yǔ wén shù yún dìng xìng zhào xíng shū shù zi huà jí sī mǎ dé kān péi qián tōng wáng shì chōng duàn dá
宇文述雲定興 趙行樞 述子化及 司馬德戡 裴虔通 王世充 段達
yǔ wén shù, zì bó tōng, dài jùn wǔ chuān rén yě. gāo zǔ jiǒng yǔ dūn zēng zǔ zhǎng shòu zǔ gū, shì wèi, bìng wèi wò yě zhèn jūn zhǔ. fù shèng, shì zhōu, wèi shàng zhù guó dà zōng bó.
宇文述,字伯通,代郡武川人也。高祖侰與敦、曾祖長壽、祖孤,仕魏,並為 沃野鎮軍主。父盛,仕周,位上柱國、大宗伯。
shù shǎo xiāo ruì, biàn gōng mǎ. nián shí yī shí, yǒu xiāng zhě wèi yuē: gōng zǐ shàn zì ài, hòu dāng wèi jí rén chén. zhōu wǔ dì shí, yǐ fù jūn gōng, qǐ jiā bài kāi fǔ. shù xìng jǐn mì, zhōu dà zhǒng zǎi yǔ wén hù shén ài zhī, yǐ běn guān lǐng hù qīn xìn. jí wǔ dì qīn zǒng wàn jī, zhào wèi zuǒ gōng bó, lèi qiān yīng guǒ zhōng dài fū, cì jué bó líng jùn gōng, gǎi fēng pú yáng jùn gōng. wèi chí jiǒng zuò luàn, shù yǐ xíng jūn zǒng guǎn cóng wéi xiào kuān jī zhī, pò jiǒng jiāng lǐ juàn jūn yú huái zhōu, yòu yǔ zhū jiāng pò wèi dūn yú yǒng píng qiáo. yǐ gōng chāo bài shàng zhù guó, jìn jué bāo guó gōng.
述少驍銳,便弓馬。年十一時,有相者謂曰:「公子善自愛,後當位極人臣。」 周武帝時,以父軍功,起家拜開府。述性謹密,周大冢宰宇文護甚愛之,以本官領 護親信。及武帝親總萬機,召為左宮伯,累遷英果中大夫,賜爵博陵郡公,改封濮 陽郡公。尉遲迥作亂,述以行軍總管從韋孝寬擊之,破迥將李雋軍於懷州,又與諸 將破尉惇於永平橋。以功超拜上柱國,進爵褒國公。
kāi huáng chū bài yòu wèi dà jiāng jūn. píng chén zhī yì, yǐ xíng jūn zǒng guǎn zì liù hé ér jì. shí hán qín hè ruò bì liǎng jūn qù dān yáng, shù jù shí tóu yǐ wèi shēng yuán. chén zhǔ jì qín, ér xiāo huán xiāo yán jù dōng wú dì. shù lǐng xíng jūn zǒng guǎn yuán qì zhāng mò yán děng tǎo zhī, luò cóng gōng yàn róng yǐ zhōu shī zì dōng hǎi zhì, yì shòu shù jié dù, yú shì wú huì xī píng. yǐ gōng shòu zi huà jí wèi kāi fǔ, xǐ bài ān zhōu zǒng guǎn. shí jìn wáng guǎng zhèn yáng zhōu, shén shàn yú shù, zòu wèi shòu zhōu zǒng guǎn. wáng shí yīn yǒu duó zōng zhī zhì, qǐng jì yú shù. shù yuē: huáng tài zǐ shī ài yǐ jiǔ. dài wáng cái néng gài shì, shù jīng jiāng lǐng, zhǔ shàng zhī yǔ nèi gōng, xián suǒ zhōng ài, sì hǎi zhī wàng, shí guī dài wáng. rán fèi lì guó jiā dà shì, néng yí zhǔ shàng zhě, wéi yáng sù ěr. yí sù móu zhě, wéi qí dì yuē. shù yǎ zhī yuē, qǐng cháo jīng shī, yǔ yuē gòng tú fèi lì. jìn wáng dà yuè, duō jī jīn bǎo, zī shù rù guān. shù shù qǐng yuē, shèng chén qì wán, yǔ zhī hān chàng, yīn gòng bó xì, měi yáng bù shèng, shū suǒ jiāng jīn bǎo. yuē suǒ de jì duō, shāo yǐ xiè shù. shù yīn yuē: cǐ jìn wáng cì shù, lìng yǔ gōng wèi huān. yuē dà jīng yuē: hé wèi zhě? shù yīn wèi wáng shēn yì. yuē rán qí shuō, tuì yán yú sù, yì cóng zhī. yú shì jìn wáng yǔ shù qíng hǎo yì mì, mìng shù zi shì jí shàng nán yáng gōng zhǔ, hòu shǎng cì bù kě shèng jì. jí jìn wáng wèi huáng tài zǐ, yǐ shù wèi zuǒ wèi lǜ. jiù lìng, lǜ guān dì sì pǐn, yǐ shù sù guì, suì jìn lǜ pǐn dì sān, qí jiàn zhòng rú cǐ.
開皇初拜右衛大將軍。平陳之役,以行軍總管自六合而濟。時韓擒、賀若弼兩 軍趣丹陽,述據石頭以為聲援。陳主既禽,而蕭瓛、蕭岩據東吳地。述領行軍總管 元契、張默言等討之,落叢公燕榮以舟師自東海至,亦受述節度,於是吳會悉平。 以功授子化及為開府,徙拜安州總管。時晉王廣鎮揚州,甚善於述,奏為壽州總管。 王時陰有奪宗之志,請計於述。述曰:「皇太子失愛已久。大王才能蓋世,數經將 領,主上之與內宮,咸所鍾愛,四海之望,實歸大王。然廢立國家大事,能移主上 者,唯楊素耳。移素謀者,唯其弟約。述雅知約,請朝京師,與約共圖廢立。」晉 王大悅,多齎金寶,資述入關。述數請約,盛陳器玩,與之酣暢,因共博戲,每陽 不勝,輸所將金寶。約所得既多,稍以謝述。述因曰:「此晉王賜述,令與公為歡。」 約大驚曰:「何為者?」述因為王申意。約然其說,退言於素,亦從之。於是晉王 與述情好益密,命述子士及尚南陽公主,後賞賜不可勝計。及晉王為皇太子,以述 為左衛率。舊令,率官第四品,以述素貴,遂進率品第三,其見重如此。
yáng dì sì wèi, bài zuǒ wèi dà jiāng jūn, cān zhǎng wǔ guān xuǎn shì. hòu gǎi fēng xǔ guó gōng, xún jiā kāi fǔ yí tóng sān sī, měi dōng zhèng cháo huì, zhé gěi gǔ chuī yī bù. cóng xìng yú lín, shí tiě lēi qì bì gē léng gōng bài tǔ gǔ hún. qí bù xié sàn, suì qiǎn shǐ qǐng jiàng, qiú jiù. dì lìng shù yǐ bīng fǔ nà jiàng fù. tǔ gǔ hún jiàn shù yōng qiáng bīng, jù bù gǎn jiàng, suì xī dùn. shù zhuī zhì màn tóu chéng, gōng bá zhī. chéng shèng zhì chì shuǐ chéng, fù bá zhī. qí yú dǎng zǒu tún qiū ní chuān, jìn jī, dà pò zhī, huò qí wáng gōng shàng shū jiāng jūn èr bǎi rén. hún zhǔ nán zǒu xuě shān, qí gù dì jiē kōng. dì dà yuè. míng nián, cóng dì xī xún zhì jīn shān, dēng yàn zhī, shù měi wèi chì hòu. shí hún zéi fù kòu zhāng yē, shù jìn jī zǒu zhī. hái zhì jiāng dū gōng, chì shù yǔ sū wēi cháng diǎn xuǎn jǔ, cān yù cháo zhèng. shù shí guì zhòng, wěi rèn yǔ wēi děng, qí qīn ài zé guò zhī. dì suǒ de yuǎn fāng gòng xiàn jí sì shí kǒu wèi, zhé jiàn bān cì, zhōng shǐ xiāng wàng yú dào. shù shàn yú gòng fèng, fǔ yǎng zhé xuán, róng zhǐ biàn pì, sù wèi xián qǔ zé yān. yòu yǒu qiǎo sī, fán suǒ zhuāng shì, jiē chū rén yì biǎo. shù yǐ qí fú yì wù jìn gōng yē, yóu shì dì mí yuè yān. yán wú bù cóng, shì qīng cháo tíng. zuǒ wèi jiāng jūn zhāng jǐn yǔ shù lián guān, cháng yǒu píng yì, ǒu bù zhōng yì, shù zhāng mù chēn zhī, jǐn huáng jù ér zǒu. wén wǔ bǎi liáo mò gǎn wéi wǔ. xìng tān bǐ, zhī rén yǒu zhēn yì wù, bì qiú qǔ, fù shāng dà jiǎ jí lǒng yòu zhū hú zǐ dì, jiē jiē yǐ ēn yì, hū zhī wèi ér. yóu shì jìng jiā kuì yí, jīn bǎo lèi jī. hòu tíng yè luó qǐ zhě shén zhòng, jiā tóng qiān yú rén, jiē kòng liáng mǎ, bèi fú jīn yù. jí zhēng gāo lì, shù wèi fú yú dào jūn jiāng, lín fā, dì wèi yuē: lǐ, qī shí zhě xíng yì yǐ fù rén cóng, gōng yí yǐ jiā lěi zì suí. gǔ chēng fù rén bù rù jūn, wèi lín zhàn shí ěr. zhì jūn lěi jiān, wú suǒ shāng yě. xiàng jí yú xī, jí qí gù shì. shù yǔ jiǔ jūn zhì yā lǜ shuǐ, liáng jǐn, yì yù bān shī. zhū jiāng duō yì tóng, shù yòu bù cè dì yì. huì yǐ zhī wén dé lái yì qí yíng, shù xiān yǔ yú zhòng wén jù fèng mì zhǐ, lìng yòu zhí wén dé. jì ér huǎn zòng, wén dé táo guī, shù nèi bù zì ān, suì yǔ zhū jiāng dù shuǐ zhuī zhī. shí wén dé jiàn shù jūn zhōng duō jī sè, yù pí shù zhòng, měi dòu biàn běi. shù yī rì zhōng qī zhàn jiē jié, jì shì zhòu shèng, yòu nèi bī qún yì, suì jìn, dōng jì sà shuǐ, qù píng rǎng chéng sān shí lǐ, yīn shān wèi yíng. wén dé fù qiǎn shǐ wěi jiàng, qǐng shù yuē: ruò xuán shī zhě, dāng fèng gāo yuán cháo xíng zài suǒ. shù jiàn shì zú pí bì, bù kě fù zhàn, yòu píng rǎng xiǎn gù, zú nán zhì lì, suì yīn qí zhà ér hái. zhòng bàn jì, zéi jī hòu jūn. yú shì dà kuì bù kě jìn zhǐ, jiǔ jūn bài jī, yī rì yī yè, hái zhì yā lǜ shuǐ, xíng sì bǎi wǔ shí lǐ. chū dù liáo, jiǔ jūn sān shí wàn wǔ qiān rén, jí hái zhì liáo dōng chéng, wéi èr qiān qī bǎi rén. dì nù, chú qí míng. míng nián, dì yòu shì liáo dōng, fù shù guān jué, dài zhī rú chū. cóng zhì liáo dōng, yǔ jiāng jūn yáng yì chén lǜ bīng fù lín yā lǜ shuǐ. huì yáng xuán gǎn zuò luàn, dì zhào shù chí yì tǎo xuán gǎn. shí xuán gǎn bī dōng dōu, wén shù jūn zhì, xī dùn jiāng tú guān zhōng. shù yǔ xíng bù shàng shū wèi xuán yòu xiāo wèi dà jiāng jūn lái hù ér wǔ wèi jiāng jūn qū tū tōng děng niè zhī. zhì wén xiāng huáng tiān yuán, yǔ xuán gǎn xiāng jí, zhǎn qí shǒu, chuán xíng zài suǒ. fù cóng dōng zhēng, zhì huái yuǎn ér hái.
煬帝嗣位,拜左衛大將軍,參掌武官選事。後改封許國公,尋加開府儀同三司, 每冬正朝會,輒給鼓吹一部。從幸榆林,時鐵勒契弊歌稜攻敗吐谷渾。其部攜散, 遂遣使請降,求救。帝令述以兵撫納降附。吐谷渾見述擁強兵,懼不敢降,遂西遁。 述追至曼頭城,攻拔之。乘勝至赤水城,復拔之。其餘黨走屯丘尼川,進擊,大破 之,獲其王公、尚書、將軍二百人。渾主南走雪山,其故地皆空。帝大悅。明年, 從帝西巡至金山,登燕支,述每為斥候。時渾賊復寇張掖,述進擊走之。還至江都 宮,敕述與蘇威常典選舉,參預朝政。述時貴重,委任與威等,其親愛則過之。帝 所得遠方貢獻及四時口味,輒見班賜,中使相望於道。述善於供奉,俯仰折旋,容 止便辟,宿衛咸取則焉。又有巧思,凡所裝飾,皆出人意表。數以奇服異物進宮掖, 由是帝彌悅焉。言無不從,勢傾朝廷。左衛將軍張瑾與述連官,嘗有評議,偶不中 意,述張目瞋之,瑾惶懼而走。文武百僚莫敢違忤。性貪鄙,知人有珍異物,必求 取,富商大賈及隴右諸鬍子弟,皆接以恩意,呼之為兒。由是競加饋遺,金寶累積。 後庭曳羅綺者甚眾,家僮千餘人,皆控良馬,被服金玉。及征高麗,述為扶餘道軍 將,臨發,帝謂曰:「禮,七十者行役以婦人從,公宜以家累自隨。古稱婦人不入 軍,謂臨戰時耳。至軍壘間,無所傷也。項籍虞兮,即其故事。」述與九軍至鴨綠 水,糧盡,議欲班師。諸將多異同,述又不測帝意。會乙支文德來詣其營,述先與 于仲文俱奉密旨,令誘執文德。既而緩縱,文德逃歸,述內不自安,遂與諸將度水 追之。時文德見述軍中多飢色,欲疲述眾,每斗便北。述一日中七戰皆捷,既恃驟 勝,又內逼群議,遂進,東濟薩水,去平壤城三十里,因山為營。文德復遣使偽降, 請述曰:「若旋師者,當奉高元朝行在所。」述見士卒疲弊,不可復戰,又平壤險 固,卒難致力,遂因其詐而還。眾半濟,賊擊後軍。於是大潰不可禁止,九軍敗績, 一日一夜,還至鴨綠水,行四百五十里。初度遼,九軍三十萬五千人,及還至遼東 城,唯二千七百人。帝怒,除其名。明年,帝又事遼東,複述官爵,待之如初。從 至遼東,與將軍楊義臣率兵復臨鴨綠水。會楊玄感作亂,帝召述馳驛討玄感。時玄 感逼東都,聞述軍至,西遁將圖關中。述與刑部尚書衛玄、右驍衛大將軍來護兒、 武衛將軍屈突通等躡之。至閿鄉皇天原,與玄感相及,斬其首,傳行在所。復從東 征,至懷遠而還。
tū jué zhī wéi yàn mén yě, dì dà jù, shù qǐng kuì wéi ér chū. lái hù ér jí fán zi gài bìng gù jiàn, dì nǎi zhǐ. jí wéi jiě, cì tài yuán, yì zhě duō quàn dì hái jīng shī, dì yǒu nán sè. shù zòu yuē: cóng guān qī zǐ duō zài dōng dōu, qǐng biàn dào xiàng luò yáng, zì tóng guān rù. dì cóng zhī. xún zhì dōng dōu, yòu guān wàng dì yì, quàn xìng jiāng dū gōng.
突厥之圍雁門也,帝大懼,述請潰圍而出。來護兒及樊子蓋並固諫,帝乃止。 及圍解,次太原,議者多勸帝還京師,帝有難色。述奏曰:「從官妻子多在東都, 請便道向洛陽,自潼關入。」帝從之。尋至東都,又觀望帝意,勸幸江都宮。
shù yú jiāng dū yù jí, jí jí dǔ, dì lìng zhōng shǐ xiāng wàng yú dì, wèi shù yǒu hé yán. shù yuē: yuàn bì xià yī néng jiàng lín. dì qiǎn sī gōng wèi shì wèi yuē: gōng wēi dǔ, zhèn dàn xiāng fán dòng. bì yǒu yán, kě chén yě. shù liú tì yuē: chén zǐ huà jí, zǎo yù fān dǐ, yuàn bì xià āi lián zhī. shì jí sù méng tiān ēn, yì kān qū cè. chén sǐ hòu, zhì jí bù kě jiǔ liú, yuàn zǎo chú zhī, wàng bù pò mén hù. wèi shì fǎn mìng, yǐn qí yán, yīn guǐ duì yuē: shù wéi yì bì xià ěr. dì xuàn rán yuē: shù yì wǒ yé? jiāng qīn lín zhī, gōng rén bǎi liáo jiàn nǎi zhǐ. jí hōng, dì wèi fèi cháo, zèng sī tú shàng shū lìng shí jùn tài shǒu, bān jiàn sì shí rén, wēn liáng chē, qián hòu bù gǔ chuī, shì yuē gōng. zhào huáng mén shì láng péi jǔ jì yǐ tài láo, hóng lú jiān hù sàng shì.
述於江都遇疾,及疾篤,帝令中使相望於第,謂述有何言。述曰:「願陛下一 能降臨。」帝遣司宮魏氏謂曰:「公危篤,朕憚相煩動。必有言,可陳也。」述流 涕曰:「臣子化及,早預籓邸,願陛下哀憐之。士及夙蒙天恩,亦堪驅策。臣死後, 智及不可久留,願早除之,望不破門戶。」魏氏返命,隱其言,因詭對曰:「述唯 憶陛下耳。」帝泫然曰:「述憶我耶?」將親臨之,宮人百僚諫乃止。及薨,帝為 廢朝,贈司徒、尚書令、十郡太守,班劍四十人,轀輬車,前後部鼓吹,諡曰恭。 詔黃門侍郎裴矩祭以太牢,鴻臚監護喪事。
yún dìng xìng zhě, fù huì yú shù. chū, dìng xìng nǚ wèi huáng tài zǐ yǒng zhāo xùn, jí yǒng fèi, chú míng pèi shào fǔ. dìng xìng xiān dé zhāo xùn míng zhū luò wéi, sī lù yú shù, zì shì shù gòng jiāo yóu. dìng xìng měi shí jié bì yǒu lù yí, bìng yǐ yīn lè gàn shù. shù sù hǎo zhe qí fú, xuàn yào shí rén. dìng xìng wèi zhì mǎ jiān, yú hòu jiǎo shàng quē fāng sān cùn, yǐ lòu bái sè, shì qīng báo zhě lǜ fǎng xué zhī, wèi wèi xǔ gōng quē shì. yòu yù tiān hán, dìng xìng yuē: rù nèi sù wèi, bì dāng ěr lěng. shù yuē: rán. nǎi zhì jiā tóu jīn, lìng shēn bó ěr, rén yòu xué zhī, míng wèi xǔ gōng bó shì. shù dà yuè yuē: yún xiōng suǒ zuò, bì néng biàn sú. wǒ wén zuò shì kě fǎ, gù bù xū yě. hòu dì jiāng shì sì yí, dà zào bīng qì, shù jiàn zhī, yīn chì shào fǔ gōng jiàng bìng qǔ qí jié dù. shù yù wèi zhī qiú guān, wèi zhī yuē: xiōng suǒ zhì qì zhàng bìng hé shàng xīn, ér bù dé guān zhě, wèi zhǎng níng xiōng dì yóu wèi sǐ ěr. dìng xìng yuē: cǐ wú yòng wù, hé bù quàn shàng shā zhī? shù yīn zòu yuē: fáng líng zhū zi, nián bìng chéng lì, jīn yù dòng bīng zhēng tǎo, ruò jiāng cóng jià, zé shǒu zhǎng wèi nán ruò liú yī chù, yòu kǒng bù kě. jìn tuì wú yòng, qǐng zǎo chù fēn. yīn jiū shā zhǎng níng, yòu qiǎn yǐ xià qī dì fēn pèi lǐng biǎo, yú lù jǐn shā zhī. qí nián dà yuè, dì chēng jiǎ zhàng wèi jiā, shù zòu bìng yún dìng xìng zhī gōng yě. zhuó shòu shào fǔ chéng. shí yī nián, lèi qiān tún wèi dà jiāng jūn.
雲定興者,附會於述。初,定興女為皇太子勇昭訓,及勇廢,除名配少府。定 興先得昭訓明珠絡帷,私賂於述,自是數共交遊。定興每時節必有賂遺,並以音樂 干述。述素好著奇服,炫耀時人。定興為制馬韉,於后角上缺方三寸,以露白色, 世輕薄者率仿學之,謂為許公缺勢。又遇天寒,定興曰:「入內宿衛,必當耳冷。」 述曰:「然。」乃制夾頭巾,令深袹耳,人又學之,名為許公袹勢。述大悅曰: 「雲兄所作,必能變俗。我聞作事可法,故不虛也。」後帝將事四夷,大造兵器, 述薦之,因敕少府工匠並取其節度。述欲為之求官,謂之曰:「兄所制器仗併合上 心,而不得官者,為長寧兄弟猶未死耳。」定興曰:「此無用物,何不勸上殺之?」 述因奏曰:「房陵諸子,年並成立,今欲動兵征討,若將從駕,則守掌為難;若留 一處,又恐不可。進退無用,請早處分。」因鳩殺長寧,又遣以下七弟分配嶺表, 於路盡殺之。其年大閱,帝稱甲仗為佳,述奏並雲定興之功也。擢授少府丞。十一 年,累遷屯衛大將軍。
yòu yǒu zhào xíng shū zhě, běn tài cháng lè hù, jiā cái yì jì. shù wèi wèi ér, shòu qí lù yí, chēng wèi xiāo yǒng, qǐ jiā wèi zhé chōng láng jiāng.
又有趙行樞者,本太常樂戶,家財億計。述謂為兒,受其賂遺,稱為驍勇,起 家為折衝郎將。
huà jí, shù zhǎng zi yě. xìng xiōng xiǎn, bù xún fǎ dù, hǎo chéng féi xié dàn, chí wù dào zhōng, yóu shì zhǎng ān wèi zhī qīng báo gōng zǐ. yáng dì wèi tài zǐ shí, cháng lǐng qiān niú chū rù wò nèi. lèi qiān zhì tài zǐ pū, yǐ shòu nà huò huì, zài sān miǎn guān. tài zǐ bì nì zhī. é ér fù zhí, yòu yǐ qí dì shì jí shàng nán yáng gōng zhǔ. yóu cǐ yì jiāo, chù gōng qīng jiān, yán cí bù xùn, duō suǒ líng lì. jiàn rén zǐ nǚ gǒu mǎ zhēn wán, bì qǐng tuō qiú zhī. cháng yǔ tú fàn zhě yóu, yǐ guī qí lì. yáng dì jí wèi, bài tài pú shǎo qīng, yì shì jiù ēn, tān mào yóu shén. yáng dì xìng yú lín, huà jí yǔ dì zhì jí wéi jìn yǔ tū jué jiāo shì. dì dà nù, qiú zhī shù yuè. hái jīng shī, yù zhǎn zhī ér hòu rù chéng, jiě yī biàn fà qì, yǐ zhǔ jiù zhī, nǎi shì, bìng zhì jí bìng cì shù wèi nú. shù hōng hòu, yáng dì zhuī yì zhī, qǐ huà jí wèi yòu tún wèi jiāng jūn, jiāng zuò shǎo jiān.
化及,述長子也。性兇險,不循法度,好乘肥挾彈,馳鶩道中,由是長安謂之 輕薄公子。煬帝為太子時,常領千牛出入臥內。累遷至太子仆,以受納貨賄,再三 免官。太子嬖昵之。俄而復職,又以其弟士及尚南陽公主。由此益驕,處公卿間, 言辭不遜,多所凌轢。見人子女狗馬珍玩,必請託求之。常與屠販者游,以規其利。 煬帝即位,拜太僕少卿,益恃舊恩,貪冒尤甚。煬帝幸榆林,化及與弟智及違禁與 突厥交市。帝大怒,囚之數月。還京師,欲斬之而後入城,解衣辮髮訖,以主救之, 乃釋,並智及並賜述為奴。述薨後,煬帝追憶之,起化及為右屯衛將軍,將作少監。
shí lǐ mì jù luò kǒu, yáng dì jù, liú huái zuǒ, bù gǎn hái dōu. cóng jià xiāo guǒ duō guān zhōng rén, jiǔ kè jī lǚ, jiàn dì wú xī hái yì, móu yù pàn guī. shí wǔ bì láng jiāng sī mǎ dé kān zǒng lǐng xiāo guǒ, tún yú dōng chéng, fēng wén bīng shì yù pàn, wèi shěn, qiǎn xiào wèi yuán wǔ dá yīn wèn zhī qíng, yīn móu gòu nì. gòng suǒ shàn wǔ bì láng jiāng yuán lǐ zhí gé péi qián tōng hù xiāng shàn huò yuē: wén bì xià yù zhú gōng dān yáng, rén rén bìng móu táo qù. wǒ yù yán zhī, kǒng xiān shì jiàn zhū. jīn zhī ér bù yán, hòu shì fā dāng zú, jiāng rú zhī hé? qián tōng yuē: zhǔ shàng shí ěr. dé kān yòu wèi liǎng rén yuē: wǒ wén guān zhōng xiàn méi, lǐ xiào cháng yǐ huá yīn pàn, bì xià qiú qí èr dì, jiāng jǐn shā zhī. wú bèi jiā shǔ zài xī ān, dé wú cǐ lǜ? qián tōng děng yuē: zhèng kǒng dàn mù jí zhū, jì wú suǒ chū. dé kān yuē: xiāo guǒ ruò zǒu, kě yǔ jù qù. qián tōng děng yuē: chéng rú gōng yán. yīn dì xiāng zhāo yòu. yòu zhuǎn gào nèi shǐ shè rén yuán mǐn yīng yáng láng jiāng mèng jǐng fú xǐ láng niú fāng yù, zhí zhǎng xǔ hóng rén xuē shì liáng chéng mén láng táng fèng yì yī zhèng zhāng kǎi děng, rì yè jù bó, yuē wèi wěn jǐng jiāo, yán wú huí bì, yú zuò zhōng zhé lùn pàn jì, bìng xiāng rán xǔ. shí lǐ zhì zài jìn, lìng xiāo guǒ shǒu zhī, zhōng wài jiāo tōng, suǒ móu yì jí. yòu zhào xíng shū xiān jiāo zhì jí xūn shì yáng shì lǎn zhě, yǔ wén shì zhī shēng. èr rén tóng yǐ gào zhì jí. zhì jí sù kuáng bó, wén zhī xǐ, jí gòng jiàn dé kān, qī yǐ sān yuè shí wǔ rì jǔ bīng tóng pàn, jié shí èr wèi wǔ mǎ, lǔ lüè jū rén cái wù xī guī. zhì jí yuē: bù rán. jīn tiān shí sàng suí, yīng xióng bìng qǐ, yīn xíng dà shì, cǐ dì wáng yè yě. dé kān rán zhī. xíng shū shì liáng qǐng yǐ huà jí wèi zhǔ, yuē dìng, fāng gào huà jí. huà jí xìng nú qiè, chū wén zhī, dà jù, sè dòng liú hàn, jiǔ zhī nǎi dìng.
時李密據洛口,煬帝懼,留淮左,不敢還都。從駕驍果多關中人,久客羈旅, 見帝無西還意,謀欲叛歸。時武賁郎將司馬德戡總領驍果,屯於東城,風聞兵士欲 叛,未審,遣校尉元武達陰問知情,因謀構逆。共所善武賁郎將元禮、直閣裴虔通 互相扇惑曰:「聞陛下欲築宮丹陽,人人並謀逃去。我欲言之,恐先事見誅。今知 而不言,後事發當族,將如之何?」虔通曰:「主上實爾。」德戡又謂兩人曰: 「我聞關中陷沒,李孝常以華陰叛,陛下囚其二弟,將盡殺之。吾輩家屬在西安, 得無此慮?」虔通等曰:「正恐旦暮及誅,計無所出。」德戡曰:「驍果若走,可 與俱去。」虔通等曰:「誠如公言。」因遞相招誘。又轉告內史舍人元敏、鷹揚郎 將孟景、符璽郎牛方裕,直長許弘仁、薛世良、城門郎唐奉義、醫正張愷等,日夜 聚博,約為刎頸交,言無迴避,於坐中輒論叛計,並相然許。時李質在禁,令驍果 守之,中外交通,所謀益急。又趙行樞先交智及;勛侍楊士覽者,宇文氏之甥。二 人同以告智及。智及素狂勃,聞之喜,即共見德戡,期以三月十五日舉兵同叛,劫 十二衛武馬,虜掠居人財物西歸。智及曰:「不然。今天實喪隋,英雄並起,因行 大事,此帝王業也。」德戡然之。行樞、世良請以化及為主,約定,方告化及。化 及性駑怯,初聞之,大懼,色動流汗,久之乃定。
yì níng èr nián sān yuè yī rì, dé kān yù gào zhòng rén, kǒng xīn wèi yī, gèng jué zhà yǐ xié xiāo guǒ, wèi xǔ hóng rén zhāng kǎi yuē: jūn shì liáng yī, guó jiā suǒ shǐ, chū yán huò zhòng, zhòng bì xìn. jūn kě rù bèi shēn fǔ, biàn gào suǒ shí zhě, yán bì xià wén xiāo guǒ yù pàn, duō yùn dú jiǔ, yīn xiǎng huì, jǐn jiū shā zhī, dú yǔ nán rén liú cǐ. qún qíng bì hài, yīn ér jǔ shì, wú bù xié yǐ. qí yuè wǔ rì, hóng rén děng xuān bù cǐ yán, xiāo guǒ dì xiāng gào, móu fǎn yú jí. dé kān děng zhī jì xíng, suì yǐ shí rì zǒng zhào gù rén, yù yǐ suǒ wèi. zhòng jiē fú yuē: wéi jiāng jūn mìng! qí yè, fèng yì zhǔ bì chéng mén, mén jiē bù xià yào, zhì yè sān gēng. dé kān yú dōng chéng nèi jí bīng, dé shù wàn rén, jǔ huǒ yǔ chéng wài xiāng yīng. dì wén yǒu shēng, wèn shì hé shì. qián tōng wěi yuē: cǎo fāng bèi shāo, wài rén jiù huǒ, gù xuān xiāo ěr. zhōng wài gé jué, dì yǐ wèi rán. mèng jǐng zhì jí yú chéng wài dé qiān yú rén, jié hòu wèi wǔ bì féng pǔ lè, gòng bù bīng zhuō guō xià jiē xiàng. zhì wǔ gēng, dé kān shòu qián tōng bīng, yǐ huàn zhū mén wèi shì. qián tōng yīn zì kāi mén, lǐng shù bǎi qí, zhì chéng xiàng diàn, shā jiāng jūn dú gū shèng. wǔ bì láng jiāng yuán lǐ suì yǐn bīng jìn. sù wèi zhě jiē zǒu. qián tōng jìn bīng pái zuǒ gé, chí rù yǒng xiàng wèn: bì xià ān zài? yǒu měi rén chū fáng, zhǐ yún: zài xī gé. cóng wǎng zhí dì. dì wèi qián tōng yuē: qīng fēi wǒ gù rén hū! hé hèn ér fǎn? qián tōng yuē: chén bù gǎn fǎn, dàn jiāng shì sī guī, fèng bì xià hái jīng shī ěr. dì yuē: jí wèi rǔ guī. qián tōng zì lè bīng shǒu zhī.
義寧二年三月一日,德戡欲告眾人,恐心未一,更譎詐以脅驍果,謂許弘仁、 張愷曰:「君是良醫,國家所使,出言惑眾,眾必信。君可入備身府,遍告所識者, 言陛下聞驍果欲叛,多醖毒酒,因享會,盡鳩殺之,獨與南人留此。群情必駭,因 而舉事,無不諧矣。」其月五日,弘仁等宣布此言,驍果遞相告,謀反逾急。德戡 等知計行,遂以十日總召故人,諭以所為。眾皆伏曰:「唯將軍命!」其夜,奉義 主閉城門,門皆不下鑰,至夜三更。德戡於東城內集兵,得數萬人,舉火與城外相 應。帝聞有聲,問是何事。虔通偽曰:「草坊被燒,外人救火,故喧囂耳。」中外 隔絕,帝以為然。孟景、智及於城外得千餘人,劫候衛武賁馮普樂,共布兵捉郭下 街巷。至五更,德戡授虔通兵,以換諸門衛士。虔通因自開門,領數百騎,至成象 殿,殺將軍獨孤盛。武賁郎將元禮遂引兵進。宿衛者皆走。虔通進兵排左閤,馳入 永巷問:「陛下安在?」有美人出房,指云:「在西閤。」從往執帝。帝謂虔通曰: 「卿非我故人乎!何恨而反?」虔通曰:「臣不敢反,但將士思歸,奉陛下還京師 耳。」帝曰:「即為汝歸。」虔通自勒兵守之。
zhì dàn, mèng jǐng yǐ jiǎ qí yíng huà jí. huà jí wèi zhī shì guǒ, zhàn lì bù néng yán, rén yǒu yè zhī, dàn dī tóu jù àn, dá yuē zuì guò. shí shì jí zài gōng zhǔ dì, fú zhī zhī yě. zhì jí qiǎn jiā tóng zhuāng táo shù jiù dì shā zhī, táo shù bù rěn, zhí yì zhì jí, jiǔ zhī nǎi jiàn shì. huà jí zhì chéng mén, dé kān yíng yè, yǐn rù cháo táng, hào wèi chéng xiàng. lìng jiāng dì chū jiāng dū mén yǐ shì qún zéi, yīn fù jiāng rù. qiǎn líng hú xíng dá shì dì yú gōng zhōng. yòu zhí cháo chén bù tóng jǐ zhě shù shí rén, jí zhū wáng wài qī, wú shǎo zhǎng jiē hài zhī. wéi liú qín xiào wáng zǐ hào, lì yǐ wèi dì.
至旦,孟景以甲騎迎化及。化及未知事果,戰慄不能言,人有謁之,但低頭據 案,答曰「罪過」。時士及在公主第,弗之知也。智及遣家僮莊桃樹就第殺之,桃 樹不忍,執詣智及,久之乃見釋。化及至城門,德戡迎謁,引入朝堂,號為丞相。 令將帝出江都門以示群賊,因復將入。遣令狐行達弒帝於宮中。又執朝臣不同己者 數十人,及諸王外戚,無少長皆害之。唯留秦孝王子浩,立以為帝。
shí yú rì, duó jiāng dū rén zhōu jí, cóng shuǐ lù xī guī. zhì xiǎn fú gōng, sù gōng mài mèng cái zhé chōng láng jiāng shěn guāng děng móu jī huà jí, fǎn wèi suǒ hài. huà jí yú shì rù jù liù gōng, qí zì fèng yī rú yáng dì gù shì. měi zhàng zhōng nán miàn duān zuò, rén yǒu bái shì zhě, mò rán bù duì. xià yá shí, fāng shōu qǔ qǐ zhuàng. gòng fèng yì fāng yù shì liáng kǎi děng cān jué zhī. xíng zhì xú zhōu, shuǐ lù bù tōng, fù duó rén chē niú, dé èr qiān liǎng, bìng zài gōng rén zhēn bǎo. qí gē jiǎ róng qì, xī lìng jūn shì fù zhī. dào yuǎn pí jí, sān jūn shǐ yuàn.
十餘日,奪江都人舟楫,從水路西歸。至顯福宮,宿公麥孟才、折衝郎將沈光 等謀擊化及,反為所害。化及於是入據六宮,其自奉一如煬帝故事。每帳中南面端 坐,人有白事者,默然不對。下牙時,方收取啟狀。共奉義、方裕、世良、愷等參 決之。行至徐州,水路不通,復奪人車牛,得二千兩,並載宮人珍寶。其戈甲戎器, 悉令軍士負之。道遠疲極,三軍始怨。
dé kān shī wàng, qiè wèi xíng shū yuē: jūn dà wù wǒ. dāng jīn bō luàn, bì jí yīng xián, huà jí yōng àn, shì jiāng bì bài, ruò hé? xíng shū yuē: fèi zhī hé nán! yīn gòng lǐ xiào běn yǔ wén dǎo shī yǐn zhèng qīng děng móu, yǐ hòu jūn wàn yú bīng xí shā huà jí, lì dé kān wèi zhǔ. hóng rén zhī zhī, mì gào huà jí, jǐn shōu dé kān jí zhī dǎng shā zhī. yǐn bīng xiàng dōng jùn, tōng shǒu wáng guǐ yǐ chéng jiàng zhī.
德戡失望,竊謂行樞曰:「君大誤我。當今撥亂,必藉英賢,化及庸暗,事將 必敗,若何?」行樞曰:「廢之何難!」因共李孝本、宇文導師、尹正卿等謀,以 後軍萬餘兵襲殺化及,立德戡為主。弘仁知之,密告化及,盡收德戡及支黨殺之。 引兵向東郡,通守王軌以城降之。
yuán wén dōu tuī yuè wáng dòng wèi zhǔ, bài lǐ mì wèi tài wèi, lìng jī huà jí. mì bì qīng qí, yǔ xú shì jī yǐ fēng huǒ xiāng yīng. huà jí shù zhàn bù lì, qí jiāng jūn yú hóng dá wèi mì suǒ qín, sòng yú dòng suǒ, huò pēng zhī. huà jí liáng jǐn, dù yǒng jì qú, yǔ mì jué zhàn yú tóng shān. suì rù jí jùn qiú jūn liáng, yòu qiǎn shǐ kǎo lüè dōng jùn rén lì, zé mǐ sù. wáng guǐ yuàn zhī, yǐ chéng guī lǐ mì. huà jí dà jù, zì jí jùn jiāng tú yǐ běi zhū zhōu. qí jiāng chén zhì lüè lǜ lǐng nán xiāo guǒ wàn yú rén, zhāng tóng ér lǜ jiāng dōng xiāo guǒ shù qiān rén, jiē pàn guī lǐ mì. huà jí shàng yǒu zhòng èr wàn, běi zǒu wèi xiàn. zhāng kǎi yǔ qí jiāng chén bó móu qù zhī, shì jué, wèi huà jí suǒ shā. fù xīn shāo jǐn, bīng shì rì cù, xiōng dì gèng wú tā jì, dàn xiāng jù hān yàn, zòu nǚ lè. zuì hòu, yóu zhì jí yuē: wǒ chū bù zhī, yóu rǔ wèi jì, qiáng lái lì wǒ. jīn suǒ xiàng wú chéng, fù shì zhǔ zhī míng, tiān xià suǒ bù nà. miè zú qǐ fēi yóu rǔ hū? bào qí liǎng zi ér qì. zhì jí nù yuē: shì jié zhī rì, dōu bù cì yóu jí qí jiāng bài, nǎi yù guī zuì. hé bù shā wǒ yǐ jiàng jiàn dé! xiōng dì shù xiāng dòu xì, yán wú zhǎng yòu, xǐng ér fù yǐn, yǐ cǐ wèi héng.
元文都推越王侗為主,拜李密為太尉,令擊化及。密壁清淇,與徐世勣以烽火 相應。化及數戰不利,其將軍於弘達為密所禽,送於侗所,鑊烹之。化及糧盡,度 永濟渠,與密決戰於童山。遂入汲郡求軍糧,又遣使拷掠東郡人吏,責米粟。王軌 怨之,以城歸李密。化及大懼,自汲郡將圖以北諸州。其將陳智略率嶺南驍果萬餘 人,張童兒率江東驍果數千人,皆叛歸李密。化及尚有眾二萬,北走魏縣。張愷與 其將陳伯謀去之,事覺,為化及所殺。腹心稍盡,兵勢日蹙,兄弟更無他計,但相 聚酣宴,奏女樂。醉後,尤智及曰:「我初不知,由汝為計,強來立我。今所向無 成,負弒主之名,天下所不納。滅族豈非由汝乎?」抱其兩子而泣。智及怒曰: 「事捷之日,都不賜尤;及其將敗,乃欲歸罪。何不殺我以降建德!」兄弟數相鬥 鬩,言無長幼,醒而復飲,以此為恆。
zì zhī bì bài, nǎi tàn yuē: rén shēng gù dāng sǐ, qǐ bù yī rì wèi dì hū! yú shì jiū shā hào, jiàn huáng dì wèi yú wèi xiàn, guó hào xǔ, jiàn yuán wèi tiān shòu, zhì bǎi guān. gōng yuán bǎo cáng yú wèi zhōu, fǎn wèi suǒ bài, nǎi dōng běi qù liáo chéng, jiāng zhāo xié hǎi nèi zhū zéi. qiǎn shì jí xùn jì běi, zhēng qiú xiǎng kuì. dà táng qiǎn huái ān wáng shén tōng ān fǔ shān dōng, shén tōng wéi zhī shí yú rì, bù kè ér tuì. dòu jiàn dé xī zhòng gōng zhī. xiān shì, qí zhōu zéi shuài wáng báo wén qí duō bǎo wù, zhà lái tóu fù. huà jí xìn zhī, yǔ gòng jū shǒu. zhì shì, báo yǐn jiàn dé rù chéng, qín huà jí, xī lǔ qí zhòng. xiān zhí zhì jí yuán wǔ dá mèng jǐng yáng shì lǎn xǔ hóng rén děng, jiē zhǎn zhī. jí yǐ kǎn chē zài huà jí zhì dà lù xiàn chéng xià, shù qí shì nì, bìng èr zi chéng jī chéng zhǐ jiē zhǎn zhī, chuán shǒu yú tū jué yì chéng gōng zhǔ, xiāo zhī lǔ tíng. shì jí zì jì běi xī guī zhǎng ān.
自知必敗,乃嘆曰:「人生故當死,豈不一日為帝乎!」於是鳩殺浩,僭皇帝 位於魏縣,國號許,建元為天壽,置百官。攻元寶藏於魏州,反為所敗,乃東北趣 聊城,將招攜海內諸賊。遣士及徇濟北,徵求餉饋。大唐遣淮安王神通安撫山東, 神通圍之十餘日,不克而退。竇建德悉眾攻之。先是,齊州賊帥王薄聞其多寶物, 詐來投附。化及信之,與共居守。至是,薄引建德入城,禽化及,悉虜其眾。先執 智及、元武達、孟景、楊士覽、許弘仁等,皆斬之。及以檻車載化及至大陸縣城下, 數其弒逆,並二子承基、承趾皆斬之,傳首於突厥義城公主,梟之虜庭。士及自濟 北西歸長安。
zhì jí yòu wán xiōng, hǎo yǔ rén qún jù dòu jī, xí fàng yīng gǒu. chū yǐ fù gōng, cì jué pú yáng jùn gōng. zhēng yín chǒu huì, wú suǒ bù wèi. qí qī zhǎng sūn shì, dù ér gào shù. shù suī wèi yǐn, ér dà fèn zhī, xiān jiè zhī qiān, bì jiā biān chuí. dì shì jí, shì shàng zhǔ, yòu qīng hū zhī. wéi huà jí shì shì yíng hù, fù zài sān yù shā, zhé jiù miǎn zhī, yóu shì pō xiāng qīn nì. suì quàn huà jí qiǎn rén rù fān, sī wèi jiāo yì. shì fā, dāng zhū, shù dú zhèng zhì jí zuì è, ér wèi huà jí qǐng mìng, dì yīn liǎng shì zhī. shù jiāng sǐ, kàng biǎo yán qí xiōng bó, bì qiě pò jiā. dì hòu sī shù, bài zhì jí jiāng zuò shǎo jiān. qí jiāng dū shì nì shì, jiē zhì jí zhī móu yě. huà jí wèi chéng xiàng, yǐ wèi yòu pú shè, lǐng shí èr wèi dà jiāng jūn. jí jiàn hào, fēng qí wáng. dòu jiàn dé huò ér zhǎn zhī, bìng qí dǎng shí yú rén, jiē bào sǐ xiāo shǒu.
智及幼頑凶,好與人群聚鬥雞,習放鷹狗。初以父功,賜爵濮陽郡公。蒸淫丑 穢,無所不為。其妻長孫氏,妒而告述。述雖為隱,而大忿之,纖芥之愆,必加鞭 棰。弟士及,恃尚主,又輕忽之。唯化及事事營護,父再三欲殺,輒救免之,由是 頗相親昵。遂勸化及遣人入蕃,私為交易。事發,當誅,述獨證智及罪惡,而為化 及請命,帝因兩釋之。述將死,抗表言其凶勃,必且破家。帝後思述,拜智及將作 少監。其江都弒逆事,皆智及之謀也。化及為丞相,以為右僕射,領十二衛大將軍。 及僭號,封齊王。竇建德獲而斬之,並其黨十餘人,皆暴死梟首。
sī mǎ dé kān, fú fēng yōng rén. fù yuán qiān, shì zhōu wèi dū du. dé kān yòu gū, yǐ tú shǐ zì gěi. yǒu sāng mén shì càn, tōng dé kān mǔ é shì, suì fǔ jiào zhī, yīn jiě shū jì. kāi huáng zhōng, wèi shì guān, jiàn qiān zhì dà dū dū. cóng yáng sù chū tǎo hàn wáng liàng, chōng nèi yíng zuǒ yòu. jìn zhǐ biàn pì, jùn biàn duō jiān jì, sù dà shàn zhī. yǐ xūn shòu yí tóng sān sī. dà yè sān nián, wèi yīng yáng láng jiāng. cóng tǎo liáo zuǒ, jìn wèi zhèng yì dài fū, qiān wǔ bì láng jiāng. yáng dì shén nì zhī. cóng zhì jiāng dū, lǐng zuǒ yòu bèi shēn xiāo guǒ wàn rén, yíng yú chéng nèi. yīn suí mò dà luàn, nǎi lǜ xiāo guǒ fǎn, yǔ zài huà jí shì zhōng. jì huò yáng dì, yǔ dǎng mèng jǐng děng tuī huà jí wèi chéng xiàng. huà jí shǒu fēng dé kān wèi wēn guó gōng, jiā guāng lù dài fū, réng tǒng běn bīng. huà jí yì shén jì zhī. hòu shù rì, huà jí shǔ zhū jiāng, fēn pèi shì zú, nǎi yǐ dé kān wèi lǐ bù shàng shū, wài shì měi qiān, shí duó qí bīng yě. yóu shì huái yuàn, suǒ huò shǎng wù jiē lù yú zhì jí, zhì jí wèi zhī yán. xíng zhì xú zhōu, shě zhōu dēng lù, lìng dé kān jiāng hòu jūn. nǎi yǔ zhào xíng shū lǐ xiào běn yǐn zhèng qīng yǔ wén dǎo shī děng móu xí huà jí, qiǎn rén shǐ yú mèng hǎi gōng, jié wèi wài zhù. qiān yán wèi fā, yǐ dài shǐ bào. xǔ hóng rén zhāng kǎi zhī zhī, yǐ gào huà jí. yīn qiǎn qí dì shì jí yáng wèi yóu liè, zhì yú hòu jūn. dé kān bù zhī shì lù, chū yíng cān yè, yīn mìng zhí zhī, bìng qí dǎng yǔ. huà jí zé zhī yuē: yǔ gōng lù lì gòng dìng hǎi nèi, chū yú wàn sǐ. jīn shǐ shì chéng, yuàn dé tóng shǒu fù guì, gōng yòu hé wèi fǎn yě? dé kān yuē: běn shā hūn zhǔ, kǔ qí dú hài. lì zú xià ér yòu shén zhī, bī yú wù qíng, bù huò yǐ yě. huà jí bù duì, mìng sòng zhì mù xià, yì ér shā zhī.
司馬德戡,扶風雍人。父元謙,仕周為都督。德戡幼孤,以屠豕自給。有桑門 釋粲,通德戡母娥氏,遂撫教之,因解書計。開皇中,為侍官,漸遷至大都督。從 楊素出討漢王諒,充內營左右。進止便僻,俊辯多奸計,素大善之。以勛授儀同三 司。大業三年,為鷹揚郎將。從討遼左,進位正議大夫,遷武賁郎將。煬帝甚昵之。 從至江都,領左右備身驍果萬人,營於城內。因隋末大亂,乃率驍果反,語在化及 事中。既獲煬帝,與黨孟景等推化及為丞相。化及首封德戡為溫國公,加光祿大夫, 仍統本兵。化及意甚忌之。後數日,化及署諸將,分配士卒,乃以德戡為禮部尚書, 外示美遷,實奪其兵也。由是懷怨,所獲賞物皆賂於智及,智及為之言。行至徐州, 舍舟登陸,令德戡將後軍。乃與趙行樞、李孝本、尹正卿、宇文導師等謀襲化及, 遣人使於孟海公,結為外助。遷延未發,以待使報。許弘仁、張愷知之,以告化及。 因遣其弟士及陽為遊獵,至於後軍。德戡不知事露,出營參謁,因命執之,並其黨 與。化及責之曰:「與公戮力共定海內,出於萬死。今始事成,願得同守富貴,公 又何為反也?」德戡曰:「本殺昏主,苦其毒害。立足下而又甚之,逼於物情,不 獲已也。」化及不對,命送至幕下,縊而殺之。
péi qián tōng, hé dōng rén. chū, yáng dì wèi jìn wáng, yǐ qīn xìn cóng, shāo qiān zhì jiān mén xiào wèi. dì jí wèi, zhuó jiù zuǒ yòu, shòu xuān huì wèi. lèi cóng zhēng yì, zhì tōng yì dài fū. yǔ sī mǎ dé kān tóng móu zuò luàn, xiān kāi gōng mén, qí zhì chéng xiàng diàn, shā jiāng jūn dú gū shèng, zhí dì yú xī gé. huà jí yǐ qián tōng wèi guāng lù dài fū jǔ guó gōng. huà jí yǐn bīng zhī běi yě, lìng zhèn xú zhōu. huà jí bài hòu, guī yú dà táng, jí shòu xú zhōu zǒng guǎn, zhuǎn chén zhōu cì shǐ, fēng zhǎng shé nán. xún yǐ suí cháo shì nì zhī zuì, chú míng, xǐ yú lǐng biǎo ér sǐ.
裴虔通,河東人。初,煬帝為晉王,以親信從,稍遷至監門校尉。帝即位,擢 舊左右,授宣惠尉。累從征役,至通議大夫。與司馬德戡同謀作亂,先開宮門,騎 至成象殿,殺將軍獨孤盛,執帝於西閤。化及以虔通為光祿大夫、莒國公。化及引 兵之北也,令鎮徐州。化及敗後,歸於大唐,即授徐州總管,轉辰州刺史,封長蛇 男。尋以隋朝弒逆之罪,除名,徙於嶺表而死。
wáng shì chōng, zì xíng mǎn, běn xī yù hú rén yě. zǔ zhī tuí rù, xǐ jū xīn fēng. tuí rù sǐ, qí qī shǎo guǎ, yǔ yí tóng wáng càn yě hé, shēng zǐ yuē qióng, càn suì nà zhī yǐ wèi xiǎo qī. qí fù shōu yòu gū, suí mǔ jià càn, càn ài ér yǎng yān, yīn xìng wáng shì. guān zhì huái biàn èr zhōu zhǎng shǐ.
王世充,字行滿,本西域胡人也。祖支頹褥,徙居新豐。頹褥死,其妻少寡, 與儀同王粲野合,生子曰瓊,粲遂納之以為小妻。其父收幼孤,隨母嫁粲,粲愛而 養焉,因姓王氏。官至懷、汴二州長史。
shì chōng juǎn fà chái shēng, chén cāi duō guǐ zhà, pō kuī shū chuán, yóu hǎo bīng fǎ, xiǎo guī cè tuī bù yíng xū, rán wèi cháng wèi rén yán yě. kāi huáng zhōng, wèi zuǒ yì wèi, hòu yǐ jūn gōng bài yí tóng, shòu bīng bù yuán wài láng. shàn fū zòu, míng xí fǎ lǜ, ér wǔ nòng wén mò, gāo xià zài xīn. huò yǒu bó nán zhī zhě, shì chōng lì kǒu shì fēi, cí yì fēng qǐ, cóng suī zhī qí fǒu ér mò néng qū, chēng wèi míng biàn.
世充捲髮豺聲,沉猜多詭詐,頗窺書傳,尤好兵法,曉龜策推步盈虛,然未嘗 為人言也。開皇中,為左翊衛,後以軍功拜儀同,授兵部員外郎。善敷奏,明習法 律,而舞弄文墨,高下在心。或有駁難之者,世充利口飾非,辭義鋒起,從雖知其 否而莫能屈,稱為明辯。
yáng dì shì, lèi qiān zhì jiāng dū jùn chéng. shí dì shù xìng jiāng dū, shì chōng shàn hòu rén zhǔ yán sè, ā yú shùn zhǐ, měi rù yán shì, dì shàn zhī. yòu yǐ jùn chéng lǐng jiāng dū gōng jiān, nǎi diāo shì chí tái, yīn zòu yuǎn fāng zhēn wù, yǐ mèi yú dì, yóu shì yì nì zhī. dà yè bā nián, suí shǐ luàn, shì chōng nèi huái jiǎo xìng, bēi shēn lǐ shì, yīn jié háo jùn, duō shōu zhòng xīn. jiāng huái jiān rén sù qīng báo, yòu shǔ zéi dào qún qǐ, rén duō fàn fǎ, yǒu xì yù dǐ zuì zhě, shì chōng wǎng fǎ chū zhī, yǐ shù sī ēn. jí yáng xuán gǎn fǎn, wú rén zhū xiè jìn líng rén guǎn chóng qǐ bīng jiāng nán yǐ yīng zhī, zì chēng jiāng jūn, yōng zhòng shí yú wàn. dì qiǎn jiāng jūn tǔ wàn xù yú jù luó tǎo zhī, bù néng kè. shì chōng mù jiāng dū wàn yú rén, jī pín pò zhī. měi yǒu kè jié, bì guī gōng yú xià, suǒ huò jūn shí, jiē tuī yǔ shì zú, shēn wú suǒ qǔ. yóu cǐ rén zhēng wèi yòng, gōng zuì jū duō.
煬帝世,累遷至江都郡丞。時帝數幸江都,世充善候人主顏色,阿諛順旨,每 入言事,帝善之。又以郡丞領江都宮監,乃雕飾池台,陰奏遠方珍物,以媚於帝, 由是益昵之。大業八年,隋始亂,世充內懷徼幸,卑身禮士,陰結豪俊,多收眾心。 江淮間人素輕薄,又屬賊盜群起,人多犯法,有系獄抵罪者,世充枉法出之,以樹 私恩。及楊玄感反,吳人硃燮、晉陵人管崇起兵江南以應之,自稱將軍,擁眾十餘 萬。帝遣將軍吐萬緒、魚俱羅討之,不能克。世充募江都萬餘人,擊頻破之。每有 克捷,必歸功於下,所獲軍實,皆推與士卒,身無所取。由此人爭為用,功最居多。
shí nián, qí jùn zéi shuài mèng ràng zì zhǎng bái shān kòu lüè zhū jùn, zhì xū yí, yǒu zhòng shí yú wàn. shì chōng yǐ bīng jù zhī, ér léi shī shì ruò, bǎo dōu liáng shān wèi wǔ shān, xiāng chí bù zhàn. hòu yīn qí xiè chí, chū bīng fèn jī, dà pò zhī, chéng shèng jǐn miè zhū zéi, ràng yǐ shù shí qí dùn qù, zhǎn shǒu wàn rén, liù chù jūn zī, mò bù jǐn huò. dì yǐ shì chōng yǒu jiāng shuài cái lüè, shǐ qiǎn lǐng bīng, tǎo zhū xiǎo dào, suǒ xiàng pò zhī. rán xìng duō jiǎo wěi, zhà wèi shàn, néng zì qín kǔ, yǐ qiú shēng yù. shí yī nián, tū jué wéi dì yú yàn mén, shì chōng jǐn fā jiāng dū rén wǎng fù nán. zài jūn zhōng, gòu miàn bēi qì, xiǎo yè bù jiě jiǎ, jí cǎo ér zuò. dì wén zhī, yǐ wèi ài jǐ, yì xìn rèn zhī.
十年,齊郡賊帥孟讓自長白山寇掠諸郡,至盱眙,有眾十餘萬。世充以兵拒之, 而羸師示弱,保都梁山為五柵,相持不戰。後因其懈馳,出兵奮擊,大破之,乘勝 盡滅諸賊,讓以數十騎遁去,斬首萬人,六畜軍資,莫不盡獲。帝以世充有將帥才 略,始遣領兵,討諸小盜,所向破之。然性多矯偽,詐為善,能自勤苦,以求聲譽。 十一年,突厥圍帝於雁門,世充盡發江都人往赴難。在軍中,垢面悲泣,曉夜不解 甲,藉草而坐。帝聞之,以為愛己,益信任之。
shí èr nián, qiān wèi jiāng dū tōng shǒu. shí yàn cì rén gé qiān wèi dào shù nián, bīng shí yú wàn, zài dòu zi zhōng. shì chōng pò zhǎn zhī, wēi zhèn qún zéi. yòu jī lú míng yuè, pò zhī yú nán yáng. hòu hái jiāng dū, dì dà yuè, zì zhí bēi jiǔ yǐ cì zhī. shí shì chōng yòu zhī dì hǎo nèi, nǎi yán jiāng huái liáng jiā duō yǒu měi nǚ, yuàn bèi hòu tíng, wú yóu zì jìn. dì yù xǐ, yīn mì lìng shì chōng yuè guān zhū nǚ, zī zhì duān lì hé fǎ xiāng zhě, qǔ zhèng kù jí yīng rù jīng wù yǐ pìn nà zhī. suǒ yòng bù kě shèng jì, zhàng shàng suǒ sī yún chì bié yòng, bù xiǎn qí shí. yǒu hé yì zhě, zé hòu shǎng shì chōng, huò bù zhōng zhě, yòu yǐ lài zhī. hòu lìng yǐ chuán sòng dōng jīng, ér dào lù zéi qǐ, shǐ zhě kǔ yì, yú huái sì zhōng chén chuán nì shā zhī zhě, qián hòu shí shù. huò yǒu fā lù, shì chōng wèi mì zhī, yòu jù jiǎn yuè yǐ gōng jìn. shì hòu yì jiàn qīn nì. yù lǐ mì gōng xiàn xìng luò cāng, jìn bī dōng dōu, guān jūn shù bài, guāng lù dài fū péi rén jī yǐ wǔ láo jiàng yú mì. dì è zhī, dà fā bīng, jiāng tǎo yān. tè fā zhōng zhào qiǎn shì chōng wèi jiāng, jūn yú luò kǒu yǐ jù mì. qián hòu bǎi yú zhàn, hù yǒu shèng fù. shì chōng nǎi yǐn jūn dù luò shuǐ, bī cāng chéng. lǐ mì yǔ zhàn. shì chōng bài jī, fù shuǐ nì sǐ zhě wàn yú rén. shí tiān hán, dà yǔ xuě, bīng jì dù shuǐ, yī jiē zhān shī, zài dào dòng sǐ zhě yòu shù wàn rén, bǐ zhì hé yáng, cái yǐ qiān shù. shì chōng zì xì yù qǐng zuì, yuè wáng dòng qiǎn shǐ shè zhī, zhào lìng hái dōu. shōu hé wáng sàn, tún yú hán jiā chéng zhōng, bù gǎn fù chū.
十二年,遷為江都通守。時厭次人格謙為盜數年,兵十餘萬,在豆子中。世充 破斬之,威振群賊。又擊盧明月,破之於南陽。後還江都,帝大悅,自執杯酒以賜 之。時世充又知帝好內,乃言江淮良家多有美女,願備後庭,無由自進。帝愈喜, 因密令世充閱觀諸女,資質端麗合法相者,取正庫及應入京物以聘納之。所用不可 勝計,帳上所司雲敕別用,不顯其實。有合意者,則厚賞世充,或不中者,又以賚 之。後令以船送東京,而道路賊起,使者苦役,於淮泗中沉船溺殺之者,前後十數。 或有發露,世充為秘之,又遽簡閱以供進。是後益見親昵。遇李密攻陷興洛倉,進 逼東都,官軍數敗,光祿大夫裴仁基以武牢降於密。帝惡之,大發兵,將討焉。特 發中詔遣世充為將,軍於洛口以拒密。前後百餘戰,互有勝負。世充乃引軍度洛水, 逼倉城。李密與戰。世充敗績,赴水溺死者萬餘人。時天寒,大雨雪,兵既度水, 衣皆沾濕,在道凍死者又數萬人,比至河陽,才以千數。世充自系獄請罪,越王侗 遣使赦之,召令還都。收合亡散,屯於含嘉城中,不敢復出。
yǔ wén huà jí shā dì yú jiāng dū, shì chōng yǔ tài fǔ qīng yuán wén dōu jiāng jūn huáng fǔ wú yì yòu sī láng lú chǔ fèng dòng wèi zhǔ. dòng yǐ shì chōng wèi lì bù shàng shū, fēng zhèng guó gōng. jí dòng yòng yuán wén dōu lú chǔ zhī móu, bài lǐ mì wèi tài wèi shàng shū lìng, mì suì chēng chén, fù yǐ bīng jù huà jí yú lí yáng, qiǎn shǐ xiàn jié. zhòng jiē yuè, shì chōng dú wèi qí huī xià zhū jiāng yuē: wén dōu zhī bèi, dāo bǐ lì ěr. wú guān qí shì, bì wèi lǐ mì suǒ qín. qiě wú jūn rén mǎ měi yǔ mì zhàn, shā qí fù xiōng zǐ dì, qián hòu yǐ duō, yī dàn wèi zhī xià, wú shǔ wú lèi yǐ. chū cǐ yán yǐ jī nù qí zhòng. wén dōu zhī ér dà jù, yǔ chǔ děng móu, jiāng yīn shì chōng rù nèi, fú jiǎ ér shā zhī. qī yǒu rì yǐ, jiāng jūn duàn dá qiǎn nǚ xù zhāng zhì yǐ chǔ děng móu gào zhī. shì chōng yè lè bīng wéi gōng chéng, jiāng jūn fèi yào tián shì dū děng yǔ zhàn yú dōng tài yáng mén wài. yào jūn bài, shì chōng suì gōng mén ér rù. wú yì yǐ dān qí dùn zǒu. huò chǔ, shā zhī. shí gōng mén shàng bì, shì chōng qiǎn rén kòu mén yán yú dòng yuē: yuán wén dōu děng yù zhí huáng dì jiàng yú lǐ mì, duàn dá zhī ér yǐ gào chén. chén fēi gǎn fǎn, zhū fǎn zhě ěr. wén dōu wén biàn, rù fèng dòng yú gān yáng diàn, chén bīng wèi zhī. lìng jiāng shuài chéng chéng yǐ jù nán, bīng bài, dòng mìng kāi mén yǐ nà shì chōng. shì chōng xī qiǎn rén dài sù wèi zhě, míng rì rù yè, dùn shǒu liú tì ér yán yuē: wén dōu děng wú zhuàng, móu xiāng tú hài, shì jí wèi cǐ, bù gǎn bèi guó. dòng yǔ zhī méng. shì chōng xún qiǎn wéi jié děng fěng dòng, mìng bài wèi shàng shū zuǒ pú shè zǒng dū nèi wài zhū jūn shì. yòu shòu qí xiōng yùn wèi nèi shǐ lìng, rù jū jìn zhōng. wèi jǐ, lǐ mì pò huà jí hái, qí jìn bīng liáng mǎ duō zhàn sǐ, shì zú jiē juàn. shì chōng yù chéng qí bì ér jī zhī, kǒng rén xīn bù yī, nǎi jiǎ tuō guǐ shén, yán mèng jiàn zhōu gōng, nǎi lì cí yú luò shuǐ zhī shàng, qiǎn wū xuān yán zhōu gōng yù lìng pú shè jí tǎo lǐ mì, dāng yǒu dà gōng, bù zé bīng jiē yì sǐ. shì chōng bīng duō chǔ rén, sú xìn yāo wàng, gù chū cǐ yán yǐ huò zhī. zhòng jiē qǐng zhàn, shì chōng jiǎn liàn jīng yǒng dé èr wàn yú rén, mǎ qiān yú pǐ, yíng luò shuǐ nán. mì jūn yǎn shī běi shān shàng, shí mì xīn dé zhì yú huà jí, yǒu qīng shì chōng zhī xīn, bù shè bì lěi. shì chōng qiǎn èr bǎi yú qí, qián rù běi shān, fú xī gǔ zhōng, lìng jūn mò mǎ rù shí. jì ér xiāo jì, rén mǎ bēn chí, bǐ míng ér báo mì. mì chū bīng yīng zhī, zhèn wèi chéng liè ér liǎng jūn hé zhàn, qí fú bīng bì shān ér shàng, qián dēng běi yuán, chéng gāo ér xià, yā mì yíng. yíng zhōng luàn, wú néng jù zhě, jí rù zòng huǒ. mì jūn dà jīng ér kuì, jiàng qí jiāng zhāng tóng ér chén zhì lüè. jìn xià yǎn shī. chū, shì chōng xiōng wěi jí zi xuán yīng suí huà jí zhì dōng jùn, mì dé ér qiú zhī yú chéng zhōng. zhì shì, jǐn huò zhī. yòu zhí mì zhǎng shǐ bǐng yuán zhēn qī zǐ sī mǎ zhèng qián xiàng zhī mǔ jí zhū jiāng zǐ dì, jiē fǔ wèi zhī, gè lìng qián hū qí fù xiōng. bīng cì luò kǒu, yuán zhēn zhèng qián xiàng děng jǔ cāng chéng yǐ yīng zhī. mì yǐ shù shí qí dùn yì, shì chōng shōu qí zhòng ér hái. dōng jǐn yú hǎi, nán zhì yú jiāng, xī lái guī fù.
宇文化及殺帝於江都,世充與太府卿元文都、將軍皇甫無逸、右司郎盧楚奉侗 為主。侗以世充為吏部尚書,封鄭國公。及侗用元文都、盧楚之謀,拜李密為太尉、 尚書令,密遂稱臣,復以兵拒化及於黎陽,遣使獻捷。眾皆悅,世充獨謂其麾下諸 將曰:「文都之輩,刀筆吏耳。吾觀其勢,必為李密所禽。且吾軍人馬每與密戰, 殺其父兄子弟,前後已多,一旦為之下,吾屬無類矣。」出此言以激怒其眾。文都 知而大懼,與楚等謀,將因世充入內,伏甲而殺之。期有日矣,將軍段達遣女婿張 志以楚等謀告之。世充夜勒兵圍宮城,將軍費曜、田世闍等與戰於東太陽門外。曜 軍敗,世充遂攻門而入。無逸以單騎遁走。獲楚,殺之。時宮門尚閉,世充遣人扣 門言於侗曰:「元文都等欲執皇帝降於李密,段達知而以告臣。臣非敢反,誅反者 耳。」文都聞變,入奉侗於乾陽殿,陳兵衛之。令將帥乘城以拒難,兵敗,侗命開 門以納世充。世充悉遣人代宿衛者,明日入謁,頓首流涕而言曰:「文都等無狀, 謀相屠害,事急為此,不敢背國。」侗與之盟。世充尋遣韋節等諷侗,命拜為尚書 左僕射、總督內外諸軍事。又授其兄惲為內史令,入居禁中。未幾,李密破化及還, 其勁兵良馬多戰死,士卒皆倦。世充欲乘其弊而擊之,恐人心不一,乃假託鬼神, 言夢見周公,乃立祠於洛水之上,遣巫宣言周公欲令僕射急討李密,當有大功,不 則兵皆疫死。世充兵多楚人,俗信妖妄,故出此言以惑之。眾皆請戰,世充簡練精 勇得二萬餘人,馬千餘匹,營洛水南。密軍偃師北山上,時密新得志於化及,有輕 世充之心,不設壁壘。世充遣二百餘騎,潛入北山,伏溪谷中,令軍秣馬蓐食。既 而宵濟,人馬奔馳,比明而薄密。密出兵應之,陣未成列而兩軍合戰,其伏兵蔽山 而上,潛登北原,乘高而下,壓密營。營中亂,無能拒者,即入縱火。密軍大驚而 潰,降其將張童兒、陳智略。進下偃師。初,世充兄偉及子玄應隋化及至東郡,密 得而囚之於城中。至是,盡獲之。又執密長史邴元真妻子、司馬鄭虔象之母及諸將 子弟,皆撫慰之,各令潛呼其父兄。兵次洛口,元真、鄭虔象等舉倉城以應之。密 以數十騎遁逸,世充收其眾而還。東盡於海,南至於江,悉來歸附。
shì chōng yòu lìng wéi jié fěng dòng, bài jǐ wèi tài wèi, zhì shǔ guān shǔ, yǐ shàng shū shěng wèi qí fǔ. xún zì chēng zhèng wáng, qiǎn qí jiāng gāo lüè shuài shī gōng shòu ān, bù lì ér xuán. yòu shuài shī gōng wéi gǔ zhōu, sān rì ér tuì. míng nián, zì chēng xiāng guó, shòu jiǔ xī, bèi fǎ wù, shì hòu bù cháo dòng yǐ. yǒu dào shì huán fǎ sì zhě, zì yán jiě tú chèn, shì chōng nì zhī. fǎ sì nǎi shàng kǒng zǐ bì fáng jì, huà zuò zhàng fū chí yī gān yǐ qū yáng. fǎ sì yún: yáng, suí xìng yě. gàn yī zhě, wáng zì yě. wáng jū yáng hòu, míng xiāng guó dài suí wèi dì yě. yòu qǔ zhuāng zi rén jiān shì dé chōng fú èr piān shàng zhī, fǎ sì shì yuē: shàng piān yán shì, xià piān yán chōng, cǐ zé xiāng guó míng yǐ. dāng dé bèi rén jiān, ér yīng fú mìng wèi tiān zǐ yě. shì chōng dà yuè yuē: cǐ tiān mìng yě. zài bài shòu zhī. jí yǐ fǎ sì wèi jiàn yì dài fū. shì chōng yòu luó qǔ zá niǎo, shū bó xì qí jǐng, zì yán fú mìng ér sàn zhī yú kōng. huò yǒu dàn shè dé niǎo ér lái xiàn zhě, yì bài guān jué. jì ér fèi dòng, yīn shā zhī, jiàn jí huáng dì wèi, jiàn yuán yuē kāi míng, guó hào zhèng.
世充又令韋節諷侗,拜己為太尉,置署官屬,以尚書省為其府。尋自稱鄭王, 遣其將高略帥師攻壽安,不利而旋。又帥師攻圍谷州,三日而退。明年,自稱相國, 受九錫,備法物,是後不朝侗矣。有道士桓法嗣者,自言解圖讖,世充昵之。法嗣 乃上《孔子閉房記》,畫作丈夫持一干以驅羊。法嗣云:「楊,隋姓也。干一者, 王字也。王居楊後,明相國代隋為帝也。」又取《莊子人間世》、《德充符》二篇 上之,法嗣釋曰:「上篇言世,下篇言充,此則相國名矣。當德被人間,而應符命 為天子也。」世充大悅曰:「此天命也。」再拜受之。即以法嗣為諫議大夫。世充 又羅取雜鳥,書帛系其頸,自言符命而散之於空。或有彈射得鳥而來獻者,亦拜官 爵。既而廢侗,陰殺之,僭即皇帝位,建元曰開明,國號鄭。
dà táng tài zōng shuài shī wéi zhī. shì chōng pín chū bīng, zhàn zhé bù lì, zhū chéng xiāng jì jiàng kuǎn. shì chōng jiǒng pò, qiǎn shǐ qǐng jiù yú dòu jiàn dé, jiàn dé lǜ bīng yuán zhī. zhì wǔ láo, tài zōng pò zhī, qín jiàn dé yǐ yì chéng xià. shì chōng jiāng kuì wéi ér chū, zhū jiāng mò yǒu yīng zhī zhě, yú shì chū jiàng. zhì zhǎng ān, wèi chóu jiā suǒ shā.
大唐太宗帥師圍之。世充頻出兵,戰輒不利,諸城相繼降款。世充窘迫,遣使 請救於竇建德,建德率兵援之。至武牢,太宗破之,禽建德以詣城下。世充將潰圍 而出,諸將莫有應之者,於是出降。至長安,為仇家所殺。
duàn dá, wǔ wēi gū zāng rén. fù yán, zhōu shuò zhōu cì shǐ. dá zài zhōu, nián shǐ sān suì, xí jué xiāng tǎn xiàn gōng. jí zhǎng, shēn zhǎng bā chǐ, měi xū rán, biàn gōng mǎ. suí wén dì wèi chéng xiàng, yǐ wèi dà dū dū, lǐng qīn xìn bīng, cháng zhì zuǒ yòu. jí jiàn zuò, wèi zuǒ zhí zhāi, qiān chē qí jiāng jūn, dū jìn wáng fǔ jūn shì. yǐ jī gāo zhì huì gōng, shòu shàng yí tóng. yòu pò wāng wén jìn děng, jiā kāi fǔ. rén shòu chū, wèi tài zǐ zuǒ wèi fù lǜ. dà yè chū, yǐ fān dǐ zhī jiù, bài zuǒ yì wèi jiāng jūn. cóng zhēng tǔ gǔ hún, jìn wèi jīn zǐ guāng lù dài fū. dì zhēng liáo dōng, píng yuán hǎo xiào dé qīng hé zhāng jīn chēng děng bìng qǐ wèi dào, dì lìng dá jī zhī, shù wèi jīn chēng děng suǒ cuò, zhū zéi qīng zhī, hào wèi duàn lǎo. hòu yòng shū lìng yáng shàn huì móu, gèng yǔ zéi zhàn, fāng zhì kè jié. hái jīng shī, yǐ gōng shì zuò miǎn. míng nián, dì zhēng liáo dōng, shǐ dá liú shǒu zhuō jùn. é fù bài zuǒ yì wèi jiāng jūn. gāo yáng wèi dāo ér jù zhòng, zì hào lì shān fēi, kòu lüè yàn zhào. dá lǜ zhuō jùn tōng shǒu guō xuàn jī bài zhī. shí dào zéi jì duō, dá bù néng yīn jī jué shèng, wéi chí zhòng zì shǒu, shí rén jiē wèi zhī wèi qiè nuò.
段達,武威姑臧人。父岩,周朔州刺史。達在周,年始三歲,襲爵襄坦縣公。 及長,身長八尺,美須髯,便弓馬。隋文帝為丞相,以為大都督,領親信兵,常置 左右。及踐祚,為左直齋,遷車騎將軍,督晉王府軍事。以擊高智慧功,授上儀同。 又破汪文進等,加開府。仁壽初,為太子左衛副率。大業初,以籓邸之舊,拜左翊 衛將軍。從征吐谷渾,進位金紫光祿大夫。帝征遼東,平原郝孝德、清河張金稱等 並起為盜,帝令達擊之,數為金稱等所挫,諸賊輕之,號為段姥。後用鄃令楊善會 謀,更與賊戰,方致克捷。還京師,以公事坐免。明年,帝征遼東,使達留守涿郡。 俄復拜左翊衛將軍。高陽魏刀兒聚眾,自號歷山飛,寇掠燕、趙。達率涿郡通守郭 絢擊敗之。時盜賊既多,達不能因機決勝,唯持重自守,時人皆謂之為怯懦。
shí èr nián, dì xìng jiāng dū gōng, zhào dá yǔ tài fǔ qīng yuán wén dōu děng liú shǒu dōng dōu. lǐ mì zòng bīng qīn lüè chéng xià, dá yǔ jiān mén láng jiāng páng yù wǔ yá láng jiāng huò shì jǔ yù zhī, yǐ gōng qiān zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn. wáng shì chōng zhī bài yě, mì jìn jù běi máng, lái báo shàng chūn mén, dá yǔ pàn hù bù shàng shū wéi jīn jù zhī. dá jiàn zéi, bù zhèn ér zǒu, jūn dà kuì, jīn méi yú mì.
十二年,帝幸江都宮,詔達與太府卿元文都等留守東都。李密縱兵侵掠城下, 達與監門郎將龐玉、武牙郎將霍世舉御之,以功遷左驍衛大將軍。王世充之敗也, 密進據北芒,來薄上春門,達與判戶部尚書韋津拒之。達見賊,不陣而走,軍大潰, 津沒於密。
jí dì bēng yú jiāng dū, dá yǔ wén dōu děng tuī yuè wáng dòng wèi zhǔ, shǔ kāi fǔ yí tóng sān sī, jiān nà yán, chén guó gōng. yuán wén dōu děng zhī móu zhū wáng shì chōng, dá yù yān. jì ér yīn gào shì chōng, dá wèi zhī nèi yīng. jí shì fā, pò yuè wáng sòng wén dōu yú shì chōng, shì chōng shén dé yú dá. jì pò lǐ mì, fěng yuè wáng chán ràng. shì chōng jiàn hào, yǐ dá wèi sī tú. jí dōng dōu píng, zuò zhǎn, qī zǐ jí méi.
及帝崩於江都,達與文都等推越王侗為主,署開府儀同三司,兼納言,陳國公。 元文都等之謀誅王世充,達預焉。既而陰告世充,達為之內應。及事發,迫越王送 文都於世充,世充甚德於達。既破李密,諷越王禪讓。世充僭號,以達為司徒。及 東都平,坐斬,妻子籍沒。
lùn yuē: yǔ wén shù biàn pì zú gōng, róu yán qǔ yuè. jūn suǒ wèi kě, yì yuē kě yān, jūn suǒ wèi bù, yì yuē bù yān. wú suǒ shì fēi, bù néng qīng zhòng, mò mò gǒu róng, tōu ān gāo wèi, gān sù cān zhī zé, shòu bǐ jǐ zhī jī. cǐ gù jūn zǐ suǒ bù wèi, yì qiū míng zhī shēn chǐ. huà jí yǐ cǐ xià cái, fù ēn lèi yè. shí féng bēng chāi, bù néng jié mìng, nǎi yīn lì chéng biàn, xiān tú gàn jì, lǜ qún bù chěng, zhí wèi luàn jiē, rǎo běn sāi yuán, liè guān huǐ miǎn. xìn shēn zhǐ lù, shì qiè shí fán, tiān dì suǒ bù róng, rén shén suǒ tóng fèn yǐ, shì chōng tóu shāo xiǎo qì, zāo féng shí xìng, yǔ méng jiǎng zhuó, lǐ yuè jiù chén. ér gōng wèi róng shǒu, qīn xíng jiū dú. jìng ér shé shǐ chǒu lèi, jì zhǒng zhū yí, xiāo jìng xiōng kuí, xiāng xún jū lù. chuí jiǒng jiè yú lái yè, kuài zhōng yì yú dāng nián, wèi rén chén zhě, kě wú yīn jiàn zāi!
論曰:宇文述便辟足恭,柔顏取悅。君所謂可,亦曰可焉,君所謂不,亦曰不 焉。無所是非,不能輕重,默默苟容,偷安高位,甘素餐之責,受彼己之譏。此固 君子所不為,亦丘明之深恥。化及以此下才,負恩累葉。時逢崩拆,不能竭命,乃 因利乘便,先圖干紀,率群不逞,職為亂階,擾本塞源,裂冠毀冕。釁深指鹿,事 切食蹯,天地所不容,人神所同憤矣,世充頭筲小器,遭逢時幸,與蒙獎擢,禮越 舊臣。而躬為戎首,親行鳩毒。竟而蛇豕醜類,繼踵誅夷,梟獍凶魁,相尋菹戮。 垂炯戒於來葉,快忠義於當年,為人臣者,可無殷鑑哉!