhú zhī, qí xiàng xiàn, jūn suì luàn, fāng dà pò zhī, suì qì chéng zǒu. rù qí dōu, huò qí miào zhǔ shí bā méi, jiē zhù jīn wèi zhī, jǐn qí guó yǒu shí bā shì. fāng bān shī, fàn zhì fù qí gù dì, qiǎn shǐ xiè zuì, yú shì cháo gòng bù jué.
隋文帝既平陳，乃遣使獻方物，後朝貢遂絕。時天下無事，群臣言林邑多奇寶 者。仁壽末，上遣大將軍劉方為驩州道行軍總管，率欽州刺史寧長真、驩州刺史李 暈、開府秦雄步騎萬餘，及犯罪者數千人擊之。其王梵志乘巨象而戰，方軍不利。 方乃多掘小坑，草覆其上，因以兵挑之。方與戰偽北，梵志逐之，其象陷，軍遂亂， 方大破之，遂棄城走。入其都，獲其廟主十八枚，皆鑄金為之，盡其國有十八世。 方班師，梵志復其故地，遣使謝罪，於是朝貢不絕。

chì tǔ guó, fú nán zhī bié zhǒng yě. zài nán hǎi zhōng, shuǐ xíng bǎi yú rì ér dá. suǒ dōu tǔ sè duō chì, yīn yǐ wèi hào. dōng bō luó cì guó, xī pó luó suō guó, nán hē luó dàn guó, běi jù dà hǎi, dì fāng shù qiān lǐ. qí wáng xìng qú tán shì, duō lì fù duō sāi, bù zhī yǒu guó jìn yuǎn. chēng qí fù shì wáng wèi, chū jiā wèi dào, chuán wèi yú lì fù duō sāi, zài wèi shí liù nián yǐ. yǒu sān qī, bìng lín guó nǚ yě. jū sēng zhī chéng, yǒu mén sān chóng, xiāng qù gè bǎi xǔ bù. měi mén tú huà pú sà fēi xiān zhī xiàng, xuán jīn huā líng mào, fù rén shù shí rén, huò zòu lè, huò pěng jīn huā. yòu shì sì fù rén, róng shì rú fó tǎ biān jīn gāng lì shì zhī zhuàng, jiā mén ér lì, mén wài zhě chí bīng zhàng, mén nèi zhě zhí bái fú. jiā dào chuí sù wǎng, zhuì huā. wáng gōng zhū wū, xī shì zhòng gé běi hù. běi miàn ér zuò sān chóng zhī tà, yī zhāo xiá bù, guān jīn huā guān, chuí zá bǎo yīng luò, sì nǚ zǐ lì shì zuǒ yòu, bīng wèi bǎi yú rén. wáng tà hòu zuò yī mù kān, yǐ jīn yín wǔ xiāng mù zá tián zhī, kān hòu xuán yī jīn guāng yàn jiā tà yòu shù èr jīn jìng, jìng qián bìng chén jīn wèng, wèng qián gè yǒu jīn xiāng lú dāng qián zhì yī jīn fú niú, qián shù yī bǎo gài, zuǒ yòu jiē yǒu bǎo shàn. pó luó mén děng shù bǎi rén, dōng xī chóng xíng, xiāng xiàng ér zuò. qí guān: sà tuó jiā luó yī rén, tuó ná dá chā yī rén, jiā lì mì jiā sān rén, gòng zhǎng zhèng shì jù luó mò dì yī rén, zhǎng xíng fǎ. měi chéng zhì nà xié jiā yī rén, bō dì shí rén.
赤土國，扶南之別種也。在南海中，水行百餘日而達。所都土色多赤，因以為 號。東波羅刺國，西婆羅娑國，南訶羅旦國，北拒大海，地方數千里。其王姓瞿曇 氏，多利富多塞，不知有國近遠。稱其父釋王位，出家為道，傳位於利富多塞，在 位十六年矣。有三妻，並鄰國女也。居僧祗城，有門三重，相去各百許步。每門圖 畫菩薩飛仙之象，懸金花鈴眊，婦人數十人，或奏樂，或捧金花。又飾四婦人，容 飾如佛塔邊金剛力士之狀，夾門而立，門外者持兵仗，門內者執白拂。夾道垂素網， 綴花。王宮諸屋，悉是重閣北戶。北面而坐三重之榻，衣朝霞布，冠金花冠，垂雜 寶纓絡，四女子立侍左右，兵衛百餘人。王榻後作一木龕，以金銀五香木雜鈿之， 龕後懸一金光焰；夾榻又樹二金鏡，鏡前並陳金甕，甕前各有金香爐；當前置一金 伏牛，前樹一寶蓋，左右皆有寶扇。婆羅門等數百人，東西重行，相向而坐。其官： 薩陀加邏一人，陀拏達叉一人，迦利密迦三人，共掌政事；俱羅末帝一人，掌刑法。 每城置那邪迦一人，缽帝十人。

qí sú, jiē chuān ěr jiǎn fā, wú guì bài zhī lǐ, yǐ xiāng yóu tú shēn. qí sú jìng fú, yóu zhòng pó luó mén. fù rén zuò jì yú xiàng hòu, nán nǚ tōng yǐ zhāo xiá cháo yún zá sè bù wèi yī. háo fù zhī shì, zì yì huá mí, wéi jīn suǒ fēi wáng cì bù dé fú yòng. měi hūn jià, zé jí rì, nǚ jiā xiān qī wǔ rì, zuò lè yǐn jiǔ, fù zhí nǚ shǒu yǐ shòu xù, qī rì nǎi pèi. jì qǔ, jí fēn cái bié jū, wéi shǎo zǐ yǔ fù jū. fù mǔ xiōng dì sǐ, zé tī fā sù fú, jiù shuǐ shàng gòu zhú mù wèi péng, péng nèi jī xīn, yǐ shī zhì shàng, shāo xiāng jiàn fān, chuī lí jī gǔ yǐ sòng, huǒ fén xīn, suì luò yú shuǐ. guì jiàn jiē tóng wéi guó wáng shāo qì shōu huī, zhù yǐ jīn píng, cáng yú miào wū. dōng xià cháng wēn, yǔ duō jì shǎo, zhǒng zhí wú shí. tè yí dào jì bái dòu hēi má, zì yú wù chǎn, duō tóng yú jiāo zhǐ. yǐ gān zhè zuò jiǔ, zá yǐ zǐ guā gēn, jiǔ sè huáng chì, wèi yì xiāng měi. yì yǐ yē jiāng wèi jiǔ.
其俗，皆穿耳翦發，無跪拜之禮，以香油塗身。其俗敬佛，尤重婆羅門。婦人 作髻於項後，男女通以朝霞朝雲雜色布為衣。豪富之室，恣意華靡，唯金鎖非王賜 不得服用。每婚嫁，擇吉日，女家先期五日，作樂飲酒，父執女手以授婿，七日乃 配。既娶，即分財別居，唯少子與父居。父母兄弟死，則剔發素服，就水上構竹木 為棚，棚內積薪，以屍置上，燒香建幡，吹蠡擊鼓以送，火焚薪，遂落於水。貴賤 皆同、唯國王燒訖收灰，貯以金瓶，藏於廟屋。冬夏常溫，雨多霽少，種植無時。 特宜稻、穄、白豆、黑麻，自余物產，多同於交趾。以甘蔗作酒，雜以紫瓜根，酒 色黃赤，味亦香美。亦以椰漿為酒。

suí yáng dì sì wèi, mù néng tōng jué yù zhě. dà yè sān nián, tún tián zhǔ shì cháng jùn yú bù zhǔ shì wáng jūn zhèng děng qǐng shǐ chì tǔ. dì dà yuè, qiǎn jī wù wǔ qiān duàn yǐ cì chì tǔ wáng. qí nián shí yuè, jùn děng zì nán hǎi jùn chéng zhōu, zhòu yè èr xún, měi rì yù biàn fēng. zhì jiāo shí shān ér guò, dōng nán yì líng jiā bō bá duō zhōu, xī yǔ lín yì xiāng duì, shàng yǒu shén cí yān. yòu nán xíng, zhì shī zi shí. zì shì dǎo yǔ lián jiē. yòu xíng èr sān rì, xī wàng jiàn láng yá xū guó zhī shān, yú shì nán dá jī lóng dǎo, zhì yú chì tǔ zhī jiè.
隋煬帝嗣位，募能通絕域者。大業三年，屯田主事常駿、虞部主事王君政等請 使赤土。帝大悅，遣齎物五千段以賜赤土王。其年十月，駿等自南海郡乘舟，晝夜 二旬，每日遇便風。至焦石山而過，東南詣陵伽缽拔多洲，西與林邑相對，上有神 祠焉。又南行，至師子石。自是島嶼連接。又行二三日，西望見狼牙須國之山，於 是南達雞籠島，至於赤土之界。

qí wáng qiǎn pó luó mén jiū mó luó, yǐ bó sān bǎi sōu lái yíng, chuī lí jī gǔ lè suí shǐ, jìn jīn suǒ yǐ lǎn chuán. yuè yú, zhì qí dōu. wáng qiǎn qí zi nà xié jiā qǐng yǔ jùn děng lǐ jiàn. xiān qiǎn rén sòng jīn pán zhù xiāng huā bìng jìng niè, jīn hé èr méi zhù xiāng yóu, jīn píng èr méi zhù xiāng shuǐ, bái dié bù sì tiáo, yǐ nǐ gōng shǐ zhě guàn xǐ. qí rì wèi shí, nà xié jiā yòu jiāng xiàng èr tóu, chí kǒng què shòu yǐ yíng shǐ rén, bìng zhì jīn pán jīn huā, yǐ jí zhào hán, nán nǚ bǎi rén zòu lí gǔ, pó luó mén èr rén dǎo lù. zhì wáng gōng, jùn děng fèng zhào shū shàng gé, wáng yǐ xià jiē zuò, xuān zhào qì, yǐn jùn děng zuò, zòu tiān zhú lè, shì bì, jùn děng hái guǎn. yòu qiǎn pó luó mén jiù guǎn sòng shí, yǐ cǎo yè wèi pán, qí dà fāng zhàng. yīn wèi jùn yuē: jīn shì dà guó chén, fēi fù chì tǔ guó yǐ. hòu shù rì, qǐng jùn děng rù yàn, yí wèi dǎo cóng rú chū jiàn zhī lǐ. wáng qián shè liǎng chuáng, chuáng shàng bìng shè cǎo yè pán, fāng yī zhàng wǔ chǐ, shàng yǒu huáng bái zǐ chì sì sè zhī bǐng, niú yáng yú biē zhū dài mào zhī ròu bǎi yú pǐn. yán jùn shēng chuáng, cóng zhě yú dì xí, gè yǐ jīn zhōng zhì jiǔ, nǚ lè dié zòu, lǐ yí shén hòu.
其王遣婆羅門鳩摩羅，以舶三百艘來迎，吹蠡擊鼓樂隋使，進金鎖以纜船。月 余，至其都。王遣其子那邪迦請與駿等禮見。先遣人送金盤貯香花並鏡鑷，金合二 枚貯香油，金瓶二枚貯香水，白疊布四條，以擬供使者盥洗。其日未時，那邪迦又 將象二頭，持孔雀獸以迎使人，並致金盤、金花，以藉詔函，男女百人奏蠡鼓，婆 羅門二人導路。至王宮，駿等奉詔書上閣，王以下皆坐，宣詔訖，引駿等坐，奏天 竺樂，事畢，駿等還館。又遣婆羅門就館送食，以草葉為盤，其大方丈。因謂駿曰： 「今是大國臣，非復赤土國矣。」後數日，請駿等入宴，儀衛導從如初見之禮。王 前設兩床，床上並設草葉盤，方一丈五尺，上有黃、白、紫、赤四色之餅，牛、羊、 魚、鱉、豬、蝳蝐之肉百餘品。延駿升床，從者於地席，各以金鍾置酒，女樂迭奏， 禮遺甚厚。

xún qiǎn nà xié jiā suí gòng fāng wù, bìng xiàn jīn fú róng guān lóng nǎo xiāng, yǐ zhù jīn wèi duō luó yè, yǐn qǐ chéng wén yǐ wèi biǎo, jīn hán fēng zhī, lìng pó luó mén yǐ xiāng huā zòu lí gǔ ér sòng zhī. jì rù hǎi, jiàn lǜ yú qún fēi shuǐ shàng. fú hǎi shí yú rì, zhì lín yì dōng nán, bìng shān ér xíng. qí hǎi shuǐ sè huáng qì xīng, zhōu xíng yī rì bù jué, yún shì dà yú fèn yě. xún hǎi běi àn, dá yú jiāo zhǐ. jùn yǐ liù nián chūn yǔ nà xié jiā yú hóng nóng yè dì. dì dà yuè, shòu jùn děng zhí jǐ dū wèi, nà xié jiā děng guān shǎng gè yǒu chà.
尋遣那邪迦隨貢方物，並獻金芙蓉冠、龍腦香，以鑄金為多羅葉，隱起成文以 為表，金函封之，令婆羅門以香花奏蠡鼓而送之。既入海，見綠魚群飛水上。浮海 十餘日，至林邑東南，並山而行。其海水色黃氣腥，舟行一日不絕，雲是大魚糞也。 循海北岸，達於交趾。駿以六年春與那邪迦於弘農謁帝。帝大悅，授駿等執戟都尉， 那邪迦等官賞各有差。

zhēn là guó, zài lín yì xī nán, běn fú nán zhī shǔ guó yě, qù rì nán jùn zhōu xíng liù shí rì ér zhì. nán jiē chē qú guó, xī yǒu zhū jiāng guó. qí wáng xìng shā lì shì, míng zhì duō sī nà. zì qí zǔ jiàn yǐ qiáng shèng, zhì zhì duō sī nà suì jiān fú nán ér yǒu zhī. sǐ, zi yī shē nà xiān dài lì. jū yī shē nà chéng, guō xià èr wàn yú jiā. chéng zhōng yǒu yī dà táng, shì qí wáng tīng zhèng suǒ. zǒng dài chéng sān shí suǒ, chéng yǒu shù qiān jiā, gè yǒu bù shuài, guān míng yǔ lín yì tóng.
真臘國，在林邑西南，本扶南之屬國也，去日南郡舟行六十日而至。南接車渠 國，西有硃江國。其王姓剎利氏，名質多斯那。自其祖漸已強盛，至質多斯那隧兼 扶南而有之。死，子伊奢那先代立。居伊奢那城，郭下二萬餘家。城中有一大堂， 是其王聽政所。總大城三十所，城有數千家，各有部帥，官名與林邑同。

qí wáng sān rì yī tīng cháo, zuò wǔ xiāng qī bǎo chuáng, shàng shī bǎo zhàng, yǐ wén mù wèi gān, xiàng yá jīn tián wèi bì, zhuàng rú xiǎo wū, xuán jīn guāng yàn, yǒu tóng yú chì tǔ. qián yǒu jīn xiāng, mìng èr rén shì cè. wáng zhù zhāo xiá gǔ bèi, mán luò yāo fù, xià chuí zhì jìng, tóu zài jīn bǎo huā guān, bèi zhēn zhū yīng luò, zú lǚ gé xǐ, ěr xuán jīn dāng. cháng fú bái dié, yǐ xiàng yá wèi juē. ruò lù fā, zé bù jiā yīng luò. chén xià fú zhì, dà dǐ xiāng lèi. yǒu wǔ dà chén, yī yuē gū luò zhī, èr yuē xiāng gāo píng, sān yuē pó hé duō líng, sì yuē shě mó líng, wǔ yuē rán luó lóu, jí zhū xiǎo chén. cháo yú wáng zhě, zhé yú jiē xià sān qǐ shǒu, wáng hū shàng jiē, zé guì, yǐ liǎng shǒu bào bó, rào wáng huán zuò. yì zhèng shì qì, guì fú ér qù. jiē tíng mén gé, shì wèi yǒu qiān yú rén, bèi jiǎ chí zhàng. qí guó yǔ cān bàn zhū jiāng èr guó hé qīn, shù yǔ lín yì tuó huán èr guó zhàn zhēng. qí rén xíng zhǐ, jiē chí jiǎ zhàng, ruò yǒu zhēng fá, yīn ér yòng zhī.
其王三日一聽朝，坐五香七寶床，上施寶帳，以文木為竿，象牙金鈿為壁，狀 如小屋，懸金光焰，有同於赤土。前有金香，命二人侍側。王著朝霞古貝，瞞絡腰 腹，下垂至脛，頭載金寶花冠，被真珠纓絡，足履革屣，耳懸金鐺。常服白疊，以 象牙為屩。若露發，則不加纓絡。臣下服制，大抵相類。有五大臣，一曰孤落支， 二曰相高憑，三曰婆何多陵，四曰舍摩陵，五曰髯羅婁，及諸小臣。朝於王者，輒 於階下三稽首，王呼上階，則跪，以兩手抱膊，繞王環坐。議政事訖，跪伏而去。 階庭門閣，侍衛有千餘人，被甲持仗。其國與參半、硃江二國和親，數與林邑、陀 桓二國戰爭。其人行止，皆持甲仗，若有征伐，因而用之。

qí sú, fēi wáng zhèng qī zǐ, bù dé wèi sì. wáng chū lì rì, suǒ yǒu xiōng dì, bìng xíng cán zhī, huò qù yī zhǐ, huò yì qí bí, bié chù gōng gěi, bù dé shì jìn. rén xíng xiǎo ér sè hēi, fù rén yì yǒu bái zhě. xī quán fā chuí ěr, xìng qì jié jìn. jū chù qì wù, pō lèi chì tǔ. yǐ yòu shǒu wèi jìng, zuǒ shǒu wèi huì. měi dàn zǎo xǐ, yǐ yáng zhī jìng chǐ, dú sòng jīng zhòu, yòu zǎo sǎ nǎi shí. shí bà hái yòng yáng zhī jìng chǐ, yòu dú jīng zhòu. yǐn shí duō sū lào shā táng jīng sù mǐ bǐng. yù shí zhī shí, xiān qǔ zá ròu gēng yǔ bǐng xiāng hè, shǒu rǔ ér shí. qǔ qī zhě wéi sòng nǚ rén nǚ, zé rì qiǎn méi rén yíng fù. nán nǚ èr jiā, gè bā rì bù chū, zhòu yè rán dēng bù xī. nán hūn lǐ bì, jí yǔ fù mǔ fēn cái bié jū. fù mǔ sǐ, xiǎo ér wèi hūn zhě, yǐ yú cái yǔ zhī. ruò hūn bì, cái wù rù guān. sàng zàng, ér nǚ jiē qī rì bù shí, tī fā ér sàng, sēng ní dào shì qīn gù jiē lái jù huì, yīn lè sòng zhī. yǐ wǔ xiāng mù shāo shī, shōu huī, yǐ jīn yín píng shèng, sòng dà shuǐ zhī nèi pín zhě huò yòng wǎ, ér yǐ wǔ cǎi sè huà zhī. yì yǒu bù fén, sòng shī shān zhōng, rèn yě shòu shí zhě.
其俗，非王正妻子，不得為嗣。王初立日，所有兄弟，並刑殘之，或去一指， 或劓其鼻，別處供給，不得仕進。人形小而色黑，婦人亦有白者。悉拳發垂耳，性 氣捷勁。居處器物，頗類赤土。以右手為淨，左手為穢。每旦澡洗，以楊枝淨齒， 讀誦經咒，又澡灑乃食。食罷還用楊枝淨齒，又讀經咒。飲食多蘇酪、沙糖、秔粟、 米餅。欲食之時，先取雜肉羹與餅相和，手擩而食。娶妻者唯送女人女，擇日遣媒 人迎婦。男女二家，各八日不出，晝夜燃燈不息。男婚禮畢，即與父母分財別居。 父母死，小兒未婚者，以余財與之。若婚畢，財物入官。喪葬，兒女皆七日不食， 剔發而喪，僧尼、道士、親故皆來聚會，音樂送之。以五香木燒屍，收灰，以金銀 瓶盛，送大水之內；貧者或用瓦，而以五彩色畫之。亦有不焚，送屍山中，任野獸 食者。

qí guó běi duō shān fù, nán yǒu shuǐ zé. dì qì yóu rè, wú shuāng xuě, ráo zhàng lì dú zhē. yí liáng dào, shǎo shǔ sù. guǒ cài yǔ rì nán jiǔ zhēn xiàng lèi. yì zhě, yǒu pó luó nà suō shù, wú huā, yè shì shì, shí shì dōng guā ān luó shù, huā yè shì zǎo, shí shì lǐ pí yě shù, huā shì mù guā, yè shì xìng, shí shì chǔ pó tián luó shù, huā yè shí bìng shì zǎo ér xiǎo yì gē bì tuó shù, huā shì lín qín, yè shì yú ér hòu dà, shí shì lǐ, qí dà rú shēng. zì yú duō tóng jiǔ zhēn. hǎi yǒu yú míng jiàn tóng, sì zú wú lín, bí rú xiàng, xī shuǐ shàng pēn, gāo wǔ liù shí chǐ. yǒu fú hú yú, xíng sì qiě, zuǐ rú yīng wǔ, yǒu bā zú. duō dà yú, bàn shēn chū, wàng zhī rú shān. měi wǔ liù yuè zhōng, dú qì liú xíng, jí yǐ bái zhū bái niú yáng yú chéng xī mén wài cí zhī. bù rán, wǔ gǔ bù dēng, chù duō sǐ, rén jí yì. jìn dōu yǒu líng jiā bō pó shān, shàng yǒu shén cí, měi yǐ bīng èr qiān rén shǒu wèi zhī. chéng dōng shén míng pó duō lì, jì yòng rén ròu. qí wáng nián bié shā rén, yǐ yè cí dǎo, yì yǒu shǒu wèi zhě qiān rén. qí jìng guǐ rú cǐ. duō fèng fó fǎ, yóu xìn dào shì. fú jí dào shì, bìng lì xiàng yú qí guǎn.
其國北多山阜，南有水澤。地氣尤熱，無霜雪，饒瘴癘毒蜇。宜粱、稻，少黍、 粟。果菜與日南、九真相類。異者，有婆羅那娑樹，無花，葉似柿，實似冬瓜；庵 羅樹，花、葉似棗，實似李；毗野樹，花似木瓜，葉似杏，實似楮；婆田羅樹，花、 葉、實並似棗而小異；歌畢佗樹，花似林檎，葉似榆而厚大，實似李，其大如升。 自余多同九真。海有魚名建同，四足無鱗，鼻如象，吸水上噴，高五六十尺。有浮 胡魚，形似且，嘴如鸚鵡，有八足。多大魚，半身出，望之如山。每五六月中， 毒氣流行，即以白豬、白牛、羊於城西門外祠之。不然，五穀不登，畜多死，人疾 疫。近都有陵伽缽婆山，上有神祠，每以兵二千人守衛之。城東神名婆多利，祭用 人肉。其王年別殺人，以夜祠禱，亦有守衛者千人。其敬鬼如此。多奉佛法，尤信 道士。佛及道士，並立像於其館。

suí dà yè shí èr nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, dì lǐ zhī shén hòu, yú hòu yì jué.
隋大業十二年，遣使貢獻，帝禮之甚厚，於後亦絕。

pó lì guó, zì jiāo zhǐ fú hǎi, nán guò chì tǔ dān dān, nǎi zhì qí guó. guó jiè, dōng xī sì yuè xíng, nán běi sì shí wǔ rì xíng. wáng xìng shā lì xié jiā, míng hù làn nà pó. guān yuē dú hē xié ná, cì yuē dú hē shì ná. guó rén shàn tóu lún, qí dà rú jìng, zhōng yǒu qiào, wài fēng rú jù, yuǎn yǐ tóu rén, wú bù zhōng. qí yú bīng qì, yǔ zhōng guó lüè tóng, sú lèi zhēn là, wù chǎn tóng yú lín yì. qí shā rén jí dào, jié qí shǒu jiān zhě, suǒ qí zú, qī nián ér zhǐ. jì sì bì yǐ yuè huì, pán zhù jiǔ yáo, fú zhī liú shuǐ. měi shí yī yuè bì shè dà jì. hǎi chū shān hú. yǒu niǎo míng shè lì, jiě rén yǔ.
婆利國，自交趾浮海，南過赤土、丹丹，乃至其國。國界，東西四月行，南北 四十五日行。王姓剎利邪伽，名護濫那婆。官曰獨訶邪拿，次曰獨訶氏拿。國人善 投輪，其大如鏡，中有竅，外鋒如鋸，遠以投人，無不中。其餘兵器，與中國略同， 俗類真臘，物產同於林邑。其殺人及盜，截其手；奸者，鎖其足，期年而止。祭祀 必以月晦，盤貯酒肴，浮之流水。每十一月必設大祭。海出珊瑚。有鳥名舍利，解 人語。

suí dà yè shí èr nián, qiǎn shǐ cháo gòng, hòu suì jué.
隋大業十二年，遣使朝貢，後遂絕。

yú shí nán huāng yǒu dān dān pán pán èr guó, yì lái gòng fāng wù, qí fēng sú wù chǎn, dà dǐ xiāng lèi yún.
於時南荒有丹丹、盤盤二國，亦來貢方物，其風俗、物產，大抵相類雲。

lùn yuē: lǐ yún: nán fāng yuē mán, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ. rán qí zhǒng lèi fēi yī, yǔ huá rén cuò jū, qí liú yuē yán, yuē ráng, yuē lǐ, yuē liáo, yuē yá. jū wú jūn zhǎng, suí shān dòng ér jū. qí sú, duàn fà wén shēn, hǎo xiāng gōng tǎo. zì qín bìng sān chǔ, hàn píng bǎi yuè, dì qióng dān jiǎo, jǐng jí rì nán, shuǐ lù kě jū, xián wèi jùn xiàn. jì hū jìng fēn nán běi, gē jù gè shū, mán liáo zhī zú, dì wèi qù jiù. zhì yú lín yì chì tǔ zhēn là pó lì zé dì gé jiāng lǐng, mò tōng zhōng guó. jí suí shì shòu mìng, kè píng jiǔ yǔ, yáng dì zuǎn yè, wēi jiā bā huāng, gān xīn yuǎn yǐ, zhì qiú zhēn yì. gù shī chū liú qiú, bīng jiā lín yì, wēi zhèn shū sú, guò yú qín hàn yuǎn yǐ. suī yǒu huāng wài zhī gōng, wú jiù yù zhōng zhī bài. chuán yuē: fēi shèng rén, wài níng bì yǒu nèi yōu. chéng zāi sī yán yě.
論曰：《禮》云：「南方曰蠻，有不火食者矣。」然其種類非一，與華人錯居， 其流曰蜒，曰獽，曰俚，曰獠，曰厓。居無君長，隨山洞而居。其俗，斷髮文身， 好相攻討。自秦並三楚，漢平百越，地窮丹徼，景極日南，水陸可居，咸為郡縣。 洎乎境分南北，割據各殊，蠻、獠之族，遞為去就。至於林邑、赤土、真臘、婆利 則地隔江嶺，莫通中國。及隋氏受命，克平九宇，煬帝纂業，威加八荒，甘心遠矣， 志求珍異。故師出流求，兵加林邑，威振殊俗，過於秦、漢遠矣。雖有荒外之功， 無救域中之敗。《傳》曰：「非聖人，外寧必有內憂。」誠哉斯言也。

dà yè zhōng, nán huāng cháo gòng zhě shí yú guó, qí shì jī yān miè, jīn kě zhī zhě sì guó ér yǐ.
大業中，南荒朝貢者十餘國，其事跡湮滅，今可知者四國而已。