xī yù
西域
xià shū chēng:" xī róng jí xù." bān gù yún:" jiù ér xù zhī, fēi shèng wēi wǔ zhì qí gòng wù yě." hàn shì chū kāi xī yù, yǒu sān shí liù guó. qí hòu, fēn lì wǔ shí wǔ wáng, zhì xiào wèi dū hù yǐ fǔ zhī. wáng mǎng cuàn wèi, xī yù suì jué. zhì yú hòu hàn bān chāo suǒ tōng zhě wǔ shí yú guó, xī zhì xī hǎi, dōng xī wàn lǐ, jiē lái zhāo gòng. fù zhì dū hù xiào wèi, yǐ xiāng tǒng shè. qí hòu huò jué huò tōng, hàn cháo yǐ wéi láo bì zhōng guó, qí guān shí zhì shí fèi. jì wèi jìn zhī hòu, hù xiāng tūn miè, bù kě fù xiáng jì yān.
《夏书》称:“西戎即序。”班固云:“就而序之,非盛威武致其贡物也。” 汉氏初开西域,有三十六国。其后,分立五十五王,置校尉、都护以抚之。王莽篡 位,西域遂绝。至于后汉班超所通者五十余国,西至西海,东西万里,皆来朝贡。 复置都护、校尉,以相统摄。其后或绝或通,汉朝以为劳弊中国,其官时置时废。 暨魏、晋之后,互相吞灭,不可复详记焉。
dào wǔ chū, jīng yíng zhōng yuán, wèi xiá jí yú sì biǎo. jì ér xī róng zhī gòng bù zhì, yǒu sī zòu yī hàn shì gù shì, qǐng tōng xī yù, kě yǐ zhèn wēi dé yú huāng wài, yòu kě zhì qí huò yú tiān fǔ. dì yuē:" hàn shì bù bǎo jìng ān rén, nǎi yuǎn kāi xī yù, shǐ hǎi nèi xū hào, hé lì zhī yǒu? jīn ruò tōng zhī, qián bì fù jiā bǎi xìng yǐ!" suì bù cóng. lì míng yuán shì, jìng bù zhāo nà.
道武初,经营中原,未暇及于四表。既而西戎之贡不至,有司奏依汉氏故事, 请通西域,可以振威德于荒外,又可致奇货于天府。帝曰:“汉氏不保境安人,乃 远开西域,使海内虚耗,何利之有?今若通之,前弊复加百姓矣!”遂不从。历明 元世,竟不招纳。
tài yán zhōng, wèi dé yì yǐ yuǎn wén, xī yù qiū cí shū lè wū sūn yuè bān kě pán tuó shàn shàn yān qí chē shī sù tè zhū guó wáng shǐ qiǎn shǐ lái xiàn. tài wǔ yǐ xī yù hàn shì suī tōng, yǒu qiú zé bēi cí ér lái, wú yù zé jiāo màn wáng mìng, cǐ qí zì zhī jué yuǎn, dà bīng bù kě zhì gù yě. ruò bào shǐ wǎng lái, zhōng wú suǒ yì, yù bù qiǎn shǐ. yǒu sī zòu:" jiǔ guó bù dàn xiá xiǎn, yuǎn gòng fāng wù, dāng yǔ qí jìn, ān kě yù yì hòu lái?" nǎi cóng zhī. yú shì shǐ qiǎn xíng rén wáng ēn shēng xǔ gāng děng xī shǐ. ēn shēng chū liú shā, wèi rú rú suǒ zhí, jìng bù guǒ dá. yòu qiǎn sàn qí shì láng dǒng wǎn gāo míng děng duō jī jǐn bó, chū shàn shàn, zhāo fǔ jiǔ guó, hòu cì zhī. chū, wǎn děng shòu zhào: biàn dào zhī guó, kě wǎng fù zhī. wǎn guò jiǔ guó, běi xíng zhì wū sūn guó. qí wáng dé wèi cì, bài shòu shén yuè. wèi wǎn děng yuē:" chuán wén pò luò nà zhě shé jiē sī wèi dé, yù chēng chén zhì gòng, dàn huàn qí lù wú yóu ěr. jīn shǐ jūn děng jì dào cǐ, kě wǎng èr guó, fù qí mù yǎng zhī chéng." wǎn yú shì zì xiàng pò luò nà, qiǎn míng shǐ zhě shé. wū sūn wáng wèi fā dǎo yì, dá èr guó, wǎn děng xuān zhào wèi cì zhī. yǐ ér wǎn míng dōng hái, wū sūn pò luò nà zhī shǔ qiǎn shǐ yǔ wǎn jù lái gòng xiàn zhě, shí yǒu liù guó. zì hòu xiāng jì ér lái, bù jiān yú chéng, guó shǐ yì shù shí bèi yǐ.
太延中,魏德益以远闻,西域龟兹、疏勒、乌孙、悦般、渴槃陀、鄯善、焉耆、 车师、粟特诸国王始遣使来献。太武以西域汉世虽通,有求则卑辞而来,无欲则骄 慢王命,此其自知绝远,大兵不可至故也。若报使往来,终无所益,欲不遣使。有 司奏:“九国不惮遐险,远贡方物,当与其进,安可豫抑后来?”乃从之。于是始 遣行人王恩生、许纲等西使。恩生出流沙,为蠕蠕所执,竟不果达。又遣散骑侍郎 董琬、高明等多赍锦帛,出鄯善,招抚九国,厚赐之。初,琬等受诏:便道之国, 可往赴之。琬过九国,北行至乌孙国。其王得魏赐,拜受甚悦。谓琬等曰:“传闻 破洛那、者舌皆思魏德,欲称臣致贡,但患其路无由耳。今使君等既到此,可往二 国,副其慕仰之诚。”琬于是自向破洛那,遣明使者舌。乌孙王为发导译,达二国, 琬等宣诏慰赐之。已而琬、明东还,乌孙、破洛那之属遣使与琬俱来贡献者,十有 六国。自后相继而来,不间于城,国使亦数十辈矣。
chū, tài wǔ měi qiǎn shǐ xī yù, cháng zhào hé xī wáng jǔ qú mù jiān, lìng hù sòng. zhì gū zāng, mù jiān héng fā shǐ dǎo lù, chū yú liú shā. hòu shǐ zhě zì xī yù hái zhì wǔ wēi, mù jiān zuǒ yòu wèi shǐ zhě yuē:" wǒ jūn chéng rú rú wú tí wàng shuō, yún:' qù suì wèi tiān zǐ zì lái fá wǒ, shì mǎ yì sǐ, dà bài ér hái, wǒ qín qí zhǎng dì lè píng wáng pī.' wǒ jūn dà xǐ, xuān yán guó zhōng. yòu wén wú tí qiǎn shǐ gào xī yù zhū guó:' wèi yǐ xuē ruò, jīn tiān xià wéi wǒ wèi qiáng. ruò gèng yǒu wèi shǐ, wù fù gōng fèng.' xī yù zhū guó, yì yǒu èr." qiě mù jiān shì zhǔ, shāo yǐ màn duò. shǐ hái, jù yǐ zhuàng wén. tài wǔ suì yì tǎo mù jiān. liáng zhōu jì píng, shàn shàn guó yǐ wéi rǔ wáng chǐ hán, zì rán zhī dào yě. jīn wǔ wēi wèi wèi suǒ miè. cì jí wǒ yǐ. ruò tōng qí shǐ rén, zhī wǒ guó shì, qǔ wáng bì jìn bù rú jué zhī, kě yǐ zhī jiǔ. nǎi duàn sāi xíng lù, xī yù gòng xiàn, lì nián bù rù. hòu píng shàn shàn, xíng rén fù tōng.
初,太武每遣使西域,常诏河西王沮渠牧犍,令护送。至姑臧,牧犍恆发使导 路,出于流沙。后使者自西域还至武威,牧犍左右谓使者曰:“我君承蠕蠕吴提妄 说,云:‘去岁魏天子自来伐我,士马疫死,大败而还,我擒其长弟乐平王丕。’ 我君大喜,宣言国中。又闻吴提遣使告西域诸国:‘魏已削弱,今天下唯我为强。 若更有魏使,勿复恭奉。’西域诸国,亦有贰。”且牧犍事主,稍以慢堕。使还, 具以状闻。太武遂议讨牧犍。凉州既平,鄯善国以为辱亡齿寒,自然之道也。今武 威为魏所灭。次及我矣。若通其使人,知我国事,取亡必近;不如绝之,可以支久。 乃断塞行路,西域贡献,历年不入。后平鄯善,行人复通。
shǐ, wǎn děng shǐ hái jīng shī, jù yán fán suǒ jīng jiàn jí chuán wén bàng guó, yún: xī yù zì hàn wǔ shí wǔ shí yú guó, hòu shāo xiāng bìng, zhì tài yán zhōng wèi shí liù guó. fēn qí dì wèi sì yù: zì cōng lǐng yǐ dōng, liú shā yǐ xī wèi yī yù cōng lǐng yǐ xī, hǎi qǔ yǐ dōng wèi yī yù zhě shé yǐ nán, ròu zhī yǐ běi wèi yī yù liǎng hǎi zhī jiān, shuǐ zé yǐ nán wèi yī yù. nèi zhū xiǎo qú zhǎng, gài yǐ bǎi shù. qí chū xī yù, běn yǒu èr dào, hòu gèng wéi sì: chū zì yù mén, dù liú shā, xī xíng èr qiān lǐ zhì shàn shàn, wèi yī dào zì yù mén dù liú shā, běi xíng èr qiān èr bǎi lǐ zhì chē shī, wèi yī dào cóng shā chē xī xíng yī bǎi lǐ zhì cōng lǐng, cōng lǐng xī yī qiān sān bǎi lǐ zhì jiā bèi, wèi yī dào zì shā chē xī nán wǔ bǎi lǐ, cōng lǐng xī nán yī qiān sān bǎi lǐ zhì bō lù, wèi yī dào yān. zì wǎn suǒ bù chuán ér gèng yǒu zhāo gòng zhě, jì qí míng, bù néng jù guó sú yě.
始,琬等使还京师,具言凡所经见及传闻傍国,云:西域自汉武时五十余国, 后稍相并,至太延中为十六国。分其地为四域:自葱岭以东,流沙以西为一域;葱 岭以西,海曲以东为一域;者舌以南,月氏以北为一域;两海之间,水泽以南为一 域。内诸小渠长,盖以百数。其出西域,本有二道,后更为四:出自玉门,度流沙, 西行二千里至鄯善,为一道;自玉门度流沙,北行二千二百里至车师,为一道;从 莎车西行一百里至葱岭,葱岭西一千三百里至伽倍,为一道;自莎车西南五百里, 葱岭西南一千三百里至波路,为一道焉。自琬所不传而更有朝贡者,纪其名,不能 具国俗也。
dōng xī wèi shí, zhōng guó fāng rǎo, jí yú qí zhōu, bù wén yǒu shì xī yù, gù èr dài shū bìng bù lì jì lù.
东西魏时,中国方扰,及于齐、周,不闻有事西域,故二代书并不立记录。
suí kāi huáng rén shòu zhī jiān, shàng wèi yún jīng lüè. yáng dì shí, nǎi qiǎn shì yù shǐ wéi jié sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ yú xī fān zhū guó, zhì jì bīn dé mǎ nǎo bēi, wáng shè chéng dé fó jīng, shǐ guó dé shí wǔ nǚ shī zi pí huǒ shǔ máo ér hái. dì fù lìng wén xǐ gōng péi jǔ yú wǔ wēi zhāng yè jiān wǎng lái yǐ yǐn zhì zhī. qí yǒu jūn zhǎng zhě sì shí sì guó, jǔ yīn qí shǐ zhě rù cháo, dàn yǐ hòu lì, lìng qí zhuǎn xiāng fěng yù. dà yè zhōng, xiāng shuài ér lái zhāo zhě sì shí yú guó, dì yīn zhì xī róng xiào wèi yǐ yìng jiē zhī. xún shǔ zhōng guó dà luàn, cháo gòng suì jué. rán shì wáng shī, shū suǒ cún lù zhě èr shí guó yān. wèi shí suǒ lái zhě, zài suí yì yǒu bù zhì, jīn zǒng ér biān cì, yǐ bèi qián shū zhī xī yù chuán yún. zhì yú dào lù yuǎn jìn, wù chǎn fēng sú, xiáng zhū qián shǐ, huò yǒu bù tóng. sī jiē lù qí dāng shí, gài yǐ bèi qí yí quē ěr.
隋开皇、仁寿之间,尚未云经略。炀帝时,乃遣侍御史韦节、司隶从事杜行满 使于西籓诸国,至罽宾得玛瑙杯,王舍城得佛经,史国得十舞女、师子皮、火鼠毛 而还。帝复令闻喜公裴矩于武威、张掖间往来以引致之。其有君长者四十四国,矩 因其使者入朝,啖以厚利,令其转相讽谕。大业中,相率而来朝者四十余国,帝因 置西戎校尉以应接之。寻属中国大乱,朝贡遂绝。然事亡失,书所存录者二十国焉。 魏时所来者,在隋亦有不至,今总而编次,以备前书之《西域传》云。至于道路远 近,物产风俗,详诸前史,或有不同。斯皆录其当时,盖以备其遗阙尔。
shàn shàn guó, dōu gǎn ní chéng, gǔ lóu lán guó yě. qù dài qī qiān liù bǎi lǐ. suǒ dū chéng fāng yī lǐ. dì duō shā lǔ, shǎo shuǐ cǎo, běi jí bái lóng duī lù. zhì tài yán chū, shǐ qiǎn qí dì sù yán qí rù shì. jí tài wǔ píng liáng zhōu, jǔ qú mù jiān dì wú huì zǒu bǎo dūn huáng. wú huì hòu móu dù liú shā, qiǎn qí dì ān zhōu jī shàn shàn, wáng bǐ lóng kǒng jù yù jiàng. huì wèi shǐ zhě zì tiān zhú jì bīn hái, jù huì shàn shàn, quàn bǐ lóng jù zhī, suì yǔ lián zhàn. ān zhōu bù néng kè, tuì bǎo dōng chéng. hòu bǐ lóng jù, lǜ zhòng xī bēn qiě mò, qí shì zǐ nǎi yīng ān zhōu.
鄯善国,都扞泥城,古楼兰国也。去代七千六百里。所都城方一里。地多沙卤, 少水草,北即白龙堆路。至太延初,始遣其弟素延耆入侍。及太武平凉州,沮渠牧 犍弟无讳走保敦煌。无讳后谋渡流沙,遣其弟安周击鄯善,王比龙恐惧欲降。会魏 使者自天竺、罽宾还,俱会鄯善,劝比龙拒之,遂与连战。安周不能克,退保东城。 后比龙惧,率众西奔且末,其世子乃应安周。
shàn shàn rén pō piāo jié zhī, lìng bù dé tōng, tài wǔ zhào sàn qí cháng shì chéng zhōu gōng wàn dù guī chéng chuán fā liáng zhōu bīng tǎo zhī. dù guī dào dūn huáng, liú zī zhòng, yǐ qīng qí wǔ qiān dù liú shā, zhì qí jìng. shí shàn shàn rén zhòng bù yě, dù guī chì lì zú bù dé yǒu suǒ qīn lüè. biān shǒu gǎn zhī, jiē wàng qí jī fú. qí wáng zhēn dá miàn fù chū jiàng, dù guī shì qí fù, liú jūn tún shǒu, yǔ zhēn dá yì jīng dū. tài wǔ dà yuè, hòu dài zhī. shì suì, bài jiāo zhǐ gōng hán bá wèi jiǎ jié zhēng xī jiāng jūn lǐng hù xī róng xiào wèi shàn shàn wáng yǐ zhèn zhī, fù yì qí rén, bǐ zhī jùn xiàn.
鄯善人颇剽劫之,令不得通,太武诏散骑常侍、成周公万度归乘传发凉州兵讨 之。度归到敦煌,留辎重,以轻骑五千度流沙,至其境。时鄯善人众布野,度归敕 吏卒不得有所侵掠。边守感之,皆望旗稽服。其王真达面缚出降,度归释其缚,留 军屯守,与真达诣京都。太武大悦,厚待之。是岁,拜交趾公韩拔为假节、征西将 军、领护西戎校尉、鄯善王以镇之,赋役其人,比之郡县。
qiě mò guó, dōu qiě mò chéng, zài shàn shàn sì, qù dài bā qiān sān bǎi èr shí lǐ. zhēn jūn sān nián, shàn shàn wáng bǐ lóng bì jǔ qú ān zhōu zhī nán, lǜ guó rén zhī bàn bēn qiě mò. hòu yì shǔ shàn shàn. qiě mò xī běi yǒu liú shā shù bǎi lǐ, xià rì yǒu rè fēng, wèi xíng lǚ zhī huàn. fēng zhī suǒ zhì, wéi lǎo tuó yù zhī zhī, jí chēn ér jù lì, mái qí kǒu bí yú shā zhōng. rén měi yǐ wéi hòu, yì jí jiāng zhān yōng bì bí kǒu. qí fēng xùn jué, sī xū guò jǐn, ruò bù fáng zhě, bì zhì wēi bì.
且末国,都且末城,在鄯善四,去代八千三百二十里。真君三年,鄯善王比龙 避沮渠安周之难,率国人之半奔且末。后役属鄯善。且末西北有流沙数百里,夏日 有热风,为行旅之患。风之所至,唯老驼预知之,即嗔而聚立,埋其口鼻于沙中。 人每以为候,亦即将氈拥蔽鼻口。其风迅駃,斯须过尽,若不防者,必至危毙。
dà tǒng bā nián, qí xiōng shàn shàn mǐ lǜ zhòng nèi fù.
大统八年,其兄鄯善米率众内附。
yú tián guó, zài qiě mò xī běi, cōng lǐng zhī běi èr bǎi yú lǐ. dōng qù shàn shàn qiān wǔ bǎi lǐ, nán qù nǚ guó sān qiān lǐ, qù zhū jù bō qiān lǐ, běi qù qiū cí qiān sì bǎi lǐ, qù dài jiǔ qiān bā bǎi lǐ. qí dì fāng gèn qiān lǐ, lián shān xiāng cì, suǒ dū chéng fāng bā jiǔ lǐ. bù nèi yǒu dài chéng wǔ, xiǎo chéng shù shí. yú tián chéng dōng sān shí lǐ yǒu shǒu bá hé, zhōng chū yù shí. tǔ yí wǔ gǔ bìng sāng má. shān duō měi yù. yǒu hǎo mǎ tuó luó. qí xíng fǎ, shā rén zhě sǐ, yú zuì gè suí qīng zhòng chéng fá zhī. zì wài fēng sú wù chǎn, yǔ qiū cí lüè tóng. sú zhòng fó fǎ, sì tǎ sēng ní shén zhòng. wáng yóu xìn shàng, měi shè zhāi rì, bì qīn zì sǎ sǎo kuì shí yān. chéng nán wǔ shí lǐ yǒu zàn mó sì, jí xī luó hàn bǐ qiū lú zhān wèi qí wáng zào fù pén fú tú zhī suǒ. shí shàng yǒu pì zhī fó xiǎn chù, shuāng jī yóu cún. yú tián xī wǔ bǎi lǐ yǒu bǐ mó sì, yún shì lǎo zi huà hú chéng fó zhī suǒ. sú wú lǐ yì, duō dào zéi yín zòng. zì gāo chāng yǐ xī zhū guó rén děng, shēn mù gāo bí, wéi cǐ yī guó, mào bù shèn hú, pō lèi huá xià. chéng dōng èr shí lǐ yǒu dà shuǐ běi liú, hào shù zhī shuǐ, jí huáng hé yě, yī míng jì shì shuǐ. chéng xī shí wǔ lǐ yì yǒu dà shuǐ míng dá lì shuǐ, yǔ shù zhī shuǐ huì, jù běi liú.
于阗国,在且末西北,葱岭之北二百余里。东去鄯善千五百里,南去女国三千 里,去硃俱波千里,北去龟兹千四百里,去代九千八百里。其地方亘千里,连山相 次,所都城方八九里。部内有大城五,小城数十。于阗城东三十里有首拔河,中出 玉石。土宜五谷并桑、麻。山多美玉。有好马、驼、骡。其刑法,杀人者死,余罪 各随轻重惩罚之。自外风俗物产,与龟兹略同。俗重佛法,寺塔、僧尼甚众。王尤 信尚,每设斋日,必亲自洒扫馈食焉。城南五十里有赞摩寺,即昔罗汉比丘卢旃为 其王造覆盆浮图之所。石上有辟支佛跣处,双迹犹存。于阗西五百里有比摩寺,云 是老子化胡成佛之所。俗无礼义,多盗贼淫纵。自高昌以西诸国人等,深目高鼻, 唯此一国,貌不甚胡,颇类华夏。城东二十里有大水北流,号树枝水,即黄河也, 一名计式水。城西十五里亦有大水名达利水,与树枝水会,俱北流。
zhēn jūn zhōng, tài wǔ zhào gāo liáng wáng nà jī tǔ yù hún mù lì yán, mù lì yán jù, qū qí bù luò dù liú shā. nà jìn jūn jí zhuī zhī, mù lì yán suì xī rù yú tián, shā qí wáng, sǐ zhě shén zhòng. xiàn wén mò, rú rú kòu yú tián. yú tián huàn zhī, qiǎn shǐ sù mù jiā shàng biǎo yuē:" xī fāng zhū guó, jīn jiē yǐ shǔ rú rú. nú shì fèng dà guó, zhì jīn wú yì. jīn rú rú jūn mǎ dào chéng xià, nú jù bīng zì gù, gù qiǎn shǐ fèng xiàn, yáo wàng jiù yuán." dì zhào gōng qīng yì zhī. gōng qīng zòu yuē:" yú tián qù jīng shī jǐ wàn lǐ, rú rú zhī xìng, wéi xí yě lüè, bù néng gōng chéng. ruò wéi hài, dāng shí yǐ xuán yǐ, suī yù qiǎn shī, shì wú suǒ jí." dì yǐ gōng qīng yì shì qí shǐ zhě, yì yǐ wéi rán. yú shì zhào zhī yuē:" zhèn chéng tiān lǐ wù, yù lìng wàn fāng gè ān qí suǒ, yīng chì zhū jūn, yǐ zhěng rǔ nán. dàn qù rǔ xiá zǔ, zhèng fù qiǎn yuán, bù jiù dāng shí zhī jí, shì yǐ tíng shī bù xíng, rǔ yí zhī zhī. zhèn jīn liàn jiǎ yǎng zú, yī èr suì jiān, dāng gōng lǜ měng jiàng, wèi rǔ chú huàn. rǔ qí jǐn jìng hòu, yǐ dài dà jǔ." xiān shì, cháo tíng qiǎn shǐ zhě hán yáng pí shǐ bō sī, bō sī wáng qiǎn shǐ xiàn xún xiàng jí zhēn wù. jīng yú tián, yú tián zhōng yú wáng qiū rén zhé liú zhī, jiǎ yán lǜ yǒu kòu bù dá. yáng pí yán zhuàng, dì nù, yòu qiǎn yáng pí fèng zhào zé ràng zhī. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
真君中,太武诏高凉王那击吐谷浑慕利延,慕利延惧,驱其部落渡流沙。那进 军急追之,慕利延遂西入于阗,杀其王,死者甚众。献文末,蠕蠕寇于阗。于阗患 之,遣使素目伽上表曰:“西方诸国,今皆已属蠕蠕。奴世奉大国,至今无异。今 蠕蠕军马到城下,奴聚兵自固,故遣使奉献,遥望救援。”帝诏公卿议之。公卿奏 曰:“于阗去京师几万里,蠕蠕之性,唯习野掠,不能攻城。若为害,当时已旋矣, 虽欲遣师,势无所及。”帝以公卿议示其使者,亦以为然。于是诏之曰:“朕承天 理物,欲令万方各安其所,应敕诸军,以拯汝难。但去汝遐阻,政复遣援,不救当 时之急,是以停师不行,汝宜知之。朕今练甲养卒,一二岁间,当躬率猛将,为汝 除患。汝其谨敬候,以待大举。”先是,朝廷遣使者韩羊皮使波斯,波斯王遣使献 驯象及珍物。经于阗,于阗中于王秋仁辄留之,假言虑有寇不达。羊皮言状,帝怒, 又遣羊皮奉诏责让之。自后每使朝贡。
zhōu jiàn dé sān nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn míng mǎ.
周建德三年,其王遣使献名马。
suí dà yè zhōng, pín shǐ cháo gòng. qí wáng xìng wáng, zì zǎo shì mén. liàn jǐn mào, jīn shǔ guān, qī dài jīn huā. qí wáng fā bù lìng rén jiàn, sú yán ruò jiàn wáng fā, qí nián bì jiǎn yún.
隋大业中,频使朝贡。其王姓王,字早示门。练锦帽,金鼠冠,妻戴金花。其 王发不令人见,俗言若见王发,其年必俭云。
pú shān guó, gù pí shān guó yě. jū pí chéng, zài yú tián nán, qù dài yī wàn èr qiān lǐ. qí guó xī nán sān lǐ yǒu dòng líng shān. hòu yì shǔ yú tián.
蒲山国,故皮山国也。居皮城,在于阗南,去代一万二千里。其国西南三里有 冻凌山。后役属于阗。
xī jū bàn guó, gù xī yè guó yě, yī míng zǐ hé. qí wáng hào zǐ. zhì hū jiān. zài yú tián xī, qù dài wàn èr qiān jiǔ bǎi qī shí lǐ. tài yán chū, qiǎn shǐ lái xiàn, zì hòu gòng shǐ bù jué.
悉居半国,故西夜国也,一名子合。其王号子。治呼犍。在于阗西,去代万二 千九百七十里。太延初,遣使来献,自后贡使不绝。
quán yú mó guó, gù wū chá guó yě. qí wáng jū wū chá chéng. zài xī jū bàn xī nán, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi qī shí lǐ.
权于摩国,故乌秅国也。其王居乌秅城。在悉居半西南,去代一万二千九百七 十里。
qú shā guó, jū gù shā chē chéng, zài zi hé xī běi, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi bā shí lǐ.
渠莎国,居故莎车城,在子合西北,去代一万二千九百八十里。
chē shī guó, yī míng qián bù, qí wáng jū jiāo hé chéng. qù dài wàn wǔ shí lǐ. qí dì běi jiē rú rú, běn tōng shǐ jiāo yì. tài wǔ chū, shǐ qiǎn shǐ cháo xiàn, zhào xíng rén wáng ēn shēng xǔ gāng děng chū shǐ. ēn shēng děng shǐ dù liú shā, wèi rú rú suǒ zhí. ēn shēng jiàn rú rú wú tí, chí wèi jié bù wéi zhī qū. hòu tài wǔ qiè ràng wú tí, wú tí jù, nǎi qiǎn ēn shēng děng guī. xǔ gāng dào dūn huáng bìng sǐ, cháo tíng zhuàng qí jié, cì shì yuē zhēn.
车师国,一名前部,其王居交河城。去代万五十里。其地北接蠕蠕,本通使交 易。太武初,始遣使朝献,诏行人王恩生、许纲等出使。恩生等始度流沙,为蠕蠕 所执。恩生见蠕蠕吴提,持魏节不为之屈。后太武切让吴提,吴提惧,乃遣恩生等 归。许纲到敦煌病死,朝廷壮其节,赐谥曰贞。
chū, jǔ qú wú huì xiōng dì zhī dù liú shā yě, jiū jí yí rén, pò chē shī guó. zhēn jūn shí yī nián, chē shī wáng chē yí luò qiǎn shǐ zuó jìn xuē zhí shàng shū yuē:" chén wáng fù pì chǔ sài wài, yǎng mù tiān zǐ wēi dé, qiǎn shǐ fèng xiàn, bù kōng yú suì. tiān zǐ jiàng niàn, cì qiǎn shén hòu. jí chén jì lì, yì bù quē cháng gòng, tiān zǐ chuí jīn, yì bù yì qián shì. gǎn yuán zhì ēn, zhé chén sī kěn. chén guó zì wú huì suǒ gōng jī, jīng jīn bā suì, rén mín jī huāng, wú yǐ cún huó. zéi jīn gōng chén shén jí, chén bù néng zì quán, suì shě guó dōng bēn, sān fēn miǎn yī. jí rì yǐ dào yān qí dōng jiè, sī guī tiān què, xìng chuí zhèn jiù." yú shì xià zhào fǔ wèi zhī, kāi yān qí cāng gěi zhī. zhèng píng chū, qiǎn zi rù shì, zì hòu měi shǐ cháo gòng bù jué.
初,沮渠无讳兄弟之渡流沙也,鸠集遗人,破车师国。真君十一年,车师王车 夷落遣使琢进薛直上书曰:“臣亡父僻处塞外,仰慕天子威德,遣使奉献,不空于 岁。天子降念,赐遣甚厚。及臣继立,亦不阙常贡,天子垂矜,亦不异前世。敢缘 至恩,辄陈私恳。臣国自无讳所攻击,经今八岁,人民饥荒,无以存活。贼今攻臣 甚急,臣不能自全,遂舍国东奔,三分免一。即日已到焉耆东界,思归天阙,幸垂 赈救。”于是下诏抚慰之,开焉耆仓给之。正平初,遣子入侍,自后每使朝贡不绝。
gāo chāng zhě, chē shī qián wáng zhī gù dì, hàn zhī qián bù dì yě. dōng xī èr bǎi lǐ, nán běi wǔ bǎi lǐ, sì miàn duō dà shān. huò yún: xī hàn wǔ qiǎn bīng xī tǎo, shī lǚ dùn bì, qí zhōng yóu kùn zhě yīn zhù yān. dì shì gāo chǎng, rén shù chāng shèng, yīn míng gāo chāng. yì yún: qí dì yǒu hàn shí gāo chāng lěi, gù yǐ wéi guó hào. dōng qù cháng ān sì qiān jiǔ bǎi lǐ. hàn xī yù zhǎng shǐ jí wù sì xiào wèi bìng jū yú cǐ. jìn yǐ qí dì wèi gāo chāng jùn. zhāng guǐ lǚ guāng jǔ qú méng xùn jù hé xī, jiē zhì tài shǒu yǐ tǒng zhī. dūn huáng shí sān rì xíng.
高昌者,车师前王之故地,汉之前部地也。东西二百里,南北五百里,四面多 大山。或云:昔汉武遣兵西讨,师旅顿弊,其中尤困者因住焉。地势高敞,人庶昌 盛,因名高昌。亦云:其地有汉时高昌垒,故以为国号。东去长安四千九百里。汉 西域长史及戊巳校尉并居于此。晋以其地为高昌郡。张轨、吕光、沮渠蒙逊据河西, 皆置太守以统之。敦煌十三日行。
guó yǒu bā chéng, jiē yǒu huá rén. dì duō shí qì, qì hòu wēn nuǎn, jué tǔ liáng wò, gǔ mài yī suì zài shú, yí cán, duō wǔ guǒ, yòu ráo qī. yǒu cǎo míng yáng cì, qí shàng shēng mì. ér wèi shèn jiā. yǐn shuǐ gài tián. chū chì yán, qí wèi shén měi, fù yǒu bái yán, qí xíng rú yù, gāo chāng rén qǔ yǐ wéi zhěn, gòng zhī zhōng guó. duō pú táo jiǔ. sú shì tiān shén, jiān xìn fó fǎ. guó zhōng yáng mǎ, mù zài yǐn pì chǔ yǐ bì kòu, fēi guì rén bù zhī qí chù. běi yǒu chì shí shān, shān běi qī shí lǐ yǒu tān hàn shān, xià yǒu jī xuě. cǐ shān běi, tiě lè jiè yě.
国有八城,皆有华人。地多石碛,气候温暖,厥土良沃,谷麦一岁再熟,宜蚕, 多五果,又饶漆。有草名羊刺,其上生蜜。而味甚佳。引水溉田。出赤盐,其味甚 美,复有白盐,其形如玉,高昌人取以为枕,贡之中国。多蒲桃酒。俗事天神,兼 信佛法。国中羊、马,牧在隐僻处以避寇,非贵人不知其处。北有赤石山,山北七 十里有贪汗山,夏有积雪。此山北,铁勒界也。
tài wǔ shí yǒu hǎn shuǎng zhě, zì wèi gāo chāng tài shǒu. tài yán zhōng, qiǎn sàn qí shì láng wáng ēn shēng děng shǐ gāo chāng, wèi rú rú suǒ zhí. zhēn jūn zhōng, shuǎng wèi jǔ qú wú huì suǒ xí, duó jù zhī. wú huì sǐ, dì ān zhōu dài lì. hé píng yuán nián, wèi rú rú suǒ bìng. rú rú yǐ hǎn bó zhōu wèi gāo chāng wáng, qí chēng wáng zì cǐ shǐ yě.
太武时有阚爽者,自为高昌太守。太延中,遣散骑侍郎王恩生等使高昌,为蠕 蠕所执。真君中,爽为沮渠无讳所袭,夺据之。无讳死,弟安周代立。和平元年, 为蠕蠕所并。蠕蠕以阚伯周为高昌王,其称王自此始也。
tài hé chū, bó zhōu sǐ, zi yì chéng lì. suì yú, wèi cóng xiōng shǒu guī suǒ shā, zì lì wèi gāo chāng wáng. wǔ nián, gāo chē wáng ā zhì luó shā shǒu guī xiōng dì, yǐ dūn huáng rén zhāng mèng míng wèi wáng. hòu wèi guó rén suǒ shā, lì mǎ rú wèi wáng, yǐ gǒng gù lǐ qū jiā wèi zuǒ yòu zhǎng shǐ. èr shí yī nián, qiǎn sī mǎ wáng tǐ xuán fèng biǎo cháo gòng, qǐng shī nì jiē, qiú jǔ guó nèi xǐ. xiào wén nà zhī, qiǎn míng wēi jiāng jūn hán ān bǎo lǜ qí qiān yú fù zhī, gē yī wú wǔ bǎi lǐ, yǐ rú jū zhī. zhì yáng zhēn shuǐ, rú qiǎn jiā lǐ lǜ bù qí yī qiān wǔ bǎi yíng ān bǎo. qù gāo chāng sì bǎi lǐ ér ān bǎo bù zhì. lǐ děng hái gāo chāng, ān bǎo yì hái yī wú. ān bǎo qiǎn shǐ hán xīng ān děng shí èr rén shǐ gāo chāng, rú fù qiǎn gù lǐ jiāng qí shì zǐ yì shū yíng ān bǎo. zhì bái jí chéng, qù gāo chāng bǎi liù shí lǐ. ér gāo chāng jiù rén qíng liàn běn tǔ, bù yuàn dōng qiān, xiāng yǔ shā rú ér lì qū jiā wèi wáng.
太和初,伯周死,子义成立。岁余,为从兄首归所杀,自立为高昌王。五年, 高车王阿至罗杀首归兄弟,以敦煌人张孟明为王。后为国人所杀,立马儒为王,以 巩顾礼、麹嘉为左右长史。二十一年,遣司马王体玄奉表朝贡,请师逆接,求举国 内徙。孝文纳之,遣明威将军韩安保率骑千余赴之,割伊吾五百里,以儒居之。至 羊榛水,儒遣嘉、礼率步骑一千五百迎安保。去高昌四百里而安保不至。礼等还高 昌,安保亦还伊吾。安保遣使韩兴安等十二人使高昌,儒复遣顾礼将其世子义舒迎 安保。至白棘城,去高昌百六十里。而高昌旧人情恋本土,不愿东迁,相与杀儒而 立麹嘉为王。
jiā zì líng fèng, jīn chéng yú zhōng rén. jì lì, yòu chén yú rú rú nà gài. gù lǐ yǔ yì shū suí ān bǎo zhì luò yáng. jí rú rú zhǔ fú tú wèi gāo chē suǒ shā, jiā yòu chén gāo chē. chū, qián bù hú rén xī wèi gāo chē suǒ xǐ, rù yú yān qí, yòu wèi yè dā suǒ pò miè, guó rén fēn sǎn, zhòng bù zì lì, qǐng zhǔ yú jiā. jiā qiǎn dì èr zi wèi yān qí wáng yǐ zhǔ zhī. yǒng píng yuán nián, jiā qiǎn xiōng zi sī shǔ zuǒ wèi jiāng jūn tián dì tài shǒu xiào liàng cháo jīng shī, réng qiú nèi xǐ, qǐ jūn yíng yuán. yú shì qiǎn lóng xiāng jiāng jūn mèng wēi fā liáng zhōu bīng sān qiān rén yíng zhī, zhì yī wú, shī qī ér fǎn. yú hòu shí yú qiǎn shǐ xiàn zhū xiàng bái hēi diāo qiú míng mǎ yán zhěn děng, kuǎn chéng bèi zhì. wéi cì yōu zhǐ, zú bù zhòng yíng. sān nián, jiā qiǎn shǐ cháo gòng, xuān wǔ yòu qiǎn mèng wēi shǐ zhào láo zhī. yán chāng zhōng, yǐ jiā wèi chí jié píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ tài lín xiàn kāi guó bó, sī shǔ wáng rú gù. xī píng chū, qiǎn shǐ cháo xiàn. zhào yuē:" qīng dì gé guān shān, jìng jiē huāng mò, pín qǐng cháo yuán, xǐ guó nèi qiān. suī lái chéng kě jiā, jí yú lǐ wèi tiē. hé zhě? bǐ zhī shù, shì hàn wèi yí lí, zì jìn shì bù gāng, yīn nán bō yuè, chéng jiā lì guó, shì jī yǐ jiǔ. è xǐ zhòng qiān, rén huái liàn jiù. jīn ruò dòng zhī, kǒng yì tóng zhī biàn, yuán zài zhǒu yè, bù dé biàn rú lái biǎo yě." shén guī yuán nián dōng, xiào liàng fù biǎo qiú yuán nèi xǐ, cháo tíng bù xǔ. zhèng guāng yuán nián, míng dì yí jiǎ yuán wài jiāng jūn zhào yì děng shǐ yú jiā. jiā cháo gòng bù jué, yòu qiǎn shǐ fèng biǎo, zì yǐ biān xiá, bù xí diǎn gào, qiú jiè wǔ jīng zhū shǐ, bìng qǐng guó zǐ zhù jiào liú xiè yǐ wéi bó shì, míng dì xǔ zhī. jiā sǐ, zèng zhèn xī jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ.
嘉字灵凤,金城榆中人。既立,又臣于蠕蠕那盖。顾礼与义舒随安保至洛阳。 及蠕蠕主伏图为高车所杀,嘉又臣高车。初,前部胡人悉为高车所徙,入于焉耆, 又为嚈哒所破灭,国人分散,众不自立,请主于嘉。嘉遣第二子为焉耆王以主之。 永平元年,嘉遣兄子私署左卫将军、田地太守孝亮朝京师,仍求内徙,乞军迎援。 于是遣龙骧将军孟威发凉州兵三千人迎之,至伊吾,失期而反。于后十余遣使献珠 像、白黑貂裘、名马、盐枕等,款诚备至。唯赐优旨,卒不重迎。三年,嘉遣使朝 贡,宣武又遣孟威使诏劳之。延昌中,以嘉为持节、平西将军、瓜州刺史、泰临县 开国伯,私署王如故。熙平初,遣使朝献。诏曰:“卿地隔关山,境接荒漠,频请 朝援,徙国内迁。虽来诚可嘉,即于理未帖。何者?彼之庶,是汉、魏遗黎,自 晋氏不纲,因难播越,成家立国,世积已久。恶徙重迁,人怀恋旧。今若动之,恐 异同之变,爰在肘腋,不得便如来表也。”神龟元年冬,孝亮复表求援内徙,朝廷 不许。正光元年,明帝遗假员外将军赵义等使于嘉。嘉朝贡不绝,又遣使奉表,自 以边遐,不习典诰,求借《五经》、诸史,并请国子助教刘燮以为博士,明帝许之。 嘉死,赠镇西将军、凉州刺史。
zi jiān lì. yú hòu guān zhōng zéi luàn, shǐ mìng suì jué. pǔ tài chū, jiān qiǎn shǐ cháo gòng, chú píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ, tài lín xiàn bó, wáng rú gù. yòu jiā wèi jiāng jūn. zhì yǒng xī zhōng, tè chú yí tóng sān sī, jìn wèi jùn gōng. hòu suì gé jué. zhì dà tǒng shí sì nián, zhào yǐ qí shì zǐ xuán jiā wèi wáng. gōng dì èr nián, yòu yǐ qí tián dì gōng mào sì wèi. wǔ chéng yuán nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. bǎo dìng chū, yòu qiǎn shǐ lái gòng.
子坚立。于后关中贼乱,使命遂绝。普泰初,坚遣使朝贡,除平西将军、瓜州 刺史,泰临县伯,王如故。又加卫将军。至永熙中,特除仪同三司,进为郡公。后 遂隔绝。至大统十四年,诏以其世子玄嘉为王。恭帝二年,又以其田地公茂嗣位。 武成元年,其王遣使献方物。保定初,又遣使来贡。
qí guó, zhōu shí, chéng yǒu yī shí liù. hòu zhì suí shí, chéng yǒu shí bā. qí dū chéng zhōu huí yī qiān bā bǎi sì shí bù, yú zuò shì huà lǔ āi gōng wèn zhèng yú kǒng zǐ zhī xiàng. guān yǒu lìng yǐn yī rén, bǐ zhōng xià xiàng guó cì yǒu gōng èr rén, jiē wáng zi yě, yī wèi jiāo hé gōng, yī wèi tián dì gōng cì yǒu zuǒ yòu wèi cì yǒu bā zhǎng shǐ, yuē lì bù cí bù kù bù cāng bù zhǔ kè lǐ bù hù bù bīng bù děng zhǎng shǐ yě cì yǒu wǔ jiāng jūn, yuē jiàn wǔ wēi yuǎn líng jiāng diàn zhōng fú bō děng jiāng jūn yě cì yǒu bā sī mǎ, zhǎng shǐ zhī fù yě cì yǒu shì láng xiào láng zhǔ bù cóng shì, jiē wèi xiàng cì, fēn zhǎng zhū shì. cì yǒu shěng shì, zhuān zhǎng dǎo yǐn. qí dà shì jué zhī yú wáng, xiǎo shì zé shì zǐ jí èr gōng suí zhuàng duàn jué. píng zhāng lù jì, shì qì jí chú, jí shū zhī wài, wú jiǔ zhǎng wén àn. guān rén suī yǒu liè wèi, bìng wú cáo fǔ, wéi yǒu měi zǎo jí yú yá mén, píng yì zhòng shì. zhū chéng gè yǒu hù cáo shuǐ cáo tián cáo. chéng qiǎn sī mǎ shì láng xiāng jiān jiǎn jiào, míng wéi lìng. fú shì, zhàng fū cóng hú fǎ, fù rén qún rú, tóu shàng zuò jì. qí fēng sú zhèng lìng, yǔ huá xià lüè tóng, bīng qì yǒu gōng dāo jiàn dùn jiǎ shuò. wén zì yì tóng huá xià, jiān yòng hú shū. yǒu máo shī lún yǔ xiào jīng, zhì xué guān dì zǐ, yǐ xiāng jiào shòu. suī xí dú zhī, ér jiē wèi hú yǔ. fù shuì zé jì tián shū yín qián, wú zhě shū má bù. qí xíng fǎ fēng sú hūn yīn sāng zàng yǔ huá xià xiǎo yì ér dà tóng. zì dūn huáng xiàng qí guó, duō shā qì, máng rán wú yǒu xī jìng, yù wǎng zhě, xún qí rén chù hái gǔ ér qù. lù zhōng huò wén gē kū shēng, xíng rén xún zhī, duō zhì wáng shī, gài chī mèi wǎng liǎng yě. gù shāng kè wǎng lái, duō qǔ yī wú lù.
其国,周时,城有一十六。后至隋时,城有十八。其都城周回一千八百四十步, 于坐室画鲁哀公问政于孔子之像。官有令尹一人,比中夏相国;次有公二人,皆王 子也,一为交河公,一为田地公;次有左右卫;次有八长史,曰吏部、祠部、库部、 仓部、主客、礼部、户部、兵部等长史也;次有五将军,曰建武、威远、陵江、殿 中、伏波等将军也;次有八司马,长史之副也;次有侍郎、校郎、主簿、从事,阶 位相次,分掌诸事。次有省事,专掌导引。其大事决之于王,小事则世子及二公随 状断决。评章录记,事讫即除,籍书之外,无久掌文案。官人虽有列位,并无曹府, 唯有每早集于牙门,评议众事。诸城各有户曹、水曹、田曹。城遣司马、侍郎相监 检校,名为令。服饰,丈夫从胡法,妇人裙襦,头上作髻。其风俗政令,与华夏略 同,兵器有弓、刀、箭、楯、甲、槊。文字亦同华夏,兼用胡书。有《毛诗》、 《论语》、《孝经》,置学官弟子,以相教授。虽习读之,而皆为胡语。赋税则计 田输银钱,无者输麻布。其刑法、风俗、昏姻、丧葬与华夏小异而大同。自敦煌向 其国,多沙碛,茫然无有蹊径,欲往者,寻其人畜骸骨而去。路中或闻歌哭声,行 人寻之,多致亡失,盖魑魅魍魉也。故商客往来,多取伊吾路。
kāi huáng shí nián, tū jué pò qí sì chéng, yǒu èr qiān rén lái guī zhōng guó.
开皇十年,突厥破其四城,有二千人来归中国。
jiān sǐ, zi bó yǎ lì. qí dà mǔ běn tū jué kè hán nǚ, qí fù sǐ, tū jué lìng yī qí sú. bó yǎ bù cóng zhě jiǔ zhī. tū jué bī zhī, bù dé yǐ ér cóng. yáng dì jí wèi, yǐn zhì zhū fān.
坚死,子伯雅立。其大母本突厥可汗女,其父死,突厥令依其俗。伯雅不从者 久之。突厥逼之,不得已而从。炀帝即位,引致诸蕃。
dà yè sì nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, dì dài qí shǐ shén hòu. míng nián bó yǎ lái zhāo, yīn cóng jī gāo lí. hái, shàng zōng shì nǚ huá róng gōng zhǔ. bā nián dōng, guī fān, xià lìng guó zhōng yuē:" xiān zhě, yǐ guó chù biān huāng jìng, bèi fā zuǒ rèn. jīn dà suí tǒng yù, yǔ zhòu píng yī. gū jì mù yù hé fēng, shù jūn dà huà. qí shù rén yǐ shàng, jiē yí jiě biàn xuē rèn." dì wén ér shàn zhī, xià zhào yuē:" guāng lù dài fu biàn guó gōng gāo chāng wáng bó yǎ, běn zì zhū huá, shì zuò xī rǎng, xī yīn duō nàn, jiǎn wèi hú fú. zì wǒ huáng suí, píng yī yǔ zhòu, bó yǎ yú shā wàng zǔ, fèng gòng lái tíng, xuē rèn yè jū, biàn yí cóng xià, kě cì yì guān, réng bān zhì zào zhī shì." rán bó yǎ xiān chén tiě lè, héng qiǎn zhòng chén zài gāo chāng guó, yǒu shāng hú wǎng lái zhě zé shuì zhī, sòng yú tiě lè. suī yǒu cǐ lìng qǔ yuè zhōng huá, rán jìng wèi tiě lè, bù gǎn gǎi yě. zì shì suì lìng gòng fāng wù.
大业四年,遣使贡献,帝待其使甚厚。明年伯雅来朝,因从击高丽。还,尚宗 室女华容公主。八年冬,归蕃,下令国中曰:“先者,以国处边荒境,被发左衽。 今大隋统御,宇宙平一。孤既沐浴和风,庶均大化。其庶人以上,皆宜解辫削衽。” 帝闻而善之,下诏曰:“光禄大夫、弁国公、高昌王伯雅,本自诸华,世祚西壤, 昔因多难,翦为胡服。自我皇隋,平一宇宙,伯雅逾沙忘阻,奉贡来庭,削衽曳裾, 变夷从夏,可赐衣冠,仍班制造之式。”然伯雅先臣铁勒,恆遣重臣在高昌国,有 商胡往来者则税之,送于铁勒。虽有此令取悦中华,然竟畏铁勒,不敢改也。自是 岁令贡方物。
qiě mí guó, dōu tiān shān dōng yú dà gǔ, zài chē shī běi, qù dài yī wàn wǔ bǎi qī shí lǐ. běn yì shǔ chē shī.
且弥国,都天山东于大谷,在车师北,去代一万五百七十里。本役属车师。
yān qí guó, zài chē shī nán dōu yuán qú chéng, bái shān nán qī shí lǐ, hàn shí jiù guó yě, qù dài yī wàn èr bǎi lǐ. qí wáng xìng lóng, míng jiū shī bì nà, jí qián liáng zhāng guǐ suǒ tǎo lóng xī zhī yìn. suǒ dū chéng fāng èr lǐ. guó nèi fán yǒu jiǔ chéng. guó xiǎo rén pín, wú gāng jì fǎ lìng. bīng yǒu gōng dāo jiǎ shuò. hūn yīn lüè tóng huá xià. sǐ wáng zhě, jiē fén ér hòu zàng, qí fú zhì mǎn qī rì zé chú zhī. zhàng fū bìng jiǎn fā yǐ wéi shǒu shì. wén zì yǔ pó luó mén tóng. sú shì tiān shén, bìng chóng xìn fó fǎ yě. yóu zhòng èr yuè bā rì sì yuè bā rì. shì rì yě, qí guó xián yī shì jiào, zhāi jiè háng dào yān. qì hòu hán, tǔ tián liáng wò, gǔ yǒu dào sù shū mài, chù yǒu tuó mǎ. yǎng cán, bù yǐ wéi sī, wéi chōng mián kuàng. sú shàng pú táo jiǔ, jiān ài yīn yuè. nán qù hǎi shí yú lǐ, yǒu yú yán pú wěi zhī ráo. dōng qù gāo chāng jiǔ bǎi lǐ, xī qù qiū cí jiǔ bǎi lǐ, jiē shā qì. dōng nán qù guā zhōu èr qiān èr bǎi lǐ.
焉耆国,在车师南都员渠城,白山南七十里,汉时旧国也,去代一万二百里。 其王姓龙,名鸠尸毕那,即前凉张轨所讨龙熙之胤。所都城方二里。国内凡有九城。 国小人贫,无纲纪法令。兵有弓、刀、甲、槊。婚姻略同华夏。死亡者,皆焚而后 葬,其服制满七日则除之。丈夫并翦发以为首饰。文字与婆罗门同。俗事天神,并 崇信佛法也。尤重二月八日、四月八日。是日也,其国咸依释教,斋戒行道焉。气 候寒,土田良沃,谷有稻、粟、菽、麦,畜有驼、马。养蚕,不以为丝,唯充绵纩。 俗尚蒲桃酒,兼爱音乐。南去海十余里,有鱼盐蒲苇之饶。东去高昌九百里,西去 龟兹九百里,皆沙碛。东南去瓜州二千二百里。
shì dì duō xiǎn, pō piāo jié zhōng guó shǐ. tài wǔ nù zhī, zhào chéng zhōu gōng wàn dù guī tǎo zhī, yuē jī qīng liáng, qǔ shí lù cì. dù guī rù yān qí dōng jiè, jī qí biān shǒu zuǒ huí yù lí èr chéng, bá zhī, jìn jūn wéi yuán qú. jiū shī bì nà yǐ sì wǔ wàn rén chū chéng, shǒu xiǎn yǐ jù. dù guī mù zhuàng yǒng, duǎn bīng zhí wǎng chōng, jiū shī bì nà zhòng dà kuì, jǐn lǔ zhī, dān qí zǒu rù shān zhōng. dù guī jìn tú qí chéng, sì bǐ zhū róng jiē xiáng fú. yān qí wèi guó, dǒu jué yī yú, bù luàn rì jiǔ, huò qí zhēn qí yì wán, shū fāng jué guǐ nán shí zhī wù, tuó tuó mǎ niú zá chù jù wàn. shí tài wǔ xìng yīn shān běi gōng, dù guī pò yān qí lù bǎn zhì, dì shěng qì, cì sī tú cuī hào shū yuē:" wàn dù guī yǐ wǔ qiān qí, jīng wàn yú lǐ, bá yān qí sān chéng, huò qí zhēn qí yì wù jí zhū wěi jī bù kě shèng shǔ. zì gǔ dì wáng, suī yún jí xù xī róng, yǒu rú zhǐ zhù, bù néng kòng yǐn yě. zhèn jīn shǒu bà ér yǒu zhī, rú hé?" hào shàng shū chēng měi. suì mìng dù guī zhèn fǔ qí rén. chū, jiū shī bì nà zǒu shān zhōng, yóu jì chéng bù bá, dé hái qí guó. jì jiàn jǐn wèi dù guī suǒ kè, nǎi bēn qiū cí. qiū cí yǐ qí xù, hòu dài zhī.
恃地多险,颇剽劫中国使。太武怒之,诏成周公万度归讨之,约赍轻粮,取食 路次。度归入焉耆东界,击其边守左回、尉犁二城,拔之,进军围员渠。鸠尸毕那 以四五万人出城,守险以距。度归募壮勇,短兵直往冲,鸠尸毕那众大溃,尽虏之, 单骑走入山中。度归进屠其城,四鄙诸戎皆降服。焉耆为国,斗绝一隅,不乱日久, 获其珍奇异玩,殊方谲诡难识之物,橐驼、马、牛、杂畜巨万。时太武幸阴山北宫, 度归破焉耆露板至,帝省讫,赐司徒崔浩书曰:“万度归以五千骑,经万余里,拔 焉耆三城,获其珍奇异物及诸委积不可胜数。自古帝王,虽云即序西戎,有如指注, 不能控引也。朕今手把而有之,如何?”浩上书称美。遂命度归镇抚其人。初,鸠 尸毕那走山中,犹觊城不拔,得还其国。既见尽为度归所克,乃奔龟兹。龟兹以其 婿,厚待之。
zhōu bǎo dìng sì nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn míng yān.
周保定四年,其王遣使献名焉。
suí dà yè zhōng, qí wáng lóng tū qí zhī qiǎn shǐ gòng fāng wù. shì shí, qí guó shèng bīng qiān yú rén ér yǐ.
隋大业中,其王龙突骑支遣使贡方物。是时,其国胜兵千余人而已。
qiū cí guó, zài yù lí xī běi, bái shān zhī nán yī bǎi qī shí lǐ, dōu yán chéng, hàn shí jiù guó yě, qù dài yī wàn èr bǎi bā shí lǐ. qí wáng xìng bái, jí hòu liáng lǚ guāng suǒ lì bái zhèn zhī hòu. qí wáng tóu xì cǎi dài, chuí zhī yú hòu, zuò jīn shī zi chuáng. suǒ jū chéng fāng wǔ liù lǐ. qí xíng fǎ, shā rén zhě sǐ, jié zéi zé duàn qí yī bì, bìng yuè yī zú. fù shuì, zhǔn dì zhēng zū, wú tián zhě zé shuì yín. fēng sú hūn yīn sāng zàng wù chǎn yǔ yān qí lüè tóng, wéi qì hòu shǎo wēn wèi yì. yòu chū xì zhān shāo tóng tiě qiān jīng pí qú shū náo shā yán lǜ cí huáng hú fěn ān xī xiāng liáng mǎ fēng niú děng. dōng yǒu lún tái, jí hàn èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì suǒ tú zhě. qí nán sān bǎi lǐ, yǒu dà hé dōng liú, hào jì shù shuǐ, jí huáng hé yě. dōng qù yān qí jiǔ bǎi lǐ, nán qù yú tián yī qiān sì bǎi lǐ, xī qù shū lè yī qiān wǔ bǎi lǐ, běi qù tū jué yá liù bǎi yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sān qiān yī bǎi lǐ. qí dōng guān chéng shù, kòu qiè fēi yī, tài wǔ zhào wàn dù guī lǜ qí yī qiān yǐ jī zhī. qiū cí qiǎn wū jié mù tí děng lǐng bīng sān qiān jù zhàn, dù guī jī zǒu zhī, zhǎn èr bǎi yú jí, dà huò tuó mǎ ér hái. sú xìng duō yín, zhì nǚ shì, shōu nán zǐ qián yǐ rù guān. tǔ duō kǒng què, qún fēi shān gǔ jiān, rén qǔ ér shí zhī, zī rǔ rú jī wù, qí wáng jiā héng yǒu qiān yú zhǐ yún. qí guó xī běi dà shān zhōng yǒu rú gāo zhě, liú chū chéng chuān, xíng shù lǐ rù dì, zhuàng rú shí dì hú, shén chòu. fú zhī, fā chǐ yǐ luò zhě, néng lìng gēng shēng, lì rén fú zhī, jiē yù. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
龟兹国,在尉犁西北,白山之南一百七十里,都延城,汉时旧国也,去代一万 二百八十里。其王姓白,即后凉吕光所立白震之后。其王头系彩带,垂之于后,坐 金师子床。所居城方五六里。其刑法,杀人者死,劫贼则断其一臂,并刖一足。赋 税,准地征租,无田者则税银。风俗、婚姻、丧葬、物产与焉耆略同,唯气候少温 为异。又出细氈、烧铜、铁、铅、麖皮、氍毹、铙沙、盐绿、雌黄、胡粉、安息香、 良马、犎牛等。东有轮台,即汉贰师将军李广利所屠者。其南三百里,有大河东流, 号计戍水,即黄河也。东去焉耆九百里,南去于阗一千四百里,西去疏勒一千五百 里,北去突厥牙六百余里,东南去瓜州三千一百里。其东关城戍,寇窃非一,太武 诏万度归率骑一千以击之。龟兹遣乌羯目提等领兵三千距战,度归击走之,斩二百 余级,大获驼马而还。俗性多淫,置女市,收男子钱以入官。土多孔雀,群飞山谷 间,人取而食之,孳乳如鸡鹜,其王家恆有千余只云。其国西北大山中有如膏者, 流出成川,行数里入地,状如饣弟糊,甚臭。服之,发齿已落者,能令更生,疠人 服之,皆愈。自后每使朝贡。
zhōu bǎo dìng yuán nián, qí wáng qiǎn shǐ lái xiàn.
周保定元年,其王遣使来献。
suí dà yè zhōng, qí wáng bái sū ní wū qiǎn shǐ cháo, gòng fāng wù. shì shí, qí guó shèng bīng kě shǔ qiān rén.
隋大业中,其王白苏尼巫遣使朝,贡方物。是时,其国胜兵可数千人。
gū mò guó, jū nán chéng, zài qiū cí xī, qù dài yī wàn wǔ bǎi lǐ. yì shǔ qiū cí.
姑默国,居南城,在龟兹西,去代一万五百里。役属龟兹。
wēn sù guó, jū wēn sù chéng, zài gū mò xī běi, qù dài yī wàn wǔ bǎi wǔ shí lǐ. yì shǔ qiū cí.
温宿国,居温宿城,在姑默西北,去代一万五百五十里。役属龟兹。
wèi tóu guó, jū wèi tóu chéng, zài wēn sù běi, qù dài yī wàn liù bǎi wǔ shí lǐ. yì shǔ qiū cí.
尉头国,居尉头城,在温宿北,去代一万六百五十里。役属龟兹。
wū sūn guó, jū chì gǔ chéng, zài qiū cí xī běi, qù dài yī wàn bā shí lǐ. qí guó shù wèi rú rú suǒ qīn, xī xǐ cōng lǐng shān zhōng. wú chéng guō, suí xù mù zhú shuǐ cǎo.
乌孙国,居赤谷城,在龟兹西北,去代一万八十里。其国数为蠕蠕所侵,西徙 葱岭山中。无城郭,随畜牧逐水草。
tài yán sān nián, qiǎn shǐ zhě dǒng wǎn děng shǐ qí guó, hòu měi shǐ cháo gòng.
太延三年,遣使者董琬等使其国,后每使朝贡。
shū lè guó, zài gū mò xī, bái shān nán bǎi yú lǐ, hàn shí jiù guó yě. qù dài yī wàn yī qiān èr bǎi wǔ shí lǐ. wén chéng mò, qí wáng qiǎn shǐ sòng shì jiā mù ní fú jiā shā yī, zhǎng èr zhàng yú. dì yǐ shěn shì fú yī, yīng yǒu líng yì, suì shāo zhī yǐ yàn xū shí, zhì yú měng huǒ zhī shàng, jīng rì bù rán, guān zhě mò bù sǒng hài, xīn xíng jù sù. qí wáng dài jīn shī zi guān. tǔ duō dào sù má mài tóng tiě xī cí huáng, měi suì cháng gōng sòng yú tū jué. qí dū chéng fāng wǔ lǐ. guó nèi yǒu dài chéng shí èr, xiǎo chéng shù shí. rén shǒu zú jiē liù zhǐ, chǎn zǐ fēi liù zhǐ zhě jí bù yù. shèng bīng zhě èr qiān rén. nán yǒu huáng hé, xī dài cōng lǐng, dōng qù qiū cí qiān wǔ bǎi lǐ, xī qù hán guó qiān lǐ, nán qù zhū jù bō bā jiǔ bǎi lǐ, dōng běi zhì tū jué yá qiān yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sì qiān liù bǎi lǐ.
疏勒国,在姑默西,白山南百余里,汉时旧国也。去代一万一千二百五十里。 文成末,其王遣使送释迦牟尼佛袈裟一,长二丈余。帝以审是佛衣,应有灵异,遂 烧之以验虚实,置于猛火之上,经日不然,观者莫不悚骇,心形俱肃。其王戴金师 子冠。土多稻、粟、麻、麦、铜、铁、锡、雌黄,每岁常供送于突厥。其都城方五 里。国内有大城十二,小城数十。人手足皆六指,产子非六指者即不育。胜兵者二 千人。南有黄河,西带葱岭,东去龟兹千五百里,西去汗国千里,南去硃俱波八 九百里,东北至突厥牙千余里,东南去瓜州四千六百里。
yuè bān guó, zài wū sūn xī běi, qù dài yī wàn jiǔ bǎi sān shí lǐ. qí xiān, xiōng nú běi chán yú zhī bù luò yě. wèi hàn chē qí jiāng jūn dòu xiàn suǒ zhú, běi chán yú dù jīn wēi shān xī zǒu kāng jū, qí léi ruò bù néng qù zhě, zhù qiū cí běi. dì fāng shù qiān lǐ, zhòng kě èr shí yú wàn, liáng zhōu rén yóu wèi zhī chán yú wáng. qí fēng sú yán yǔ yǔ gāo chē tóng, ér qí rén qīng jié yú hú. sú jiǎn fā qí méi, yǐ shí dì hú tú zhī, yù yù rán guāng zé. rì sān zǎo shù, rán hòu yǐn shí. qí guó nán jiè yǒu huǒ shān, shān bàng shí jiē jiāo róng, liú dì shù shí lǐ nǎi níng jiān, rén qǔ yǐ wéi yào, jí shí liú huáng yě.
悦般国,在乌孙西北,去代一万九百三十里。其先,匈奴北单于之部落也。为 汉车骑将军窦宪所逐,北单于度金微山西走康居,其羸弱不能去者,住龟兹北。地 方数千里,众可二十余万,凉州人犹谓之单于王。其风俗言语与高车同,而其人清 洁于胡。俗翦发齐眉,以饣弟糊涂之,昱昱然光泽。日三澡漱,然后饮食。其国南 界有火山,山傍石皆燋镕,流地数十里乃凝坚,人取以为药,即石流黄也。
yǔ rú rú jié hǎo, qí wáng cháng jiāng shù qiān rén rù rú rú guó, yù yǔ dà tán xiāng jiàn. rù qí jiè bǎi yú lǐ, jiàn qí bù rén bù huàn yī, bù bàn fā, bù xǐ shǒu, fù rén kǒu shì qì wù. wáng wèi qí cóng chén yuē:" rǔ cáo kuáng wǒ, jiāng wǒ rù cǐ gǒu guó zhōng." nǎi chí hái. dà tán qiǎn qí zhuī zhī, bù jí. zì shì xiāng chóu chóu, shù xiāng zhēng tǎo.
与蠕蠕结好,其王尝将数千人入蠕蠕国,欲与大檀相见。入其界百余里,见其 部人不浣衣,不绊发,不洗手,妇人口舐器物。王谓其从臣曰:“汝曹诳我,将我 入此狗国中。”乃驰还。大檀遣骑追之,不及。自是相仇雠,数相征讨。
zhēn jūn jiǔ nián, qiǎn shǐ cháo xiàn. bìng sòng huàn rén, chēng néng gē rén hóu mài lìng duàn, jī rén tóu lìng gǔ xiàn, jiē xuè chū huò shù shēng huò yíng dòu, yǐ cǎo yào nèi qí kǒu zhōng, lìng jué yàn zhī, xū yú xuè zhǐ, yǎng chuāng yī yuè fù cháng, yòu wú hén bān. shì yí qí xū, nǎi qǔ sǐ zuì qiú shì zhī, jiē yàn. yún zhōng guó zhū míng shān jiē yǒu cǐ cǎo, nǎi shǐ rén shòu qí shù ér hòu yù zhī. yòu yán: qí guó yǒu dà shù zhě, rú rú lái chāo lüè, shù rén néng zuò lín yǔ máng fēng dà xuě jí xíng lǎo, rú rú dòng sǐ piào wáng zhě shí èr sān. shì suì, zài qiǎn shǐ cháo gòng, qiú yǔ guān jūn dōng xī qí qì tǎo rú rú. tài wǔ jiā qí yì, mìng zhòng wài zhū jūn jiè yán, yǐ huái nán wáng tuó wèi qián fēng, xí rú rú. réng zhào yǒu sī, yǐ qí gǔ wǔ zhī jié, shī yú lè fǔ. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
真君九年,遣使朝献。并送幻人,称能割人喉脉令断,击人头令骨陷,皆血出 或数升或盈斗,以草药内其口中,令嚼咽之,须臾血止,养疮一月复常,又无痕瘢。 世疑其虚,乃取死罪囚试之,皆验。云中国诸名山皆有此草,乃使人受其术而厚遇 之。又言:其国有大术者,蠕蠕来抄掠,术人能作霖雨、盲风、大雪及行潦,蠕蠕 冻死漂亡者十二三。是岁,再遣使朝贡,求与官军东西齐契讨蠕蠕。太武嘉其意, 命中外诸军戒严,以淮南王佗为前锋,袭蠕蠕。仍诏有司,以其鼓舞之节,施于乐 府。自后每使朝贡。
zhě zhì bá guó, dōu zhě zhì bá chéng, zài shū lè xī, qù dài yī wàn yī qiān liù bǎi èr shí lǐ. qí guó dōng yǒu pān hè nà shān, chū měi tiě jí shī zi.
者至拔国,都者至拔城,在疏勒西,去代一万一千六百二十里。其国东有潘贺 那山,出美铁及师子。
mí mì guó, dōu mí mì chéng, zài zhě zhì bá xī, qù dài yī wàn èr qiān yī bǎi lǐ. zhèng píng yuán nián, qiǎn shǐ xiàn yī fēng hēi tuó tuó. qí guó dōng yǒu shān míng yù xī mǎn shān, chū jīn yù, yì duō tiě.
迷密国,都迷密城,在者至拔西,去代一万二千一百里。正平元年,遣使献一 峰黑橐驼。其国东有山名郁悉满山,出金、玉,亦多铁。
xī wàn jīn guó, dōu xī wàn jīn chéng, zài mí mì xī, qù dài yī wàn èr qiān qī bǎi èr shí lǐ. qí guó nán yǒu shān míng jiā sè nà shān, chū shī zi. měi shǐ cháo gòng.
悉万斤国,都悉万斤城,在迷密西,去代一万二千七百二十里。其国南有山名 伽色那山,出师子。每使朝贡。
niǔ mì guó, dōu niǔ mì chéng, zài xī wàn jīn xī, qù dài èr wàn èr qiān bā bǎi èr shí bā lǐ.
忸密国,都忸密城,在悉万斤西,去代二万二千八百二十八里。
pò luò nà guó, gù dà yuān guó yě. dōu guì shān chéng, zài shū lè xī běi, qù dài wàn sì qiān sì bǎi wǔ shí lǐ.
破洛那国,故大宛国也。都贵山城,在疏勒西北,去代万四千四百五十里。
tài hé sān nián, qiǎn shǐ xiàn hàn xuè mǎ, zì cǐ měi shǐ cháo gòng.
太和三年,遣使献汗血马,自此每使朝贡。
sù tè guó, zài cōng lǐng zhī xī, gǔ zhī yǎn cài, yī míng wēn nà shā, jū yú dà zé, zài kāng jū xī běi, qù dài yī wàn liù qiān lǐ. xiān shì, xiōng nú shā qí wáng ér yǒu qí guó, zhì wáng hū ní, yǐ sān shì yǐ. qí guó shāng rén xiān duō yì liáng tǔ fàn huò, jí wèi kè gū zāng, xī jiàn lǔ. wén chéng chū, sù tè wáng qiǎn shǐ qǐng shú zhī, zhào tīng yān. zì hòu wú shǐ cháo xiàn.
粟特国,在葱岭之西,古之奄蔡,一名温那沙,居于大泽,在康居西北,去代 一万六千里。先是,匈奴杀其王而有其国,至王忽倪,已三世矣。其国商人先多诣 凉土贩货,及魏克姑臧,悉见虏。文成初,粟特王遣使请赎之,诏听焉。自后无使 朝献。
zhōu bǎo dìng sì nián, qí wáng qiǎn shǐ gòng fāng wù.
周保定四年,其王遣使贡方物。
bō sī guó, dōu sù lì chéng, zài niǔ mì xī, gǔ tiáo zhī guó yě. qù dài èr wàn sì qiān èr bǎi èr shí bā lǐ. chéng fāng shí lǐ, hù shí yú wàn, hé jīng qí chéng zhōng nán liú. tǔ dì píng zhèng, chū jīn yín jīn yú shí shān hú hǔ pò chē qú mǎ nǎo, duō dà zhēn zhū pō lí liú lí shuǐ jīng sè sè jīn gāng huǒ qí bīn tiě tóng xī zhū shā shuǐ yín líng jǐn dié hé qú shū tà chì zhāng pí jí xūn liù yù jīn sū hé qīng mù děng xiāng, hú jiāo bì bō shí mì qiān nián zǎo xiāng fù zǐ hē lí lēi wú shí zi yán lǜ cí huáng děng wù. qì hòu shǔ rè, jiā zì cáng bīng. dì duō shā qì, yǐn shuǐ gài guàn. qí wǔ gǔ jí niǎo shòu děng yǔ zhōng xià lüè tóng, wéi wú dào jí shǔ jì. tǔ chū míng mǎ dà lǘ jí tuó, wǎng wǎng yǒu yī rì néng xíng qī bǎi lǐ zhě, fù shì zhì yǒu shù qiān tóu. yòu chū bái xiàng shī zi dà niǎo luǎn. yǒu niǎo xíng rú tuó tuó, yǒu liǎng yì, fēi ér bù néng gāo, shí cǎo yǔ ròu, yì néng gǎn huǒ. qí wáng xìng bō shì míng sī, zuò jīn yáng chuáng, dài jīn huā guān, yī jǐn páo zhī chéng pèi, shì yǐ zhēn zhū bǎo wù. qí sú: zhàng fū jiǎn fā, dài bái pí mào, guàn tóu shān, liǎng xiāng jìn xià kāi zhī, yì yǒu jīn pèi, yuán yǐ zhī chéng fù nǚ fú dà shān, pī dà pèi, qí fā qián wèi jì, hòu pī zhī, shì yǐ jīn yín huā, réng guàn wǔ sè zhū, luò zhī yú bó. wáng yú qí guó nèi bié yǒu xiǎo yá shí yú suǒ, yóu zhōng guó zhī lí gōng yě. měi nián sì yuè chū yóu chù zhī, shí yuè réng hái. wáng jí wèi yǐ hòu, zé zhū zǐ nèi xián zhě, mì shū qí míng, fēng zhī yú kù, zhū zǐ jí dà chén mò zhī zhī yě. wáng sǐ, zhòng nǎi gòng fā shū shì zhī, qí fēng nèi yǒu míng zhě, jí lì yǐ wéi wáng. yú zi chū gè jiù biān rèn, xiōng dì gèng bù xiāng jiàn yě. guó rén hào wáng yuē yī zàn, fēi yuē fáng bù lǜ, wáng zhī zhū zǐ yuē shā yě. dà guān yǒu mō hú tán, zhǎng guó nèi yù sòng ní hū hàn, zhǎng kù cáng guān jìn dì bēi, zhǎng wén shū jí zhòng wù. cì yǒu è luó hē dì, zhǎng wáng zhī nèi shì xuē bō bó, zhǎng sì fāng bīng mǎ, qí xià jiē yǒu shǔ guān, fēn tǒng qí shì. bīng yǒu jiǎ shuò yuán pái jiàn nǔ gōng jiàn. zhàn jiān chéng xiàng, bǎi rén suí zhī.
波斯国,都宿利城,在忸密西,古条支国也。去代二万四千二百二十八里。城 方十里,户十余万,河经其城中南流。土地平正,出金、银、钅俞石、珊瑚、琥珀、 车渠、马脑,多大真珠、颇梨、琉璃、水精、瑟瑟、金刚、火齐、镔铁、铜、锡、 硃砂、水银、绫、锦、叠、毼、氍毹、毾、赤麞皮、及薰六、郁金、苏合、青木 等香,胡椒、荜拨、石蜜、千年枣、香附子、诃梨勒、无食子、盐绿、雌黄等物。 气候暑热,家自藏冰。地多沙碛,引水溉灌。其五谷及鸟兽等与中夏略同,唯无稻 及黍、稷。土出名马、大驴及驼,往往有一日能行七百里者,富室至有数千头。又 出白象、师子、大鸟卵。有鸟形如橐驼,有两翼,飞而不能高,食草与肉,亦能 敢火。其王姓波氏名斯,坐金羊床,戴金花冠,衣锦袍、织成帔,饰以真珠宝物。 其俗:丈夫翦发,戴白皮帽,贯头衫,两箱近下开之,亦有巾帔,缘以织成;妇女 服大衫,披大帔,其发前为髻,后披之,饰以金银花,仍贯五色珠,络之于膊。王 于其国内别有小牙十余所,犹中国之离宫也。每年四月出游处之,十月仍还。王即 位以后,择诸子内贤者,密书其名,封之于库,诸子及大臣莫之知也。王死,众乃 共发书视之,其封内有名者,即立以为王。余子出各就边任,兄弟更不相见也。国 人号王曰医赞,妃曰防步率,王之诸子曰杀野。大官有摸胡坛,掌国内狱讼;泥 忽汗,掌库藏、关禁;地卑,掌文书及众务。次有遏罗诃地,掌王之内事;薛波勃, 掌四方兵马,其下皆有属官,分统其事。兵有甲、槊、圆排、剑、弩、弓、箭。战 兼乘象,百人随之。
qí xíng fǎ: zhòng zuì xuán zhū gān shàng, shè shā zhī cì zé xì yù, xīn wáng lì, nǎi shì zhī qīng zuì zé yì yuè ruò kūn, huò jiǎn bàn bìn jí xì pái yú xiàng, yǐ wéi chǐ rǔ fàn qiáng dào, xì zhī zhōng shēn jiān guì rén qī zhě, nán zǐ liú, fù rén gē qí ěr bí. fù shuì, zé zhǔn dì shū yín qián. sú shì huǒ shén tiān shén. wén zì yǔ hú shū yì. duō yǐ zǐ mèi wèi qī qiè, zì yú hūn hé, yì bù zé zūn bēi, zhū yí zhī zhōng zuì wéi chǒu huì yǐ. bǎi xìng nǚ nián shí suì yǐ shàng yǒu zī mào zhě, wáng shōu yǎng zhī, yǒu gōng xūn rén, jí yǐ fēn cì. sǐ zhě, duō qì shī yú shān, yī yuè zhe fú. chéng wài yǒu rén bié jū, wéi zhī sāng zàng zhī shì, hào wèi bù jìng rén. ruò rù chéng shì, yáo líng zì bié. yǐ liù yuè wèi suì shǒu, yóu zhòng qī yuè qī rì shí èr yuè yī rì. qí rì, rén shù yǐ shàng, gè xiāng mìng zhào, shè huì zuò yuè, yǐ jí huān yú. yòu měi nián zhēng yuè èr shí rì, gè jì qí xiān sǐ zhě.
其刑法:重罪悬诸竿上,射杀之;次则系狱,新王立,乃释之;轻罪则劓、刖 若髡,或翦半鬓及系牌于项,以为耻辱;犯强盗,系之终身;奸贵人妻者,男子流, 妇人割其耳鼻。赋税,则准地输银钱。俗事火神天神。文字与胡书异。多以姊妹为 妻妾,自余婚合,亦不择尊卑,诸夷之中最为丑秽矣。百姓女年十岁以上有姿貌者, 王收养之,有功勋人,即以分赐。死者,多弃尸于山,一月着服。城外有人别居, 唯知丧葬之事,号为不净人。若入城市,摇铃自别。以六月为岁首,尤重七月七日、 十二月一日。其日,人庶以上,各相命召,设会作乐,以极欢娱。又每年正月二十 日,各祭其先死者。
shén guī zhōng, qí guó qiǎn shǐ shàng shū gòng wù, yún:" dà guó tiān zǐ, tiān zhī suǒ shēng, yuàn rì chū chù cháng wèi hàn zhōng tiān zǐ. bō sī guó wáng jū hé duō qiān wàn jìng bài." cháo tíng jiā nà zhī. zì cǐ, měi shǐ cháo xiàn. gōng dì èr nián, qí wáng yòu qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
神龟中,其国遣使上书贡物,云:“大国天子,天之所生,愿日出处常为汉中 天子。波斯国王居和多千万敬拜。”朝廷嘉纳之。自此,每使朝献。恭帝二年,其 王又遣使献方物。
suí yáng dì shí, qiǎn yún qí wèi lǐ yù shǐ tōng bō sī. xún shǐ suí yù gòng fāng wù.
隋炀帝时,遣云骑尉李昱使通波斯。寻使随昱贡方物。
fú lú ní guó, dōu fú lú ní chéng, zài bō sī guó běi, qù dài èr wàn qī qiān sān bǎi èr shí lǐ. lèi shí wèi chéng, dōng yǒu dà hé nán liú, zhōng yǒu niǎo, qí xíng sì rén, yì yǒu rú tuó tuó mǎ zhě, jiē yǒu yì, cháng jū shuǐ zhōng, chū shuǐ biàn sǐ. chéng běi yǒu yún ní shān, chū yín shān hú hǔ pò, duō shī zi.
伏卢尼国,都伏卢尼城,在波斯国北,去代二万七千三百二十里。累石为城, 东有大河南流,中有鸟,其形似人,亦有如橐驼、马者,皆有翼,常居水中,出水 便死。城北有云尼山,出银、珊瑚、琥珀,多师子。
sè zhī xiǎn guó, dōu sè zhī xiǎn chéng, zài xī wàn jīn xī běi, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi sì shí lǐ. tǔ píng, duō wǔ guǒ.
色知显国,都色知显城,在悉万斤西北,去代一万二千九百四十里。土平,多 五果。
jiā sè ní guó, dōu jiā sè ní chéng, zài xī wàn jīn nán, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi lǐ. tǔ chū chì yán, duō wǔ guǒ.
伽色尼国,都伽色尼城,在悉万斤南,去代一万二千九百里。土出赤盐,多五 果。
báo zhī guó, dōu báo zhī chéng, zài jiā sè ní guó nán, qù dài yī wàn sān qiān sān bǎi èr shí lǐ. duō wǔ guǒ.
薄知国,都薄知城,在伽色尼国南,去代一万三千三百二十里。多五果。
móu zhī guó, dōu móu zhī chéng, zài niǔ mì xī nán, qù dài èr wàn èr qiān jiǔ bǎi èr shí lǐ. tǔ píng, qín shòu cǎo mù lèi zhōng guó.
牟知国,都牟知城,在忸密西南,去代二万二千九百二十里。土平,禽兽草木 类中国。
ā fú tài hán guó, dōu ā fú tài hàn chéng, zài niǔ mì xī, qù dài èr wàn sān qiān qī bǎi èr shí lǐ. tǔ píng, duō wǔ guǒ.
阿弗太汗国,都阿弗太汗城,在忸密西,去代二万三千七百二十里。土平,多 五果。
hū shì mì guó, dōu hū shì mì chéng, zài ā fú tài hàn xī, qù dài èr wàn sì qiān qī bǎi lǐ. tǔ píng, chū yín hǔ pò, yǒu shī zi, duō wǔ guǒ.
呼似密国,都呼似密城,在阿弗太汗西,去代二万四千七百里。土平,出银、 琥珀,有师子,多五果。
nuò sè bō luó guó, dōu bō luó chéng, zài niǔ mì nán, qù dài èr wàn sān qiān sì bǎi èr shí bā lǐ. tǔ píng, yí dào mài, duō wǔ guǒ.
诺色波罗国,都波罗城,在忸密南,去代二万三千四百二十八里。土平,宜稻、 麦,多五果。
zǎo jiā zhì guó, dōu zǎo jiā zhì chéng, zài niǔ mì xī, qù dài èr wàn sān qiān qī bǎi èr shí bā lǐ. tǔ píng, shǎo tián zhí, qǔ dào mài yú lín guó, yǒu wǔ guǒ.
早伽至国,都早伽至成,在忸密西,去代二万三千七百二十八里。土平,少田 殖,取稻、麦于邻国,有五果。
jiā bù dān guó, dōu jiā bù dān chéng, zài xī wàn jīn xī běi, qù dài yī wàn èr qiān qī bǎi bā shí lǐ. tǔ píng, yí dào mài, yǒu wǔ guǒ.
伽不单国,都伽不单城,在悉万斤西北,去代一万二千七百八十里。土平,宜 稻、麦,有五果。
zhě shé guó, gù kāng jū guó, zài pò luò nà xī běi, qù dài yī wàn wǔ qiān sì bǎi wǔ shí lǐ. tài yán sān nián, qiǎn shǐ cháo gòng, bù jué.
者舌国,故康居国,在破洛那西北,去代一万五千四百五十里。太延三年,遣 使朝贡,不绝。
jiā bèi guó, gù xiū mì xī hóu, dōu hé mò chéng, zài shā chē xī, qù dài yī wàn sān qiān lǐ. rén jū shān gǔ jiān.
伽倍国,故休密翕侯,都和墨城,在莎车西,去代一万三千里。人居山谷间。
zhé xuē mò sūn guó, gù shuāng mí xī hóu, dōu shuāng mí chéng, zài jiā bèi xī, qù dài yī wàn sān qiān wǔ bǎi lǐ. jū shān gǔ jiān.
折薛莫孙国,故双靡翕侯,都双靡城,在伽倍西,去代一万三千五百里。居山 谷间。
qián dūn guó, gù guì shuāng xī hóu, dū hù zǎo chéng, zài zhé xuē mò sūn xī, qù dài yī wàn sān qiān wǔ bǎi liù shí lǐ, jū shān gǔ jiān.
钳敦国,故贵霜翕侯,都护澡城,在折薛莫孙西,去代一万三千五百六十里, 居山谷间。
fú dí shā guó, gù xī dùn xī hóu, dōu báo máo chéng, zài qián dūn xī, qù dài yī wàn sān qiān liù bǎi liù shí lǐ. jū shān gǔ jiān.
弗敌沙国,故肹顿翕侯,都薄茅城,在钳敦西,去代一万三千六百六十里。居 山谷间。
yán fú yè guó, gù gāo fù xī hóu, dōu gāo fù chéng, zài fú dí shā nán, qù dài yī wàn sān qiān qī bǎi liù shí lǐ. jū shān gǔ jiān.
阎浮谒国,故高附翕侯,都高附城,在弗敌沙南,去代一万三千七百六十里。 居山谷间。
dà ròu zhī guó, dōu shèng yán shì chéng, zài fú dí shā xī, qù dài yī wàn sì qiān wǔ bǎi lǐ. běi yǔ rú rú jiē, shù wèi suǒ qīn, suì xī xǐ dōu báo luó chéng, qù fú dí shā èr qiān yī bǎi lǐ. qí wáng jì duō luó yǒng wǔ, suì xīng shī yuè dà shān, nán qīn běi tiān zhú. zì gān tuó luó yǐ běi wǔ guó, jǐn yì shǔ zhī. tài wǔ shí, qí guó rén shāng fàn jīng shī, zì yún néng zhù shí wèi wǔ sè liú lí. yú shì cǎi kuàng shān zhōng, yú jīng shī zhù zhī, jì chéng, guāng zé nǎi měi yú xī fāng lái zhě. nǎi zhào wèi xíng diàn, róng bǎi yú rén, guāng sè yìng chè, guān zhě jiàn zhī, mò bù jīng hài, yǐ wéi shén míng suǒ zuò. zì cǐ, guó zhōng liú lí suì jiàn, rén bù fù zhēn zhī.
大月氏国,都剩盐氏城,在弗敌沙西,去代一万四千五百里。北与蠕蠕接,数 为所侵,遂西徙都薄罗城,去弗敌沙二千一百里。其王寄多罗勇武,遂兴师越大山, 南侵北天竺。自乾陀罗以北五国,尽役属之。太武时,其国人商贩京师,自云能铸 石为五色琉璃。于是采矿山中,于京师铸之,既成,光泽乃美于西方来者。乃诏为 行殿,容百余人,光色映彻,观者见之,莫不惊骇,以为神明所作。自此,国中琉 璃遂贱,人不复珍之。
ān xī guó, zài cōng lǐng xī, dōu wèi sōu chéng. běi yǔ kāng jū, xī yǔ bō sī xiāng jiē, zài dà ròu zhī xī běi, qù dài èr wàn yī qiān wǔ bǎi lǐ.
安息国,在葱岭西,都蔚搜城。北与康居,西与波斯相接,在大月氏西北,去 代二万一千五百里。
zhōu tiān hé èr nián, qí wáng qiǎn shǐ cháo xiàn.
周天和二年,其王遣使朝献。
tiáo zhī guó, zài ān xī xī, qù dài èr wàn jiǔ qiān sì bǎi lǐ.
条支国,在安息西,去代二万九千四百里。
dà qín guó, yī míng lí xuān, dū ān dū chéng, cóng tiáo zhī xī dù hǎi qǔ yī wàn lǐ, qù dài sān wàn jiǔ qiān sì bǎi lǐ. qí hǎi pāng chū, yóu bó hǎi yě, ér dōng xī yǔ bó hǎi xiàng wàng, gài zì rán zhī lǐ. dì fāng liù qiān lǐ, jū liǎng hǎi zhī jiān. qí dì píng zhèng, rén jū xīng bù. qí wáng dū chéng fēn wéi wǔ chéng, gè fāng wǔ lǐ, zhōu liù shí lǐ. wáng jū zhōng chéng, chéng zhì bā chén, yǐ zhǔ sì fāng. ér wáng chéng yì zhì bā chén, fēn zhǔ sì chéng. ruò móu guó shì jí sì fāng yǒu bù jué zhě, zé sì chéng zhī chén, jí yì wáng suǒ, wáng zì tīng zhī, rán hòu shī xíng. wáng sān nián yī chū guān fēng huà. rén yǒu yuān wǎng yì wáng sù sòng zhě, dāng fāng zhī chén, xiǎo zé ràng zé, dà zé chù tuì, lìng qí jǔ xián rén yǐ dài zhī. qí rén duān zhèng cháng dà, yī fú chē qí, nǐ yí zhōng guó, gù wài yù wèi zhī dà qín. qí tǔ yí wǔ gǔ sāng má, rén wù cán tián. duō qiú lín láng gān shén guī bái mǎ zhū liè míng zhū yè guāng bì. dōng nán tōng jiāo zhǐ, yòu shuǐ dào tōng yì zhōu yǒng chāng jùn. duō chū yì wù.
大秦国,一名黎轩,都安都城,从条支西渡海曲一万里,去代三万九千四百里。 其海滂出,犹渤海也,而东西与渤海相望,盖自然之理。地方六千里,居两海之间。 其地平正,人居星布。其王都城分为五城,各方五里,周六十里。王居中城,城置 八臣,以主四方。而王城亦置八臣,分主四城。若谋国事及四方有不决者,则四城 之臣,集议王所,王自听之,然后施行。王三年一出观风化。人有冤枉诣王诉讼者, 当方之臣,小则让责,大则黜退,令其举贤人以代之。其人端正长大,衣服、车旗, 拟仪中国,故外域谓之大秦。其土宜五谷、桑、麻,人务蚕、田。多璆琳、琅玕、 神龟、白马硃鬣、明珠、夜光璧。东南通交趾,又水道通益州永昌郡。多出异物。
dà qín xī hǎi shuǐ zhī xī yǒu hé, hé xī nán liú. hé xī yǒu nán běi shān, shān xī yǒu chì shuǐ, xī yǒu bái yù shān, yù shān xī yǒu xī wáng mǔ shān, yù wèi táng shì yún. cóng ān xī xī jiè xún hǎi qǔ, yì zhì dà qín, huí wàn yú lǐ. yú bǐ guó guān rì yuè xīng chén, wú yì zhōng guó, ér qián shǐ yún: tiáo zhī xī xíng bǎi lǐ, rì rù chù, shī zhī yuǎn yǐ.
大秦西海水之西有河,河西南流。河西有南北山,山西有赤水,西有白玉山, 玉山西有西王母山,玉为堂室云。从安息西界循海曲,亦至大秦,回万余里。于彼 国观日月星辰,无异中国,而前史云:条支西行百里,日入处,失之远矣。
ā gōu qiāng guó, zài shā chē xī nán, qù dài yī wàn sān qiān lǐ. guó xī nán yǒu xiàn dù shān, qí jiān sì bǎi lǐ, zhōng wǎng wǎng yǒu zhàn dào, xià lín bù cè zhī shēn, rén xíng yǐ shéng suǒ xiāng chí ér dù, yīn yǐ míng zhī. tǔ yǒu wǔ gǔ zhū guǒ. shì yòng qián wèi huò. jū zhǐ lì gōng shì. yǒu bīng qì, tǔ chū jīn zhū.
阿钩羌国,在莎车西南,去代一万三千里。国西南有县度山,其间四百里,中 往往有栈道,下临不测之深,人行以绳索相持而度,因以名之。土有五谷、诸果。 市用钱为货。居止立宫室。有兵器,土出金珠。
bō lù guó, zài ā gōu qiāng xī běi, qù dài yī wàn sān qiān jiǔ bǎi lǐ. qí dì shī rè, yǒu shǔ mǎ. tǔ píng, wù chǎn guó sú yǔ ā gōu qiāng tóng lèi yān.
波路国,在阿钩羌西北,去代一万三千九百里。其地湿热,有蜀马。土平,物 产国俗与阿钩羌同类焉。
xiǎo ròu zhī guó, dōu fù lóu shā chéng, qí wáng běn dà ròu zhī wáng jì duō luó zi yě. jì duō luó wèi xiōng nú suǒ zhú, xī xǐ. hòu lìng qí zi shǒu cǐ chéng, yīn hào xiǎo ròu zhī yān. zài bō lù xī nán, qù dài yī wàn liù qiān liù bǎi lǐ. xiān jū xī píng zhāng yè zhī jiān, bèi fú pō yǔ qiāng tóng. qí sú yǐ jīn yín qián wèi huò, suí xù mù yí xǐ, yì lèi xiōng nú. qí chéng dōng shí lǐ yǒu fó tǎ, zhōu sān bǎi wǔ shí bù, gāo bā shí zhàng. zì fó tǎ chū jiàn jì zhì wǔ dìng bā nián, bā bǎi sì shí èr nián, nián wèi bǎi zhàng fú tú yě.
小月氏国,都富楼沙城,其王本大月氏王寄多罗子也。寄多罗为匈奴所逐,西 徙。后令其子守此城,因号小月氏焉。在波路西南,去代一万六千六百里。先居西 平、张掖之间,被服颇与羌同。其俗以金银钱为货,随畜牧移徙,亦类匈奴。其城 东十里有佛塔,周三百五十步,高八十丈。自佛塔初建计至武定八年,八百四十二 年,年谓百丈佛图也。
jì bīn guó, dōu shàn jiàn chéng, zài bō lù xī nán, qù dài yī wàn sì qiān èr bǎi lǐ. jū zài sì shān zhōng, qí dì dōng xī bā bǎi lǐ, nán běi sān bǎi lǐ. dì píng, wēn hé, yǒu mù xu zá cǎo qí mù tán huái zǐ zhú. zhǒng wǔ gǔ. fèn yuán. tián dì xià shī, shēng dào. dōng shí shēng cài. qí rén gōng qiǎo, diāo wén kè lòu, zhī jì. yǒu jīn yín tóng xī, yǐ wéi qì wù. shì yòng qián. tā chù yǔ zhū guó tóng. měi shǐ cháo xiàn.
罽宾国,都善见城,在波路西南,去代一万四千二百里。居在四山中,其地东 西八百里,南北三百里。地平,温和,有苜蓿、杂草、奇木、檀、槐、梓、竹。种 五谷。粪园。田地下湿,生稻。冬食生菜。其人工巧,雕文刻镂,织罽。有金、银、 铜、锡,以为器物。市用钱。他畜与诸国同。每使朝献。
tǔ hū luó guó, qù dài yī wàn èr qiān lǐ. dōng zhì fàn yáng guó, xī zhì xī wàn jīn guó, zhōng jiān xiāng qù èr qiān lǐ nán zhì lián shān, bù zhī míng, běi zhì bō sī guó, zhōng jiān xiāng qù yī wàn lǐ. báo tí chéng zhōu zā liù shí lǐ, chéng nán yǒu xī liú dà shuǐ, míng hàn lóu hé. tǔ yí wǔ gǔ, yǒu hǎo mǎ tuó luó. qí wáng céng qiǎn shǐ cháo gòng.
吐呼罗国,去代一万二千里。东至范阳国,西至悉万斤国,中间相去二千里; 南至连山,不知名,北至波斯国,中间相去一万里。薄提城周匝六十里,城南有西 流大水,名汉楼河。土宜五谷,有好马、驼、骡。其王曾遣使朝贡。
fù huò guó, qù dài yī wàn qī qiān lǐ. dōng zhì ā fù shǐ qiě guó, xī zhì méi shuí guó, zhōng jiān xiāng qù yī qiān lǐ nán yǒu lián shān, bù zhī míng, běi zhì qí shā guó, xiāng qù yī gān wǔ bǎi lǐ. guó zhōng yǒu fù huò chéng, zhōu zā qī shí lǐ. yí wǔ gǔ pú táo, wéi yǒu mǎ tuó luó. guó wáng yǒu huáng jīn diàn, diàn xià yǒu jīn tuó qī tóu, gè gāo sān chǐ. qí wáng qiǎn shǐ cháo gòng.
副货国,去代一万七千里。东至阿富使且国,西至没谁国,中间相去一千里; 南有连山,不知名,北至奇沙国,相去一干五百里。国中有副货城,周匝七十里。 宜五谷、蒲桃,唯有马、驼、骡。国王有黄金殿,殿下有金驼七头,各高三尺。其 王遣使朝贡。
nán tiān zhú guó, qù dài sān wàn yī qiān wǔ bǎi lǐ. yǒu fú chǒu chéng, zhōu zā shí lǐ. chéng zhōng chū mó ní zhū shān hú. chéng dōng sān bǎi lǐ yǒu bá lài chéng, chéng zhōng chū huáng jīn bái zhēn tán shí mì pú táo. tǔ yí wǔ gǔ.
南天竺国,去代三万一千五百里。有伏丑城,周匝十里。城中出摩尼珠、珊瑚。 城东三百里有拔赖城,城中出黄金、白真檀、石蜜、蒲桃。土宜五谷。
xuān wǔ shí, qí guó wáng pó luó huà qiǎn shǐ xiàn jùn mǎ jīn yín. zì cǐ, měi shǐ cháo gòng.
宣武时,其国王婆罗化遣使献骏马、金、银。自此,每使朝贡。
dié fú luó guó, qù dài sān wàn yī qiān lǐ. guó zhōng yǒu wù xī chéng, chéng běi yǒu yán qí shuǐ, xī liú. yǒu bái xiàng. bìng yǒu ā mò lí mù, pí zhōng zhī zuò bù. tǔ yí wǔ gǔ.
叠伏罗国,去代三万一千里。国中有勿悉城,城北有盐奇水,西流。有白象。 并有阿末黎木,皮中织作布。土宜五谷。
xuān wǔ shí, qí guó wáng fú tuó mò duō qiǎn shǐ xiàn fāng wù. zì shì, měi shǐ cháo gòng.
宣武时,其国王伏陀末多遣使献方物。自是,每使朝贡。
bá dòu guó, qù dài wǔ wàn yī qiān lǐ. dōng zhì duō wù dāng guó, xī zhì zhān nà guó, zhōng jiān xiāng qù qī bǎi wǔ shí lǐ nán zhì jì líng jiā guó, běi zhì fú nà fú qiě guó, zhōng jiān xiāng qù jiǔ bǎi lǐ. guó zhōng chū jīn yín zá bǎo bái xiàng shuǐ niú máo niú pú táo wǔ guǒ, tǔ yí wǔ gǔ.
拔豆国,去代五万一千里。东至多勿当国,西至旃那国,中间相去七百五十里; 南至罽陵伽国,北至弗那伏且国,中间相去九百里。国中出金、银、杂宝、白象、 水牛、牦牛、蒲桃、五果,土宜五谷。
yè dā guó, dà ròu zhī zhī zhǒng lèi yě, yì yuē gāo chē zhī bié zhǒng. qí yuán chū yú sài běi. zì jīn shān ér nán, zài yú tián zhī xī, dōu wū hǔ shuǐ nán èr bǎi yú lǐ, qù cháng ān yī wàn yī bǎi lǐ. qí wáng dōu bá dǐ yán chéng, gài wáng shè chéng yě. qí chéng fāng shí lǐ yú, duō sì tǎ, jiē shì yǐ jīn. fēng sú yǔ tū jué lüè tóng. qí sú, xiōng dì gòng yī qī, fū wú xiōng dì zhě, qī dài yī jiǎo mào, ruò yǒu xiōng dì zhě, yī qí duō shǎo zhī shù gèng jiā mào jiǎo yān. yī fú lèi jiā yǐ yīng luò, tóu jiē jiǎn fā. qí yǔ yǔ rú rú gāo chē jí zhū hú bù tóng. zhòng kě yǒu shí wàn, wú chéng yì, yī suí shuǐ cǎo, yǐ zhān wèi wū, xià qiān liáng tǔ, dōng zhú nuǎn chù, fēn qí zhū qī, gè zài bié suǒ, xiāng qù huò èr bǎi sān bǎi lǐ. qí wáng xún lì ér xíng, měi yuè yī chù. dōng hán zhī shí, sān yuè bù xǐ. wáng wèi bù bì chuán zi, zǐ dì kān zhě, sǐ biàn shòu zhī. qí guó wú chē, yǒu yú, duō tuó mǎ. yòng xíng yán jí, tōu dào wú duō shǎo, jiē yāo zhǎn, dào yī zé shí. sǐ zhě, fù jiā lěi shí wèi cáng, pín zhě jué dì ér mái, suí shēn zhū wù, jiē zhì zhǒng nèi. qí rén xiōng hàn, néng dòu zhàn, xī yù kāng jū yú tián shā lēi ān xī jí zhū xiǎo guó sān shí xǔ, jiē yì shǔ zhī, hào wèi dà guó. yǔ rú rú hūn yīn.
嚈哒国,大月氏之种类也,亦曰高车之别种。其原出于塞北。自金山而南,在 于阗之西,都乌浒水南二百余里,去长安一万一百里。其王都拔底延城,盖王舍城 也。其城方十里余,多寺塔,皆饰以金。风俗与突厥略同。其俗,兄弟共一妻,夫 无兄弟者,妻戴一角帽,若有兄弟者,依其多少之数更加帽角焉。衣服类加以缨络, 头皆翦发。其语与蠕蠕、高车及诸胡不同。众可有十万,无城邑,依随水草,以氈 为屋,夏迁凉土,冬逐暖处,分其诸妻,各在别所,相去或二百、三百里。其王巡 历而行,每月一处。冬寒之时,三月不徙。王位不必传子,子弟堪者,死便受之。 其国无车,有舆,多驼、马。用刑严急,偷盗无多少,皆腰斩,盗一责十。死者, 富家累石为藏,贫者掘地而埋,随身诸物,皆置冢内。其人凶悍,能斗战,西域康 居、于阗、沙勒、安息及诸小国三十许,皆役属之,号为大国。与蠕蠕婚姻。
zì tài ān yǐ hòu, měi qiǎn shǐ cháo gòng, zhèng guāng mò, qiǎn gòng shī zi yī, zhì gāo píng, yù mò qí chǒu nú fǎn, yīn liú zhī. chǒu nú píng, sòng jīng shī. yǒng xī yǐ hòu, cháo xiàn suì jué.
自太安以后,每遣使朝贡,正光末,遣贡师子一,至高平,遇万俟丑奴反,因 留之。丑奴平,送京师。永熙以后,朝献遂绝。
zhì dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù. fèi dì èr nián zhōu míng dì èr nián, bìng qiǎn shǐ lái xiàn. hòu wèi tū jué suǒ pò, bù luò fēn sǎn, zhí gòng suì jué. zhì suí dà yè zhōng, yòu qiǎn shǐ cháo gòng fāng wù.
至大统十二年,遣使献其方物。废帝二年、周明帝二年,并遣使来献。后为突 厥所破,部落分散,职贡遂绝。至隋大业中,又遣使朝贡方物。
qí guó qù cáo guó qiān wǔ bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ.
其国去漕国千五百里,东去瓜州六千五百里。
chū, xī píng zhōng, míng dì qiǎn shèng fú zi tǒng sòng yún shā mén fǎ lì děng shǐ xī yù, fǎng qiú fó jīng, shí yǒu shā mén huì shēng zhě, yì yǔ jù xíng. zhèng guāng zhōng, hái. huì shēng suǒ jīng zhū guó, bù néng zhī qí běn mò jí shān chuān lǐ shù, shòu jǔ qí lüè yún.
初,熙平中,明帝遣剩伏子统宋云、沙门法力等使西域,访求佛经,时有沙门 慧生者,亦与俱行。正光中,还。慧生所经诸国,不能知其本末及山川里数,兽举 其略云。
zhū jū guó, zài yú tián xī. qí rén shān jū, yǒu mài, duō lín guǒ. xián shì fú, yǔ yǔ yú tián xiāng lèi, yì shǔ yè dā.
硃居国,在于阗西。其人山居,有麦,多林果。咸事佛,语与于阗相类,役属 嚈哒。
kě pán tuó guó, zài cōng lǐng dōng, zhū jū bō xī. hé jīng qí guó dōng běi liú, yǒu gāo shān, xià jī shuāng xuě. yì shì fú dào, fù yú yè dā.
渴盘陀国,在葱岭东,硃驹波西。河经其国东北流,有高山,夏积霜雪。亦事 佛道,附于嚈哒。
bō hé guó, zài kě pán tuó xī. qí tǔ yóu hán, rén chù tóng jū, xué dì ér chù. yòu yǒu dà xuě shān, wàng ruò yín fēng. qí rén wéi shí bǐng miàn, yǐn mài jiǔ, fú zhān qiú. yǒu èr dào, yī dào xī xíng xiàng yè dā, yī dào xī nán qù wū cháng. yì wèi yè dā suǒ tǒng.
钵和国,在渴盘陀西。其土尤寒,人畜同居,穴地而处。又有大雪山,望若银 峰。其人唯食饼面,饮麦酒,服氈裘。有二道,一道西行向嚈哒,一道西南趣乌苌。 亦为嚈哒所统。
bō zhī guó, zài bō hé xī nán. tǔ xiá rén pín, yī tuō shān gǔ, qí wáng bù néng zǒng shè. yǒu sān chí, chuán yún dà chí yǒu lóng, cì zhě yǒu lóng fù, xiǎo zhě yǒu lóng zǐ, xíng rén jīng zhī, shè jì nǎi dé guò, bù jì, duō yù fēng xuě zhī kùn.
波知国,在钵和西南。土狭人贫,依托山谷,其王不能总摄。有三池,传云大 池有龙,次者有龙妇,小者有龙子,行人经之,设祭乃得过,不祭,多遇风雪之困。
shē mí guó, zài bō zhī zhī nán. shān jū, bù xìn fó fǎ, zhuān shì zhū shén. yì fù yè dā.
赊弥国,在波知之南。山居,不信佛法,专事诸神。亦附嚈哒。
dōng yǒu bō lú lēi guó, lù xiǎn, yuán tiě suǒ ér dù, bù xià jiàn dǐ. xī píng zhōng, sòng yún děng jìng bù néng dá.
东有钵卢勒国,路险,缘铁锁而度,不下见底。熙平中,宋云等竟不能达。
wū cháng guó, zài shē mí nán. běi yǒu cōng lǐng, nán zhì tiān zhú. pó luó mén hú wéi qí shàng zú. pó luó mén duō jiě tiān wén jí xiōng zhī shù, qí wáng dòng zé fǎng jué yān. tǔ duō lín guǒ, yǐn shuǐ guàn tián, fēng dào mài. shì fú, duō zhū sì tǎ, jí huá lì. rén yǒu zhēng sù, fú zhī yǐ yào, qū zhě fā kuáng, zhí zhě wú yàng. wèi fǎ bù shā, fàn sǐ zuì wéi xǐ yú líng shān. xī nán yǒu tán tè shān, shān shàng lì sì, yǐ lǘ shù tóu yùn shí shān xià, wú rén kòng yù, zì zhī wǎng lái yě.
乌苌国,在赊弥南。北有葱岭,南至天竺。婆罗门胡为其上族。婆罗门多解天 文吉凶之数,其王动则访决焉。土多林果,引水灌田,丰稻、麦。事佛,多诸寺塔, 极华丽。人有争诉,服之以药,曲者发狂,直者无恙。为法不杀,犯死罪唯徙于灵 山。西南有檀特山,山上立寺,以驴数头运食山下,无人控御,自知往来也。
gān tuó guó, zài wū cháng xī. běn míng yè bō, wèi yè dā suǒ pò, yīn gǎi yān. qí wáng běn shì chì lēi, lín guó yǐ èr shì yǐ. hǎo zhēng zhàn, yǔ jì bīn dòu, sān nián bù bà, rén yuàn kǔ zhī. yǒu dòu xiàng qī bǎi tóu, shí rén chéng yī xiàng, jiē zhí bīng zhàng, xiàng bí fù dāo yǐ zhàn. suǒ dū chéng dōng nán qī lǐ yǒu fó tǎ, gāo qī shí zhàng, zhōu sān bǎi bù, jí suǒ wèi què lí fú tú yě.
乾陀国,在乌苌西。本名业波,为嚈哒所破,因改焉。其王本是敕勒,临国已 二世矣。好征战,与罽宾斗,三年不罢,人怨苦之。有斗象七百头,十人乘一象, 皆执兵仗,象鼻缚刀以战。所都城东南七里有佛塔,高七十丈,周三百步,即所谓 雀离佛图也。
kāng guó zhě, kāng jū zhī hòu yě, qiān xǐ wú cháng, bù héng gù dì, zì hàn yǐ lái, xiāng chéng bù jué. qí wáng běn xìng wēn, yuè zhī rén yě, jiù jū qí lián shān běi zhāo wǔ chéng, yīn bèi xiōng nú suǒ pò, xī yú cōng lǐng, suì yǒu guó. zhī shù gè fēn wáng, gù kāng guó zuǒ yòu zhū guó bìng yǐ zhāo wǔ wèi xìng, shì bù wàng běn yě. wáng zì shì fū bì, wéi rén kuān hòu, shén dé zhòng xīn. qí qī, tū jué dá dù kè hán nǚ yě. dōu yú sà bǎo shuǐ shàng ā lù dí chéng. duō rén jū, dà chén sān rén, gòng zhǎng guó shì. qí wáng sù guān qī bǎo huā, yī líng luó jǐn xiù bái dié. qí qī yǒu fā, méng yǐ zào jīn. zhàng fū jiǎn fā, jǐn páo. míng wéi qiáng guó, xī yù zhū guó duō guī zhī. mǐ guó shǐ guó cáo guó hé guó ān guó xiǎo ān guó nà sè bō guó wū nà hé guó mù guó jiē guī fù zhī. yǒu hú lǜ, zhì yú yāo cí, jiāng jué fá, zé qǔ ér duàn zhī. zhòng zhě zú, cì zuì zhě sǐ, zéi dào jié qí zú. rén jiē shēn mù gāo bí duō rán. shàn shāng gǔ, zhū yí jiāo yì, duō còu qí guó. yǒu dà xiǎo gǔ pí pá wǔ xián kōng hóu. hūn yīn sàng zhì yǔ tū jué tóng. guó lì zǔ miào, yǐ liù yuè jì zhī, zhū guó jiē zhù jì. fèng fú, wèi hú shū. qì hòu wēn, yí wǔ gǔ, qín xiū yuán shū, shù mù zī mào. chū mǎ tuó lǘ fēng niú huáng jīn náo shā xiāng ā sà nà xiāng sè sè zhāng pí qú jǐn dié. duō pú táo jiǔ, fù jiā huò zhì qiān dàn, lián nián bù bài.
康国者,康居之后也,迁徙无常,不恆故地,自汉以来,相承不绝。其王本姓 温,月氏人也,旧居祁连山北昭武城,因被匈奴所破,西逾葱岭,遂有国。枝庶各 分王,故康国左右诸国并以昭武为姓,示不忘本也。王字世夫毕,为人宽厚,甚得 众心。其妻,突厥达度可汗女也。都于萨宝水上阿禄迪城。多人居,大臣三人,共 掌国事。其王素冠七宝花,衣绫、罗、锦、绣、白叠。其妻有发,幪以皁巾。丈夫 翦发,锦袍。名为强国,西域诸国多归之。米国、史国、曹国、何国、安国、小安 国、那色波国、乌那曷国、穆国皆归附之。有胡律,置于祅祠,将决罚,则取而断 之。重者族,次罪者死,贼盗截其足。人皆深目、高鼻、多髯。善商贾,诸夷交易, 多凑其国。有大小鼓、琵琶、五弦、箜篌。婚姻丧制与突厥同。国立祖庙,以六月 祭之,诸国皆助祭。奉佛,为胡书。气候温,宜五谷,勤修园蔬,树木滋茂。出马、 驼、驴、犎牛、黄金、硇沙、香、阿萨那香、瑟瑟、麞皮、氍、锦、叠。多蒲桃酒, 富家或致千石,连年不败。
dà yè zhōng, shǐ qiǎn shǐ gòng fāng wù, hòu suì jué yān.
大业中,始遣使贡方物,后遂绝焉。
ān guó, hàn shí ān xī guó yě. wáng xìng zhāo wǔ shì, yǔ kāng guó wáng tóng zú, zì shè lì qī, kāng guó wáng nǚ yě. dōu zài nà mì shuǐ nán, chéng yǒu wǔ zhòng, huán yǐ liú shuǐ, gōng diàn jiē píng tóu. wáng zuò jīn tuó zuò, gāo qī bā chǐ, měi tīng zhèng, yǔ qī xiāng duì, dà chén sān rén, píng lǐ guó shì. fēng sú tóng yú kāng jū, wéi qī qí zǐ mèi jí mǔ zǐ dì xiāng qín shòu, cǐ wèi yì yě.
安国,汉时安息国也。王姓昭武氏,与康国王同族,字设力;妻,康国王女也。 都在那密水南,城有五重,环以流水,宫殿皆平头。王坐金驼座,高七八尺,每听 政,与妻相对,大臣三人,评理国事。风俗同于康居,唯妻其姊妹及母子递相禽兽, 此为异也。
suí yáng dì jí wèi, qiǎn sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ xī yù, zhì qí guó, dé wǔ sè yán ér fǎn.
隋炀帝即位,遣司隶从事杜行满使西域,至其国,得五色盐而返。
guó xī bǎi yú lǐ yǒu bì guó, kě qiān yú jiā. qí guó wú jūn zhǎng, ān guó tǒng zhī. dà yè wǔ nián, qiǎn shǐ gòng xiàn.
国西百余里有毕国,可千余家。其国无君长,安国统之。大业五年,遣使贡献。
shí guó, jū yú yào shā shuǐ, dū chéng fāng shí yú lǐ. qí wáng xìng shí míng niè. guó chéng dōng nán lì wū, zhì zuò yú zhōng. zhēng yuè liù rì, yǐ wáng fù mǔ shāo yú zhī gǔ, jīn wèng shèng zhì chuáng shàng, xún rào ér xíng, sàn yǐ huā xiāng zá guǒ, wáng lǜ chén xià shè jì yān. lǐ zhōng, wáng yǔ fū rén chū jiù bié zhàng, chén xià yǐ cì liè zuò, xiǎng yàn ér bà. yǒu sù mài, duō liáng mǎ. qí sú shàn zhàn. céng èr yú tū jué, shè kuì kè hán miè zhī, lìng tè qín diān zhí shè qí guó shì. nán qù hàn liù bǎi lǐ, dōng nán qù guā zhōu liù qiān lǐ.
石国,居于药杀水,都城方十余里。其王姓石名涅。国城东南立屋,置座于中。 正月六日,以王父母烧余之骨,金甕盛置床上,巡绕而行,散以花香杂果,王率臣 下设祭焉。礼终,王与夫人出就别帐,臣下以次列坐,享宴而罢。有粟、麦,多良 马。其俗善战。曾贰于突厥,射匮可汗灭之,令特勤甸职摄其国事。南去汗六百 里,东南去瓜州六千里。
diān zhí yǐ suí dà yè wǔ nián qiǎn shǐ cháo gòng, hòu bù fù zhì.
甸职以隋大业五年遣使朝贡,后不复至。
nǚ guó, zài cōng lǐng nán. qí guó shì yǐ nǚ wèi wáng, xìng sū pí, zì mò jié, zài wèi èr shí nián, nǚ wáng fū hào yuē jīn jù, bù zhī zhèng shì. guó nèi zhàng fū, wéi yǐ zhēng fá wèi wù. shān xià wèi chéng, fāng wǔ liù lǐ, rén yǒu wàn jiā. wáng jū jiǔ céng zhī lóu, shì nǚ shù bǎi rén, wǔ rì yī tīng cháo, fù yǒu xiǎo nǚ wáng gòng zhī guó zhèng. qí sú fù rén qīng zhàng fū, ér xìng bù dù jì. nán nǚ jiē yǐ cǎi sè tú miàn, ér yī rì zhōng huò shù dù biàn gǎi zhī. rén jiē bèi fā, yǐ pí wèi xié. kè shuì wú cháng. qì hòu duō hán, yǐ shè liè wèi yè. chū jīn yú shí zhū shā shè xiāng niú jùn mǎ shǔ mǎ. yóu duō yán, héng jiāng yán xiàng tiān zhú xìng fàn, qí lì shù bèi. yì shù yǔ tiān zhú dǎng xiàng zhàn zhēng. qí nǚ wáng sǐ, guó zhōng hòu liǎn jīn qián, qiú sǐ zhě zú zhōng zhī xián nǚ èr rén, yī wèi nǚ wáng, cì wèi xiǎo wáng. guì rén sǐ bāo pí, yǐ jīn xiè hé gǔ ròu zhì píng zhōng, mái zhī. jīng yī nián, yòu yǐ qí pí nà tiě qì mái zhī. sú shì ā xiū luó shén, yòu yǒu shù shén, suì chū yǐ rén jì, huò yòng mí hóu. jì bì, rù shān zhù zhī, yǒu yī niǎo rú cí zhì, lái jí zhǎng shàng, pò fù qí shì zhī, yǒu zhòng sù zé nián fēng, shā shí zé yǒu zāi, wèi zhī niǎo bo.
女国,在葱岭南。其国世以女为王,姓苏毗,字末羯,在位二十年,女王夫号 曰金聚,不知政事。国内丈夫,唯以征伐为务。山下为城,方五六里,人有万家。 王居九层之楼,侍女数百人,五日一听朝,复有小女王共知国政。其俗妇人轻丈夫, 而性不妒忌。男女皆以彩色涂面,而一日中或数度变改之。人皆被发,以皮为鞋。 课税无常。气候多寒,以射猎为业。出钅俞石、硃砂、麝香、BX牛、骏马、蜀马。 尤多盐,恆将盐向天竺兴贩,其利数倍。亦数与天竺、党项战争。其女王死,国中 厚敛金钱,求死者族中之贤女二人,一为女王,次为小王。贵人死剥皮,以金屑和 骨肉置瓶中,埋之。经一年,又以其皮纳铁器埋之。俗事阿修罗神,又有树神,岁 初以人祭,或用獼猴。祭毕,入山祝之,有一鸟如雌雉,来集掌上,破腹其视之, 有众粟则年丰,沙石则有灾,谓之鸟卜。
suí kāi huáng liù nián, qiǎn shǐ cháo gòng, hòu suì jué.
隋开皇六年,遣使朝贡,后遂绝。
hán guó, dōu cōng lǐng zhī xī wǔ bǎi yú lǐ, gǔ qú sōu guó yě. wáng xìng zhāo wǔ, zì ā lì qī. dū chéng fāng sì lǐ, shèng bīng shù qiān rén. wáng zuò jīn yáng chuáng, qī dài jīn huā. sú duō zhū shā jīn tiě. dōng qù shū lè qiān lǐ, xī qù sū duì shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī běi qù shí guó wǔ bǎi lǐ, dōng běi qù tū jué kè hán èr qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān wǔ bǎi lǐ.
汗国,都葱岭之西五百余里,古渠搜国也。王姓昭武,字阿利柒。都城方四 里,胜兵数千人。王坐金羊床,妻戴金花。俗多硃砂、金、铁。东去疏勒千里,西 去苏对沙那国五百里,西北去石国五百里,东北去突厥可汗二千余里,东去瓜州五 千五百里。
suí dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
隋大业中,遣使贡方物。
tǔ huǒ luó guó, dōu cōng lǐng xī wǔ bǎi lǐ, yǔ yì dá zá jū. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng zhě shí wàn rén, jiē shàn zhàn. qí sú fèng fú. xiōng dì tóng yī qī, dié qǐn yān, měi yī rén rù fáng, hù wài guà qí yī yǐ wéi zhì, shēng zǐ shǔ qí zhǎng xiōng. qí shān xué zhōng yǒu shén mǎ, měi suì mù mǎ yú xué suǒ, bì chǎn míng jū. nán qù cáo guó qiān qī bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān bā bǎi lǐ.
吐火罗国,都葱岭西五百里,与挹怛杂居。都城方二里,胜兵者十万人,皆善 战。其俗奉佛。兄弟同一妻,迭寝焉,每一人入房,户外挂其衣以为志,生子属其 长兄。其山穴中有神马,每岁牧马于穴所,必产名驹。南去漕国千七百里,东去瓜 州五千八百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng.
大业中,遣使朝贡。
mǐ guó, dōu nà mì shuǐ xī, jiù kāng jū zhī dì. wú wáng, qí chéng zhǔ xìng zhāo wǔ, kāng guó wáng zhī zhī shù, zì bì zhuō. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng shù bǎi rén. xī běi qù sū duì shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī nán qù shǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān sì bǎi lǐ.
米国,都那密水西,旧康居之地。无王,其城主姓昭武,康国王之支庶,字闭 拙。都城方二里,胜兵数百人。西北去苏对沙那国五百里,西南去史国二百里,东 去瓜州六千四百里。
dà yè zhōng, pín gòng fāng wù.
大业中,频贡方物。
shǐ guó, dōu dú mò shuǐ nán shí lǐ, jiù kāng jū zhī dì yě. qí wáng xìng zhào zhāo wǔ, zì dí zhē, yì kāng guó wáng zhī zhī shù yě. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng qiān yú rén. sú tóng kāng guó. běi qù kāng guó èr bǎi sì shí lǐ, nán tǔ huǒ luó wǔ bǎi lǐ, xī qù nà sè bō guó èr bǎi lǐ, dōng běi qù mǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ.
史国,都独莫水南十里,旧康居之地也。其王姓照昭武,字狄遮,亦康国王之 支庶也。都城方二里,胜兵千余人。俗同康国。北去康国二百四十里,南吐火罗五 百里,西去那色波国二百里,东北去米国二百里,东去瓜州六千五百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
cáo guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū zhī dì yě. guó wú zhǔ, kāng guó wáng lìng zǐ wū jiàn lǐng zhī. dōu chéng fāng sān lǐ, shèng bīng qiān yú rén. guó zhōng yǒu de xī shén, zì xī hǎi yǐ dōng zhū guó bìng jìng shì zhī, qí shén yǒu jīn rén, pò luó kuò zhàng yǒu wǔ chǐ, gāo xià xiāng chèn, měi rì yǐ tuó wǔ tóu mǎ shí pǐ yáng yī bǎi kǒu jì zhī, cháng yǒu shù qiān rén, shí zhī bù jìn. dōng nán qù kāng guó bǎi lǐ, xī qù hé guó bǎi wǔ shí lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ.
曹国,都那密水南数里,旧是康居之地也。国无主,康国王令子乌建领之。都 城方三里,胜兵千余人。国中有得悉神,自西海以东诸国并敬事之,其神有金人, 破罗阔丈有五尺,高下相称,每日以驼五头、马十匹、羊一百口祭之,常有数千人, 食之不尽。东南去康国百里,西去何国百五十里,东去瓜州六千六百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
hé guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zú lèi, zì dūn. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng zhě qiān rén. qí wáng zuò jīn yáng zuò. dōng qù cáo guó bǎi wǔ shí lǐ, xī qù xiǎo ān guó sān bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān qī bǎi wǔ shí lǐ.
何国,都那密水南数里,旧是康居地也。其王姓昭武,亦康国王之族类,字敦。 都城方二里,胜兵者千人。其王坐金羊座。东去曹国百五十里,西去小安国三百里, 东去瓜州六千七百五十里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
wū nà è guó, dōu wū hǔ shuǐ xī, jiù ān xī zhī dì yě. wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhǒng lèi, zì fú shí. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng shù bǎi rén. wáng zuò jīn yáng zuò. dōng běi qù ān guó sì bǎi lǐ, xī běi qù mù guó èr bǎi yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān wǔ bǎi lǐ.
乌那遏国,都乌浒水西,旧安息之地也。王姓昭武,亦康国王种类,字佛食。 都城方二里,胜兵数百人。王坐金羊座。东北去安国四百里,西北去穆国二百余里, 东去瓜州七千五百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
mù guó, dōu wū hǔ hé zhī xī, yì ān xī zhī gù dì, yǔ wū nà è wèi lín. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zhǒng lèi yě, zì ā làn mì. dū chéng fāng sān lǐ, shèng bīng èr qiān rén. dōng běi qù ān guó wǔ bǎi lǐ, dōng qù wū nà è èr bǎi yú lǐ, xī qù bō sī guó sì qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān qī bǎi lǐ.
穆国,都乌浒河之西,亦安息之故地,与乌那遏为邻。其王姓昭武,亦康国王 之种类也,字阿滥密。都城方三里,胜兵二千人。东北去安国五百里,东去乌那遏 二百余里,西去波斯国四千余里,东去瓜州七千七百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
cáo guó, zài cōng lǐng zhī běi, hàn shí jì bīn guó yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, zì shùn dá, kāng guó wáng zhī zōng zú yě. dū chéng fāng sì lǐ, shèng bīng zhě wàn yú rén. guó fǎ yán, shā rén jí zéi dào jiē sǐ. qí sú zhòng yín cí, cōng lǐng shān yǒu shùn tiān shén zhě, yí zhì jí huá, jīn yín yè wèi wū, yǐ yín wèi dì, cí zhě rì yǒu qiān yú rén. cí qián yǒu yī yú jǐ gǔ, yǒu kǒng, zhōng tōng mǎ qí chū rù. guó wáng dài jīn niú tóu guān, zuò jīn mǎ zuò. duō dào sù dòu mài, ráo xiàng mǎ fēng niú jīn yín bīn tiě qú zhū shā qīng dài ān xī qīng mù děng xiāng shí mì hēi jiān ā wèi mò yào bái fù zǐ. qù běi fān yán qī bǎi lǐ, dōng qù jié guó liù bǎi lǐ, dōng běi qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ.
漕国,在葱岭之北,汉时罽宾国也。其王姓昭武,字顺达,康国王之宗族也。 都城方四里,胜兵者万余人。国法严,杀人及贼盗皆死。其俗重淫祠,葱岭山有顺 天神者,仪制极华,金银鍱为屋,以银为地,祠者日有千余人。祠前有一鱼脊骨, 有孔,中通马骑出入。国王戴金牛头冠,坐金马座。多稻、粟、豆、麦,饶象、马、 犎牛、金、银、镔铁、氍、硃沙、青黛、安息青木等香、石蜜、黑监、阿魏、没药、 白附子。去北帆延七百里,东去劫国六百里,东北去瓜州六千六百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大业中,遣使贡方物。
lùn yuē: zì gǔ kāi yuǎn yí, tōng jué yù, bì yīn hóng fàng zhī zhǔ, jiē qǐ hǎo shì zhī chén. zhāng qiān záo kōng yú qián, bān chāo tóu bǐ yú hòu, huò jié zhī yǐ zhòng bǎo, huò shè zhī yǐ lì jiàn, tóu qū wàn sǐ zhī dì, bì yào yī dàn zhī gōng, jiē yóu zhǔ shàng lái yuǎn zhī míng, chén xùn qīng shēng zhī jié. shì zhī shàng zhī suǒ hǎo, bù bì xiào yān. xī yù suī tōng yú wèi shì, yú shí zhōng yuán shǐ píng, tiān zǐ fāng yǐ hùn yī wèi xīn, wèi huáng jí cǐ. qí xìn shǐ wǎng lái, dé jī mí wù jué zhī dào. jí suí yáng dì guī mó hóng chǐ, yǎn tūn qín hàn, péi jǔ fāng jìn xī yù tú jì yǐ dàng qí xīn, gù wàn shèng qīn chū yù mén guān, zhì yī wú qiě mò zhèn, ér guān yòu jì yú liú shā, sāo rán wú liáo shēng yǐ. ruò shǐ běi dí wú yú, dōng yí gào jié, bì jiāng xiū lún tái zhī shù, zhù wū lěi zhī chéng, qiú dà qín zhī míng zhū, zhì tiáo zhī zhī niǎo luǎn, wǎng lái zhuǎn shū, jiāng hé yǐ kān qí bì zāi! gǔ zhě zhé wáng zhī zhì yě, fāng wǔ qiān lǐ, wù ān zhū xià, bù shì yào huāng. qǐ wēi bù néng jiā, dé bù néng bèi? gài bù yǐ sì yí láo zhōng guó, bù yǐ wú yòng hài yǒu yòng yě. shì yǐ qín shù wǔ lǐng, hàn shì sān biān, huò dào jìn xiāng wàng, huò hù kǒu jiǎn bàn. suí shì shì qí qiáng shèng, yì láng bèi yú qīng hǎi. cǐ jiē yī rén shī qí dào, gù yì zhào lí qí kǔ. zài sī jí xù zhī yì, gù cí dū hù zhī qǐng, fǎn qí qiān lǐ zhī mǎ, bù qiú bái láng zhī gòng, zé qī róng jiǔ yí, hòu fēng chóng yì, suī wú liáo dōng zhī jié, qǐ jí jiāng dū zhī huò hū! àn xī yù kāi yú wǎng hàn, nián shì jī jiǔ, suī lí bìng duō duān, jiàn wén shū shuō, cǐ suǒ yǐ qián shū hòu shǐ, chuǎn bó bù tóng, qǐ qí hǎo yì, dì yuǎn gù yě. rén zhī suǒ zhī, wèi ruò qí suǒ bù zhī, xìn yǐ. dàn kě qǔ qí gěng gài, fū hé shì fēi qí jiān zāi?
论曰:自古开远夷,通绝域,必因宏放之主,皆起好事之臣。张骞凿空于前, 班超投笔于后,或结之以重宝,或慑之以利剑,投躯万死之地,必要一旦之功,皆 由主尚来远之名,臣徇轻生之节。是知上之所好,不必效焉。西域虽通于魏氏,于 时中原始平,天子方以混一为心,未遑及此。其信使往来,得羁縻勿绝之道。及隋 炀帝规摹宏侈,掩吞秦、汉,裴矩方进《西域图记》以荡其心,故万乘亲出玉门关, 置伊吾、且末镇,而关右暨于流沙,骚然无聊生矣。若使北狄无虞,东夷告捷,必 将修轮台之戍,筑乌垒之城,求大秦之明珠,致条支之鸟卵,往来转输,将何以堪 其弊哉!古者哲王之制也,方五千里,务安诸夏,不事要荒。岂威不能加,德不能 被?盖不以四夷劳中国,不以无用害有用也。是以秦戍五岭,汉事三边,或道殣相 望,或户口减半。隋室恃其强盛,亦狼狈于青海。此皆一人失其道,故亿兆罹其苦。 载思即叙之义,固辞都护之请,返其千里之马,不求白狼之贡,则七戎九夷,候风 重译,虽无辽东之捷,岂及江都之祸乎!案西域开于往汉,年世积久,虽离并多端, 见闻殊说,此所以前书后史,踳驳不同,岂其好异,地远故也。人之所知,未若其 所不知,信矣。但可取其梗概,夫何是非其间哉?