gāo zǔ wǔ huáng dì huì yōng, zì mí luó tū, wén dì dì sì zǐ yě. mǔ yuē chì nú tài hòu. wèi dà tǒng jiǔ nián, shēng yú tóng zhōu, yǒu shén guāng zhào shì. dì yòu ér xiào jìng, cōng mǐn yǒu qì zhì. wén dì yì zhī yuē: chéng wú zhì zhě, cǐ ér yě. nián shí èr, fēng fǔ chéng jùn gōng. xiào mǐn dì jiàn zuò, bài dà jiāng jūn, chū zhèn tóng zhōu. míng dì jí wèi, qiān zhù guó, shòu pú zhōu cì shǐ, rù wèi dà sī kōng, xíng yù zhèng, jìn fēng lǔ guó gōng, lǐng zōng shī. shén jiàn qīn ài, cān yì cháo tíng dà shì. xìng chén shēn, yǒu yuǎn shí, fēi yīn wèn, zhōng wú suǒ yán. dì měi tàn yuē: fū rén bù yán, yán bì yǒu zhòng.
高祖武皇帝諱邕，字禰羅突，文帝第四子也。母曰叱奴太后。魏大統九年，生 於同州，有神光照室。帝幼而孝敬，聰敏有器質。文帝異之曰：「成吾志者，此兒 也。」年十二，封輔城郡公。孝閔帝踐阼，拜大將軍，出鎮同州。明帝即位，遷柱 國，授蒲州刺史，入為大司空，行御正，進封魯國公，領宗師。甚見親愛，參議朝 廷大事。性沉深，有遠識，非因問，終無所言。帝每嘆曰：「夫人不言，言必有中。」

wǔ chéng èr nián sì yuè, dì bēng, qiǎn zhào chuán wèi yú dì. dì gù ràng, bǎi guān quàn jìn, nǎi cóng zhī. rén yín, jí huáng dì wèi, dà shè. dōng shí èr yuè, gǎi zuò lù mén. shì suì, qí xiào zhāo dì fèi qí zhǔ yīn ér zì lì.
武成二年四月，帝崩，遣詔傳位於帝。帝固讓，百官勸進，乃從之。壬寅，即 皇帝位，大赦。冬十二月，改作路門。是歲，齊孝昭帝廢其主殷而自立。

bǎo dìng yuán nián chūn zhēng yuè wù shēn, gǎi yuán, wén wǔ bǎi guān gè zēng sì jí. yǐ dà zhǒng zǎi jìn gōng hù wèi dū du zhōng wài zhū jūn shì, lìng wǔ fǔ zǒng yú tiān guān. gēng xū, sì yuán qiū. rén zǐ, sì fāng qiū. jiǎ yín, sì gǎn dì yú nán jiāo. yǐ mǎo, jì tài shè. jǐ sì, xiǎng tài miào. bān wén dì suǒ shù liù guān yú miào tíng. jiǎ xū, bǎn shòu gāo nián guān, gè yǒu chà. yǐ hài, qīn gēng jí tián. bǐng zǐ, dà shè yú zhèng wǔ diàn, cì bǎi guān gè yǒu chà. èr yuè jǐ mǎo, qiǎn dà shǐ xún chá tiān xià fēng sú. jiǎ wǔ, cháo rì yú dōng jiāo. bǐng wǔ, shěng niǎn yú, qù bǎi xì. sān yuè bǐng yín, gǎi bā dīng bīng wèi shí èr dīng bīng, lǜ suì yī yuè yì. xià sì yuè bǐng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng yín, yǐ shǎo fù wú gōng wèi gāng wèi dà sī kōng. dīng yǒu, bái lán qiǎn shǐ xiàn xī jiǎ tiě kǎi. wǔ yuè bǐng wǔ, fēng xiào mǐn huáng dì zi kāng wèi jì guó gōng, huáng zǐ yūn wèi lǔ guó gōng. jìn gōng hù huò yù dòu yǐ xiàn. liù yuè yǐ yǒu, qiǎn yù zhèng yīn bù hài shǐ yú chén. qiū qī yuè wù shēn, yǐ hàn gù, zhào suǒ zài jiàng sǐ zuì yǐ xià qiú. gèng zhù qián, wén yuē bù quán, yǐ yī dāng wǔ, yǔ wǔ zhū bìng xíng. jiǔ yuè jiǎ chén, nán níng zhōu shǐ xiàn diān mǎ jí shǔ kǎi. dōng shí yuè jiǎ xū shuò, rì yǒu shí zhī. shí yī yuè yǐ sì, chén rén lái pìn. dīng sì, shòu yú qí yáng. shì yuè, qí xiào zhāo dì cú. shí èr yuè, chē jià zhì zì qí yáng. shì suì, tū jué tǔ gǔ hún gāo chāng dàng chāng guī zī děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
保定元年春正月戊申，改元，文武百官各增四級。以大冢宰、晉公護為都督中 外諸軍事，令五府總於天官。庚戌，祀圓丘。壬子，祀方丘。甲寅，祀感帝於南郊。 乙卯，祭太社。己巳，享太廟。班文帝所述六官於廟庭。甲戌，板授高年官，各有 差。乙亥，親耕籍田。丙子，大射於正武殿，賜百官各有差。二月己卯，遣大使巡 察天下風俗。甲午，朝日於東郊。丙午，省輦輿，去百戲。三月丙寅，改八丁兵為 十二丁兵，率歲一月役。夏四月丙子朔，日有蝕之。庚寅，以少傅、吳公尉綱為大 司空。丁酉，白蘭遣使獻犀甲鐵鎧。五月丙午，封孝閔皇帝子康為紀國公，皇子贇 為魯國公。晉公護獲玉斗以獻。六月乙酉，遣御正殷不害使於陳。秋七月戊申，以 旱故，詔所在降死罪已下囚。更鑄錢，文曰布泉，以一當五，與五銖並行。九月甲 辰，南寧州使獻滇馬及蜀鎧。冬十月甲戌朔，日有蝕之。十一月乙巳，陳人來聘。 丁巳，狩於岐陽。是月，齊孝昭帝殂。十二月，車駕至自岐陽。是歲，突厥、吐谷 渾、高昌、宕昌、龜茲等國並遣使朝貢。

èr nián chūn zhēng yuè rén yín, chū yú pú zhōu kāi hé qú, tóng zhōu kāi lóng shǒu qú, yǐ guǎng gài guàn. dīng wèi, yǐ chén zhǔ dì xū wèi zhù guó, sòng hái jiāng nán. rùn yuè jǐ hài, dà sī mǎ liáng gōng hè lán xiáng hōng. èr yuè guǐ chǒu, yǐ jiǔ bù yǔ, yòu zuì rén. jīng chéng sān shí lǐ nèi jìn jiǔ. liáng zhǔ xiāo chá hōng. xià sì yuè jiǎ chén, yǐ hàn gù, jìn tú zǎi. guǐ hài, zhào yuē: zhū zhù guó děng xūn dé lóng zhòng, yí yǒu yōu chóng. gè zhǔn bié zhì, yì hù tīng jì shí tā xiàn. wǔ yuè gēng wǔ, yǐ nán shān zhòng ruì bìng jí, miǎn jīn nián yì jí zū fù zhī bàn. rén chén, yǐ zhù guó suí gōng yáng zhōng wèi dà sī kōng. liù yuè jǐ hài, yǐ zhù guó shǔ gōng wèi jiǒng wèi dà sī mǎ. fēn shān nán jīng zhōu ān zhōu xiāng zhōu jiāng líng wèi sì zǒng guǎn. qiū jiǔ yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. chén rén lái pìn. dōng shí yuè xīn hài, dì yù dà wǔ diàn dà shè. wù wǔ, jiǎng wǔ yú shǎo líng yuán. shí yī yuè dīng mǎo, yǐ dà jiāng jūn wèi gōng zhí zhào gōng zhāo bìng wèi zhù guó.
二年春正月壬寅，初於蒲州開河渠，同州開龍首渠，以廣溉灌。丁未，以陳主 弟頊為柱國，送還江南。閏月己亥，大司馬、涼公賀蘭祥薨。二月癸丑，以久不雨， 宥罪人。京城三十里內禁酒。梁主蕭察薨。夏四月甲辰，以旱故，禁屠宰。癸亥， 詔曰：「諸柱國等勛德隆重，宜有優崇。各准別制，邑戶聽寄食他縣。」五月庚午， 以南山眾瑞並集，免今年役及租賦之半。壬辰，以柱國、隨公楊忠為大司空。六月 己亥，以柱國、蜀公尉迥為大司馬。分山南荊州、安州、襄州、江陵為四總管。秋 九月戊辰朔，日有蝕之。陳人來聘。冬十月辛亥，帝御大武殿大射。戊午，講武於 少陵原。十一月丁卯，以大將軍衛公直、趙公招並為柱國。

sān nián chūn zhēng yuè xīn wèi, gǎi guāng qiān guó wèi qiān zhōu. yǐ yǒu tài bǎo liáng gōng hóu mò chén chóng cì sǐ. èr yuè gēng zi, chū bān xīn lǜ. xīn yǒu, zhào zì jīn jǔ dà shì, xíng dà zhèng, fēi jūn jī jí sù, jiē yī yuè lìng, yǐ shùn tiān xīn. sān yuè yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng zǐ, dàng chāng guó xiàn shēng měng shòu èr, zhào fàng zhī nán shān. xià sì yuè yǐ wèi, yǐ zhù guó zhèng gōng dá xī wǔ wèi tài bǎo, dà jiāng jūn hán guǒ wèi zhù guó. jǐ hài, dì yù zhèng wǔ diàn lù qiú tú. guǐ mǎo, dà yú. guǐ chǒu, yǒu niú zú shēng yú bèi. wù wǔ, xìng tài xué, yǐ tài fù yàn gōng yú jǐn wèi sān lǎo ér wèn dào yān. chū jìn tiān xià bào chóu, fàn zhě yǐ shā rén lùn. rén xū, zhào bǎi guān jí shù rén shàng fēng shì, jí yán dé shī. wǔ yuè jiǎ wǔ shuò, yǐ hàn gù, bì zhèng qǐn, bù shòu cháo. jiǎ xū, yǔ. qiū qī yuè wù chén, xíng xìng yuán zhōu. gēng wǔ, chén rén lái pìn. dīng chǒu, xìng jīn mén, wèn bǎi nián, cì yǐ jīn bó, yòu cì gāo nián bǎn zhí, gè yǒu chà. jiàng sǐ zuì qiú yī děng. bā yuè dīng wèi, gǎi zuò lù qǐn. jiǔ yuè jiǎ zǐ, zì yuán zhōu dēng lǒng shān. bǐng xū, xìng tóng zhōu. wù zǐ, zhào zhù guó yáng zhōng lǜ qí yī wàn yǔ tū jué fá qí. jǐ chǒu, chū lìng shì xí zhōu jùn xiàn zhě xī gǎi wèi wǔ děng jué. zhōu fēng bó, jùn fēng zǐ, xiàn fēng nán. dōng shí yuè gēng xū, chén rén lái pìn. shí èr yuè xīn mǎo, chē jià zhì zì tóng zhōu. qiǎn tài bǎo dá xī wǔ lǜ qí sān wàn chū píng yáng, yǐ yīng yáng zhōng. shì yuè, yǒu rén shēng zǐ, nán ér yīn zài bèi hòu, rú wěi, liǎng zú zhǐ rú shòu zhǎo. yǒu quǎn shēng zǐ, yāo yǐ hòu fēn wèi èr shēn, liǎng wěi liù zú.
三年春正月辛未，改光遷國為遷州。乙酉、太保、梁公侯莫陳崇賜死。二月庚 子，初頒新律。辛酉，詔自今舉大事，行大政，非軍機急速，皆依月令，以順天心。 三月乙丑朔，日有蝕之。丙子，宕昌國獻生猛獸二，詔放之南山。夏四月乙未，以 柱國、鄭公達奚武為太保，大將軍韓果為柱國。己亥，帝御正武殿錄囚徒。癸卯， 大雩。癸丑，有牛足生於背。戊午，幸太學，以太傅、燕公于謹為三老而問道焉。 初禁天下報仇，犯者以殺人論。壬戌，詔百官及庶人上封事，極言得失。五月甲午 朔，以旱故，避正寢，不受朝。甲戌，雨。秋七月戊辰，行幸原州。庚午，陳人來 聘。丁丑，幸津門，問百年，賜以金帛，又賜高年板職，各有差。降死罪囚一等。 八月丁未，改作路寢。九月甲子，自原州登隴山。丙戌，幸同州。戊子，詔柱國楊 忠率騎一萬與突厥伐齊。己丑，初令世襲州、郡、縣者悉改為五等爵。州封伯，郡 封子，縣封男。冬十月庚戌，陳人來聘。十二月辛卯，車駕至自同州。遣太保達奚 武率騎三萬出平陽，以應楊忠。是月，有人生子，男而陰在背後，如尾，兩足指如 獸爪。有犬生子，腰以後分為二身，兩尾六足。

sì nián chūn zhēng yuè gēng shēn, yáng zhōng pò qí zhǎng chéng, zhì jìn yáng ér hái. èr yuè gēng yín shuò, rì yǒu shí zhī. sān yuè gēng chén, chū lìng bǎi guān zhí hù. xià sì yuè guǐ mǎo, yǐ zhù guó dèng gōng dòu chì wèi dà zōng bó. wǔ yuè rén xū, fēng míng dì zhǎng zi xián wèi bì gōng. guǐ yǒu, yǐ dà jiāng jūn ān wǔ gōng lǐ mù wèi zhù guó. dīng hài, gǎi lǐ bù wèi sī zōng, dà sī lǐ wèi lǐ bù, dà sī lè wèi lè bù. liù yuè gēng yín, gǎi yù bó wèi nà yán. qiū qī yuè, yān qí guó qiǎn shǐ xiàn míng mǎ. bā yuè dīng hài shuò, rì yǒu shí zhī. zhào zhù guó yáng zhōng shuài shī yǔ tū jué dōng fá, zhì běi hé ér hái. wù zǐ, yǐ zhù guó qí gōng xiàn wèi yōng zhōu mù, yǐ xǔ gōng yǔ wén guì wèi dà sī tú. jiǔ yuè dīng sì, yǐ zhù guó wèi gōng zhí wèi dà sī kōng. chén rén lái pìn. shì yuè, yǐ huáng shì mǔ yán shì zì qí zhì, dà shè. rùn yuè jǐ hài, yǐ dà jiāng jūn wéi xiào kuān zhǎng sūn jiǎn bìng wèi zhù guó. dōng shí yuè guǐ hài, yǐ dà jiāng jūn lù tōng yǔ wén shèng cài gōng guǎng bìng wèi zhù guó. jiǎ zǐ, zhào dà zhǒng zǎi jìn gōng hù fá qí, qí yú tài miào, tíng shòu yǐ fǔ yuè. yú shì hù zǒng dà jūn chū tóng guān, dà jiāng jūn quán jǐng xuān shuài shān nán zhū jūn chū yù zhōu, shǎo shī yáng chū zhǐ guān. dīng mǎo, dì xìng shā yuàn láo shī. guǐ yǒu, hái gōng. shí yī yuè jiǎ wǔ, zhù guó wèi chí jiǒng wéi luò yáng, zhù guó qí gōng xiàn yíng máng shān, jìn gōng hù cì shǎn zhōu. shí èr yuè bǐng chén, qí yù zhōu cì shǐ wáng shì liáng yǐ zhōu jiàng. rén xū, qí shī dù hé, chén zhì luò yáng, zhū jūn jīng sàn. wèi jiǒng shuài huī xià shù shí qí hàn dí, dé què, zhì yè yǐn hái. zhù guó wáng xióng lì zhàn, sǐ zhī. suì bān shī. yáng yú zhǐ guān zhàn méi. quán jǐng yí yì qì yù zhōu ér hái. shì suì, tū jué sù tè děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
四年春正月庚申，楊忠破齊長城，至晉陽而還。二月庚寅朔，日有蝕之。三月 庚辰，初令百官執笏。夏四月癸卯，以柱國、鄧公竇熾為大宗伯。五月壬戌，封明 帝長子賢為畢公。癸酉，以大將軍、安武公李穆為柱國。丁亥，改禮部為司宗，大 司禮為禮部，大司樂為樂部。六月庚寅，改御伯為納言。秋七月，焉耆國遣使獻名 馬。八月丁亥朔，日有蝕之。詔柱國楊忠帥師與突厥東伐，至北河而還。戊子，以 柱國、齊公憲為雍州牧，以許公宇文貴為大司徒。九月丁巳，以柱國、衛公直為大 司空。陳人來聘。是月，以皇世母閻氏自齊至，大赦。閏月己亥，以大將軍韋孝寬、 長孫儉並為柱國。冬十月癸亥，以大將軍陸通、宇文盛、蔡公廣並為柱國。甲子， 詔大冢宰、晉公護伐齊，齊於太廟，庭授以斧鉞。於是護總大軍出潼關，大將軍權 景宣帥山南諸軍出豫州，少師楊出軹關。丁卯，帝幸沙苑勞師。癸酉，還宮。十一 月甲午，柱國尉遲迥圍洛陽，柱國、齊公憲營芒山，晉公護次陝州。十二月丙辰， 齊豫州刺史王士良以州降。壬戌，齊師度河，晨至洛陽，諸軍驚散。尉迥帥麾下數 十騎捍敵，得卻，至夜引還。柱國王雄力戰，死之。遂班師。楊於軹關戰沒。權景 宜亦棄豫州而還。是歲，突厥、粟特等國並遣使朝貢。

wǔ nián chūn zhēng yuè jiǎ shēn shuò, yǐ zhù guó wáng xióng sǐ wáng shì gù, fèi cháo. yǐ sì, yǐ xióng shì zǐ qiān wèi zhù guó. èr yuè xīn yǒu, zhào chén gōng chún děng nì huáng hòu yú tū jué. bǐng yín, yǐ zhù guó lǐ mù wèi dà sī kōng, suī dé gōng lù tōng wèi dà sī kòu. rén shēn, xíng xìng qí zhōu. wù zǐ, zhù guó dòu lú níng hōng. xià sì yuè, qí wǔ chéng dì chán wèi yú qí tài zǐ wěi, zì chēng tài shàng huáng dì. wǔ yuè jǐ hài, zuǒ yòu wǔ bó gè zhì zhōng dài fū yī rén. liù yuè gēng shēn, huì xīng chū sān tái, rù wén chāng, fàn shàng jiāng, jīng zǐ gōng rù yuàn, jiàn zhǎng zhàng yú, bǎi yú rì nǎi miè. xīn wèi, zhào jiāng líng rén nián liù shí wǔ yǐ shàng wèi guān nú bì zhě, yǐ lìng fàng miǎn qí gōng sī nú bì nián qī shí yǐ wài zhě, suǒ zài guān sī yí shú wèi shù rén. qiū qī yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī. gēng yín, xíng xìng qín zhōu, jiàng sǐ zuì yǐ xià xíng. xīn chǒu, qiǎn dà shǐ xún chá tiān xià. bā yuè bǐng zǐ, chē jià zhì zì qín zhōu. dōng shí yuè xīn hài, gǎi hán gǔ guān chéng wèi tōng luò fáng. shí yī yuè dīng wèi, chén rén lái pìn. shì suì, tǔ gǔ hún qiǎn shǐ cháo gòng.
五年春正月甲申朔，以柱國王雄死王事故，廢朝。乙巳，以雄世子謙為柱國。 二月辛酉，詔陳公純等逆皇后於突厥。丙寅，以柱國李穆為大司空，綏德公陸通為 大司寇。壬申，行幸岐州。戊子，柱國豆盧寧薨。夏四月，齊武成帝禪位於其太子 緯，自稱太上皇帝。五月己亥，左右武伯各置中大夫一人。六月庚申，彗星出三台， 入文昌，犯上將，經紫宮入苑，漸長丈余，百餘日乃滅。辛未，詔江陵人年六十五 已上為官奴婢者，已令放免；其公私奴婢年七十以外者，所在官私宜贖為庶人。秋 七月辛巳朔，日有蝕之。庚寅，行幸秦州，降死罪已下刑。辛丑，遣大使巡察天下。 八月丙子，車駕至自秦州。冬十月辛亥，改函谷關城為通洛防。十一月丁未，陳人 來聘。是歲，吐谷渾遣使朝貢。

tiān hé yuán nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. xīn sì, kǎo lù qǐn, mìng qún chén fù shī. jīng yì qí lǎo yì huì yān, bān cì gè yǒu chà. guǐ wèi, dà shè, gǎi yuán, bǎi guān pǔ jiā sì jí. jǐ hài, qīn gēng jí tián. dīng wèi, yú dàng chāng guó zhì dàng zhōu. qiǎn xiǎo zài shī dù guǒ shǐ yú chén. èr yuè wù chén, zhào sān gōng yǐ xià, gè jǔ suǒ zhī. gēng wǔ, rì dòu, guāng suì wēi, rì zhōng jiàn wū. sān yuè bǐng wǔ, sì nán jiāo. xià sì yuè xīn hài, yú. shì yuè, chén wén dì cú. wǔ yuè gēng chén, dì yù zhèng wǔ diàn, jí qún chén, qīn jiǎng lǐ jì. tǔ gǔ hún lóng hé wáng mò chāng lǜ hù nèi fù, yǐ qí dì wèi fú zhōu. jiǎ wǔ, zhào yuē: jiǎ zǐ yǐ mǎo, lǐ yún bù lè. cháng hóng biǎo kūn wú zhī rěn, dù kuì yǒu yáng zhì zhī wén. zì shì dào sàng luàn, lǐ yí wěn huǐ, cǐ diǎn máng rán, yǐ zhuì yú dì. yí yī shì rì, yǒu shì tíng lè. shù zhī wèi jūn zhī nán, wèi chén bù yì, yí zhī hòu kūn, yīn jiàn sī zài. liù yuè bǐng wǔ, yǐ dà jiāng jūn xīn wēi wèi zhù guó. qiū qī yuè wù yín, zhú wǔ gōng méi xié gǔ wǔ dū liú gǔ jīn kēng zhū chéng, yǐ zhì jūn rén. rén wǔ, zhào zhū zhòu zǐ rù xué, dàn shù xiū yú shī, bù láo shì diàn. shì diàn zhě, xué chéng zhī jì. zì jīn jí wèi héng shì. bā yuè jǐ wèi, zhào zhū yǒu sān nián zhī sàng, huò fù tǔ chéng fén, huò qǐn shān gǔ lì, yī zhì yī xíng, kě chēng yáng zhě, běn bù guān sī, suí shì shàng yán. dāng jiā diào miǎn, yǐ lì báo sú. jiǔ yuè yǐ hài, xìn zhōu mán fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo píng zhī. dōng shí yuè jiǎ zǐ, chū zào shān yún wǔ, yǐ bèi liù dài lè. shí yī yuè bǐng xū, xíng xìng wǔ gōng děng chéng. shí èr yuè gēng shēn, hái gōng.
天和元年春正月己卯朔，日有蝕之。辛巳，考路寢，命群臣賦詩。京邑耆老亦 會焉，頒賜各有差。癸未，大赦，改元，百官普加四級。己亥，親耕籍田。丁未， 於宕昌國置宕州。遣小載師杜果使於陳。二月戊辰，詔三公已下，各舉所知。庚午， 日斗，光遂微，日中見烏。三月丙午，祀南郊。夏四月辛亥，雩。是月，陳文帝殂。 五月庚辰，帝御正武殿，集群臣，親講《禮記》。吐谷渾龍涸王莫昌率戶內附，以 其地為扶州。甲午，詔曰：「甲子、乙卯，《禮》雲不樂。萇弘表昆吾之稔，杜蕢 有揚觶之文。自世道喪亂，禮儀紊毀，此典茫然，已墜於地。宜依是日，有事停樂。 庶知為君之難，為臣不易，貽之後昆，殷鑑斯在。」六月丙午，以大將軍辛威為柱 國。秋七月戊寅，築武功、郿、斜谷、武都、留谷、津坑諸城，以置軍人。壬午， 詔諸胄子入學，但束脩於師，不勞釋奠。釋奠者，學成之祭。自今即為恆式。八月 己未，詔諸有三年之喪，或負土成墳，或寢苫骨立，一志一行，可稱揚者，本部官 司，隨事上言。當加吊勉，以勵薄俗。九月乙亥，信州蠻反，詔開府陸騰討平之。 冬十月甲子，初造《山雲舞》，以備六代樂。十一月丙戌，行幸武功等城。十二月 庚申，還宮。

èr nián chūn zhēng yuè guǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ hài, qīn gēng jí tián. sān yuè guǐ yǒu, gǎi wǔ yóu yuán wèi dào huì yuàn. dīng hài, chū lì jiāo qiū tán wěi zhì dù. xià sì yuè yǐ sì, shěng bìng dōng nán zhū zhōu. yǐ dà jiāng jūn chén gōng chún wèi zhù guó. liù yuè xīn hài, zūn suǒ shēng chì nú shì wèi huáng tài hòu. rùn yuè gēng wǔ, dì zhèn. wù yín, chén xiāng zhōu cì shǐ huá jiǎo shuài zhòng lái fù. rén chén, yǐ dà jiāng jūn qiào gōng jiǎn wèi zhù guó. qiū qī yuè xīn chǒu, liáng zhōu shàng yán fèng huáng jí fēng shù, qún niǎo liè shì yǐ wàn shù. jiǎ chén, lì lù mén xué, zhì shēng qī shí èr rén. rén zǐ, yǐ tài fù yàn gōng yú jǐn wèi yōng zhōu mù. jiǔ yuè, wèi gōng zhí děng yǔ chén jiāng chún yú liàng wú míng chè zhàn yú dùn kǒu, wáng shī bài jī. yuán dìng yǐ bù qí shù qiān xiān dù, suì méi jiāng nán. dōng shí yī yuè wù xū shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ chǒu, tài bǎo xǔ guó gōng yǔ wén guì hōng. shì suì, tū jué tǔ gǔ hún ān xī děng guó bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
二年春正月癸酉朔，日有蝕之。己亥，親耕籍田。三月癸酉，改武遊園為道會 苑。丁亥，初立郊丘壇壝制度。夏四月乙巳，省並東南諸州。以大將軍、陳公純為 柱國。六月辛亥，尊所生叱奴氏為皇太后。閏月庚午，地震。戊寅，陳湘州刺史華 皎帥眾來附。壬辰，以大將軍、譙公儉為柱國。秋七月辛丑，梁州上言鳳凰集楓樹， 群鳥列侍以萬數。甲辰，立路門學，置生七十二人。壬子，以太傅、燕公于謹為雍 州牧。九月，衛公直等與陳將淳于量、吳明徹戰於沌口，王師敗績。元定以步騎數 千先度，遂沒江南。冬十一月戊戌朔，日有蝕之。癸丑，太保、許國公宇文貴薨。 是歲，突厥、吐谷渾、安息等國並遣使朝貢。

sān nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, sì nán jiāo. sān yuè guǐ mǎo, huáng hòu ā shǐ nà shì zhì zì tū jué. jiǎ chén, dà shè. dīng wèi, dà huì bǎi liáo jí bīn kè yú lù qǐn. wù wǔ, tài fù yàn gōng yú jǐn hōng. xià sì yuè xīn sì, yǐ tài bǎo dá xī wǔ wèi tài fù, dà sī mǎ wèi jiǒng wèi tài bǎo, zhù guó qí gōng xiàn wèi dà sī mǎ. wǔ yuè gēng xū, xiǎng tài miào. liù yuè jiǎ xū, yǒu xīng bèi yú dōng jǐng. qiū qī yuè rén yín, zhù guó suí gōng yáng zhōng hōng. bā yuè yǐ chǒu, hán gōng yuán luó hōng. qí rén lái pìn, qǐng hé qīn, zhào jūn sī mǎ lù chěng bào pìn. guǐ yǒu, dì yù dà dé diàn, jí bǎi liáo jí shā mén dào shì děng, qīn jiǎng lǐ jì. dōng shí yuè guǐ hài, xiǎng tài miào. dīng hài, shàng qīn shuài liù jūn, jiǎng wǔ yú chéng nán. jīng yì guān zhě, yú mǎ mí màn shù shí lǐ, zhū fān shǐ xián zài yān. shí yī yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. rén zǐ, qiǎn kāi fǔ cuī yàn mù shǐ yú qí. jiǎ yín, chén ān chéng wáng xū fèi qí zhǔ bó zōng ér zì lì. xīn wèi, qí wǔ chéng dì cú.
三年春正月辛丑，祀南郊。三月癸卯，皇后阿史那氏至自突厥。甲辰，大赦。 丁未，大會百寮及賓客於路寢。戊午，太傅、燕公于謹薨。夏四月辛巳，以太保達 奚武為太傅，大司馬尉迥為太保，柱國、齊公憲為大司馬。五月庚戌，享太廟。六 月甲戌，有星孛於東井。秋七月壬寅，柱國、隨公楊忠薨。八月乙丑，韓公元羅薨。 齊人來聘，請和親，詔軍司馬陸逞報聘。癸酉，帝御大德殿，集百寮及沙門道士等， 親講《禮記》。冬十月癸亥，享太廟。丁亥，上親帥六軍，講武於城南。京邑觀者， 輿馬瀰漫數十里，諸蕃使咸在焉。十一月壬辰朔，日有蝕之。壬子，遣開府崔彥穆 使於齊。甲寅，陳安成王頊廢其主伯宗而自立。辛未，齊武成帝殂。

sì nián chūn zhēng yuè xīn mǎo shuò, yǐ qí wǔ chéng cú gù, fèi cháo. qiǎn sī huì lǐ lún děng huì zàng yú qí. èr yuè wù chén, dì yù dà dé diàn, jí bǎi liáo dào shì shā mén děng tǎo lùn shì lǎo. xià sì yuè jǐ sì, qí rén lái pìn. wǔ yuè jǐ chǒu, dì zhì xiàng jīng chéng, jí bǎi liáo jiǎng shuō. fēng wèi guǎng píng gōng zǐ yuán qiān wèi hán guó gōng, yǐ shào wèi hòu. dīng sì, zhù guó wú gōng wèi gāng hōng. liù yuè, zhú yuán zhōu jí jīng zhōu dōng chéng. qiū qī yuè, tū jué qiǎn shǐ xiàn mǎ. zhù guó chāng níng gōng zhǎng sūn jiǎn hōng.
四年春正月辛卯朔，以齊武成殂故，廢朝。遣司會李綸等會葬於齊。二月戊辰， 帝御大德殿，集百僚道士沙門等討論釋老。夏四月己巳，齊人來聘。五月己丑，帝 制《象經》成，集百寮講說。封魏廣平公子元謙為韓國公，以紹魏後。丁巳，柱國、 吳公尉綱薨。六月，築原州及涇州東城。秋七月，突厥遣使獻馬。柱國、昌寧公長 孫儉薨。

wǔ nián chūn sān yuè jiǎ chén, chū lìng sù wèi guān zhù guān wài zhě, jiāng jiā lěi rù jīng, bù lè zhě, jiě sù wèi. xià sì yuè jiǎ yín, yǐ zhù guó yǔ wén shèng wèi dà zōng bó. shěng shuài dū du guān. bǐng yín, qiǎn dà shǐ xún chá tiān xià. liù yuè gēng zǐ, yǐ huáng nǚ shēng gù, jiàng yòu zuì rén, bìng miǎn bū zū xuán diào. dōng shí yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī. dīng yǒu, tài fù zhèng gōng dá xī wǔ hōng. shí yī yuè dīng mǎo, zhù guó yōu gōng guǎng hōng. shí èr yuè guǐ sì, dà jiāng jūn zhèng kè shuài shī píng yuè guī, zhì xī níng zhōu. shì yuè, qí jiāng hú lǜ guāng qīn biān, yú fén běi zhú chéng, zì huá gǔ zhì lóng mén.
五年春三月甲辰，初令宿衛官住關外者，將家累入京，不樂者，解宿衛。夏四 月甲寅，以柱國宇文盛為大宗伯。省帥都督官。丙寅，遣大使巡察天下。六月庚子， 以皇女生故，降宥罪人，並免逋租懸調。冬十月辛巳朔，日有蝕之。丁酉，太傅、 鄭公達奚武薨。十一月丁卯，柱國、幽公廣薨。十二月癸巳，大將軍鄭恪帥師平越 巂，置西寧州。是月，齊將斛律光侵邊，於汾北築城，自華谷至龍門。

liù nián chūn zhēng yuè jǐ yǒu shuò, yǐ lù mén wèi chéng gù, miào cháo. dīng mǎo, yǐ dà jiāng jūn wáng jié tán gōng huì yàn mén gōng tián hóng wèi gōng lǐ huī děng bìng wèi zhù guó. sān yuè jǐ yǒu, qí gōng xiàn zì lóng mén dù hé, hú lǜ guāng tuì bǎo huá gǔ, xiàn gōng bá qí xīn zhú wǔ chéng. xià sì yuè wù yín shuò, rì yǒu shí zhī. xīn mǎo, xìn zhōu mán fǎn, qiǎn dà jiāng jūn zhào yín shuài shī tǎo píng zhī. gēng zǐ, yǐ dà jiāng jūn sī mǎ xiāo nán hóu mò chén qióng dà ān gōng yán qìng shén wǔ gōng dòu yì nán yáng gōng chì luó xié píng gāo gōng hóu fú hóu lóng ēn bìng wèi zhù guó. wǔ yuè guǐ hài, qiǎn nà yán zhèng xǔ shǐ yú chén. bǐng yín, yǐ dà jiāng jūn lǐ bǐng zhōng shān gōng xùn qǐ gōng liàng shàng yōng gōng lù téng ān yì gōng yǔ wén qiū běi píng gōng kòu shào xǔ gōng yǔ wén shàn jiān wèi gōng gāo lín zhèng gōng dá xī zhèn lǒng dōng gōng yáng zuǎn cháng shān gōng yú yì bìng wèi zhù guó. liù yuè yǐ wèi, yǐ dà jiāng jūn tài yuán gōng wáng bǐng wèi zhù guó. shì yuè, qí jiāng duàn xiào xiān gōng xiàn fén zhōu. qiū qī yuè yǐ chǒu, yǐ dà jiāng jūn yuè gōng shèng wèi zhù guó. bā yuè guǐ yǒu, shěng yè tíng sì yí lè hòu gōng luó qǐ gōng wǔ bǎi yú rén. dōng shí yuè rén wǔ, jì gōng tōng hōng. yǐ wèi, qiǎn yòu wǔ bó gǔ huì kūn shǐ yú qí. rén yín, shàng qīn shuài liù jūn jiǎng wǔ yú chéng nán. shí yī yuè rén zǐ, yǐ dà jiāng jūn liáng gōng hóu mò chén ruì dà jiāng jūn lǐ yì bìng wèi zhù guó. bǐng chén, qí rén lái pìn. dīng sì, xíng xìng sàn guān. shí èr yuè jǐ chǒu, hái gōng. shì dōng, niú yì sǐ zhě shí liù qī.
六年春正月己酉朔，以路門未成故，廟朝。丁卯，以大將軍王傑、譚公會、雁 門公田弘、魏公李暉等並為柱國。三月己酉，齊公憲自龍門度河，斛律光退保華谷， 憲攻拔其新築五城。夏四月戊寅朔，日有蝕之。辛卯，信州蠻反，遣大將軍趙誾帥 師討平之。庚子，以大將軍司馬消難、侯莫陳瓊、大安公閻慶、神武公竇毅、南陽 公叱羅協、平高公侯伏侯龍恩並為柱國。五月癸亥，遣納言鄭詡使於陳。丙寅，以 大將軍李昞、中山公訓、杞公亮、上庸公陸騰、安義公宇文丘、北平公寇紹、許公 宇文善、犍為公高琳、鄭公達奚震、隴東公楊纂、常山公於翼並為柱國。六月乙未， 以大將軍、太原公王秉為柱國。是月，齊將段孝先攻陷汾州。秋七月乙丑，以大將 軍、越公盛為柱國。八月癸酉，省掖庭四夷樂、後宮羅綺工五百餘人。冬十月壬午， 冀公通薨。乙未，遣右武伯谷會琨使於齊。壬寅，上親帥六軍講武於城南。十一月 壬子，以大將軍梁公侯莫陳芮、大將軍李意並為柱國。丙辰，齊人來聘。丁巳，行 幸散關。十二月己丑，還宮。是冬，牛疫死者十六七。

jiàn dé yuán nián chūn zhēng yuè wù wǔ, dì xìng xuán dōu guān, qīn yù fǎ zuò jiǎng shuō, gōng qīng dào sú lùn nán, shì bì hái gōng. jiàng sǐ zuì jí liú zuì yī děng, qí wǔ suì xíng yǐ xià, bìng yòu zhī. èr yuè guǐ yǒu, qiǎn dà jiāng jūn chāng chéng gōng shēn shǐ yú tū jué, sī zōng lǐ jì shǐ yú qí. yǐ yǒu, zhù guó ān yì gōng yǔ wén qiū hōng. sān yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. qí rén lái pìn. bǐng chén, zhū dà zhǒng zǎi jìn gōng hù jí qí zi zhù guó tán gōng huì, bìng zhù guó hóu fú hóu lóng ēn jí qí dì dà jiāng jūn wàn shòu, dà jiāng jūn liú yǒng děng. dà shè, gǎi yuán. bà zhōng wài fǔ. guǐ hài, yǐ tài fù wèi jiǒng wèi tài shī, zhù guó dòu chì wèi tài fù, dà sī kōng lǐ mù wèi tài bǎo, qí gōng xiàn wèi dà zhǒng zǎi, wèi gōng zhí wèi dà sī tú, zhào gōng zhāo wèi dà sī kōng, zhù guó xīn wēi wèi dà sī kòu, suī dé gōng lù tōng wèi dà sī mǎ. zhào yuē: rén láo bù zhǐ zé xīng dòng yú tiān, zuò shì bù shí zé shí yán yú guó. qǐng xìng zào wú dù, zhēng fā bù yǐ jiā yǐ pín suì shī lǚ, nóng mǔ fèi yè, qù qiū zāi huáng, nián gǔ bù dēng. zì jīn zhèng diào yǐ wài, wú wàng zhēng fā. xià sì yuè jiǎ xū, yǐ dài gōng dá téng féi yōu bìng wèi zhù guó. jǐ mǎo, zhào gōng qīng yǐ xià, gè jǔ suǒ zhī. qiǎn gōng bù dài gōng dá shǐ yú qí. bǐng xū, zhào bǎi guān jūn rén shàng fēng shì, jí yán dé shī. dīng hài, zhào duàn sì fāng fēi cháng gòng xiàn. gēng yín, zhuī zūn lüè yáng gōng wèi xiào mǐn huáng dì. guǐ sì, lì lǔ gōng yūn wèi huáng tài zǐ. dà shè, bǎi guān gè jiā fēng jí. wǔ yuè rén xū, yǐ dà hàn, jí bǎi guān yú tíng. zhào zhī yuē: kàng yáng bù yǔ, qǐ zhèn dé báo, xíng shǎng guāi zhōng yú? jiāng gōng qīng dà chén, huò fēi qí rén yú? yí jǐn zhí yán, wú yǒu suǒ yǐn. gōng qīng gè yǐn jiù zì zé, qí yè shù yǔ. liù yuè gēng zǐ, gǎi zhì sù wèi guān yuán. qiū qī yuè xīn chǒu, chén rén lái pìn. jiǔ yuè gēng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng shēn, fú fēng jué dì dé yù bēi yǐ xiàn. dōng shí yuè gēng wǔ, zhào jiāng líng suǒ huò fú lǔ chōng guān kǒu zhě, xī miǎn wèi bǎi xìng. xīn wèi, qiǎn xiǎo jiàng shī yáng xié shǐ yú chén. dà sī mǎ suī dé gōng lù tōng hōng. shí yī yuè bǐng wǔ, shàng qīn yù liù jūn, jiǎng wǔ yú chéng nán. gēng xū, xíng xìng qiāng qiáo, jí jīng chéng dōng zhū dū du yǐ shàng, bān cì gè yǒu chà. yǐ mǎo, hái gōng. rén xū, yǐ dà sī kōng zhào gōng zhāo wèi dà sī mǎ. shí èr yuè rén shēn, xíng xìng xié gǔ, jí jīng chéng xī zhū dū du yǐ shàng, bān cì yǒu chà. bǐng xū, hái gōng. jǐ chǒu, dì yù zhèng wǔ diàn, qīn lù qiú tú, zhì yè ér bà. gēng yín, xìng dào huì yuàn, yǐ shàng shàn diàn zhuàng lì, suì fén zhī.
建德元年春正月戊午，帝幸玄都觀，親御法座講說，公卿道俗論難，事畢還宮。 降死罪及流罪一等，其五歲刑已下，並宥之。二月癸酉，遣大將軍、昌城公深使於 突厥，司宗李際使於齊。乙酉，柱國、安義公宇文丘薨。三月癸卯朔，日有蝕之。 齊人來聘。丙辰，誅大冢宰、晉公護及其子柱國、譚公會，並柱國侯伏侯龍恩及其 弟大將軍萬壽，大將軍劉勇等。大赦，改元。罷中外府。癸亥，以太傅尉迥為太師， 柱國竇熾為太傅，大司空李穆為太保，齊公憲為大冢宰，衛公直為大司徒，趙公招 為大司空，柱國辛威為大司寇，綏德公陸通為大司馬。詔曰：「人勞不止則星動於 天，作事不時則石言於國。頃興造無度，徵發不已；加以頻歲師旅，農畝廢業，去 秋災蝗，年穀不登。自今正調以外，無妄徵發。」夏四月甲戌，以代公達、滕肥逌 並為柱國。己卯，詔公卿已下，各舉所知。遣工部、代公達使於齊。丙戌，詔百官 軍人上封事，極言得失。丁亥，詔斷四方非常貢獻。庚寅，追尊略陽公為孝閔皇帝。 癸巳，立魯公贇為皇太子。大赦，百官各加封級。五月壬戌，以大旱，集百官於庭。 詔之曰：「亢陽不雨，豈朕德薄，刑賞乖中歟？將公卿大臣，或非其人歟？宜盡直 言，無有所隱。」公卿各引咎自責，其夜澍雨。六月庚子，改置宿衛官員。秋七月 辛丑，陳人來聘。九月庚子朔，日有蝕之。庚申，扶風掘地得玉杯以獻。冬十月庚 午，詔江陵所獲俘虜充官口者，悉免為百姓。辛未，遣小匠師楊勰使於陳。大司馬、 綏德公陸通薨。十一月丙午，上親御六軍，講武於城南。庚戌，行幸羌橋，集京城 東諸都督以上，頒賜各有差。乙卯，還宮。壬戌，以大司空、趙公招為大司馬。十 二月壬申，行幸斜谷，集京城西諸都督以上，頒賜有差。丙戌，還宮。己丑，帝御 正武殿，親錄囚徒，至夜而罷。庚寅，幸道會苑，以上善殿壯麗，遂焚之。

èr nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, sì nán jiāo. yǐ sì, yǐ zhù guó tián hóng wèi dà sī kōng, dà jiāng jūn ruò gān fèng wèi zhù guó. gēng xū, fù zhì shuài dū du guān. yǐ mǎo, xiǎng tài miào. rùn yuè jǐ sì, chén rén lái pìn. èr yuè jiǎ yín, zhào huáng tài zǐ yūn xún fǔ xī tǔ. rén xū, qiǎn sī huì hóu mò chén kǎi shǐ yú qí. shěng yōng zhōu nèi bā jùn, bìng rù jīng zhào féng yì fú fēng xián yáng děng jùn. sān yuè jǐ mǎo, huáng tài zǐ yú qí zhōu huò bái lù èr yǐ xiàn. zhào dá yuē: zài dé bù zài ruì. guǐ sì, shěng liù fǔ zhū sī zhōng dài fū yǐ xià guān, fǔ zhì sì sī, yǐ xià dài fū wèi guān zhī zhǎng, shàng shì èr zhī. xià sì yuè jǐ hài, xiǎng tài miào. bǐng chén, zēng gǎi dōng gōng guān yuán. wǔ yuè dīng chǒu, yǐ zhù guó hóu mò chén qióng wèi dà zōng bó, xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi dà sī kòu, shàng yōng gōng lù téng wèi dà sī kōng. liù yuè gēng zǐ, shěng liù fǔ yuán wài zhū guān, jiē wèi chéng. rén zǐ, huáng sūn kàn shēng, wén wǔ guān pǔ jiā yī jí dà jiē. dà xuǎn zhū jūn jiāng shuài. bǐng chén, dì yù lù qǐn, jí zhū jūn jiāng, xù yǐ róng shì. gēng shēn, zhào zhū jūn qí jīng jiē huà yǐ měng shòu zhì niǎo zhī xiàng. qiū qī yuè jǐ sì, xiǎng tài miào. zì chūn mò bù yǔ, zhì yú shì yuè. rén shēn, jí bǎi liáo yú dà dé diàn, dì zé gōng zuì jǐ, wèn yǐ shí zhèng dé shī. wù zi, yǔ. bā yuè bǐng wǔ, gǎi sān fū rén wèi sān fēi. guān zhōng dà huáng. jiǔ yuè yǐ chǒu, chén rén lái pìn. wù yín, zhào yuē: qǐng zhě hūn jià, jìng wèi shē mí, yǒu sī yí jiā xuān lēi, shǐ zūn lǐ zhì. dōng shí yuè guǐ mǎo, qí rén lái pìn. jiǎ chén, zòu liù dài lè chéng, dì yù chóng xìn diàn, jí bǎi guān guān zhī. shí yī yuè xīn sì, dì qīn shuài liù jūn, jiǎng wǔ yú chéng dōng. guǐ wèi, jí zhū jūn dū du yǐ shàng wǔ shí rén yú dào huì yuàn dà shè, dì qīn lín shè táng, dà bèi jūn róng. shí èr yuè guǐ sì, jí qún guān jí shā mén dào shì děng, dì shēng gāo zuò, biàn shì sān jiào xiān hòu. yǐ rú jiào wèi xiān, dào jiào cì zhī, fó jiào wèi hòu. yǐ dà jiāng jūn hè lián dá wèi zhù guó. zhào jūn rén zhī jiān, nián duō qí shòu, kě bān shòu lǎo zhí, shǐ róng zhān yì lǐ. wù wǔ, tīng sòng yú zhèng wǔ diàn, zì dàn jí yè, jì zhī yǐ zhú.
二年春正月辛丑，祀南郊。乙巳，以柱國田弘為大司空，大將軍若干鳳為柱國。 庚戌，復置帥都督官。乙卯，享太廟。閏月己巳，陳人來聘。二月甲寅，詔皇太子 贇巡撫西土。壬戌，遣司會侯莫陳凱使於齊。省雍州內八郡，併入京兆、馮翊、扶 風、咸陽等郡。三月己卯，皇太子於岐州獲白鹿二以獻。詔答曰：「在德不在瑞。」 癸巳，省六府諸司中大夫以下官，府置四司，以下大夫為官之長，上士貳之。夏四 月己亥，享太廟。丙辰，增改東宮官員。五月丁丑，以柱國侯莫陳瓊為大宗伯，滎 陽公司馬消難為大司寇，上庸公陸騰為大司空。六月庚子，省六府員外諸官，皆為 丞。壬子，皇孫衎生，文武官普加一級大階。大選諸軍將帥。丙辰，帝御路寢，集 諸軍將，勖以戎事。庚申，詔諸軍旗旌皆畫以猛獸鷙鳥之象。秋七月己巳，享太廟。 自春末不雨，至於是月。壬申，集百僚於大德殿，帝責躬罪己，問以時政得失。戊 子，雨。八月丙午，改三夫人為三妃。關中大蝗。九月乙丑，陳人來聘。戊寅，詔 曰：「頃者婚嫁，競為奢靡，有司宜加宣勒，使遵禮制。」冬十月癸卯，齊人來聘。 甲辰，奏六代樂成，帝御崇信殿，集百官觀之。十一月辛巳，帝親帥六軍，講武於 城東。癸未，集諸軍都督以上五十人於道會苑大射，帝親臨射堂，大備軍容。十二 月癸巳，集群官及沙門道士等，帝升高座，辨釋三教先後。以儒教為先，道教次之， 佛教為後。以大將軍赫連達為柱國。詔軍人之間，年多耆壽，可頒授老職，使榮沾 邑里。戊午，聽訟於正武殿，自旦及夜，繼之以燭。

sān nián chūn zhēng yuè rén xū, cháo qún chén yú lù mén. cè zhù guó qí gōng xiàn wèi gōng zhí zhào gōng zhāo qiào gōng jiǎn chén gōng chún yuè gōng shèng dài gōng dá téng gōng yōu bìng jìn jué wèi wáng. jǐ sì, xiǎng tài miào. gēng wǔ, tū jué qiǎn shǐ xiàn mǎ. guǐ yǒu, zhào zì jīn nán nián shí wǔ, nǚ nián shí sān yǐ shàng, yuán jí guān guǎ, suǒ zài yǐ shí jià qǔ, wù cóng jié jiǎn. yǐ hài, qīn gēng jí tián. bǐng zǐ, chū fú duǎn yī, xiǎng èr shí sì jūn dū jiāng yǐ xià, shì yǐ jūn lǚ zhī fǎ, zòng jiǔ jǐn huān. zhào yǐ wǎng suì nián gǔ bù dēng, lìng gōng sī dào sú, fán yǒu zhù jī sù mài zhě, jiē zhǔn kǒu tīng liú, yǐ wài jǐn tiào. èr yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. dīng yǒu, jì gōng kāng bì gōng xián fēng gōng zhēn sòng gōng shí hàn gōng zàn qín gōng zhì cáo gōng yǔn bìng jìn jué wèi wáng. bǐng wǔ, lìng liù fǔ gè jǔ xián liáng qīng zhèng zhī shì. guǐ chǒu, zhù guó xǔ gōng yǔ wén shàn yǒu zuì miǎn. bǐng chén, dà shè. sān yuè guǐ yǒu, huáng tài hòu chì nú shì bēng. dì jū yǐ lú, zhāo xī gòng yī yì mǐ, qún chén biǎo qǐng, lèi xún nǎi zhǐ. zhào huáng tài zǐ yūn zǒng shù zhèng. xià sì yuè yǐ mǎo, qí rén lái diào fèng huì zàng. dīng sì, yǒu xīng bèi yú dōng jǐng. wǔ yuè gēng shēn, zàng wén xuān hòu yú yǒng gù líng, dì tǎn xiǎn zhì líng suǒ. xīn yǒu, zhào yuē: qí zhǎn zhī qíng, jīng jí yí xùn, jìn dài yán gé, suì wáng sī lǐ. fú fèng yí lìng, jì zàng biàn chú pān mù jǐ yán, qíng shí wèi rěn. sān nián zhī sàng, dá yú tiān zǐ, gǔ jīn wú yì zhī dào, wáng zhě zhī suǒ cháng xíng. dàn shí yǒu wèi xié, bù dé quán zhì jūn guó wù zhòng, shù yǒu tīng cháo. shuāi má zhī jié, shān lú zhī lǐ, lǜ zūn qián diǎn, yǐ shēn wǎng jí. bǎi liáo yǐ xià, yí zūn yí lìng. gōng qīng shàng biǎo gù qǐng fǔ jiù quán zhì, guò zàng jí jí. dì bù xǔ, yǐn gǔ dá zhī. qún chén nǎi zhǐ. yú shì suì shēn sān nián zhī zhì. wǔ fú zhī nèi, yì lìng yī lǐ. chū zhì tài zǐ jiàn yì, yuán sì rén wén xué, shí rén. huáng zǐ huáng dì yǒu, yuán gè èr rén xué shì, liù rén. wù chén, zhào gù jìn gōng hù jí zhū zi bìng zhuī fù xiān fēng, gǎi zàng jiā shì. bǐng zǐ, chū duàn fú dào èr jiào, jīng xiàng xī huǐ, bà shā mén dào shì, bìng lìng hái sú. bìng jìn zhū yín sì, fēi sì diǎn suǒ zài zhě, jǐn chú zhī. liù yuè dīng wèi, jí zhū jūn jiāng, jiào yǐ zhàn zhèn zhī fǎ. rén zǐ, gèng zhù wǔ xíng dà bù qián, yǐ yī dāng shí, yǔ bù quán qián bìng xíng. wù wǔ, zhào yuē: zhì dào hóng shēn, hùn chéng wú jì tǐ bāo kōng yǒu, lǐ jí yōu xuán. dàn qí lù jì fēn, yuán liú yú yuǎn chún lí pǔ sàn, xíng qì sī guāi. suì shǐ sān mò bā rú, zhū zǐ jiāo jìng jiǔ liú qī lüè, bì shuō xiāng téng. dào yǐn xiǎo chéng, qí lái jiù yǐ bù yǒu huì guī, zhēng qū mí xī. jīn kě lì tōng dào guān. shèng zhé wēi yán, xiān xián diǎn xùn, jīn kē yù zhuàn, mì zé xuán wén kě yǐ jì yǎng lí yuán, fú chéng jiào yì zhě, bìng yí hóng chǎn, yī yǐ guàn zhī. bǐ fū wán péi lǒu zhě shí sōng dài zhī chóng jué shǒu qì lì zhě wù bó xiè zhī hóng chéng, bù yì kě hū. qiū qī yuè gēng shēn, xíng xìng yún yáng gōng. yǐ yǒu, wèi wáng zhí zài jīng fǎn, yù tū rù xiāo zhāng mén. sī wǔ wèi chí yùn děng jù shǒu, zhí bài, dùn zǒu. wù zǐ, chē jià zhì zì yún yáng gōng. bā yuè xīn mǎo, qín zhí yú jīng zhōu, miǎn wèi shù rén. dōng shí yuè bǐng shēn, zhào yù zhèng yáng shàng xī shǐ yú chén. gēng zǐ, zhào pú zhōu rén zāo jī fá jué zhě, lìng xiàng méi chéng yǐ xī jí jīng zhōu guǎn nèi jiù shí. jiǎ yín, xíng xìng pú zhōu. yǐ mǎo, qū shè pú zhōu jiàn qiú dà pì yǐ xià. bǐng chén, xíng xìng tóng zhōu. shí yī yuè wù wǔ, yú tián qiǎn shǐ xiàn míng mǎ. jǐ sì, dà yuè yú tóng zhōu chéng dōng. jiǎ xū, chē jià zhì zì tóng zhōu. shí èr yuè wù zǐ, dà huì wèi guān jí jūn rén yǐ shàng, cì qián bó gè yǒu chà. bǐng shēn, gǎi zhū jūn jūn rén bìng míng shì guān. guǐ mǎo, jí zhū jūn jiǎng wǔ yú lín gāo zé. liáng zhōu bǐ nián dì zhèn, huài chéng guō, dì liè yǒng quán chū.
三年春正月壬戌，朝群臣於路門。冊柱國齊公憲、衛公直、趙公招、譙公儉、 陳公純、越公盛、代公達、滕公逌並進爵為王。己巳，享太廟。庚午，突厥遣使獻 馬。癸酉，詔自今男年十五，女年十三以上，爰及鰥寡，所在以時嫁娶，務從節儉。 乙亥，親耕籍田。丙子，初服短衣，享二十四軍督將以下，試以軍旅之法，縱酒盡 歡。詔以往歲年穀不登，令公私道俗，凡有貯積粟麥者，皆準口聽留，已外盡糶。 二月壬辰朔，日有蝕之。丁酉，紀公康、畢公賢、酆公貞、宋公實、漢公贊、秦公 贄、曹公允並進爵為王。丙午，令六府各舉賢良清正之士。癸丑，柱國、許公宇文 善有罪免。丙辰，大赦。三月癸酉，皇太后叱奴氏崩。帝居倚廬，朝夕共一溢米， 群臣表請，累旬乃止。詔皇太子贇總庶政。夏四月乙卯，齊人來吊賵會葬。丁巳， 有星孛於東井。五月庚申，葬文宣後於永固陵，帝袒跣至陵所。辛酉，詔曰：「齊 斬之情，經籍彝訓，近代沿革，遂亡斯禮。伏奉遺令，既葬便除；攀慕几筵，情實 未忍。三年之喪，達於天子，古今無易之道，王者之所常行。但時有未諧，不得全 制；軍國務重，庶有聽朝。衰麻之節，苫廬之禮，率遵前典，以申罔極。百僚以下， 宜遵遺令。」公卿上表固請俯就權制，過葬即吉。帝不許，引古答之。群臣乃止。 於是遂申三年之制。五服之內，亦令依禮。初置太子諫議，員四人；文學，十人。 皇子、皇弟友，員各二人；學士，六人。戊辰，詔故晉公護及諸子並追復先封，改 葬加諡。丙子，初斷佛、道二教，經像悉毀，罷沙門、道士，並令還俗。並禁諸淫 祀，非祀典所載者，盡除之。六月丁未，集諸軍將，教以戰陣之法。壬子，更鑄五 行大布錢，以一當十，與布泉錢並行。戊午，詔曰：「至道弘深，混成無際；體包 空有，理極幽玄。但歧路既分，源流逾遠；淳離朴散，形器斯乖。遂使三墨八儒， 硃紫交競；九流七略，畢說相騰。道隱小成，其來舊矣；不有會歸，爭驅靡息。今 可立通道觀。聖哲微言，先賢典訓，金科玉篆，秘賾玄文；可以濟養黎元，扶成教 義者，並宜弘闡，一以貫之。俾夫玩培塿者識嵩岱之崇崛；守磧礫者悟渤澥之泓澄， 不亦可乎。」秋七月庚申，行幸雲陽宮。乙酉，衛王直在京反，欲突入蕭章門。司 武尉遲運等拒守，直敗，遁走。戊子，車駕至自雲陽宮。八月辛卯，禽直於荊州， 免為庶人。冬十月丙申，詔御正楊尚希使於陳。庚子，詔蒲州人遭飢乏絕者，令向 郿城以西及荊州管內就食。甲寅，行幸蒲州。乙卯，曲赦蒲州見囚大辟以下。丙辰， 行幸同州。十一月戊午，于闐遣使獻名馬。己巳，大閱於同州城東。甲戌，車駕至 自同州。十二月戊子，大會衛官及軍人以上，賜錢帛各有差。丙申，改諸軍軍人並 名侍官。癸卯，集諸軍講武於臨皋澤。涼州比年地震，壞城郭，地裂湧泉出。

sì nián chūn zhēng yuè wù chén, chū zhì yíng jūn qì jiān. rén shēn, bù kuān dà zhī zhào, duō suǒ juān miǎn. èr yuè bǐng xū shuò, rì yǒu shí zhī. xīn mǎo, gǎi zhì sù wèi guān yuán. jǐ yǒu, zhù guó guǎng dé gōng lǐ yì yǒu zuì miǎn. sān yuè bǐng chén, qiǎn xiǎo sī kòu yuán wěi shǐ yú qí. jùn xiàn gè shěng zhǔ bù yī rén. jiǎ xū, yǐ zhù guó zhào wáng zhāo wèi yōng zhōu mù. xià sì yuè jiǎ wǔ, zhù guó yàn gōng yú shí yǒu zuì miǎn. dīng yǒu, chū lìng shàng shū zhě bìng wèi biǎo, yú huáng tài zǐ yǐ xià chēng qǐ. qiū qī yuè jǐ wèi, jìn wǔ xíng dà bù qián bù dé chū rù guān, bù quán qián tīng rù ér bù tīng chū. jiǎ xū, chén rén lái pìn. bǐng zi, zhào dà jiāng jūn yǐ shàng yú dà dé diàn, dì qīn yù yǐ fá qí zhī zhǐ. yán wǎng yǐ zhèng chū quán zǎi, wú suǒ cuò huái, zì qīn lǎn wàn jī, biàn tú dōng tǎo. è yī fēi shí, shàn jiǎ liàn bīng, shù nián yǐ lái, zhàn bèi shāo zú. ér wěi zhǔ hūn nüè, zì xíng wú dào, fá bào chú luàn, sī shí qí shí. qún chén xián chēng shàn. dīng chǒu, xià zhào bào qí shì guò è. yǐ zhù guó chén wáng chún wèi qián yī jūn zǒng guǎn, xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi qián èr jūn zǒng guǎn, zhèng gōng dá xī zhèn wèi qián sān jūn zǒng guǎn, yuè wáng shèng wèi hòu yī jūn zǒng guǎn, zhōu chāng gōng hóu mò chén qióng wèi hòu èr jūn zǒng guǎn, yuè wáng zhāo wèi hòu sān jūn zǒng guǎn, qí wáng xiàn shuài zhòng èr wàn qù lí yáng, suí gōng yáng jiān guǎng níng gōng hóu mò chén huí shī sān wàn zì wèi rù hé, zhù guó liáng gōng hóu mò chén ruì shuài zhòng yī wàn shǒu tài háng dào. shēn guó gōng lǐ mù shuài zhòng sān wàn shǒu hé yáng dào, cháng shān gōng yú yì shuài zhòng èr wàn chū chén rǔ. rén wǔ, shàng qīn shuài liù jūn zhòng liù wàn, zhí zhǐ hé yīn. bā yuè guǐ mǎo, rù qí jìng, jìn fá shù cán miáo jià, fàn zhě yǐ jūn fǎ cóng shì. dīng wèi, shàng qīn shuài zhū jūn, gōng bá hé yīn dài chéng. gōng zǐ chéng wèi kè, shàng yǒu jí. jiǔ yuè xīn yǒu yè, bān shī, shuǐ jūn fén zhōu ér tuì. qí wáng xiàn yú yì lǐ mù děng suǒ zài kè jié, jiàng bá sān shí yú chéng, jiē qì ér bù shǒu. wéi yǐ wáng yào chéng yào hài, lìng yí tóng sān sī hán zhèng shǒu zhī. zhèng xún yǐ chéng jiàng qí. wù yín, zhì zì dōng fá. dōng shí yuè wù zǐ, chū zhì shàng zhù guó shàng dà jiāng jūn guān, gǎi kāi fǔ yí tóng sān sī wèi kāi fǔ yí tóng dà jiāng jūn, yòu zhì shàng kāi fǔ shàng yí tóng guān. rùn yuè, yǐ zhù guó qí wáng xiàn shǔ gōng wèi chí jiǒng wèi shàng zhù guó. zhào zhū jī jùn gè jǔ xián liáng. shí yī yuè jǐ hài, gǎi zhì sī nèi guān yuán. shí èr yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng zǐ, chén rén lái pìn. shì suì, qí níng èr zhōu rén jī, kāi cāng zhèn xù.
四年春正月戊辰，初置營軍器監。壬申，布寬大之詔，多所蠲免。二月丙戌朔， 日有蝕之。辛卯，改置宿衛官員。己酉，柱國、廣德公李意有罪免。三月丙辰，遣 小司寇元偉使於齊。郡縣各省主簿一人。甲戌，以柱國、趙王招為雍州牧。夏四月 甲午，柱國、燕公於實有罪免。丁酉，初令上書者並為表，於皇太子以下稱啟。秋 七月己未，禁五行大布錢不得出入關，布泉錢聽入而不聽出。甲戌，陳人來聘。丙 子，召大將軍以上於大德殿，帝親諭以伐齊之旨。言往以政出權宰，無所措懷，自 親覽萬機，便圖東討。惡衣菲食，繕甲練兵，數年以來，戰備稍足。而偽主昏虐， 恣行無道，伐暴除亂，斯實其時。群臣咸稱善。丁丑，下詔暴齊氏過惡。以柱國、 陳王純為前一軍總管，滎陽公司馬消難為前二軍總管，鄭公達奚震為前三軍總管， 越王盛為後一軍總管，周昌公侯莫陳瓊為後二軍總管，越王招為後三軍總管，齊王 憲帥眾二萬趣黎陽，隨公楊堅、廣寧公侯莫陳回師三萬自渭入河，柱國、梁公侯莫 陳芮帥眾一萬守太行道。申國公李穆帥眾三萬守河陽道，常山公於翼帥眾二萬出陳、 汝。壬午，上親帥六軍眾六萬，直指河陰。八月癸卯，入齊境，禁伐樹殘苗稼，犯 者以軍法從事。丁未，上親帥諸軍，攻拔河陰大城。攻子城未克，上有疾。九月辛 酉夜，班師，水軍焚舟而退。齊王憲、於翼、李穆等所在克捷，降拔三十餘城，皆 棄而不守。唯以王藥城要害，令儀同三司韓正守之。正尋以城降齊。戊寅，至自東 伐。冬十月戊子，初置上柱國、上大將軍官，改開府儀同三司為開府儀同大將軍， 又置上開府、上儀同官。閏月，以柱國齊王憲、蜀公尉遲迥為上柱國。詔諸畿郡各 舉賢良。十一月己亥，改置司內官員。十二月辛亥朔，日有蝕之。丙子，陳人來聘。 是歲，岐、寧二州人飢，開倉振恤。

wǔ nián chūn zhēng yuè xīn mǎo, xíng xìng hé dōng sù chuān, jí guān zhōng hé dōng zhū jūn xiào liè. jiǎ wǔ, hái tóng zhōu. dīng yǒu, zhào fēn qiǎn dà shǐ, zhōu shěng sì fāng, chá sòng tīng yáo, wèn rén xù yǐn. fèi bù quán qián. wù shēn, chū lìng zhù qián zhě zhì jiǎo, cóng zhě yuǎn pèi. èr yuè xīn yǒu, qiǎn huáng tài zǐ yūn xún fǔ xī tǔ, réng tǎo tǔ gǔ hún. sān yuè rén yín, chē jià zhì zì tóng zhōu. wén xuān huáng tài hòu fú zài qī. wù shēn, xiáng. xià liù yuè wù shēn shuò, rì yǒu shí zhī. xīn hài, xiǎng tài miào. bǐng chén, lì zhōu zǒng guǎn jì wáng kāng yǒu zuì, cì sǐ. qiū qī yuè yǐ wèi, jīng shī hàn. bā yuè wù shēn, huáng tài zǐ rù tǔ gǔ hún, zhì fú qí chéng ér hái. yǐ chǒu, chén rén lái pìn. jiǔ yuè dīng chǒu, dà jiào yú zhèng wǔ diàn, yǐ qí dōng fá. dōng shí yuè, dì fù yù qún chén fá qí. yǐ qù suì shǔ yǒu zhěn jí, suì bù dé kè píng bū kòu. yú shí chū jūn hé wài, zhí wèi fǔ bèi, wèi è qí hóu. rán jìn zhōu běn gāo huān suǒ qǐ, tǒng shè yào zhòng, jīn wǎng gōng zhī, bǐ bì lái yuán, yán jūn yǐ dài, jī zhī bì kè. rán hòu chéng pò zhú zhī shì, gǔ xíng ér dōng, zú yǐ qióng qí kū xué. zhū jiāng duō bù yuàn xíng. dì yuē: jī zhě shì zhī wēi, bù kě shī yǐ. jǔ jūn shì zhě, yǐ jūn fǎ cái zhī. jǐ yǒu, dì zǒng róng dōng fá, yǐ yuè wáng shèng wèi yòu yī jūn zǒng guǎn, qǐ gōng liàng wèi yòu èr jūn zǒng guǎn, suí gōng yáng jiān wèi yòu sān jūn zǒng guǎn qiào wáng jiǎn wèi zuǒ yī jūn zǒng guǎn, dà jiāng jūn dòu tài wèi zuǒ èr jūn zǒng guǎn, guǎng huà gōng qiū chóng wèi zuǒ sān jūn zǒng guǎn, qí wáng xiàn chén wáng chún wèi qián jūn. guǐ hài, dì zhì jìn zhōu, qiǎn qí wáng xiàn shuài jīng qí èr wàn shǒu què shǔ gǔ, chén wáng chún bù qí èr wàn shǒu qiān lǐ jìng, zhèng gōng dá xī zhèn bù qí yī wàn shǒu tǒng jūn chuān, dà jiāng jūn hán míng bù bīng wǔ qiān shǒu qí zi lǐng, wū shì gōng yǐn shēng bù qí wǔ qiān shǒu gǔ zhōng zhèn, liáng chéng gōng xīn sháo bù qí wǔ qiān shǒu pú jīn guān, zhù guó zhào wáng zhāo bù qí yī wàn zì huá gǔ gōng fén zhōu zhū chéng, zhù guó yǔ wén shèng bù bīng yī wàn shǒu fén shuǐ guān, qiǎn nèi shǐ wáng yì jiān liù jūn gōng jìn zhōu chéng. dì tún yú fén qū. qí wáng xiàn gōng hóng dòng yǒng ān èr chéng bìng bá zhī. shì yè, hóng jiàn yú jìn zhōu chéng shàng, shǒu xiàng nán, wěi rù zǐ gōng. dì měi rì zì fén qū fù chéng xià, qīn dū zhàn. gēng wǔ, qí xíng tái zuǒ chéng hóu zi qīn chū jiàng. rén shēn, qí jìn zhōu cì shǐ cuī sōng yè mì shǐ sòng kuǎn, shàng kāi fǔ wáng guǐ yīng zhī. wèi míng dēng chéng, suì kè jìn zhōu. jiǎ xū, yǐ shàng kāi fǔ liáng shì yàn wèi jìn zhōu cì shǐ yǐ zhèn zhī. shí yī yuè jǐ mǎo, qí zhǔ zì bīng zhōu shuài zhòng lái yuán, dì yǐ qí bīng xīn jí, qiě bì zhī, nǎi zhào zhū jūn bān shī. qí zhǔ zhú wéi jìn zhōu. qí wáng xiàn tún zhū jūn yú sù shuǐ wèi jìn zhōu shēng yuán. hé dōng dì zhèn. guǐ sì, zhì zì dōng fá, xiàn fú yú tài miào. bǐng shēn, fàng qí zhū chéng zhèn jiàng rén hái. dīng yǒu, dì fā jīng shī. rén yín, dù hé, yǔ zhū jūn hé. shí èr yuè wù shēn, cì jìn zhōu. gēng xū, dì shuài zhū jūn bā wàn, zhì zhèn dōng xī èr shí yú lǐ chéng cháng yù mǎ, cóng shù rén xún zhèn. suǒ zhì zhé hū zhǔ shuài xìng míng yǐ wèi miǎn zhī, jiāng shì gǎn jiàn zhī zhī ēn, gè sī zì lì. jiāng zhàn, yǒu sī qǐng huàn mǎ, dì yuē: zhèn dú chéng liáng mǎ hé suǒ zhī? qí zhǔ yì yú qiàn běi liè zhèn. shēn hòu, qí rén tián qiàn nán yǐn, dì dà xǐ, lēi zhū jūn jī zhī, qí rén biàn tuì. qí zhǔ yǔ qí huī xià shù shí qí zǒu hái bīng zhōu. qí zhòng dà kuì, jūn zī jiǎ zhàng shù bǎi lǐ jiān wěi qì shān jī. xīn hài, dì xìng jìn zhōu, réng lǜ zhū jūn zhuī qí zhǔ. zhū jiāng gù qǐng hái shī, dì yuē: zòng dí huàn shēng. qīng děng ruò yí, zhèn jiāng dú wǎng. zhū jiāng bù gǎn yán. jiǎ yín, qí zhǔ qiǎn qí chéng xiàng gāo ā nà gōng shǒu gāo bì, dì huī jūn zhí jìn, nà gōng wàng fēng tuì sàn. bǐng chén, shī cì jiè xiū, qí jiāng hán jiàn yè jǔ chéng jiàng, yǐ wèi shàng zhù guó, fēng huán guó gōng. dīng sì, dà jūn cì bīng zhōu. qí zhǔ liú qí cóng xiōng ān dé wáng yán zōng shǒu bīng zhōu, zì jiāng qīng qí zǒu yè. shì rì, zhào qí wáng gōng yǐ xià, shì yǐ nì shùn zhī dào, yú shì qí jiāng shuài jiàng zhě xiāng jì. wù wǔ, gāo yán zōng jiàn jí wěi wèi, gǎi nián yuē dé chāng. jǐ wèi, jūn cì bīng zhōu. dì shuài zhū jūn hé zhàn, qí rén tuì, dì suì běi rù chéng dōng mén, zhū jūn rào chéng zhì zhèn. zhì yè, yán zōng shuài qí zhòng pái zhèn ér qián, chéng zhōng jūn què, rén xiāng róu jiàn, dà wèi yán zōng suǒ bài. qí rén yù bì mén, yǐ kǔn xià jī shī, fēi bù dé hé, dì cóng shù qí, qí qū wēi xiǎn, jǐn dé chū mén. zhì míng, shuài zhū jūn gèng zhàn, dà pò zhī, qín yán zōng, bīng zhōu píng. rén xū, zhào yuē:
五年春正月辛卯，行幸河東涑川，集關中河東諸軍校獵。甲午，還同州。丁酉， 詔分遣大使，周省四方，察訟聽謠，問人恤隱。廢布泉錢。戊申，初令鑄錢者至絞， 從者遠配。二月辛酉，遣皇太子贇巡撫西土，仍討吐谷渾。三月壬寅，車駕至自同 州。文宣皇太后服再期。戊申，祥。夏六月戊申朔，日有蝕之。辛亥，享太廟。丙 辰，利州總管、紀王康有罪，賜死。秋七月乙未，京師旱。八月戊申，皇太子入吐 谷渾，至伏俟城而還。乙丑，陳人來聘。九月丁丑，大醮於正武殿，以祈東伐。冬 十月，帝復諭群臣伐齊。以去歲屬有疹疾，遂不得克平逋寇。於時出軍河外，直為 撫背，未扼其喉。然晉州本高歡所起，統攝要重，今往攻之，彼必來援，嚴軍以待， 擊之必克。然後乘破竹之勢，鼓行而東，足以窮其窟穴。諸將多不願行。帝曰： 「機者事之微，不可失矣。沮軍事者，以軍法裁之。」己酉，帝總戎東伐，以越王 盛為右一軍總管，杞公亮為右二軍總管，隋公楊堅為右三軍總管；譙王儉為左一軍 總管，大將軍竇泰為左二軍總管，廣化公丘崇為左三軍總管，齊王憲、陳王純為前 軍。癸亥，帝至晉州，遣齊王憲帥精騎二萬守雀鼠谷，陳王純步騎二萬守千里徑， 鄭公達奚震步騎一萬守統軍川，大將軍韓明步兵五千守齊子嶺，烏氏公尹升步騎五 千守鼓鍾鎮，涼城公辛韶步騎五千守蒲津關，柱國趙王招步騎一萬自華谷攻汾州諸 城，柱國宇文盛步兵一萬守汾水關，遣內史王誼監六軍攻晉州城。帝屯於汾曲。齊 王憲攻洪洞、永安二城並拔之。是夜，虹見於晉州城上，首向南，尾入紫宮。帝每 日自汾曲赴城下，親督戰。庚午，齊行台左丞侯子欽出降。壬申，齊晉州刺史崔嵩 夜密使送款，上開府王軌應之。未明登城，遂克晉州。甲戌，以上開府梁士彥為晉 州刺史以鎮之。十一月己卯，齊主自并州帥眾來援，帝以其兵新集，且避之，乃詔 諸軍班師。齊主逐圍晉州。齊王憲屯諸軍於涑水為晉州聲援。河東地震。癸巳，至 自東伐，獻俘於太廟。丙申，放齊諸城鎮降人還。丁酉，帝發京師。壬寅，度河， 與諸軍合。十二月戊申，次晉州。庚戌，帝帥諸軍八萬，置陣東西二十餘里；乘常 御馬，從數人巡陣。所至輒呼主帥姓名以慰勉之，將士感見知之恩，各思自厲。將 戰，有司請換馬，帝曰：「朕獨乘良馬何所之？」齊主亦於塹北列陣。申後，齊人 填塹南引，帝大喜，勒諸軍擊之，齊人便退。齊主與其麾下數十騎走還并州。齊眾 大潰，軍資甲仗數百裡間委棄山積。辛亥，帝幸晉州，仍率諸軍追齊主。諸將固請 還師，帝曰：「縱敵患生。卿等若疑，朕將獨往。」諸將不敢言。甲寅，齊主遣其 丞相高阿那肱守高壁，帝麾軍直進，那肱望風退散。丙辰，師次介休，齊將韓建業 舉城降，以為上柱國，封郇國公。丁巳，大軍次并州。齊主留其從兄安德王延宗守 并州，自將輕騎走鄴。是日，詔齊王公以下，示以逆順之道，於是齊將帥降者相繼。 戊午，高延宗僭即偽位，改年曰德昌。己未，軍次并州。帝帥諸軍合戰，齊人退， 帝遂北入城東門，諸軍繞城置陣。至夜，延宗帥其眾排陣而前，城中軍卻，人相蹂 踐，大為延宗所敗。齊人慾閉門，以閫下積屍，扉不得闔，帝從數騎，崎嶇危險， 僅得出門。至明，帥諸軍更戰，大破之，禽延宗，并州平。壬戌，詔曰：

xī tiān yàn shuǐ yùn, lóng zhàn yú yě, liǎng jīng fǒu gé, sì jì yú zī. zhèn chuí gǒng yán láng, jūn lín yǔ xiàn xiāng bīn rén yú hǎi nèi, hùn chǔ gōng yú tiān xià. yī wù shī suǒ, yǒu ruò tuī gōu. fāng yù dé suī wèi fú, yì zhēng bù huì. wěi zhǔ gāo wěi, fàng mìng yàn qí, dài màn diǎn xíng, chù rǎo tiān jì. jiā yǐ bèi huì nù lín, qì xìn wàng yì. zhèn yīng tiān cóng wù, fá zuì diào rén yī gǔ ér dàng píng yáng, zài jǔ ér cuī qiáng dí. wěi shǔ wáng gōng, xiāng jì dào zuǒ. gāo wěi zhì qióng shù qū, táo cuàn cǎo jiān. wěi ān dé wáng gāo yán zōng, rǎo rǎng zhī jiān, suì qiè míng hào, yǔ wěi qí chāng wáng mò duō lóu jìng xiǎn děng, shōu hé yú jìn, bèi chéng jiè yī. wáng wēi jì zhèn, yú kuì niǎo lí pò zhú gèng nán, jiàn líng fēi yì. yán zōng zhòng sàn, jīn jiǎ jūn mén. gēn běn jì qīng, zhī yè zì yǔn. yōu qīng hǎi dài, zhé jiǎn ér lái jì běi hé nán, chuán xí kě dìng. bā hóng gòng guàn, liù hé tóng fēng. fāng dāng yǎn bó líng tái, xiū niú táo sāi, wú jiāng zhī qìng, fēi dú zài yǔ. hàn huáng yuē fǎ, chú qí gǒu zhèng, jī wáng qīng diǎn, xíng bǐ xīn bāng. sī tán huì zé, bèi zhī lǜ tǔ xīn jí chén shù, jiē cóng dàng dí. kě dà shè tiān xià. gāo wěi jí wáng gōng yǐ xià, ruò shì rán guī shùn, xián xǔ zì xīn. zhū wáng rù wěi cháo, yì cóng kuān yòu. guān róng cì xù, yī lì wú shī. qí zhì wěi lìng, jí yí xuē chú. zōu lǔ jìn shēn, yōu bìng qí shì, yī jiè kě chēng, bìng yí quán lù.
昔天厭水運，龍戰於野，兩京否隔，四紀於茲。朕垂拱岩廊，君臨宇縣；相邠 人於海內，混楚弓於天下。一物失所，有若推溝。方欲德綏未服，義征不譓。偽主 高緯，放命燕、齊，怠慢典刑，俶擾天紀。加以背惠怒鄰，棄信忘義。朕應天從物， 伐罪吊人；一鼓而蕩平陽，再舉而摧強敵。偽署王公，相繼道左。高緯智窮數屈， 逃竄草間。偽安德王高延宗，擾攘之間，遂竊名號，與偽齊昌王莫多婁敬顯等，收 合餘燼，背城借一。王威既振，魚潰鳥離；破竹更難，建瓴非易。延宗眾散，衿甲 軍門。根本既傾，枝葉自隕。幽青海岱，折簡而來；冀北河南，傳檄可定。八紘共 貫，六合同風。方當偃伯靈台，休牛桃塞，無疆之慶，非獨在予。漢皇約法，除其 苟政，姬王輕典，刑彼新邦。思覃惠澤，被之率土；新集臣庶，皆從蕩滌。可大赦 天下。高緯及王公以下，若釋然歸順，咸許自新。諸亡入偽朝，亦從寬宥。官榮次 序，依例無失。齊制偽令，即宜削除。鄒、魯搢紳，幽、並騎士，一介可稱，並宜 銓錄。

bǐng yín, chū qí gōng zhōng jīn yín bǎo qì zhū yù lì fú jí gōng nǚ èr qiān rén, bān cì jiāng shì. yǐ zhù guó zhào wáng zhāo chén wáng chún yuè wáng shèng qǐ gōng liàng liáng gōng hóu mò chén ruì yōng gōng wáng qiān běi píng gōng kòu shào zhèng gōng dá xī zhèn bìng wèi shàng zhù guó, fēng qí wáng xiàn zǐ ān chéng jùn gōng zhì wèi hé jiān wáng. zhū yǒu gōng zhě fēng shòu gè yǒu chà. guǐ yǒu, dì shuài liù jūn qù yè.
丙寅，出齊宮中金銀寶器珠玉麗服及宮女二千人，班賜將士。以柱國趙王招、 陳王純、越王盛、杞公亮、梁公侯莫陳芮、庸公王謙、北平公寇紹、鄭公達奚震並 為上柱國，封齊王憲子安城郡公質為河間王。諸有功者封授各有差。癸酉，帝帥六 軍趣鄴。

liù nián chūn zhēng yuè yǐ hài, qí zhǔ chuán wèi yú qí tài zǐ héng, gǎi nián yuē chéng guāng, zì hào tài shàng huáng. rén chén, dì zhì yè. guǐ sì, shuài zhū jūn wéi zhī, qí rén jù shǒu, zhū jūn fèn jī, dà pò zhī, suì píng. qí zhǔ xiān sòng qí mǔ jí qī zǐ yú qīng zhōu, jí chéng xiàn, shuài shù shí qí zǒu qīng zhōu, qiǎn dà jiāng jūn wèi qín zhuī zhī. shì zhàn yě, yú zhèn huò qí qí chāng wáng mò duō lóu jìng xiǎn, dì shù zhī yuē: rǔ yǒu sǐ zuì sān: qián cóng bīng zhōu zǒu yè, qì mǔ xié qī qiè, shì bù xiào wài wèi wěi zhǔ lù lì, nèi shí tōng qǐ yú zhèn, shì bù zhōng sòng kuǎn zhī hòu, yóu chí liǎng duān, shì bù xìn. rú cǐ yòng huái, bù sǐ hé dài. suì zhǎn zhī. shì rì, xī fāng yǒu shēng rú léi. jiǎ wǔ, dì rù yè chéng. zhào qù nián dà shè bān xuān wèi jí zhī chù, jiē cóng shè lì. jǐ hài, zhào yuē: jìn zhōu dà zhèn zhì yè, shēn yǔn zhàn chǎng zhě, qí zi jí shòu fù běn guān. wèi qín qín qí zhǔ jí qí tài zǐ héng yú qīng zhōu. gēng zǐ, zhào yuē: wěi qí zhī mò, jiān nìng shàn quán, làn fá yín xíng, dòng guà luó wǎng. wěi yòu chéng xiàng xián yáng wáng gù hú lǜ míng yuè wěi dài zhōng tè jìn kāi fǔ gù cuī jì shū děng qī rén, huò gōng gāo huò zuì, huò zhí yán jiàn zhū. zhèn bīng yǐ yì dòng, jiǎn chú xiōng bào, biǎo lǘ fēng mù, shì qiè xià chē. yí zhuī zèng shì, bìng jiā biǎn cuò. qí jiàn zài zi sūn, gè suí yìn xù lù. jiā kǒu tián zhái méi guān zhě, bìng hái zhī. xīn chǒu, zhào wěi qí dōng shān nán yuán jí sān tái, bìng huǐ chè. wǎ mù zhū wù fán rù yòng zhě, jǐn cì bǎi xìng. shān yuán zhī tián, gè hái běn zhǔ. èr yuè bǐng wǔ, lùn dìng zhū jūn xūn, zhì jiǔ yú qí tài jí diàn, huì jūn shì yǐ shàng, bān cì yǒu chà. dīng wèi, qí zhǔ zhì, dì jiàng zì zuò jiē, jiàn yǐ bīn zhǔ lǐ. qí rèn chéng wáng jiē zài jì zhōu, yōng bīng wèi xià, qiǎn shàng zhù guó qí wáng xiàn yǔ zhù guó suí gōng yáng jiān tǎo píng zhī. qí fàn yáng wáng gāo shào yì pàn rù tū jué. qí zhū xíng tái zhōu zhèn xī jiàng, guān dōng píng. hé zhōu wǔ shí wǔ, jùn yī bǎi liù shí èr, xiàn sān bǎi bā shí wǔ, hù sān bǎi sān shí wàn èr qiān wǔ bǎi bā shí bā, kǒu èr qiān wàn liù qiān bā bǎi bā shí liù. nǎi yú hé yáng jí yōu qīng nán yǎn yù xú běi shuò dìng zhōu zhì guān guǎn fǔ. xiāng bìng èr zǒng guǎn, gè zhì guān jí liù fǔ guān. guǐ chǒu, zhào zì wěi wǔ píng sān nián yǐ lái, hé nán zhū zhōu rén, wěi qí pò lüè wèi nú bì zhě, bù wèn gōng sī, bìng fàng miǎn zhī. qí zhù zài huái nán zhě, yì jí tīng hái yuàn zhù huái běi zhě, kě suí biàn ān zhì. lóng jí gū lǎo bù néng zì cún zhě, suǒ zài jīn xù. yǐ mǎo, chē jià fā zì yè. sān yuè rén wǔ, zhào shān dōng zhū zhōu gè jǔ shì. xià sì yuè yǐ sì, zhì zì dōng fá. liè qí zhǔ yú qián, qí wáng gōng děng bìng cóng, chē yú jīng qí jí qì wù yǐ cì chén yú qí hòu. dà jià bù liù jūn, bèi kǎi lè, xiàn fú yú tài miào. jīng yì guān zhě, jiē chēng wàn suì. wù shēn, fēng qí zhǔ wèi wēn guó gōng. gēng xū, dà huì qún chén jí zhū fān kè yú lù qǐn. yǐ mǎo, fèi pú shǎn jīng níng sì zhōu zǒng guǎn. jǐ sì, xiǎng tài miào. zhào fēn qiǎn shǐ rén, xún fāng fǔ wèi, guān fēng shěng sú. wǔ yuè dīng chǒu, yǐ zhù guó qiào wáng jiǎn wèi dà zhǒng zǎi. gēng chén, yǐ shàng zhù guó qǐ gōng liàng wèi dà sī tú, zhèng gōng dá xī zhèn wèi dà zōng bó, liáng gōng hóu mò chén ruì wèi dà sī mǎ, zhù guó yīng gōng dú gū yǒng yè wèi dà sī kòu, yún gōng wéi xiào kuān wèi dà sī kōng. xīn sì, dà jiào yú zhèng wǔ diàn, yǐ bào gōng. jǐ chǒu, sì fāng qiū. zhào yuē: wǎng zhě, zhǒng chén zhuān rèn, zhì dù yǒu wéi, zhèng diàn bié qǐn, shì qióng zhuàng lì. fēi zhí diāo qiáng jùn yǔ, shēn jiè qián wáng ér dì gòu hóng chǎng, yǒu yú qīng miào bù guǐ bù wù, hé yǐ shì hòu. jiān dōng xià chū píng, rén wèi jiàn dé shuài xiān hǎi nèi, yí zì zhèn shǐ. qí lù qǐn huì yì chóng xìn hán rén yún hé sī qí zhū diàn děng, nóng xì zhī shí, xī kě huǐ chè. diāo zhuó zhī wù, bìng cì pín rén. shàn zào zhī yí, wù cóng bēi pǔ. wù xū, zhào yuē: jīng shī gōng diàn, yǐ cóng chè huǐ bìng yè èr suǒ, huá chǐ guò dù, chéng fù zuò zhī fēi wǒ, qǐ róng yīn ér fú gé. zhū táng diàn zhuàng lì, bìng yí chú dàng méng yǔ zá wù, fēn cì qióng rén. sān nóng zhī xì, bié jiàn yíng gòu, zhǐ bì fēng yǔ, wù zài bēi xiá. gēng zǐ, chén rén lái pìn. shì yuè, qīng chéng mén wú gù zì bēng. liù yuè xīn hài, yù zhèng wǔ diàn lù qiú tú. jiǎ zǐ, dōng xún. dīng mǎo, zhào yuē: zì jīn bù dé qǔ mǔ tóng xìng yǐ wèi qī qiè. qiū qī yuè bǐng xū, xíng xìng luò zhōu. jǐ chǒu, zhào shān dōng zhū zhōu, jǔ yǒu cái wàng zhě fù xíng zài suǒ, gòng lùn zhèng shì dé shī. bā yuè rén yín, yì quán héng dù liàng, bān yú tiān xià. qí bù yī xīn shì zhě, xī zhuī tíng zhī. zhào yuē: yǐ xíng zhǐ xíng, yǐ qīng dài zhòng, zuì bù jí sì, jiē yǒu dìng kē. zá yì zhī tú, dú yì cháng xiàn, yī cóng zuì pèi, bǎi dài bù miǎn. fá jì wú qióng, xíng hé yǐ cuò? fán zhū zá hù, xī fàng wèi bǎi xìng. pèi zá zhī kē, yīn zhī yǒng xuē. jiǎ zǐ, zhèng zhōu xiàn jiǔ wěi hú, pí ròu xiāo jǐn, gǔ tǐ yóu jù. dì yuē: ruì yīng zhī lái, bì zhāo yǒu dé. ruò shǐ wǔ pǐn shí xù, zhōu hǎi hé píng, jiā shí xiào cí, nǎi néng zhì cǐ. jīn wú qí shí, kǒng fēi shí lù. nǎi lìng fén zhī. jiǔ yuè rén shēn, yǐ zhù guó dèng gōng dòu chì shēn gōng lǐ mù wèi shàng zhù guó. wù yín, chū lìng shù rén yǐ shàng, fēi cháo jì zhī fú, wéi dé yī chóu mián chóu sī bù yuán líng shā juàn xiāo gé bù děng jiǔ zhǒng. rén chén, zhào dōng tǔ zhū zhōu rú shēng, míng yī jīng yǐ shàng, bìng jǔ sòng, zhōu jùn yǐ lǐ fā qiǎn. dōng shí yuè wù shēn, xíng xìng yè gōng. wù wǔ, gǎi zàng dé huáng dì yú jì zhōu, dì fú sī, kū yú tài jí diàn, bǎi guān sù fú kū. shì yuè, zhū wēn gōng gāo wěi. shí yī yuè rén shēn, fēng huáng zǐ chōng wèi dào wáng, duì wèi cài wáng. guǐ yǒu, chén jiāng wú míng chè qīn lǚ liáng, xú zhōu zǒng guǎn liáng shì yàn yǔ zhàn bù lì, tuì shǒu xú zhōu. qiǎn shàng dà jiāng jūn tán gōng wáng guǐ tǎo zhī. shì yuè, jī hú fǎn, qiǎn qí wáng xiàn tǎo píng zhī. zhào zì yǒng xī sān nián qī yuè yǐ lái, shí yuè yǐ qián, dōng tǔ rén bèi chāo zài huà nèi wèi nú bì zhě jí píng jiāng líng rì, liáng rén méi wèi nú bì zhě, bìng miǎn tóng rén wǔ. zhào yuē: zhèng wèi yú zhōng, yǒu shèng tōng diǎn, zhì wén xiāng gé, sǔn yì bù tóng. wǔ dì zé sì xīng zhī xiàng, sān wáng zhì liù gōng zhī shù. liú cáo yǐ jiàng, děng liè mí fán, xuǎn zé piān yú shēng líng, mìng zhì fāng yú shù zhí, jiāo fáng dān dì, yǒu zhòng rú yún, běn yóu shì yù zhī qíng, fēi guān fēng huà zhī yì. zhèn yùn dāng jiāo jì, sī fù gǔ shǐ, hóng zàn hòu tíng, shì cóng jiǎn yuē. kě zhì fēi èr rén, shì fù sān rén, yù qī sān rén. zì zī yǐ wài, yí xī jiǎn shěng. jǐ hài huì, rì yǒu shí zhī. chū xíng xíng shū yào zhì. chí zhàng qún qiáng dào yī pǐ yǐ shàng, bù chí zhàng qún qiáng dào wǔ pǐ yǐ shàng, jiān lín zhǔ zhǎng zì dào èr shí pǐ yǐ shàng, xiǎo dào jí zhà qǐng guān wù sān shí pǐ yǐ shàng, zhèng zhǎng yǐn wǔ hù jí shí dīng yǐ shàng yǐn dì sān qǐng yǐ shàng, jiē zhì sǐ. xíng shū suǒ bù zài zhě, zì yī lǜ kē. shí èr yuè, běi yíng zhōu cì shǐ gāo bǎo níng jù zhōu fǎn. gēng shēn, xíng xìng bīng zhōu gōng. yí bīng zhōu jūn rén sì wàn hù yú guān zhōng. wù chén, fèi bīng zhōu gōng jí liù fǔ. shì suì, tǔ gǔ hún bǎi jì bìng qiǎn shǐ cháo gòng.
六年春正月乙亥，齊主傳位於其太子恆，改年曰承光，自號太上皇。壬辰，帝 至鄴。癸巳，帥諸軍圍之，齊人拒守，諸軍奮擊，大破之，遂平。齊主先送其母及 妻子於青州，及城陷，帥數十騎走青州，遣大將軍尉勤追之。是戰也，於陣獲其齊 昌王莫多婁敬顯，帝數之曰：「汝有死罪三：前從并州走鄴，棄母攜妻妾，是不孝； 外為偽主戮力，內實通啟於朕，是不忠；送款之後，猶持兩端，是不信。如此用懷， 不死何待。」遂斬之。是日，西方有聲如雷。甲午，帝入鄴城。詔去年大赦班宣未 及之處，皆從赦例。己亥，詔曰：「晉州大陣至鄴，身殞戰場者，其子即授父本官。」 尉勤禽齊主及其太子恆於青州。庚子，詔曰：「偽齊之末，奸佞擅權，濫罰淫刑， 動掛羅網。偽右丞相咸陽王故斛律明月、偽待中特進開府故崔季舒等七人，或功高 獲罪，或直言見誅。朕兵以義動，翦除凶暴，表閭封墓，事切下車。宜追贈諡，並 加窆措。其見在子孫，各隨廕敘錄。家口田宅沒官者，並還之。」辛丑，詔偽齊東 山、南園及三台，並毀撤。瓦木諸物凡入用者，盡賜百姓。山園之田，各還本主。 二月丙午，論定諸軍勛，置酒於齊太極殿，會軍士以上，班賜有差。丁未，齊主至， 帝降自阼階，見以賓主禮。齊任城王湝在冀州，擁兵未下，遣上柱國、齊王憲與柱 國、隋公楊堅討平之。齊范陽王高紹義叛入突厥。齊諸行台州鎮悉降，關東平。合 州五十五，郡一百六十二，縣三百八十五，戶三百三十萬二千五百八十八，口二千 萬六千八百八十六。乃於河陽及幽、青、南兗、豫、徐、北朔、定州置官管府。相、 並二總管，各置官及六府官。癸丑，詔自偽武平三年以來，河南諸州人，偽齊破掠 為奴婢者，不問公私，並放免之。其住在淮南者，亦即聽還；願住淮北者，可隨便 安置。癃疾孤老不能自存者，所在矜恤。乙卯，車駕發自鄴。三月壬午，詔山東諸 州各舉士。夏四月乙巳，至自東伐。列齊主於前，其王公等並從，車輿旌旗及器物 以次陳於其後。大駕布六軍，備凱樂，獻俘於太廟。京邑觀者，皆稱萬歲。戊申， 封齊主為溫國公。庚戌，大會群臣及諸蕃客於路寢。乙卯，廢蒲、陝、涇、寧四州 總管。己巳，享太廟。詔分遣使人，巡方撫慰，觀風省俗。五月丁丑，以柱國、譙 王儉為大冢宰。庚辰，以上柱國、杞公亮為大司徒，鄭公達奚震為大宗伯，梁公侯 莫陳芮為大司馬，柱國、應公獨孤永業為大司寇，鄖公韋孝寬為大司空。辛巳，大 醮於正武殿，以報功。己丑，祀方丘。詔曰：「往者，冢臣專任，制度有違，正殿 別寢，事窮壯麗。非直雕牆峻宇，深戒前王；而締構弘敞，有逾清廟；不軌不物， 何以示後。兼東夏初平，人未見德；率先海內，宜自朕始。其路寢、會義、崇信、 含仁、雲和、思齊諸殿等，農隙之時，悉可毀撤。雕斫之物，並賜貧人。繕造之宜， 務從卑朴。」戊戌，詔曰：「京師宮殿，已從撤毀；並、鄴二所，華侈過度，誠復 作之非我，豈容因而弗革。諸堂殿壯麗，並宜除盪；甍宇雜物，分賜窮人。三農之 隙，別漸營構，止蔽風雨，務在卑狹。」庚子，陳人來聘。是月，青城門無故自崩。 六月辛亥，御正武殿錄囚徒。甲子，東巡。丁卯，詔曰：「自今不得娶母同姓以為 妻妾。」秋七月丙戌，行幸洛州。己丑，詔山東諸州，舉有才望者赴行在所，共論 政事得失。八月壬寅，議權衡度量，頒於天下。其不依新式者，悉追停之。詔曰： 「以刑止刑，以輕代重，罪不及嗣，皆有定科。雜役之徒，獨異常憲，一從罪配， 百代不免。罰既無窮，刑何以措？凡諸雜戶，悉放為百姓。配雜之科，因之永削。」 甲子，鄭州獻九尾狐，皮肉銷盡，骨體猶具。帝曰：「瑞應之來，必昭有德。若使 五品時序，州海和平，家識孝慈，乃能致此。今無其時，恐非實錄。」乃令焚之。 九月壬申，以柱國鄧公竇熾、申公李穆為上柱國。戊寅，初令庶人以上，非朝祭之 服，唯得衣綢、綿綢、絲布、圓綾、紗、絹、綃、葛、布等九種。壬辰，詔東土諸 州儒生，明一經以上，並舉送，州郡以禮發遣。冬十月戊申，行幸鄴宮。戊午，改 葬德皇帝於冀州，帝服緦，哭於太極殿，百官素服哭。是月，誅溫公高緯。十一月 壬申，封皇子充為道王，兌為蔡王。癸酉，陳將吳明徹侵呂梁，徐州總管梁士彥與 戰不利，退守徐州。遣上大將軍、郯公王軌討之。是月，稽胡反，遣齊王憲討平之。 詔自永熙三年七月以來，十月以前，東土人被鈔在化內為奴婢者；及平江陵日，良 人沒為奴婢者，並免同人伍。詔曰：「正位於中，有聖通典，質文相革，損益不同。 五帝則四星之象，三王制六宮之數。劉、曹已降，等列彌繁，選擇偏於生靈，命秩 方於庶職，椒房丹地，有眾如雲，本由嗜欲之情，非關風化之義。朕運當澆季，思 復古始，弘贊後庭，事從簡約。可置妃二人，世婦三人，御妻三人。自茲以外，宜 悉減省。」己亥晦，日有蝕之。初行《刑書要制》。持杖群強盜一疋以上，不持杖 群強盜五疋以上，監臨主掌自盜二十疋以上，小盜及詐請官物三十疋以上，正長隱 五戶及十丁以上、隱地三頃以上，皆至死。《刑書》所不載者，自依律科。十二月， 北營州刺史高寶寧據州反。庚申，行幸并州宮。移并州軍人四萬戶於關中。戊辰， 廢并州宮及六府。是歲，吐谷渾、百濟並遣使朝貢。

xuān zhèng yuán nián chūn zhēng yuè guǐ yǒu, tǔ gǔ hún wěi zhào wáng tā lóu tún lái jiàng. rén wǔ, xíng xìng yè gōng. xīn mǎo, xìng huái zhōu. guǐ sì, xìng luò zhōu. zhào yú huái zhōu zhì gōng. èr yuè jiǎ chén, zhù guó dà zhǒng zǎi qiào wáng jiǎn hōng. dīng sì, chē jià zhì zì dōng xún. yǐ chǒu, yǐ shàng zhù guó yuè wáng shèng wèi dà zhǒng zǎi, chén wáng chún wèi yōng zhōu mù. sān yuè wù chén, yú pú zhōu zhì gōng, fèi tóng zhōu jí zhǎng chūn èr gōng. rén shēn, tū jué qiǎn shǐ cháo gòng. jiǎ xū, chū fú cháng guān, yǐ zào shā wèi zhī, jiā zān ér bù shī yīng dǎo, qí zhì ruò jīn zhī zhé jiǎo jīn yě. shàng dà jiāng jūn wáng guǐ pò chén shī yú lǚ liáng, qín qí jiāng wú míng chè děng, fú zhǎn sān wàn yú rén. dīng hài, zhào zhù guó dòu lú níng zhēng jiāng nán wǔ líng nán píng děng jùn suǒ yǒu shì shù wèi rén nú bì zhě, xī yī jiāng líng fàng miǎn. rén chén, gǎi yuán. xià sì yuè rén zǐ, chū lìng zāo fù mǔ sàng zhě, tīng zhōng zhì. gēng shēn, tū jué rù kòu yōu zhōu. wǔ yuè jǐ chǒu, dì zǒng róng běi fá, qiǎn zhù guó yuán gōng jī yuàn dōng píng gōng yǔ wén shén jǔ děng wǔ dào jù rù. fā guān zhōng gōng sī mǎ lǘ xī cóng jūn. guǐ sì, dì bù yù, zhǐ yú yún yáng gōng. bǐng shēn, zhào tíng zhū jūn. liù yuè dīng yǒu, dì jí shén, hái jīng. qí yè bēng yú chéng yú, shí nián sān shí liù. yí zhào yuē:
宣政元年春正月癸酉，吐谷渾偽趙王他婁屯來降。壬午，行幸鄴宮。辛卯，幸 懷州。癸巳，幸洛州。詔於懷州置宮。二月甲辰，柱國、大冢宰、譙王儉薨。丁巳， 車駕至自東巡。乙丑，以上柱國、越王盛為大冢宰，陳王純為雍州牧。三月戊辰， 於蒲州置宮，廢同州及長春二宮。壬申，突厥遣使朝貢。甲戌，初服常冠，以皁紗 為之，加簪而不施纓導，其制若今之折角巾也。上大將軍王軌破陳師於呂梁，禽其 將吳明徹等，俘斬三萬餘人。丁亥，詔柱國豆盧寧征江南武陵、南平等郡所有士庶 為人奴婢者，悉依江陵放免。壬辰，改元。夏四月壬子，初令遭父母喪者，聽終制。 庚申，突厥入寇幽州。五月己丑，帝總戎北伐，遣柱國原公姬願、東平公宇文神舉 等五道俱入。發關中公私馬驢悉從軍。癸巳，帝不豫，止於雲陽宮。丙申，詔停諸 軍。六月丁酉，帝疾甚，還京。其夜崩於乘輿，時年三十六。遺詔曰：

rén xiào xíng tiān dì, bǐng zhì wǔ cháng xiū duǎn zhī qī, mò fēi mìng yě. zhèn jūn lín yǔ xiàn, shí yǒu jiǔ nián, wèi néng shǐ bǎi xìng ān lè, xíng cuò bù yòng. wèi dàn qiú yī, fēn xiāo wàng qǐn. xī wèi shì jiāng jì, hǎi nèi fēn bēng tài zǔ fú wēi yì qīng, zhào kāi wáng yè. yàn zhào zhēn wú, yòu qiè míng hào. zhèn shàng shù xiān zhì, xià shùn rén xīn, suì yǔ wáng gōng jiāng shuài, gòng píng dōng xià. suī fù yāo fēn dàng dìng, ér rén láo wèi kāng, měi yī niàn rú cǐ, ruò lín bīng gǔ. jiāng yù bāo jǔ liù hé, hùn tóng wén guǐ. jīn gòu jí dà jiàn, lì qì shāo wēi, yǒu zhì bù shēn, yǐ cǐ tàn xī. tiān xià shì zhòng, wàn jī bù yì wáng gōng yǐ xià, yuán jí shù liáo, yí fǔ dǎo tài zǐ, fù zhèn yí yì lìng shàng bù fù tài zǔ, xià wú shī wèi chén. zhèn suī míng mù jiǔ quán, wú suǒ fù hèn. zhèn píng shēng jū chù, měi cún fěi bó fēi zhí yǐ xùn zi sūn, yì nǎi běn xīn suǒ hǎo. sàng shì zī yòng, xū shǐ jiǎn ér hé lǐ. mù ér bù fén, zì gǔ tōng diǎn. suí jí jí zàng, zàng qì gōng chú. sì fāng shì shù, gè sān rì kū. fēi pín yǐ xià wú zi zhě, xī fàng hái jiā.
人肖形天地，稟質五常；修短之期，莫非命也。朕君臨宇縣，十有九年，未能 使百姓安樂，刑措不用。未旦求衣，分宵忘寢。昔魏室將季，海內分崩；太祖扶危 翼傾，肇開王業。燕、趙榛蕪，又竊名號。朕上述先志，下順人心，遂與王公將帥， 共平東夏。雖復妖氛盪定，而人勞未康，每一念如此，若臨冰谷。將欲包舉六合， 混同文軌。今遘疾大漸，力氣稍微，有志不申，以此嘆息。天下事重，萬機不易； 王公以下，爰及庶寮，宜輔導太子，副朕遺意；令上不負太祖，下無失為臣。朕雖 瞑目九泉，無所復恨。朕平生居處，每存菲薄；非直以訓子孫，亦乃本心所好。喪 事資用，須使儉而合禮。墓而不墳，自古通典。隨吉即葬，葬訖公除。四方士庶， 各三日哭。妃嬪以下無子者，悉放還家。

shì yuē wǔ huáng dì, miào chēng gāo zǔ. jǐ wèi, zàng yú xiào líng. dì chén yì yǒu zhì móu, chū yǐ jìn gōng hù zhuān quán, cháng zì huì jī, rén mò cè qí shēn qiǎn. jí zhū hù zhī hòu, shǐ qīn wàn jī, kè jǐ lì jīng, tīng lǎn bù dài. yòng fǎ yán zhěng, duō suǒ zuì shā. hào lìng kěn cè, wéi shǔ yì yú zhèng. qún xià wèi fú, mò bù sù rán. xìng jì míng chá, shǎo yú ēn huì fán bù huái lì xíng, jiē yù yú yuè gǔ rén. shēn yī bù páo, qǐn bù bèi, wú jīn bǎo zhī shì. zhū gōng diàn huá qǐ zhě, jiē chè huǐ zhī, gǎi wèi tǔ jiē shù chǐ, bù shī lú gǒng. qí diāo wén kè lòu, jǐn xiù zuǎn zǔ, yī jiē jìn duàn. hòu gōng pín yù, bù guò shí yú rén. láo qiān jiē xià, zì qiáng bù xī. yǐ hǎi nèi wèi kāng, ruì qíng jiào xí, zhì yú xiào bīng yuè wǔ, bù xíng shān gǔ, lǚ shè qín kǔ, jiē rén suǒ bù kān. píng qí zhī yì, jiàn jūn shì yǒu xiǎn xíng zhě, dì qīn tuō xuē yǐ cì zhī. měi yàn huì jiāng shì, bì zì zhí bēi quàn jiǔ, huò shǒu fù cì wù. zhì yú zhēng fá zhī chù, gōng zài háng zhèn. xìng yòu guǒ jué, néng duàn dà shì, gù néng dé shì zú sǐ lì, yǐ ruò zhì qiáng. pò qí zhī hòu, suì yù qióng bīng jí wǔ. píng tū jué dìng jiāng nán, yī èr nián jiān, bì shǐ tiān xià yī tǒng, cǐ qí zhì yě.
諡曰武皇帝，廟稱高祖。己未，葬於孝陵。帝沉毅有智謀，初以晉公護專權， 常自晦跡，人莫測其深淺。及誅護之後，始親萬機，克己勵精，聽覽不怠。用法嚴 整，多所罪殺。號令懇惻，唯屬意於政。群下畏服，莫不肅然。性既明察，少於恩 惠；凡布懷立行，皆欲逾越古人。身衣布袍，寢布被，無金寶之飾。諸宮殿華綺者， 皆撤毀之，改為土階數尺，不施櫨栱。其雕文刻鏤，錦繡纂組，一皆禁斷。後宮嬪 御，不過十餘人。勞謙接下，自強不息。以海內未康，銳情教習，至於校兵閱武， 步行山谷，履涉勤苦，皆人所不堪。平齊之役，見軍士有跣行者，帝親脫靴以賜之。 每晏會將士，必自執杯勸酒，或手付賜物。至於征伐之處，躬在行陣。性又果決， 能斷大事，故能得士卒死力，以弱制強。破齊之後，遂欲窮兵極武。平突厥、定江 南，一二年間，必使天下一統，此其志也。

xuān huáng dì huì yūn, zì gān bó, wǔ dì zhǎng zi yě. mǔ yuē lǐ tài hòu. wǔ chéng yuán nián, shēng yú tóng zhōu. bǎo dìng yuán nián wǔ yuè bǐng wǔ, fēng lǔ guó gōng. jiàn dé yuán nián sì yuè guǐ sì, wǔ dì qīn gào miào, guān yú zuò jiē, lì wèi huáng tài zi. èr nián, zhào huáng tài zǐ xún fǔ xī tǔ. wén xuān hòu bēng, wǔ dì liàng àn, zhào tài zǐ zǒng cháo zhèng, wǔ xún ér bà. wǔ dì měi xún xìng sì fāng, tài zǐ cháng liú jiān guó. wǔ nián èr yuè, yòu zhào tài zǐ xún xī tǔ, yīn tǎo tǔ gǔ hún.
宣皇帝諱贇，字乾伯，武帝長子也。母曰李太后。武成元年，生於同州。保定 元年五月丙午，封魯國公。建德元年四月癸巳，武帝親告廟，冠於阼階，立為皇太 子。二年，詔皇太子巡撫西土。文宣後崩，武帝諒暗，詔太子總朝政，五旬而罷。 武帝每巡幸四方，太子常留監國。五年二月，又詔太子巡西土，因討吐谷渾。

xuān zhèng yuán nián liù yuè dīng yǒu, wǔ dì bēng, wù xū, tài zǐ jí huáng dì wèi. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu. jiǎ zǐ, zhū shàng zhù guó qí wáng xiàn. rùn yuè yǐ hài, zhào shān dōng liú rén xīn fù yè, jí tū jué qīn lüè jiā kǒu pò wáng bù néng cún jì zhě, gěi fù yī nián. lì fēi yáng shì wèi huáng hòu. xīn sì, yǐ shàng zhù guó zhào wáng zhāo wèi tài shī, chén wáng chún wèi tài fù, zhù guó dài wáng dá téng wáng yōu lú gōng wèi chí yùn xuē gōng zhǎng sūn lǎn bìng wèi shàng zhù guó. shì yuè, yōu zhōu lú chāng qī jù fàn yáng fǎn, zhào zhù guó dōng píng gōng yǔ wén shén jǔ tǎo píng zhī. qiū qī yuè yǐ sì, xiǎng tài miào. bǐng wǔ, sì yuán qiū. wù shēn, sì fāng zé. gēng xū, yǐ xiǎo zōng bó qí gōng hú sī zhēng wèi dà zōng bó. rén xū, yǐ nán yǎn zhōu zǒng guǎn suí gōng yáng jiān wèi shàng zhù guó dà sī mǎ. guǐ hài, zūn suǒ shēng lǐ shì wèi dì tài hòu. bā yuè bǐng yín, xī yuè yú xī jiāo. zhǎng ān wàn nián èr xiàn rén jū jīng chéng zhě, gěi fù sān nián. rén shēn, xìng tóng zhōu. qiǎn dà shǐ xún chá zhū zhōu. zhì jiǔ tiáo, xuān xià zhōu jùn. qí mǔ zú jué fú wài zhě, tīng hūn. yǐ shàng zhù guó xuē gōng zhǎng sūn lǎn wèi dà sī tú, zhù guó yáng gōng wáng yì wèi dà sī kōng. bǐng xū, yǐ zhù guó yǒng chāng gōng chūn wèi dà sī kòu. jiǔ yuè dīng yǒu, yǐ zhù guó yǔ wén shèng zhāng yē gōng wáng jié bāo hǎn gōng xīn wēi yún guó gōng wéi xiào kuān bìng wèi shàng zhù guó. gēng xū, fēng huáng dì yuán wèi jīng wáng. zhào zhū yīng bài zhě, jiē yǐ sān bài chéng lǐ. dōng shí yuè guǐ yǒu, zhì zì tóng zhōu. wù zǐ, bǎi jì qiǎn shǐ cháo gòng. shí yī yuè jǐ hài, jiǎng wǔ yú dào huì yuàn, dì qīn huàn jiǎ. shì yuè, tū jué fàn biān, wéi jiǔ quán, shā lüè lì shì. shí èr yuè jiǎ zi, yǐ zhù guó bì wáng xián wèi dà sī kōng. jǐ chǒu, yǐ shàng zhù guó hé yáng zǒng guǎn téng wáng yōu wèi xíng jūn yuán shuài, fá chén. miǎn jīng shī jiàn tú, bìng lìng cóng jūn.
宣政元年六月丁酉，武帝崩，戊戌，太子即皇帝位。尊皇后曰皇太后。甲子， 誅上柱國、齊王憲。閏月乙亥，詔山東流人新復業，及突厥侵掠家口破亡不能存濟 者，給復一年。立妃楊氏為皇后。辛巳，以上柱國、趙王招為太師，陳王純為太傅， 柱國、代王達、滕王逌、盧公尉遲運、薛公長孫覽並為上柱國。是月，幽州盧昌期 據范陽反，詔柱國、東平公宇文神舉討平之。秋七月乙巳，享太廟。丙午，祀圓丘。 戊申，祀方澤。庚戌，以小宗伯、岐公斛斯征為大宗伯。壬戌，以南兗州總管、隋 公楊堅為上柱國、大司馬。癸亥，尊所生李氏為帝太后。八月丙寅，夕月於西郊。 長安、萬年二縣人居京城者，給復三年。壬申，幸同州。遣大使『巡察諸州。制九 條，宣下州郡。其母族絕服外者，聽婚。以上柱國、薛公長孫覽為大司徒，柱國、 楊公王誼為大司空。丙戌，以柱國、永昌公椿為大司寇。九月丁酉，以柱國宇文盛、 張掖公王傑、枹罕公辛威、鄖國公韋孝寬並為上柱國。庚戌，封皇弟元為荊王。詔 諸應拜者，皆以三拜成禮。冬十月癸酉，至自同州。戊子，百濟遣使朝貢。十一月 己亥，講武於道會苑，帝親擐甲。是月，突厥犯邊，圍酒泉，殺掠吏士。十二月甲 子，以柱國、畢王賢為大司空。己丑，以上柱國、河陽總管、滕王逌為行軍元帥， 伐陳。免京師見徒，並令從軍。

dà xiàng yuán nián chūn zhēng yuè yǐ chǒu, shòu cháo yú lù mén, dì fú tōng tiān guān jiàng shā páo, qún chén jiē fú hàn wèi yì guān. dà shè, gǎi yuán wèi dà chéng. chū zhì sì fǔ guān, yǐ dà zhǒng zǎi yuè wáng shèng wèi dà qián yí, shǔ gōng wèi chí jiǒng wèi dà yòu bì, shēn gōng lǐ mù wèi dà zuǒ fǔ, dà sī mǎ suí gōng yáng jiān wèi dà hòu chéng. guǐ mǎo, fēng huáng zǐ yǎn wèi lǔ wáng. jiǎ chén, dōng xún. bǐng wǔ, yǐ zhù guó cháng shān gōng yú yì wèi dà sī tú. xīn hài, yǐ zhù guó xǔ gōng yǔ wén shàn wèi dà zōng bó. wù wǔ, xíng xìng luò yáng. lì lǔ wáng yǎn wèi huáng tài zǐ. èr yuè guǐ hài, zhào yuē: hé luò zhī dì, jiù chēng cháo shì, zì wèi shì shī yù, chéng què wèi xū. wǒ tài zǔ shòu mìng fēng hào, yǒu huái guāng zhái gāo zǔ wǎng xún dōng xià, bù zhèng cǐ gōng. zhèn yǐ miǎo shēn, zhī chéng bǎo yùn, suī shù jǐ yù xiū zhī zhì, gǎn wàng yàn yì zhī xīn. yī zuó zhù bì jīn yōng, bèi cháng yóu lǎn. bǎi wáng zhì dù, jī zhǐ shàng cún. jīn ruò yīn xún, wèi gōng yì lì. yí mìng bāng shì, xiū fù jiù dōu. shē jiǎn qǔ wén zhì zhī jiān, gōng yì yī zi lái zhī yì. běi zhān hé nèi, zhǐ chǐ fēi yáo, qián zhào jīng yíng, jīn yí tíng bà. yú shì fā shān dōng zhū zhōu bīng, zēng yī yuè gōng wèi sì shí wǔ rì yì, qǐ luò yáng gōng. cháng yì sì wàn rén, yǐ qì yàn jià. bìng yí xiāng zhōu liù fǔ yú luò yáng, chēng dōng jīng liù fǔ. shā zhù guó xú zhōu zǒng guǎn tán gōng wáng guǐ. tíng nán tǎo zhū jūn. yǐ zhào wáng zhāo nǚ wèi qiān jīn gōng zhǔ, jià yú tū jué. yǐ hài, xíng xìng yè. bǐng zǐ, chū lìng zǒng guǎn cì shǐ xíng bīng zhě jiā chí jié, yú xī bà zhī. xīn sì, zhào chuán wèi yú huáng tài zǐ yǎn. dà shè, gǎi yuán, dà chéng wèi dà xiàng. dì yú shì zì chēng tiān yuán huáng dì, suǒ jū chēng tiān tāi, miǎn èr shí yǒu sì liú, chē fú qí gǔ jiē yǐ èr shí sì wèi jié. nèi shǐ yù zhèng jiē zhì shàng dà fū. huáng dì yǎn chēng zhèng yáng gōng. zhì nà yán yù zhèng zhū wèi děng guān, jiē zhǔn tiān tāi. zūn huáng tài hòu wèi tiān yuán huáng tài hòu. guǐ wèi, rì chū jiāng rù shí, qí zhōng bìng yǒu wū sè, dà rú jī luǎn, jīng sì rì nǎi miè. wù zǐ, yǐ dà qián yí yuè wáng shèng wèi tài fù, dà yòu bì shǔ gōng wèi jiǒng wèi dà qián yí, dài wáng dá wèi dà yòu bì. xīn mǎo, zhào xǐ yè chéng shí jīng yú luò yáng. yòu zhào luò yáng fán shì yuán qiān hù, bìng tīng hái luò zhōu. cǐ wài yù wǎng zhě, tīng zhī. hé yáng yōu xiāng yù bó qīng xú qī zǒng guǎn shòu dōng jīng liù fǔ chù fēn. sān yuè gēng shēn, chē jià zhì zì dōng xún, dà chén jūn wǔ, qīn huàn jiǎ zhòu, rù zì qīng mén. huáng dì yǎn bèi fǎ jià cóng, bǎi guān yíng yú qīng mén wài. shì shí zhòu yǔ, yí wèi shī róng. xīn yǒu, fēng zhào wáng zhāo dì èr zi guàn wèi yǒng kāng xiàn wáng. xià sì yuè rén xū shuò, yǒu sī zòu yán rì shí, bù shì shì. guò shí bù shí, nǎi lín xuān. lì fēi zhū shì wèi tiān yuán dì hòu. guǐ hài, yǐ zhù guó bì wáng xián wèi shàng zhù guó. jǐ sì, xiǎng tài miào. rén wǔ, dà jiào yú zhèng wǔ diàn. wǔ yuè xīn hài, yǐ luò zhōu xiāng guó jùn wèi zhào guó, qí zhōu jì nán jùn wèi chén guó, fēng zhōu wǔ dāng ān fù èr jùn wèi yuè guó, lù zhōu shàng dǎng jùn wèi dài guó, jīng zhōu xīn yě jùn wèi téng guó, yì gè yī wàn hù. lìng zhào wáng zhāo chén wáng chún yuè wáng shèng dài wáng dá téng wáng yōu bìng zhī guó. shì yuè, qiǎn shǐ jiǎn shì jīng chéng jí zhū zhōu shì shù nǚ, chōng xuǎn hòu gōng. tū jué kòu bīng zhōu. liù yuè, xián yáng yǒu chí shuǐ biàn wèi xuè. zhēng shān dōng zhū zhōu rén xiū zhǎng chéng. qiū qī yuè gēng yín, yǐ dà sī kōng bì wáng xián wèi yōng zhōu mù, dà hòu chéng suí gōng yáng jiān wèi dà qián yí, zhù guó xíng yáng gōng sī mǎ xiāo nán wèi dà hòu chéng. bǐng shēn, nà dà hòu chéng sī mǎ xiāo nán nǚ wèi zhèng yáng gōng huáng hòu. jǐ yǒu, zūn dì tài hòu lǐ shì wèi tiān huáng tài hòu. rén zǐ, gǎi tiān yuán dì hòu zhū shì wèi tiān huáng hòu, lì fēi yuán shì wèi tiān yòu huáng hòu, fēi chén shì wèi tiān zuǒ huáng hòu. bā yuè gēng shēn, xìng tóng zhōu. rén shēn, hái gōng. jiǎ xū, yǐ tiān zuǒ huáng hòu fù dà jiāng jūn chén shān tí tiān yòu huáng hòu fù kāi fǔ yuán chéng bìng wèi shàng zhù guó. chū, wǔ dì zuò xíng shū yào zhì, yòng fǎ yán zhòng. jí dì jí wèi, kǒng wù qíng wèi fù, chú zhī. zhì shì, wèi xíng jīng shèng zhì, qí fǎ shēn kè, dà jiào yú zhèng wǔ diàn, gào tiān ér xíng yān. rén wǔ, yǐ shàng zhù guó yōng zhōu mù bì wáng xián wèi tài shī, shàng zhù guó huán gōng hán jiàn yè wèi dà zuǒ fǔ. shì yuè, suǒ zài yǐ qún dòu, gè sì wǔ chǐ, sǐ zhě shí bā jiǔ. jiǔ yuè jǐ mǎo, yǐ fēng wáng zhēn wèi dà zhǒng zǎi. shàng zhù guó yún gōng wéi xiào kuān wèi xíng jūn yuán shuài, lǜ xíng jūn zǒng guǎn qǐ gōng liàng chéng gōng liáng shì yàn fá chén. qiǎn yù zhèng dù guǒ shǐ yú chén. dōng shí yuè rén xū, xìng dào huì yuàn, dà jiào, yǐ gāo zǔ wǔ huáng dì pèi jiào. chū fù fú xiàng jí tiān zūn xiàng, dì yǔ èr xiàng jù nán zuò. dà chén zá xì, lìng jīng chéng shì shù zòng guān. shì yuè, xiāng zhōu rén duàn dé jǔ móu fǎn, fú zhū. shí yī yuè yǐ wèi yè, xíng xìng tóng zhōu. rén yín, hái gōng. dīng sì, chū zhù yǒng tōng wàn guó qián, yǐ yī dāng qiān, yǔ wǔ xíng dà bù bìng xíng. shì yuè, wéi xiào kuān bá shòu yáng, qǐ guó gōng liàng bá huáng chéng, liáng shì yàn bá guǎng líng. chén rén tuì zǒu, yú shì jiāng běi jǐn píng. shí èr yuè wù wǔ, yǐ zāi yì lǚ jiàn, dì yù lù qǐn, jiàn bǎi guān. zhào yuē: zhèn yǐ guǎ dé, jūn lín qū yǔ. shǐ yú qiū jì, jí cǐ xuán dōng, yōu yōu yīn qín, lǚ yí shēn jiè. zhì yǒu jīn rù nán dòu, mù fàn xuān yuán yíng huò gàn fáng, yòu yǔ tǔ hé liú xīng zhào yè, dōng nán ér xià. rán zé nán dòu zhǔ yú jué lù, xuān yuán wèi yú hòu gōng, fáng yuē míng táng, bù zhèng suǒ yě. huǒ tǔ zé yōu niè zhī zhào, liú xīng nǎi bīng xiōng zhī yàn. qǐ qí gōng rén shī xù, nǚ yè shàng xíng, zhèng shì guāi fāng, yōu huàn jiāng zhì, hé qí zhāo zhù, ruò sī zhī shén. jiāng bì zhèng qǐn, zhāi jū kè niàn è yī jiǎn shàn, qù shì chè xuán pī bù huì zhī chéng, kāi zhí yán zhī lù. yù shǐ xíng bù làn jí, shǎng fú yú děng, xuǎn jǔ yǐ cái, gōng wéi xiū dé. yí xuān zhū nèi wài, shù jǐn bì xié yǔn yè rén xīn, yòng xiāo tiān qiǎn. yú shì shě zhàng wèi, wǎng tiān xìng gōng. bǎi guān shàng biǎo, quàn fù qǐn shàn, xǔ zhī. jiǎ zǐ, hái gōng, yù zhèng wǔ diàn. jí bǎi guān jí gōng rén nèi wài mìng fù, dà liè jì lè yòu zòng hú rén qǐ hán, yòng shuǐ jiāo wò yǐ wèi xì lè. yǐ chǒu, xíng xìng luò yáng. dì qīn yù yì mǎ, rì xíng sān bǎi lǐ. sì huáng hòu jí wén wǔ shì wèi shù bǎi rén, bìng chéng yì yǐ cóng. lìng sì hòu fāng jià qí qū, huò yǒu xiān hòu, biàn jiā qiǎn zé. rén mǎ dùn pū, xiāng shǔ yú dào. jǐ mǎo, hái gōng.
大象元年春正月乙丑，受朝於路門，帝服通天冠、絳紗袍，群臣皆服漢魏衣冠。 大赦，改元為大成。初置四輔官，以大冢宰、越王盛為大前疑，蜀公尉遲迥為大右 弼，申公李穆為大左輔，大司馬隋公楊堅為大後丞。癸卯，封皇子衍為魯王。甲辰， 東巡。丙午，以柱國、常山公於翼為大司徒。辛亥，以柱國、許公宇文善為大宗伯。 戊午，行幸洛陽。立魯王衍為皇太子。二月癸亥，詔曰：「河、洛之地，舊稱朝市， 自魏氏失馭，城闕為墟。我太祖受命酆、鎬，有懷光宅；高祖往巡東夏，布政此宮。 朕以眇身，祗承寶運，雖庶幾聿修之志，敢忘燕翼之心。一昨駐蹕金墉，備嘗遊覽。 百王制度，基址尚存。今若因循，為功易立。宜命邦事，修復舊都。奢儉取文質之 間，功役依子來之義。北瞻河內，咫尺非遙，前詔經營，今宜停罷。」於是發山東 諸州兵，增一月功為四十五日役，起洛陽宮。常役四萬人，以迄晏駕。並移相州六 府於洛陽，稱東京六府。殺柱國、徐州總管、郯公王軌。停南討諸軍。以趙王招女 為千金公主，嫁於突厥。乙亥，行幸鄴。丙子，初令總管、刺史行兵者加持節，余 悉罷之。辛巳，詔傳位於皇太子衍。大赦，改元，大成為大象。帝於是自稱天元皇 帝，所居稱天台，冕二十有四旒，車服旗鼓皆以二十四為節。內史、御正皆置上大 夫。皇帝衍稱正陽宮。置納言、御正、諸衛等官，皆準天台。尊皇太后為天元皇太 後。癸未，日出、將入時，其中並有烏色，大如雞卵，經四日乃滅。戊子，以大前 疑、越王盛為太傅，大右弼、蜀公尉迥為大前疑，代王達為大右弼。辛卯，詔徙鄴 城石經於洛陽。又詔洛陽凡是元遷戶，並聽還洛州。此外欲往者，聽之。河陽、幽、 相、豫、亳、青、徐七總管受東京六府處分。三月庚申，車駕至自東巡，大陳軍伍， 親擐甲冑，入自青門。皇帝衍備法駕從，百官迎於青門外。是時驟雨，儀衛失容。 辛酉，封趙王招第二子貫為永康縣王。夏四月壬戌朔，有司奏言日蝕，不視事。過 時不蝕，乃臨軒。立妃硃氏為天元帝後。癸亥，以柱國、畢王賢為上柱國。己巳， 享太廟。壬午，大醮於正武殿。五月辛亥，以洛州襄國郡為趙國，齊州濟南郡為陳 國，豐州武當、安富二郡為越國，潞州上黨郡為代國，荊州新野郡為滕國，邑各一 萬戶。令趙王招、陳王純、越王盛、代王達、滕王逌並之國。是月，遣使簡視京城 及諸州士庶女，充選後宮。突厥寇并州。六月，咸陽有池水變為血。征山東諸州人 修長城。秋七月庚寅，以大司空、畢王賢為雍州牧，大後丞、隋公楊堅為大前疑， 柱國、滎陽公司馬消難為大後丞。丙申，納大後丞司馬消難女為正陽宮皇后。己酉， 尊帝太后李氏為天皇太后。壬子，改天元帝後硃氏為天皇后，立妃元氏為天右皇后， 妃陳氏為天左皇后。八月庚申，幸同州。壬申，還宮。甲戌，以天左皇后父大將軍 陳山提、天右皇后父開府元晟並為上柱國。初，武帝作《刑書要制》，用法嚴重。 及帝即位，恐物情未附，除之。至是，為《刑經聖制》，其法深刻，大醮於正武殿， 告天而行焉。壬午，以上柱國、雍州牧畢王賢為太師，上柱國、郇公韓建業為大左 輔。是月，所在蟻群斗，各四五尺，死者十八九。九月己卯，以酆王貞為大冢宰。 上柱國、鄖公韋孝寬為行軍元帥，率行軍總管杞公亮、郕公梁士彥伐陳。遣御正杜 果使於陳。冬十月壬戌，幸道會苑，大醮，以高祖武皇帝配醮。初復佛象及天尊象， 帝與二象俱南坐。大陳雜戲，令京城士庶縱觀。是月，相州人段德舉謀反，伏誅。 十一月乙未夜，行幸同州。壬寅，還宮。丁巳，初鑄永通萬國錢，以一當千，與五 行大布並行。是月，韋孝寬拔壽陽，杞國公亮拔黃城，梁士彥拔廣陵。陳人退走， 於是江北盡平。十二月戊午，以災異屢見，帝御路寢，見百官。詔曰：「朕以寡德， 君臨區宇。始於秋季，及此玄冬，幽憂殷勤，屢貽深戒。至有金入南斗，木犯軒轅； 熒惑干房，又與土合；流星照夜，東南而下。然則南斗主於爵祿，軒轅為於後宮， 房曰明堂，布政所也。火、土則憂孽之兆，流星乃兵凶之驗。豈其宮人失序，女謁 尚行，政事乖方，憂患將至，何其昭著，若斯之甚。將避正寢，齋居克念；惡衣減 膳，去飾徹懸；披不諱之誠，開直言之路。欲使刑不濫及，賞弗逾等，選舉以才， 宮闈修德。宜宣諸內外，庶盡弼諧；允葉人心，用消天譴。」於是舍仗衛，往天興 宮。百官上表，勸復寢膳，許之。甲子，還宮，御正武殿。集百官及宮人、內外命 婦，大列妓樂；又縱胡人乞寒，用水澆沃以為戲樂。乙丑，行幸洛陽。帝親御驛馬， 日行三百里。四皇后及文武侍衛數百人，並乘驛以從。令四後方駕齊驅，或有先後， 便加譴責。人馬頓仆，相屬於道。己卯，還宮。

èr nián chūn zhēng yuè dīng hài, dì shòu cháo yú dào huì yuàn. guǐ sì, xiǎng tài miào. yǐ sì, zào èr yǐ, huà rì yuè xiàng yǐ zhì zuǒ yòu. wù shēn, yǔ xuě. xuě zhǐ yòu yǔ xì huáng tǔ, yí shí nǎi xī. yǐ mǎo, zhào jiāng yòu zhū zhōu xīn fù rén, gěi fù èr shí nián. chū shuì rù shì zhě, rén yī qián. èr yuè dīng sì, dì xìng lù mén xué, xíng shì diàn lǐ. wù wǔ, tū jué qiǎn shǐ xiàn fāng wù, qiě nì qiān jīn gōng zhǔ. yǐ chǒu, gǎi zhì zhào wèi tiān zhì, chì wèi tiān chì. zūn tiān yuán huáng tài hòu wèi tiān yuán shàng huáng tài hòu, tiān huáng tài hòu lǐ shì yuē tiān yuán shèng huáng tài hòu. guǐ wèi, lì tiān yuán huáng hòu yáng shì wèi tiān yuán dà huáng hòu, tiān huáng hòu zhū shì wèi tiān dà huáng hòu, tiān yòu huáng hòu yuán shì wèi tiān yòu dà huáng hòu, tiān zuǒ huáng hòu chén shì wèi tiān zuǒ dà huáng hòu, zhèng yáng gōng huáng hòu zhí chēng huáng hòu. shì yuè, luò yáng yǒu tū qiū niǎo jí xīn tài jí diàn qián, xíng zhōu yǒu hēi lóng jiàn, yǔ chì lóng dòu yú biàn shuǐ cè, hēi lóng sǐ. sān yuè dīng hài, cì bǎi guān jí bǎi xìng dà pú. zhào jìn fēng kǒng zǐ wèi zōu guó gōng, yì shù zhǔn jiù, bìng lì hòu chéng xí, bié yú jīng shī zhì miào, yǐ shí jì xiǎng. wù zǐ, xíng jūn zǒng guǎn qǐ gōng liàng jǔ bīng fǎn, xíng jūn yuán shuài wéi xiào kuān huò ér shā zhī. xīn mǎo, xíng xìng tóng zhōu. zēng hòu zhèng, qián qū shì dào, wèi sān bǎi liù shí zhòng, zì yīng mén zhì chì àn zé, shù shí lǐ jiān, fān qí xiāng bì, gǔ lè jù zuò. yòu lìng wǔ bì chí sà mǎ shàng, chēng jǐng bì, yǐ zhì tóng zhōu. yǐ wèi, gǎi tóng zhōu gōng wèi tiān chéng gōng. gēng zǐ, chē jià zhì zì tóng zhōu. zhào tiān tāi shì wèi, jiē zhe wǔ sè jí hóng zǐ lǜ yī, yǐ zá sè yuán, míng yuē pǐn sè yī yǒu dà shì, yǔ gōng fú jiān fú zhī. rén yín, zhào nèi wài mìng fù jiē zhí hù, qí bài zōng miào jí tiān tāi, jiē fǔ fú. jiǎ chén, chū zhì tiān zhōng dà huáng hòu, lì tiān zuǒ dà huáng hòu chén shì wèi tiān zhōng dà huáng hòu, lì fēi wèi chí shì wèi tiān zuǒ dà huáng hòu. xià sì yuè jǐ sì, xiǎng tài miào. jǐ mǎo, yǐ hàn gù, jiàng jiàn qiú sǐ zuì yǐ xià. rén wǔ, xìng zhòng shān qí yǔ, zhì xián yáng gōng, yǔ jiàng. jiǎ shēn, hái gōng. lìng jīng chéng shì nǚ yú qú xiàng zuò yīn lè yǐ yíng hòu. wǔ yuè jiǎ wǔ, dì bèi fǎ jià xìng tiān xìng gōng. yǐ wèi, dì bù yù, hái gōng. zhào yáng zhōu zǒng guǎn suí gōng yáng jiān rù shì jí. dīng wèi, zhuī zhào yuè chén dài téng wǔ wáng rù cháo. jǐ yǒu, dà jiàn. yù zhèng xià dài fū liú fǎng yǔ nèi shǐ shàng dài fū zhèng yì jiǎo zhì yǐ suí gōng yáng jiān shòu yí fǔ zhèng. shì rì, dì bēng yú tiān dé diàn, shí nián èr shí èr. shì xuān huáng dì. qī yuè bǐng shēn, zàng dìng líng.
二年春正月丁亥，帝受朝於道會苑。癸巳，享太廟。乙巳，造二扆，畫日月象 以置左右。戊申，雨雪。雪止又雨細黃土，移時乃息。乙卯，詔江右諸州新附人， 給復二十年。初稅入市者，人一錢。二月丁巳，帝幸路門學，行釋奠禮。戊午，突 厥遣使獻方物，且逆千金公主。乙丑，改制詔為天制，敕為天敕。尊天元皇太后為 天元上皇太后，天皇太后李氏曰天元聖皇太后。癸未，立天元皇后楊氏為天元大皇 後，天皇后硃氏為天大皇后，天右皇后元氏為天右大皇后，天左皇后陳氏為天左大 皇后，正陽宮皇后直稱皇后。是月，洛陽有禿鶖鳥集新太極殿前，滎州有黑龍見， 與赤龍斗於汴水側，黑龍死。三月丁亥，賜百官及百姓大酺。詔進封孔子為鄒國公， 邑數准舊，並立後承襲，別於京師置廟，以時祭享。戊子，行軍總管、杞公亮舉兵 反，行軍元帥韋孝寬獲而殺之。辛卯，行幸同州。增候正，前驅式道，為三百六十 重，自應門至赤岸澤，數十裡間，幡旗相蔽，鼓樂俱作。又令武賁持鈒馬上，稱警 蹕，以至同州。乙未，改同州宮為天成宮。庚子，車駕至自同州。詔天台侍衛，皆 着五色及紅紫綠衣，以雜色緣，名曰品色衣；有大事，與公服間服之。壬寅，詔內 外命婦皆執笏，其拜宗廟及天台，皆俯伏。甲辰，初置天中大皇后，立天左大皇后 陳氏為天中大皇后，立妃尉遲氏為天左大皇后。夏四月己巳，享太廟。己卯，以旱 故，降見囚死罪已下。壬午，幸仲山祈雨，至咸陽宮，雨降。甲申，還宮。令京城 士女於衢巷作音樂以迎候。五月甲午，帝備法駕幸天興宮。乙未，帝不悆，還宮。 詔揚州總管、隋公楊堅入侍疾。丁未，追趙、越、陳、代、滕五王入朝。己酉，大 漸。御正下大夫劉昉與內史上大夫鄭譯矯制以隋公楊堅受遺輔政。是日，帝崩於天 德殿，時年二十二。諡宣皇帝。七月丙申，葬定陵。

dì zhī zài dōng gōng yě, wǔ dì lǜ qí bù kān chéng sì, yù zhī shén yán. cháo jiàn jìn zhǐ, yǔ zhū chén wú yì suī lóng hán shèng shǔ, yì bù dé xiū xī. xìng shì jiǔ, wǔ dì suì jìn láo lǐ bù xǔ zhì dōng gōng. dì měi yǒu guò, zhé jiā chuí pū. cháng wèi zhī yuē: gǔ lái tài zǐ bèi fèi zhě jǐ rén, yú ér qǐ bù kān lì xié! yú shì qiǎn dōng gōng guān shǔ lù dì yán yǔ dòng zuò, měi yuè zòu wén. dì jù wēi yán, jiǎo qíng xiū shì, yǐ shì è bù wài wén. sì wèi zhī chū, fāng chěng qí yù. dà xíng zài bìn, céng wú qī róng, jí tōng luàn xiān dì gōng rén. cái yú nián, biàn zì shēng lè, cǎi zé tiān xià zǐ nǚ, yǐ chōng hòu gōng. hǎo zì jīn kuā, shì fēi jù jiàn. chán wèi zhī hòu, mí fù jiāo shē. dān xù yú hòu gōng, huò xún rì bù chū, gōng qīng jìn chén qǐng shì zhě, jiē fù yān guān zòu zhī. suǒ jū gōng diàn, wéi zhàng jiē shì yǐ jīn yù zhū bǎo, guāng huá xuàn yào, jí lì qióng shē. jí yíng luò yáng gōng, suī wèi chéng bì, qí guī mó zhuàng lì, yú yú hàn wèi yuǎn yǐ. wéi zì zūn chóng, wú suǒ gù dàn. guó diǎn cháo yí, lǜ qíng biàn gǎi. hòu gōng wèi hào, mò nán xiáng lù. měi duì chén xià, zì chēng wèi tiān. yǐ wǔ sè tǔ tú suǒ yù tiān dé diàn, gè suí fāng sè. yòu yú hòu gōng, yǔ huáng hòu děng liè zuò, yòng zōng miào lǐ qì zūn yí guī zàn zhī shǔ. yǐ cì shí yān. yòu lìng qún chén cháo tiān tāi zhě, zhì zhāi sān rì, qīng shēn yī rì. chē qí zhāng fú, bèi yú qián wáng zhī shù. jì zì bǐ shàng dì, bù yù lìng rén tóng jǐ. cháng zì dài shòu jí guān tōng tiān guān, jiā jīn fù chán, gù jiàn shì chén wǔ biàn shàng yǒu jīn chán, jí wáng gōng yǒu shòu zhě, bìng lìng qù zhī. yòu bù tīng rén yǒu gāo zhě dà zhě zhī chēng, zhū xìng gāo zhě gǎi wèi jiāng, jiǔ zú chēng gāo zǔ zhě wèi zhǎng zǔ, céng wèi cì zhǎng zǔ. guān chēng míng wèi, fán wèi shàng jí dà zhě, gǎi wèi zhǎng yǒu tiān zhě, yì gǎi zhī. yòu lìng tiān xià chē jiē hún chéng wèi lún, jìn tiān xià fù rén jiē bù dé shī fěn dài, wéi gōng rén dé chéng yǒu fú chē, jiā fěn dài yān. xī yáng gōng wēn, qǐ gōng liàng zhī zǐ, jí dì cóng zǔ xiōng zi yě. qí qī wèi chí shì yǒu róng sè, yīn rù cháo, dì suì yǐn yǐ jiǔ, bī ér yín zhī. liàng wén zhī jù, móu fǎn. cái zhū wēn, jí zhuī wèi chí shì rù gōng, chū wèi fēi, xún lì wèi huáng hòu. měi zuǒ yòu shì chén lùn yì, wéi yù xìng zào gé yì, wèi cháng yán jí zhèng shì. qí hòu yóu xì wú héng, chū rù bù jié yǔ yí zhàng wèi, chén chū yè hái huò xìng tiān xìng gōng, huò yóu dào huì yuàn, péi shì zhī guān, jiē bù kān mìng. sàn lè zá xì, yú lóng làn màn zhī jì, cháng zài mù qián. hǎo lìng jīng chéng shào nián wèi fù rén fú shì, rù diàn gē wǔ, yǔ hòu gōng guān zhī, yǐ wèi xǐ lè. bìn chì jìn chén, duō suǒ cāi yuàn. yòu lìn yú cái, lüè wú cì yǔ. kǒng qún chén guī jiàn, bù de xíng jǐ zhī zhì. cháng qiǎn zuǒ yòu mì cì chá zhī, dòng zhǐ suǒ wèi, mò bù chāo lù xiǎo yǒu guāi wéi, zhé jiā qí zuì. zì gōng qīng yǐ xià, jiē bèi chǔ tà. qí jiān zhū lù chù miǎn zhě, bù kě shèng yán. měi chuí rén jiē yǐ bǎi èr shí wèi dù, míng yuē tiān zhàng. gōng rén nèi zhí yì rú zhī. hòu fēi pín yù, suī bèi chǒng bì, yì duō bèi zhàng bèi. yú shì nèi wài kǒng jù, rén bù zì ān jiē qiú gǒu miǎn, mò yǒu gù zhì chóng zú lèi xī, yǐ dǎi yú zhōng yǐ.
帝之在東宮也，武帝慮其不堪承嗣，遇之甚嚴。朝見進止，與諸臣無異；雖隆 寒盛署，亦不得休息。性嗜酒，武帝遂禁醪醴不許至東宮。帝每有過，輒加捶撲。 嘗謂之曰：「古來太子被廢者幾人，余兒豈不堪立邪！」於是遣東宮官屬錄帝言語 動作，每月奏聞。帝懼威嚴，矯情修飾，以是惡不外聞。嗣位之初，方逞其欲。大 行在殯，曾無戚容，即通亂先帝宮人。才逾年，便恣聲樂，採擇天下子女，以充後 宮。好自矜誇，飾非拒諫。禪位之後，彌復驕奢。耽酗於後宮，或旬日不出，公卿 近臣請事者，皆附閹官奏之。所居宮殿，帷帳皆飾以金玉珠寶，光華炫耀，極麗窮 奢。及營洛陽宮，雖未成畢，其規摹壯麗，逾於漢、魏遠矣。唯自尊崇，無所顧憚。 國典朝儀，率情變改。後宮位號，莫難詳錄。每對臣下，自稱為天。以五色土塗所 御天德殿，各隨方色。又於後宮，與皇后等列坐，用宗廟禮器罇彝圭瓚之屬。以次 食焉。又令群臣朝天台者，致齋三日，清身一日。車旗章服，倍於前王之數。既自 比上帝，不欲令人同己。常自帶授及冠通天冠，加金附蟬，顧見侍臣武弁上有金蟬， 及王公有綬者，並令去之。又不聽人有高者大者之稱，諸姓高者改為姜，九族稱高 祖者為長祖，曾為次長祖。官稱名位，凡謂上及大者，改為長；有天者，亦改之。 又令天下車皆渾成為輪，禁天下婦人皆不得施粉黛，唯宮人得乘有輻車，加粉黛焉。 西陽公溫，杞公亮之子，即帝從祖兄子也。其妻尉遲氏有容色，因入朝，帝遂飲以 酒，逼而淫之。亮聞之懼，謀反。才誅溫，即追尉遲氏入宮，初為妃，尋立為皇后。 每左右侍臣論議，唯欲興造革易，未嘗言及政事。其後遊戲無恆，出入不節；羽儀 仗衛，晨出夜還；或幸天興宮，或游道會苑，陪侍之官，皆不堪命。散樂雜戲，魚 龍爛漫之伎，常在目前。好令京城少年為婦人服飾，入殿歌舞，與後宮觀之，以為 喜樂。擯斥近臣，多所猜怨。又吝於財，略無賜與。恐群臣規諫，不得行己之志。 常遣左右密伺察之，動止所為，莫不抄錄；小有乖違，輒加其罪。自公卿以下，皆 被楚撻。其間誅戮黜免者，不可勝言。每捶人皆以百二十為度，名曰天杖。宮人內 職亦如之。后妃嬪御，雖被寵嬖，亦多被杖背。於是內外恐懼，人不自安；皆求苟 免，莫有固志；重足累息，以逮於終矣。

jìng huáng dì huì yǎn, hòu gǎi míng chǎn, xuān dì zhī zhǎng zi yě. mǔ yuē zhū huáng hòu. jiàn dé èr nián liù yuè, shēng yú dōng gōng. dà xiàng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo, fēng lǔ wáng. wù wǔ, lì wèi huáng tài zǐ. èr yuè xīn sì, xuān dì yú yè gōng chuán wèi shòu dì, jū zhèng yáng gōng.
靜皇帝諱衍，後改名闡，宣帝之長子也。母曰硃皇后。建德二年六月，生於東 宮。大象元年正月癸卯，封魯王。戊午，立為皇太子。二月辛巳，宣帝於鄴宮傳位 授帝，居正陽宮。

èr nián wǔ yuè yǐ wèi, xuān dì qǐn jí, zhào dì rù sù lù mén xué. jǐ yǒu, xuān dì bēng, dì rù jū tiān tāi, fèi zhèng yáng gōng. dà shè, tíng luò yáng gōng zuò. gēng xū, shàng tiān yuán shàng huáng tài hòu zūn hào wèi tài huáng tài hòu, tiān yuán shèng huáng tài hòu lǐ shì wèi tài dì tài hòu, tiān yuán dà huáng hòu wèi huáng tài hòu, tiān dà huáng hòu zhū shì wèi dì tài hòu. qí tiān zhōng dà huáng hòu chén shì tiān yòu dà huáng hòu yuán shì tiān zuǒ dà huáng hòu wèi chí shì bìng chū sú wèi ní. yǐ zhù guó hàn wáng zàn wèi shàng zhù guó yòu dà chéng xiàng, shàng zhù guó yáng zhōu zǒng guǎn suí gōng yáng jiān wèi jiǎ huáng yuè zuǒ dà chéng xiàng, zhù guó qín wáng zhì wèi shàng zhù guó. dì jū liàng chāng, bǎi guān zǒng jǐ yǐ tīng yú zuǒ dà chéng xiàng. rén zǐ, yǐ shàng zhù guó yún gōng wéi xiào kuān wèi xiāng zhōu zǒng guǎn. bà rù shì shuì qián. liù yuè wù wǔ, yǐ zhù guó xǔ gōng yǔ wén shàn shén wǔ gōng dòu yì xiū wǔ gōng hóu mò chén qióng dà ān gōng yán qìng bìng wèi shàng zhù guó. zhào wáng zhāo chén wáng chún yuè wáng shèng dài wáng dá téng wáng qiāo lái cháo. gēng shēn, fù fú dào èr jiào. xīn yǒu, yǐ zhù guó sì gōng chūn yàn gōng yú shí gào gōng hè bá fú ēn bìng wèi shàng zhù guó. jiǎ zi, xiāng zhōu zǒng guǎn wèi chí jiǒng jǔ bīng bù shòu dài, zhào fā guān zhōng bīng, jí yǐ wéi xiào kuān wèi xíng jūn yuán shuài, tǎo zhī. shàng zhù guó bì wáng xián yǐ móu zhí zhèng, bèi zhū. yǐ shàng zhù guó qín wáng zhì wèi dà zhǒng zǎi, sì gōng chūn wèi dà sī tú. jǐ sì, zhào nán dìng běi guāng héng bā sì zhōu rén wèi yǔ wén liàng yì wèi nú bì zhě, bìng miǎn zhī. jiǎ xū, yǒu chì qì qǐ xī fāng, jiàn dōng xíng, biàn tiān. gēng chén, bà zhū yú chí jí shān zé gōng jìn zhě, yǔ bǎi xìng gòng zhī. yǐ zhù guó jiǎng gōng liáng ruì wèi yì zhōu zǒng guǎn. qiū qī yuè jiǎ shēn, tū jué sòng qí fàn yáng wáng gāo shào yì. gēng yín, shēn zhōu cì shǐ lǐ huì qǐ bīng. gēng zǐ, zhào zhào chén yuè dài téng wǔ wáng, rù cháo bù qū, jiàn lǚ shàng diàn. xíng zhōu cì shǐ shào gōng yǔ wén zhòu jǔ bīng, qiǎn dà jiāng jūn yáng sù tǎo zhī. qīng zhōu zǒng guǎn wèi chí gāng jǔ bīng. dīng wèi, suí gōng yáng jiān dū du nèi wài zhū jūn shì. jǐ yǒu, yún zhōu zǒng guǎn sī mǎ xiāo nán jǔ bīng, yǐ zhù guó yáng gōng wáng yì wèi xíng jūn yuán shuài tǎo zhī. rén zǐ, zhào wáng zhāo yuè wáng shèng yǐ móu zhí zhèng, bèi zhū. guǐ chǒu, fēng huáng dì jié wèi lái wáng, shù wèi yǐng wáng. shì yuè, yù zhōu xiāng zhōu zǒng guǎn zhū mán, gè shuài zhǒng luò fǎn. bā yuè gēng shēn, yì zhōu zǒng guǎn wáng qiān jǔ bīng bù shòu dài, jí yǐ liáng ruì wèi xíng jūn yuán shuài tǎo zhī. gēng wǔ, wéi xiào kuān pò wèi jiǒng yú yè, jiǒng zì shā, xiāng zhōu píng. yí xiāng zhōu yú ān yáng, qí yè chéng jí yì, huǐ fèi zhī. bǐng zǐ, yǐ hàn wáng zàn wèi tài shī, yǐ shàng zhù guó bīng zhōu zǒng guǎn shēn gōng lǐ mù wèi tài fù, yǐ sòng wáng shí wèi dà qián yí, yǐ qín wáng zhì wèi dà yòu bì, yǐ yàn gōng yú shí wèi dà zuǒ fǔ. jǐ mǎo, yǐ wèi jiǒng píng, dà shè. gēng chén, sī mǎ xiāo nán yōng zhòng yǐ lǔ shān zèng shān èr zhèn bēn chén. qiǎn dà jiāng jūn yuán jǐng shān zhuī jī zhī, yún zhōu píng. shā zhōu dī shuài kāi fǔ yáng yǒng ān jù zhòng fǎn, yīng wáng qiān, qiǎn dà jiāng jūn dá xī rú tǎo zhī. yáng sù pò yǔ wén zhòu yú xíng yáng, zhǎn zhī. yǐ shàng zhù guó shén wǔ gōng dòu yì wèi dà sī mǎ, yǐ qí gōng yú zhì wèi dà sī kōng. fèi xiāng qīng jīng jīn jìn liáng zhōu liù zǒng guǎn. jiǔ yuè bǐng xū, fèi hé yáng zǒng guǎn wèi zhèn, lì luò zhōu. yǐ xiǎo zōng bó jìng líng gōng yáng huì wèi dà zōng bó. rén chén, fèi huáng hòu sī mǎ shì wèi shù rén. wù xū, yǐ zhù guó yáng gōng wáng yì wèi shàng zhù guó. gēng xū, yǐ zhù guó cháng shān gōng yú yì huà zhèng gōng yǔ wén xīn bìng wèi shàng zhù guó. rén zǐ, chéng xiàng qù zuǒ yòu hào, suí gōng yáng jiān wèi dà chéng xiàng. dōng shí yuè jiǎ yín, rì yǒu shí zhī. rén xū, chén wáng chún yǐ yuàn zhí zhèng, bèi zhū. dà chéng xiàng suí gōng yáng jiān jiā dà zhǒng zǎi, wǔ fǔ zǒng yú tiān guān. wù yín, liáng ruì pò wáng qiān, zhǎn zhī. chuán shǒu jīng shī, yì zhōu píng shí yī yuè jiǎ chén, dá xī rú pò yáng yǒng ān, shā zhōu píng. dīng wèi, shàng zhù guó yún gōng wéi xiào kuān hōng. shí èr yuè rén zi, yǐ zhù guó jiǎng gōng liáng ruì wèi shàng zhù guó. dīng sì, yǐ zhù guó qiān fù gōng yáng xióng pǔ ān gōng hè lán mó chéng gōng liáng shì yàn shàng dà jiāng jūn xīn níng gōng chì liè zhǎng wén wǔ xiāng gōng cuī hóng dù dà jiāng jūn zhōng shān gōng yǔ wén ēn pú yáng gōng yǔ wén shù wèi yuán gōng hé gān zi rèn chéng gōng wáng jǐng yú yáng gōng yáng ruì shàng kāi fǔ guǎng zōng gōng lǐ chóng lǒng xī gōng lǐ xún bìng wèi shàng zhù guó. gēng shēn, yǐ zhù guó chǔ gōng dòu lú jī wèi shàng zhù guó. guǐ hài, zhào yuē: tài zǔ shòu mìng, lóng dé yóu qián sān fēn tiān xià, zhì fú wèi shì duō suǒ gǎi zuò, jì yǔn shàng xuán. wén wǔ qún guān, cì xìng zhě zhòng, běn shū guó yì, shí guāi zuò tǔ. bù xīn fēi lèi, yì gǔ ròu ér gòng zhēng cháng. bù ài qí qīn, jiē xíng lù ér xù zhāo mù. qiě shén zhēng gé xìng, běn wèi lì shù yǒu guī tiān mìng zài rén, tuī ràng zhōng ér fú huò. gù jūn lín qū yǔ, lěi shì yú zī bù kě réng zūn qiān yì zhī zhǐ, jiǔ xíng quán yí zhī zhì. zhū gǎi xìng zhě, xī yí fù jiù. jiǎ zǐ, dà chéng xiàng suí gōng yáng jiān jìn jué wèi wáng, yǐ jùn wèi suí guó. jǐ sì, yǐ zhù guó pèi gōng zhèng yì wèi shàng zhù guó. xīn wèi, dài wáng dá téng wáng qiāo bìng yǐ móu zhí zhèng, bèi zhū. rén shēn, yǐ dà jiāng jūn zhǎng níng gōng yáng yǒng wèi shàng zhù guó dà sī mǎ, yǐ xiǎo zhǒng zǎi shǐ píng gōng yuán xiào jǔ wèi dà sī kòu.
二年五月乙未，宣帝寢疾，詔帝入宿路門學。己酉，宣帝崩，帝入居天台，廢 正陽宮。大赦，停洛陽宮作。庚戌，上天元上皇太后尊號為太皇太后，天元聖皇太 後李氏為太帝太后，天元大皇后為皇太后，天大皇后硃氏為帝太后。其天中大皇后 陳氏、天右大皇后元氏、天左大皇后尉遲氏並出俗為尼。以柱國、漢王贊為上柱國、 右大丞相，上柱國、揚州總管、隋公楊堅為假黃鉞左大丞相，柱國、秦王贄為上柱 國。帝居諒娼，百官總己以聽於左大丞相。壬子，以上柱國、鄖公韋孝寬為相州總 管。罷入市稅錢。六月戊午，以柱國許公宇文善、神武公竇毅、修武公侯莫陳瓊、 大安公閻慶並為上柱國。趙王招、陳王純、越王盛、代王達、滕王悄來朝。庚申， 復佛、道二教。辛酉，以柱國巳公椿、燕公於實、郜公賀拔伏恩並為上柱國。甲 子，相州總管尉遲迥舉兵不受代，詔發關中兵，即以韋孝寬為行軍元帥，討之。上 柱國、畢王賢以謀執政，被誅。以上柱國、秦王贄為大冢宰，巳公椿為大司徒。 己巳，詔南定、北光、衡、巴四州人為宇文亮抑為奴婢者，並免之。甲戌，有赤氣 起西方，漸東行，遍天。庚辰，罷諸魚池及山澤公禁者，與百姓共之。以柱國、蔣 公梁睿為益州總管。秋七月甲申，突厥送齊范陽王高紹義。庚寅，申州刺史李惠起 兵。庚子，詔趙、陳、越、代、滕五王，入朝不趨，劍履上殿。滎州刺史、邵公宇 文胄舉兵，遣大將軍楊素討之。青州總管尉遲綱舉兵。丁未，隋公楊堅都督內外諸 軍事。己酉，鄖州總管司馬消難舉兵，以柱國、楊公王誼為行軍元帥討之。壬子， 趙王招、越王盛以謀執政，被誅。癸丑，封皇弟潔為萊王，術為郢王。是月，豫州、 襄州總管諸蠻，各帥種落反。八月庚申，益州總管王謙舉兵不受代，即以梁睿為行 軍元帥討之。庚午，韋孝寬破尉迥於鄴，迥自殺，相州平。移相州於安陽，其鄴城 及邑，毀廢之。丙子，以漢王贊為太師，以上柱國、并州總管、申公李穆為太傅， 以宋王實為大前疑，以秦王贄為大右弼，以燕公於實為大左輔。己卯，以尉迥平， 大赦。庚辰，司馬消難擁眾以魯山、甑山二鎮奔陳。遣大將軍元景山追擊之，鄖州 平。沙州氐帥開府楊永安聚眾反，應王謙，遣大將軍達奚儒討之。楊素破宇文胄於 滎陽，斬之。以上柱國、神武公竇毅為大司馬，以齊公於智為大司空。廢相、青、 荊、金、晉、梁州六總管。九月丙戌，廢河陽總管為鎮，隸洛州。以小宗伯、竟陵 公楊慧為大宗伯。壬辰，廢皇后司馬氏為庶人。戊戌，以柱國、楊公王誼為上柱國。 庚戌，以柱國常山公於翼、化政公宇文忻並為上柱國。壬子，丞相去左右號，隋公 楊堅為大丞相。冬十月甲寅，日有蝕之。壬戌，陳王純以怨執政，被誅。大丞相、 隋公楊堅加大冢宰，五府總於天官。戊寅，梁睿破王謙，斬之。傳首京師，益州平 十一月甲辰，達奚儒破楊永安，沙州平。丁未，上柱國、鄖公韋孝寬薨。十二月壬 子，以柱國、蔣公梁睿為上柱國。丁巳，以柱國千阝公楊雄、普安公賀蘭謨、郕公 梁士彥、上大將軍新寧公叱列長文、武鄉公崔弘度、大將軍中山公宇文恩、濮陽公 宇文述、渭原公和乾子、任城公王景、漁陽公楊銳、上開府廣宗公李崇、隴西公李 詢並為上柱國。庚申，以柱國、楚公豆盧績為上柱國。癸亥，詔曰：「太祖受命， 龍德猶潛；三分天下，志扶魏室；多所改作，冀允上玄。文武群官，賜姓者眾，本 殊國邑，實乖胙土。不歆非類，異骨肉而共蒸嘗。不愛其親，嗟行路而敘昭穆。且 神征革姓，本為歷數有歸；天命在人，推讓終而弗獲。故君臨區宇，累世於茲；不 可仍遵謙挹之旨，久行權宜之制。諸改姓者，悉宜復舊。」甲子，大丞相、隋公楊 堅進爵為王，以郡為隋國。己巳，以柱國、沛公鄭譯為上柱國。辛未，代王達、滕 王悄並以謀執政，被誅。壬申，以大將軍、長寧公楊勇為上柱國、大司馬，以小冢 宰、始平公元孝矩為大司寇。

dà dìng yuán nián, chūn zhēng yuè rén wǔ, gǎi yuán. bǐng xū, zhào róng zhì shàng kāi fǔ yǐ shàng, zhí shì xià dài fū yǐ shàng, wài guān cì shǐ yǐ shàng, gè jǔ xián liáng. èr yuè jiǎ zǐ, dì xùn wèi yú suí, jū yú bié gōng. suí shì fèng dì wèi jiè guó gōng, yì wàn hù, chē fú lǐ lè, yī rú zhōu zhì shàng shū bù chēng biǎo, dá biǎo bù chēng zhào. yǒu qí wén, shì jìng bù xíng. suí kāi huáng yuán nián wǔ yuè rén shēn, dì bēng, shí nián jiǔ suì. suí zhì yě. shì yuē jìng huáng dì. zàng gōng líng.
大定元年，春正月壬午，改元。丙戌，詔戎秩上開府以上，職事下大夫以上， 外官刺史以上，各舉賢良。二月甲子，帝遜位於隋，居於別宮。隋氏奉帝為介國公， 邑萬戶，車服禮樂，一如周制；上書不稱表，答表不稱詔。有其文，事竟不行。隋 開皇元年五月壬申，帝崩，時年九歲。隋志也。諡曰靜皇帝。葬恭陵。

lùn yuē: zì dōng xī fǒu gé, èr guó zhēng qiáng róng mǎ shēng jiāo, gān gē rì yòng bīng lián huò jié, lì dí shì jūn jiāng chǎng zhī shì, yī bǐ yī cǐ. wǔ huáng zuǎn yè, wèi qīn wàn jī lǜ yuǎn móu shēn, yǐ méng yǎng zhèng. jí yīng wēi diàn fā, cháo zhèng wéi xīn nèi nán jì chú, wài lüè fāng shǐ. nǎi kǔ xīn jiāo sī, kè jǐ lì jīng láo yì wèi shì zú zhī xiān, jū chù tóng pǐ fū zhī jiǎn xiū fù guó zhī zhèng, wù qiáng bīng zhī shù chéng chóu rén zhī yǒu xìn, shùn tiān dào ér tuī wáng. shù nián zhī jiān, dà xūn sī jí. shū zǔ zōng zhī sù fèn, zhěng dōng xià zhī diàn wēi. shèng yǐ zāi, yǒu chéng gōng zhě yě. ruò shǐ yì rì zhī chōu wú shuǎng, jīng yíng zhī zhì huò shēn dú wǔ qióng bīng, suī jiàn jī yú liáng shǐ xióng tú yuǎn lüè, zú fāng jià yú qián wáng. ér shí sì zi zhī fēi cái, gù zōng shí zhī zhì zhòng zhì ài tóng yú jìn wǔ, zé zhé yì yú sòng xuān. dàn yù wēi zhī jiǎ chǔ, qī yú chéng sù, yì fāng zhī jiào, qǐ ruò shì hū. zú shǐ hūn nüè jūn lín, jiān huí sì dú jī xuān hòu zhī xíng shì, shēn mò yǐ wèi xìng yǐ. jìng dì yuè zì yòu chōng, shào zī shuāi tǒng nèi xié yǒu liú zhī zhà, qī fān wú qí dài zhī qiáng suí shì yīn zhī, suì qiān guī dǐng. suī fù mín é tóu mèi, fān chéng líng duó zhī wēi zhāng fǔ qín wáng, wú jiù zōng zhōu zhī yǔn. wū hū! yǐ wén huáng zhī jīng qǐ hóng jī, wǔ huáng zhī kè lóng jǐng yè, wèi yú èr jì, bù sì hū zhū. sī gài xiān dì zhī yú yāng, fēi rú zǐ zhī zuì lì yě.
論曰：自東西否隔，二國爭強；戎馬生郊，干戈日用；兵連禍結，力敵勢均； 疆場之事，一彼一此。武皇纘業，未親萬機；慮遠謀深，以蒙養正。及英威電發， 朝政惟新；內難既除，外略方始。乃苦心焦思，克己勵精；勞役為士卒之先，居處 同疋夫之儉；修富國之政，務強兵之術；乘讎人之有釁，順天道而推亡。數年之間， 大勛斯集。攄祖宗之宿憤，拯東夏之阽危。盛矣哉，有成功者也。若使翌日之瘳無 爽，經營之志獲申；黷武窮兵，雖見譏於良史；雄圖遠略，足方駕於前王。而識嗣 子之非才，顧宗祏之至重；滯愛同於晉武，則哲異於宋宣。但欲威之榎楚，期於懲 肅，義方之教，豈若是乎。卒使昏虐君臨，奸回肆毒；跡宣後之行事，身歿已為幸 矣。靜帝越自幼沖，紹茲衰統；內挾有劉之詐，戚籓無齊、代之強；隋氏因之，遂 遷龜鼎。雖復民、峨投袂，翻成凌奪之威；漳、滏勤王，無救宗周之殞。嗚呼！ 以文皇之經啟鴻基，武皇之克隆景業，未逾二紀，不祀忽諸。斯蓋先帝之餘殃，非 孺子之罪戾也。