cáo jǔ zhā guó
○漕矩吒国
cáo jǔ zhā guó zhōu qī qiān yú lǐ. guó dà dū chéng hào hè xī nà, zhōu sān shí yú lǐ, huò dōu hè sà luó chéng, chéng zhōu sān shí yú lǐ, bìng jiān jùn xiǎn gù yě. shān chuān yǐn zhěn, chóu lǒng shuǎng kǎi. gǔ jià shí bō, sù mài zī fēng. cǎo mù fú shū, huā guǒ mào shèng, yí yù jīn xiāng, chū xìng qú cǎo, cǎo shēng luó mó yìn dù chuān. hè sà luó chéng zhōng yǒng quán liú pài, guó rén lì zhī, yǐ gài tián yě. qì xù hán liè, shuāng xuě fán duō. rén xìng qīng zào, qíng duō guǐ zhà. hào xué yì, duō jì shù, cōng ér bù míng, rì sòng shù wàn yán. wén zì yán cí, yì yú zhū guó. duō shì xū tán, shào chéng shì shí. suī sì bǎi shén, jìng chóng sān bǎo. qié lán shù bǎi suǒ, sēng tú wàn yú rén, bìng jiē xí xué dà chéng fǎ jiào. jīn wáng chún xìn, lèi yè chéng tǒng, wù xìng shèng fú, mǐn ér hào xué. wú yōu wáng suǒ jiàn sū dǔ bō shí yú suǒ.
漕矩吒国周七千余里。国大都城号鹤悉那,周三十余里,或都鹤萨罗城,城周三十余里,并坚峻险固也。山川隐轸,畴垄爽垲。谷稼时播,宿麦滋丰。草木扶疏,花果茂盛,宜郁金香,出兴瞿草,草生罗摩印度川。鹤萨罗城中踊泉流派,国人利之,以溉田也。气序寒烈,霜雪繁多。人性轻躁,情多诡诈。好学艺,多伎术,聪而不明,日诵数万言。文字言辞,异于诸国。多饰虚谈,少成事实。虽祀百神,敬崇三宝。伽蓝数百所,僧徒万余人,并皆习学大乘法教。今王淳信,累叶承统,务兴胜福,敏而好学。无忧王所建窣堵波十余所。
yī chóng fèng hé chú nà tiān
一、崇奉〈禾刍〉那天
tiān cí shù shí, yì dào zá jū, jì duō wài dào, qí tú jí shèng, zōng shì hé chú chú jù fǎn, xià tóng. nà tiān. qí tiān shén xī zì jiā bì shì guó ā lù náo shān xǐ jū cǐ guó nán jiè hé chú nà xì luó shān zhōng, zuò wēi zuò fú, wèi bào zuò è. xìn qiú zhě suì yuàn, qīng miè zhě zāo yāng, gù yuǎn jìn zōng yǎng, shàng xià zhī jù. lín guó yì sú jūn chén liáo shù, měi suì xǐ chén bù qī ér huì, huò jī jīn yín qí bǎo, huò yǐ niú mǎ xún chù, jìng xìng gòng fèng, jù shēn chéng sù. suǒ yǐ jīn yín bù dì, yáng mǎ mǎn gǔ, wú gǎn jì yú, wéi xiū shī fèng. zōng shì wài dào, kè xīn kǔ xíng, tiān shén shòu qí zhòu shù, wài dào zūn xíng duō xiào, zhì liáo jí bìng, pō méng quán yù.
天祠数十,异道杂居,计多外道,其徒极盛,宗事〈禾刍〉(锄句反,下同。)那天。其天神昔自迦毕试国阿路猱山徙居此国南界〈禾刍〉那呬罗山中,作威作福,为暴作恶。信求者遂愿,轻蔑者遭殃,故远近宗仰,上下祗惧。邻国异俗君臣僚庶,每岁喜辰不期而会,或赍金银奇宝,或以牛马驯畜,竞兴贡奉,俱伸诚素。所以金银布地,羊马满谷,无敢觊觎,唯修施奉。宗事外道,克心苦行,天神授其咒术,外道遵行多效,治疗疾病,颇蒙痊愈。
cóng cǐ běi xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì fú lì shì sà tǎng nà guó.
从此北行五百余里,至弗栗恃萨傥那国。
fú lì shì sà tǎng nà guó
○弗栗恃萨傥那国
fú lì shì sà tǎng nà guó dōng xī èr qiān yú lǐ, nán běi qiān yú lǐ. guó dà dū chéng hào hù bì nà, zhōu èr shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, tóng cáo jǔ zhā guó, yǔ yán yǒu yì. qì xù jìn hán, rén xìng guǎng liè. wáng, tū quē zhǒng yě, shēn xìn sān bǎo, shàng xué zūn dé.
弗栗恃萨傥那国东西二千余里,南北千余里。国大都城号护苾那,周二十余里。土宜风俗,同漕矩吒国,语言有异。气序劲寒,人性犷烈。王,突阙种也,深信三宝,尚学遵德。
pó luó xī nà dà lǐng
婆罗犀那大岭
cóng cǐ guó dōng běi, yú shān shè chuān, yuè jiā bì shì guó biān chéng xiǎo yì, fán shù shí suǒ, zhì dà xuě shān pó luó xī nà dà lǐng. lǐng jí chóng jùn, wēi dèng wēi zhī qīng, xī jìng pán yū, yán xiù huí hù. huò rù shēn gǔ, huò shàng gāo yá, shèng xià hé dòng, záo bīng ér dù. xíng jīng sān rì, fāng zhì lǐng shàng. hán fēng qī liè, jī xuě mí gǔ, xíng lǚ jīng shè, mò néng zhù zú. fēi sǔn áo xiáng, bù néng yuè dù, zú zhǐ bù lǚ, rán hòu fān fēi. xià wàng zhū shān, ruò guān péi lǒu. shàn bù zhōu zhōng, sī lǐng tè gāo. qí diān wú shù, wéi duō shí fēng, zǎn lì cóng yǐ, sēn rán ruò lín.
从此国东北,逾山涉川,越迦毕试国边城小邑,凡数十所,至大雪山婆罗犀那大岭。岭极崇峻,危隥〈危支〉倾,蹊径盘迂,岩岫回互。或入深谷,或上高崖,盛夏合冻,凿冰而度。行经三日,方至岭上。寒风凄烈,积雪弥谷,行旅经涉,莫能伫足。飞隼翱翔,不能越度,足趾步履,然后翻飞。下望诸山,若观培塿。赡部洲中,斯岭特高。其巅无树,惟多石峰,攒立丛倚,森然若林。
yòu sān rì xíng, fāng dé xià lǐng, zhì ān dá luó fù guó.
又三日行,方得下岭,至安呾罗缚国。
ān dá luó fù guó
○安呾罗缚国
ān dá luó fù guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū quē. shān fù lián shǔ, chuān tián ài xiá. qì xù hán liè, fēng léi qī jìn. fēng jià sè, yí huā guǒ. rén xìng guǎng bào, sú wú gāng jì, bù zhī zuì fú, bù shàng xí xué, wéi xiū shén cí, shǎo xìn fó fǎ. qié lán sān suǒ, sēng tú shù shí, rán jiē zūn xí dà zhòng bù fǎ. yǒu yī sū dǔ bō, wú yōu wáng jiàn yě.
安呾罗缚国,睹货逻国故地也,周三千余里。国大都城周十四五里。无大君长,役属突阙。山阜连属,川田隘狭。气序寒烈,风雷凄劲。丰稼穑,宜花果。人性犷暴,俗无纲纪,不知罪福,不尚习学,唯修神祠,少信佛法。伽蓝三所,僧徒数十,然皆遵习大众部法。有一窣堵波,无忧王建也。
cóng cǐ xī běi, rù gǔ yú lǐng, dù zhū xiǎo chéng, xíng sì bǎi yú lǐ, zhì kuò xī duō guó.
从此西北,入谷逾岭,度诸小城,行四百余里,至阔悉多国。
kuò xī duō guó
○阔悉多国
kuò xī duō guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu jiǎn qiān lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū jué. shān duō chuān xiá, fēng ér qiě hán. gǔ jià fēng, huā guǒ shèng. rén xìng guǎng bào, sú wú fǎ dù. qié lán sān suǒ, sēng tú xiān shǎo.
阔悉多国,睹货逻国故地也,周减千里。国大都城周十余里。无大君长,役属突厥。山多川狭,风而且寒。谷稼丰,花果盛。人性犷暴,俗无法度。伽蓝三所,僧徒鲜少。
cóng cǐ xī běi, yú shān yuè gǔ, dù zhū chéng yì, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì huó guó.
从此西北,逾山越谷,度诸城邑,行三百余里,至活国。
huó guó
○活国
huó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. wú bié jūn zhǎng, yì shǔ tū jué. tǔ dì píng tǎn, gǔ jià shí bō, cǎo mù róng mào, huā guǒ jù fán. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. rén xìng zào liè, yī fú zhān hè. duō xìn sān bǎo, shǎo shì zhū shén. qié lán shí yú suǒ, sēng tú shù bǎi rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng zōng xí. qí wáng tū jué yě, guǎn tiě mén yǐ nán zhū xiǎo guó, qiān xǐ niǎo jū, bù cháng qí yì.
活国,睹货逻国故地也,周二千余里。国大都城周二十余里。无别君长,役属突厥。土地平坦,谷稼时播,草木荣茂,花果具繁。气序和畅,风俗淳质。人性躁烈,衣服毡褐。多信三宝,少事诸神。伽蓝十余所,僧徒数百人,大小二乘兼功综习。其王突厥也,管铁门已南诸小国,迁徙鸟居,不常其邑。
cōng lǐng
葱岭
cóng cǐ dōng rù cōng lǐng. cōng lǐng zhě, jù shàn bù zhōu zhōng, nán jiē dà xuě shān, běi zhì rè hǎi qiān quán, xī zhì huó guó, dōng zhì wū shā guó, dōng xī nán běi gè shù qiān lǐ. yá lǐng shù bǎi zhòng, yōu gǔ xiǎn jùn, héng jī shuǐ xuě, hán fēng jìng liè. duō chū cōng, gù wèi cōng lǐng, yòu yǐ shān yá cōng cuì, suì yǐ míng yān.
从此东入葱岭。葱岭者,据赡部洲中,南接大雪山,北至热海、千泉,西至活国,东至乌铩国,东西南北各数千里。崖岭数百重,幽谷险峻,恒积水雪,寒风劲烈。多出葱,故谓葱岭,又以山崖葱翠,遂以名焉。
dōng xíng bǎi yú lǐ, zhì méng jiàn guó.
东行百余里,至瞢健国。
méng jiàn guó
○瞢健国
méng jiàn guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sì bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí wǔ liù lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū jué.
瞢健国,睹货逻国故地也,周四百余里。国大都城周十五六里。土宜风俗,大同活国。无大君长,役属突厥。
běi zhì ā lì ní guó.
北至阿利尼国。
ā lì ní guó
○阿利尼国
ā lì ní guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dài fù chú hé liǎng àn, zhōu sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó.
阿利尼国,睹货逻国故地也,带缚刍河两岸,周三百余里。国大都城周十四五里。土宜风俗,大同活国。
dōng zhì hé luó hú guó.
东至曷逻胡国。
hé luó hú guó
○曷逻胡国
hé luó hú guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, běi lín fù chú hé, zhōu èr bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó.
曷逻胡国,睹货逻国故地也,北临缚刍河,周二百余里。国大都城周十四五里。土宜风俗,大同活国。
cóng méng jiàn guó dōng yú jùn lǐng, yuè dòng gǔ, lì shǔ chuān chéng, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì qì lì sè mó guó.
从瞢健国东逾峻岭,越洞谷,历数川城,行三百余里,至讫栗瑟摩国。
qì lì sè mó guó
○讫栗瑟摩国
qì lì sè mó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī qiān yú lǐ, nán běi sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí wǔ liù lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng méng jiàn guó, dàn qí rén xìng bào, yú è yǒu yì.
讫栗瑟摩国,睹货逻国故地也,东西千余里,南北三百余里。国大都城周十五六里。土宜风俗,大同瞢健国,但其人性暴,愚恶有异。
běi zhì bō lì hé guó.
北至钵利曷国。
bō lì hé guó
○钵利曷国
bō lì hé guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī bǎi yú lǐ, nán běi sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng qì lì sè mó guó.
钵利曷国,睹货逻国故地也,东西百余里,南北三百余里。国大都城周二十余里。土宜风俗,大同讫栗瑟摩国。
cóng qì lì sè mó guó, yú shān yuè chuān, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì xì mó dá luó guó.
从讫栗瑟摩国,逾山越川,行三百余里,至呬摩呾罗国。
xì mó dá luó guó
○呬摩呾罗国
xì mó dá luó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sān qiān yú lǐ. shān chuān lǐ yí, tǔ dì wò rǎng, yí gǔ jià, duō sù mài, bǎi huì zī mào, zhòng guǒ jù fán. qì xù hán liè, rén xìng bào jí, bù shí zuì fú, xíng mào bǐ lòu. jǔ cuò wēi yí, yī zhān pí hè, pō tóng tū jué. qí fù rén shǒu guān mù jiǎo, gāo sān chǐ yú, qián yǒu liǎng qí, biǎo fū fù mǔ. shàng qí biǎo fù, xià qí biǎo mǔ, suí xiān sàng wáng, chú qù yī qí. jiù gū jù mò, jiǎo guān quán qì. qí xiān qiáng guó, wáng, shì zhǒng yě, cōng lǐng zhī xī, duō jiàn chén fú. jìng lín tū jué, suì rǎn qí sú. yòu wèi qīn lüè, zì guò qí jìng, gù cǐ guó rén liú lí yì yù, shù shí jiān chéng, gè bié lì zhǔ. qióng lú cuì zhàng, qiān xǐ wǎng lái. xī jiē qì lì sè mó guó.
呬摩呾罗国,睹货逻国故地也,周三千余里。山川逦迤,土地沃壤,宜谷稼,多宿麦,百卉滋茂,众果具繁。气序寒烈,人性暴急,不识罪福,形貌鄙陋。举措威仪,衣毡皮褐,颇同突厥。其妇人首冠木角,高三尺余,前有两岐,表夫父母。上岐表父,下岐表母,随先丧亡,除去一岐。舅姑俱殁,角冠全弃。其先强国,王,释种也,葱岭之西,多见臣伏。境邻突厥,遂染其俗。又为侵掠,自过其境,故此国人流离异域,数十坚城,各别立主。穹庐毳帐,迁徙往来。西接讫栗瑟摩国。
dōng gǔ xíng èr bǎi yú lǐ, zhì bō duó chuàng nà guó.
东谷行二百余里,至钵铎创那国。
bō duó chuàng nà guó
○钵铎创那国
bō duó chuàng nà guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng jù shān yá shàng, zhōu liù qī lǐ. shān chuān lǐ yí, shā shí mí màn. tǔ yí shū mài, duō pú táo hú táo lí nài děng guǒ. qì xù hán liè, rén xìng gāng měng, sú wú lǐ fǎ, bù zhī xué yì. qí mào bǐ lòu, duō yī zhān hè. qié lán sān sì suǒ, sēng tú guǎ shǎo. wáng xìng chún zhì, shēn xìn sān bǎo.
钵铎创那国,睹货逻国故地也,周二千余里。国大都城据山崖上,周六七里。山川逦迤,沙石弥漫。土宜菽麦,多蒲萄、胡桃、梨、奈等果。气序寒烈,人性刚猛,俗无礼法,不知学艺。其貌鄙陋,多衣毡褐。伽蓝三四所,僧徒寡少。王性淳质,深信三宝。
cóng cǐ dōng nán, shān gǔ zhōng xíng èr bǎi yú lǐ, zhì yín báo jiàn guó.
从此东南,山谷中行二百余里,至淫薄健国。
yín báo jiàn guó
○淫薄健国
yín báo jiàn guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. shān lǐng lián shǔ, chuān tián ài xiá. tǔ dì suǒ chǎn qì xù suǒ yí rén xìng zhī chà, tóng bō duó chuàng nà, dàn yán yǔ shǎo yì. wáng xìng kē bào, bù míng shàn è.
淫薄健国,睹货逻国故地也,周千余里。国大都城周十余里。山岭连属,川田隘狭。土地所产、气序所宜、人性之差,同钵铎创那,但言语少异。王性苛暴,不明善恶。
cóng cǐ dōng nán, yú lǐng yuè gǔ, xiá lù wēi xiǎn, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì qū jū wù fǎn. làng ná guó.
从此东南,逾岭越谷,峡路危险,行三百余里,至屈(居勿反。)浪拿国。
qū làng ná guó
○屈浪拿国
qū làng ná guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. tǔ dì shān chuān, qì xù shí hòu, tóng yín báo jiàn guó. sú wú fǎ dù, rén xìng bǐ bào, duō bù yíng fú, shǎo xìn fó fǎ. qí mào chǒu bì, duō fú zhān hè. yǒu shān yán, zhōng duō chū jīn jīng, zuó xī qí shí, rán hòu dé zhī. qié lán jì shǎo, sēng tú yì guǎ. qí wáng chún zhì, jìng chóng sān bǎo.
屈浪拿国,睹货逻国故地也,周二千余里。土地山川,气序时候,同淫薄健国。俗无法度,人性鄙暴,多不营福,少信佛法。其貌丑弊,多服毡褐。有山岩,中多出金精,琢析其石,然后得之。伽蓝既少,僧徒亦寡。其王淳质,敬崇三宝。
cóng cǐ dōng běi, dēng shān rù gǔ, tú lù jiān xiǎn, xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì dá mó xī tiě dì guó. yì míng zhèn kǎn, yòu wèi hù mì.
从此东北,登山入谷,途路艰险,行五百余里,至达摩悉铁帝国。(亦名镇侃,又谓护蜜。)
dá mó xī tiě dì guó
○达摩悉铁帝国
dá mó xī tiě dì guó zài liǎng shān jiān, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī qiān wǔ liù bǎi lǐ, nán běi guǎng sì wǔ lǐ, xiá zé bù yú yī lǐ. lín fù chú hé, pán yū qū zhé, duī fù gāo xià, shā shí liú màn, hán fēng qī liè. wéi zhí mài dòu, shǎo shù lín, fá huā guǒ. duō chū shàn mǎ, mǎ xíng suī xiǎo, ér nài chí shè. sú wú lǐ yì, rén xìng guǎng bào. xíng mào bǐ lòu, yī fú zhān hè. yǎn duō bì lǜ, yì yú zhū guó. qié lán shí yú suǒ sēng tú guǎ shǎo.
达摩悉铁帝国在两山间,睹货逻国故地也,东西千五六百里,南北广四五里,狭则不逾一里。临缚刍河,盘纡曲折,堆阜高下,沙石流漫,寒风凄烈。唯植麦豆,少树林,乏花果。多出善马,马形虽小,而耐驰涉。俗无礼义,人性犷暴。形貌鄙陋,衣服毡褐。眼多碧绿,异于诸国。伽蓝十余所、僧徒寡少。
yī hūn tuó duō chéng qié lán
一、昏驮多城伽蓝
hūn tuó duō chéng, guó zhī dōu yě. zhōng yǒu qié lán, cǐ guó xiān wáng zhī suǒ jiàn lì, shū yá diàn gǔ, shì jiàn táng yǔ. cǐ guó zhī xiān, wèi bèi fó jiào, dàn shì xié shén, shù bǎi nián qián, zhào hóng fǎ huà. chū, cǐ guó wáng ài zǐ yīng jí, tú jiū yī shù, yǒu jiā wú chōu. wáng nǎi gōng wǎng tiān cí, lǐ qǐng qiú jiù. shí bǐ cí zhǔ wèi shén xià yǔ:" bì dāng quán fù, liáng wú tā lǜ." wáng wén xǐ wèi, huí jià ér guī. lù féng shā mén, róng zhǐ kě guān, hài qí xíng fú, wèn suǒ cóng zhì. cǐ shā mén zhě, yǐ zhèng shèng guǒ, yù hóng fó fǎ, gù cǐ yí xíng. ér bào wáng yuē:" wǒ, rú lái dì zǐ, suǒ wèi bì chú yě." wáng jì yōu xīn, jí xiān wèn yuē:" wǒ zǐ yīng jí, shēng sǐ wèi fēn." shā mén yuē:" wáng xiān líng kě qǐ, ài zǐ nán jì." wáng yuē:" tiān shén wèi qí bù sǐ, shā mén yán qí dāng zhōng, guǐ sú zhī rén, yán hé kě xìn?" chí zhì gōng zhōng, ài zǐ yǐ sǐ. nì bù fā sāng, gèng wèn shén zhǔ, yóu yuē:" bù sǐ, zhěn jí dāng chōu." wáng biàn fā nù, fù shén zhǔ ér shù yuē:" rǔ cáo qún jū zhǎng è, wàng xíng wēi fú. wǒ zi yǐ sǐ, shàng yún dāng chōu, cǐ ér miù huò, shú bù kě rěn? yí lù shén zhǔ, tiǎn miè líng miào." yú shì shā shén zhǔ, chú shén xiàng, tóu fù chú hé. huí jià ér hái, yòu yù shā mén. jiàn ér jìng yuè, qǐ shǒu xiè yuē:" nǎng wú míng dǎo, zhù zú xié tú, jiāo bì suī jiǔ, yán gé zài zī. yuàn néng chuí gù, jiàng lín jū shì." shā mén shòu qǐng, suí zhì zhōng gōng. zàng zi jì yǐ, wèi shā mén yuē:" rén shì jiū fēn, shēng sǐ liú zhuǎn, wǒ zǐ yīng jí, wèn qí qù liú, shén ér wàng yán, dāng bì quán chà. xiān chéng zhǐ gào, guǒ wú xū shuō. sī zé qí fǎ kě fèng, wéi chuí āi mǐn, dǎo cǐ mí tú." suì qǐng shā mén kuí dù qié lán, yī qí guī jǔ, ér biàn jiàn lì. zì ěr zhī hòu, fó jiào fāng lóng. gù qié lán zhōng jīng shè, wèi luó hàn jiàn yě.
昏驮多城,国之都也。中有伽蓝,此国先王之所建立,疏崖奠谷,式建堂宇。此国之先,未被佛教,但事邪神,数百年前,肇弘法化。初,此国王爱子婴疾,徒究医术,有加无瘳。王乃躬往天祠,礼请求救。时彼祠主为神下语:“必当痊复,良无他虑。”王闻喜慰,回驾而归。路逢沙门,容止可观,骇其形服,问所从至。此沙门者,已证圣果,欲弘佛法,故此仪形。而报王曰:“我,如来弟子,所谓苾刍也。”王既忧心,即先问曰:“我子婴疾,生死未分。”沙门曰:“王先灵可起,爱子难济。”王曰:“天神谓其不死,沙门言其当终,诡俗之人,言何可信?”迟至宫中,爱子已死。匿不发丧,更问神主,犹曰:“不死,疹疾当瘳。”王便发怒,缚神主而数曰:“汝曹群居长恶,妄行威福。我子已死,尚云当瘳,此而谬惑,孰不可忍?宜戮神主,殄灭灵庙。”于是杀神主,除神像,投缚刍河。回驾而还,又遇沙门。见而敬悦,稽首谢曰:“曩无明导,伫足邪途,浇弊虽久,沿革在兹。愿能垂顾,降临居室。”沙门受请,随至中宫。葬子既已,谓沙门曰:“人世纠纷,生死流转,我子婴疾,问其去留,神而妄言,当必痊差。先承指告,果无虚说。斯则其法可奉,惟垂哀愍,导此迷徒。”遂请沙门揆度伽蓝,依其规矩,而便建立。自尔之后,佛教方隆。故伽蓝中精舍,为罗汉建也。
qié lán dà jīng shè zhōng yǒu shí fó xiàng, xiàng shàng xuán jīn tóng yuán gài, zhòng bǎo zhuāng yán. rén yǒu xuán rào, gài yì suí zhuǎn, rén zhǐ gài zhǐ, mò cè líng jiàn. wén zhū qí jiù yuē:" huò yún shèng rén yuàn lì suǒ chí, huò wèi jī guān mì shù suǒ zhì. guān qí táng yǔ, shí bì jiān jùn. kǎo jué zhòng yì, mò zhī shí lù.
伽蓝大精舍中有石佛像,像上悬金铜圆盖,众宝庄严。人有旋绕,盖亦随转,人止盖止,莫测灵鉴。闻诸耆旧曰:“或云圣人愿力所持,或谓机关秘术所致。观其堂宇,石壁坚峻。考厥众议,莫知实录。
yú cǐ guó dà shān běi, zhì shī qì ní guó.
逾此国大山北,至尸弃尼国。
shī qì ní guó
○尸弃尼国
shī qì ní guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu wǔ liù lǐ. shān chuān lián shǔ, shā shí biàn yě. duō sù mài, shǎo gǔ jià, lín shù xī shū, huā guǒ guǎ shǎo. qì xù hán liè, fēng sú guǎng yǒng, rěn yú shā lù, wù yú dào qiè, bù zhī lǐ yì, bù shí shàn è, mí wèi lái huò fú, jù xiàn shì zāi yāng. xíng mào bǐ lòu, pí hè wèi fú. wén zì tóng dǔ huò luó guó, yǔ yán yǒu yì.
尸弃尼国周二千余里,国大都城周五六里。山川连属,沙石遍野。多宿麦,少谷稼,林树稀疏,花果寡少。气序寒烈,风俗犷勇,忍于杀戮,务于盗窃,不知礼义,不识善恶,迷未来祸福,惧现世灾殃。形貌鄙陋,皮褐为服。文字同睹货逻国,语言有异。
yuè dá mó xī tiě dì guó dà shān zhī nán, zhì shāng mí guó.
越达摩悉铁帝国大山之南,至商弥国。
shāng mí guó
○商弥国
shāng mí guó zhōu èr qiān wǔ liù bǎi lǐ. shān chuān xiāng jiàn, duī fù gāo xià. gǔ jià bèi zhí, shū mài mí fēng, duō pú táo. chū cí huáng, záo yá xī shí, rán hòu dé zhī. shān shén bào è, lǚ wèi zāi hài, sì jì hòu rù, píng jí wǎng lái. ruò bù qí dǎo, fēng báo fèn fā. qì xù hán, fēng sú jí. rén xìng chún zhì, sú wú lǐ yì, zhì móu guǎ xiá, jì néng qiǎn bó. wén zì tóng dǔ huò luó guó, yǔ yán bié yì. duō yī zhān hè. qí wáng shì zhǒng yě, chóng zhòng fó fǎ, guó rén cóng huà, mò bù chún xìn. qié lán èr suǒ, sēng tú guǎ shǎo.
商弥国周二千五六百里。山川相间,堆阜高下。谷稼备植,菽麦弥丰,多蒲萄。出雌黄,凿崖析石,然后得之。山神暴恶,屡为灾害,祀祭后入,平吉往来。若不祈祷,风雹奋发。气序寒,风俗急。人性淳质,俗无礼义,智谋寡狭,伎能浅薄。文字同睹货逻国,语言别异。多衣毡褐。其王释种也,崇重佛法,国人从化,莫不淳信。伽蓝二所,僧徒寡少。
bō mí luó chuān
波谜罗川
guó jìng dōng běi, yú shān yuè gǔ, jīng wēi lǚ xiǎn, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bō mí luó chuān. dōng xī qiān yú lǐ, nán běi bǎi yú lǐ, xiá ài zhī chù bù yú shí lǐ. jù liǎng xuě shān jiān, gù hán fēng qī jìn, chūn xià fēi xuě, zhòu yè piāo fēng. dì jiǎn lǔ, duō lì shí, bō zhí bù zī, cǎo mù xī shǎo, suì zhì kōng huāng, jué wú rén zhǐ.
国境东北,逾山越谷,经危履险,行七百余里,至波谜罗川。东西千余里,南北百余里,狭隘之处不逾十里。据两雪山间,故寒风凄劲,春夏飞雪,昼夜飘风。地碱卤,多砾石,播植不滋,草木稀少,遂致空荒,绝无人止。
bō mí luó chuān zhōng yǒu dà lóng chí, dōng xī sān bǎi yú lǐ, nán běi wǔ shí yú lǐ, jù dà cōng lǐng nèi, dāng shàn bù zhōu zhōng, qí dì zuì gāo yě. shuǐ nǎi chéng qīng jiǎo jìng, mò cè qí shēn, sè dài qīng hēi, wèi shén gān měi. qián jū zé jiāo chī yú lóng yuán tuó guī biē, fú yóu nǎi yuān yāng hóng yàn jià é sù bǎo. zhū niǎo dà luǎn, yí huāng yě, huò cǎo zé jiān, huò shā zhǔ shàng. chí xī pài yī dà liú, xī zhì dá mó xī tiě dì guó dōng jiè, yǔ fù chú hé hé ér xī liú, gù cǐ yǐ yòu, shuǐ jiē xī liú. chí dōng pài yī dà liú, dōng běi zhì qū shā guó xī jiè, yǔ xǐ duō hé hé ér dōng liú, gù cǐ yǐ zuǒ, shuǐ jiē dōng liú.
波谜罗川中有大龙池,东西三百余里,南北五十余里,据大葱岭内,当赡部洲中,其地最高也。水乃澄清皎镜,莫测其深,色带青黑,味甚甘美。潜居则鲛、螭、鱼、龙、鼋、鼍、龟、鳖,浮游乃鸳鸯、鸿雁、驾鹅、鹔、鸨。诸鸟大卵,遗荒野,或草泽间,或沙渚上。池西派一大流,西至达摩悉铁帝国东界,与缚刍河合而西流,故此已右,水皆西流。池东派一大流,东北至佉沙国西界,与徙多河合而东流,故此已左,水皆东流。
bō mí luó chuān nán, yuè shān yǒu bō lù luó guó, duō jīn yín, jīn sè rú huǒ.
波谜罗川南,越山有钵露罗国,多金银,金色如火。
zì cǐ chuān zhōng dōng nán, dēng shān lǚ xiǎn, lù wú rén lǐ, wéi duō bīng xuě. xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì qiè pán tuó guó.
自此川中东南,登山履险,路无人里,唯多冰雪。行五百余里,至朅盘陁国。
qiè pán tuó guó
○朅盘陁国
qiè pán tuó guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng jī dà shí lǐng, bèi tú duō hé, zhōu èr shí yú lǐ. shān lǐng lián shǔ, chuān yuán ài xiá. gǔ jià jiǎn shǎo, shū mài fēng duō, lín shù xī, huā guǒ shǎo. yuán xí qiū xū, chéng yì kōng kuàng. sú wú lǐ yì, rén guǎ xué yì, xìng jì guǎng bào, lì yì xiāo yǒng. róng mào chǒu bì, yī fú zhān hè. wén zì yǔ yán, dà tóng qū shā guó. rán zhī chún xìn, jìng chóng fó fǎ. qié lán shí yú suǒ, sēng tú wǔ bǎi yú rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù.
朅盘陁国周二千余里,国大都城基大石岭,背徒多河,周二十余里。山岭连属,川原隘狭。谷稼俭少,菽麦丰多,林树稀,花果少。原隰丘墟,城邑空旷。俗无礼议,人寡学艺,性既犷暴,力亦骁勇。容貌丑弊,衣服毡褐。文字语言,大同佉沙国。然知淳信,敬崇佛法。伽蓝十余所,僧徒五百余人,习学小乘教说一切有部。
yī jiàn guó chuán shuō
一、建国传说
jīn wáng chún zhì, jìng zhòng sān bǎo, yí róng xián yǎ, dǔ zhì hào xué. jiàn guó yǐ lái, duō lì nián suǒ. qí zì chēng yún shì zhì nà tí pó qú dá luó. táng yán hàn rì tiān zhǒng. cǐ guó zhī xiān, cōng lǐng zhōng huāng chuān yě. xī bō lì lá sī guó wáng qǔ fù hàn tǔ, yíng guī zhì cǐ. shí shǔ bīng luàn, dōng xī lù jué, suì yǐ wáng nǚ zhì yú gū fēng, jí wēi jùn, tī yá ér shàng, xià shè zhōu wèi, jǐng zhòu xún yè. shí jīng sān yuè, kòu zéi fāng jìng, yù qū guī lù, nǚ yǐ yǒu shēn. shǐ chén huáng jù, wèi tú shǔ yuē:" wáng mìng yíng fù, shǔ sī kòu luàn, yě cì huāng chuān, zhāo bù móu xī. wú wáng dé gǎn, yāo qì yǐ jìng. jīn jiāng guī guó, wáng fù yǒu shēn. gù cǐ wèi yōu, bù zhī sǐ dì. yí tuī shǒu è, huò yǐ hòu zhū." xùn wèn xuān huá, mò jiū qí shí. shí bǐ dài ér wèi shǐ chén yuē:" wù xiāng yóu yě, nǎi shén huì ěr. měi rì zhèng zhōng, yǒu yī zhàng fū cóng rì lún zhōng chéng mǎ huì cǐ." shǐ chén yuē:" ruò rán zhě, hé yǐ xuě zuì? guī bì jiàn zhū, liú yì lái tǎo, jìn tuì ruò shì, hé suǒ yí xíng?" qiān yuē:" sī shì bù xì, shuí jiù shēn zhū? dài zuì jìng wài, qiě tuī dàn xī." yú shì jí shí fēng shàng zhù gōng qǐ guǎn, zhōu sān bǎi yú bù. huán gōng zhù chéng, lì nǚ wéi zhǔ, jiàn guān chuí xiàn. zhì qī chǎn nán, róng mào yán lì. mǔ shè zhèng shì, zi chēng zūn hào. fēi xíng xū kōng, kòng yù fēng yún, wēi dé xiá bèi, shēng jiào yuǎn qià, lín yù yì guó, mò bù chēng chén. qí wáng shòu zhōng, zàng zài cǐ chéng dōng nán bǎi yú lǐ dà shān yán shí shì zhōng. qí shī gàn là, jīn yóu bù huài, zhuàng léi jí rén, yǎn rán rú shuì, shí yì yī fú, héng zhì xiāng huā. zǐ sūn yì shì, yǐ qì yú jīn. yǐ qí xiān zǔ zhī shì, mǔ zé hàn tǔ zhī rén, fù nǎi rì tiān zhī zhǒng, gù qí zì chēng hàn rì tiān zhǒng. rán qí wáng zú, mào tóng zhōng guó, shǒu shì fāng guān, shēn yī hú fú. hòu sì líng yí, jiàn pò qiáng guó.
今王淳质,敬重三宝,仪容闲雅,笃志好学。建国以来,多历年所。其自称云是至那提婆瞿呾罗。(唐言汉日天种。)此国之先,葱岭中荒川也。昔波利剌斯国王娶妇汉土,迎归至此。时属兵乱,东西路绝,遂以王女置于孤峰,极危峻,梯崖而上,下设周卫,警昼巡夜。时经三月,寇贼方静,欲趋归路,女已有娠。使臣惶惧,谓徒属曰:“王命迎妇,属斯寇乱,野次荒川,朝不谋夕。吾王德感,妖气已静。今将归国,王妇有娠。顾此为忧,不知死地。宜推首恶,或以后诛。”讯问喧哗,莫究其实。时彼待儿谓使臣曰:“勿相尤也,乃神会耳。每日正中,有一丈夫从日轮中乘马会此。”使臣曰:“若然者,何以雪罪?归必见诛,留亦来讨,进退若是,何所宜行?”佥曰:“斯事不细,谁就深诛?待罪境外,且推旦夕。”于是即石峰上筑宫起馆,周三百余步。环宫筑城,立女为主,建官垂宪。至期产男,容貌妍丽。母摄政事,子称尊号。飞行虚空,控驭风云,威德遐被,声教远洽,邻域异国,莫不称臣。其王寿终,葬在此城东南百余里大山岩石室中。其尸干腊,今犹不坏,状羸瘠人,俨然如睡,时易衣服,恒置香花。子孙奕世,以迄于今。以其先祖之世,母则汉土之人,父乃日天之种,故其自称汉日天种。然其王族,貌同中国,首饰方冠,身衣胡服。后嗣陵夷,见迫强国。
èr tóng shòu qié lán
二、童受伽蓝
wú yōu wáng mìng shì, jí qí gōng zhōng jiàn sū dǔ bō. qí wáng yú hòu qiān jū gōng dōng běi yú, yǐ qí gù gōng wèi zūn zhě tóng shòu lùn shī jiàn sēng qié lán. tái gé gāo guǎng, fó xiàng wēi yán. zūn zhě, dá chā shǐ luó guó rén yě, yòu ér yǐng wù, zǎo lí sú chén, yóu xīn diǎn jí, qī shén xuán zhǐ, rì sòng sān wàn èr qiān yán, jiān shū sān wàn èr qiān zì. gù néng xué kòu shí yàn, míng gāo dāng shì, lì zhèng fǎ, cuī xié jiàn, gāo lùn qīng jǔ, wú nán bù chóu, wǔ yìn dù guó xián jiàn tuī gāo. qí suǒ zhì lùn fán shù shí bù, bìng shèng xuān xíng, mò bù wán xí, jí jīng bù běn shī yě. dāng cǐ zhī shí, dōng yǒu mǎ míng, nán yǒu tí pó, xī yǒu lóng měng, běi yǒu tóng shòu, hào wèi sì rì zhào shì. gù cǐ guó wáng wén zūn zhě shèng dé, xīng bīng dòng zhòng, fá dá chā shǐ luó guó, xié ér dé zhī, jiàn cǐ qié lán, shì zhāo zhān yǎng.
无忧王命世,即其宫中建窣堵波。其王于后迁居宫东北隅,以其故宫为尊者童受论师建僧伽蓝。台阁高广,佛像威严。尊者,呾叉始罗国人也,幼而颖悟,早离俗尘,游心典籍,栖神玄旨,日诵三万二千言,兼书三万二千字。故能学寇时彦,名高当世,立正法,摧邪见,高论清举,无难不酬,五印度国咸见推高。其所制论凡数十部,并盛宣行,莫不玩习,即经部本师也。当此之时,东有马鸣,南有提婆,西有龙猛,北有童受,号为四日照世。故此国王闻尊者盛德,兴兵动众,伐呾叉始罗国,胁而得之,建此伽蓝,式昭瞻仰。
sān èr shí shì rù dìng luó hàn
三、二石室入定罗汉
chéng dōng nán xíng sān bǎi yú lǐ, zhì dà shí yá, yǒu èr shí shì, gè yī luó hàn yú zhōng rù miè jǐn dìng. duān rán ér zuò, nán yǐ dòng yáo, xíng ruò léi rén, fū hái bù xiǔ, yǐ jīng qī bǎi yú suì. qí xū fà héng zhǎng, gù zhòng sēng nián bié wèi tì fà yì yī.
城东南行三百余里,至大石崖,有二石室,各一罗汉于中入灭尽定。端然而坐,难以动摇,形若羸人,肤骸不朽,已经七百余岁。其须发恒长,故众僧年别为剃发易衣。
sì bēn ráng shě luó
四、奔穰舍罗
dà yá dōng běi, yú lǐng lǚ xiǎn, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì bēn bū lùn fǎn. ráng shě luó. táng yán fú shě. cōng lǐng dōng gāng, sì shān zhī zhōng, dì fāng bǎi yú qǐng, zhèng zhōng diàn xià. dōng xià jī xuě, fēng hán piāo jìn. chóu lǒng xì lǔ, jià sè bù zī, jì wú lín shù, wéi yǒu xì cǎo. shí suī shǔ rè, ér duō fēng xuě, rén tú cái rù, yún wù yǐ xìng. shāng lǚ wǎng lái, kǔ sī jiān xiǎn. wén zhū qí jiù yuē:" xī yǒu gǔ kè, qí tú wàn yú, tuó tuó shù qiān, jī huò zhú lì, zāo fēng yù xuě, rén chù jù sàng. shí qiè pán tuó guó yǒu dà luó hàn, yáo guān jiàn zhī, mǐn qí wēi è, yù yùn shén tōng, zhěng sī lún nì. shì lái zhì cǐ, shāng rén yǐ sàng. yú shì shōu zhū zhēn bǎo, jí qí suǒ yǒu, gòu lì guǎn shè, chǔ jī zī cái, mǎi dì lín guó, yù hù biān chéng, yǐ zhèn wǎng lái. gù jīn xíng rén shāng lǚ, xián méng zhōu gěi.
大崖东北,逾岭履险,行二百余里,至奔(逋论反。)穰舍罗。(唐言福舍。)葱岭东冈,四山之中,地方百余顷,正中垫下。冬夏积雪,风寒飘劲。畴垅舄卤,稼穑不滋,既无林树,唯有细草。时虽暑热,而多风雪,人徒才入,云雾已兴。商旅往来,苦斯艰险。闻诸耆旧曰:“昔有贾客,其徒万余,橐驼数千,赍货逐利,遭风遇雪,人畜俱丧。时朅盘陁国有大罗汉,遥观见之,愍其危厄,欲运神通,拯斯沦溺。适来至此,商人已丧。于是收诸珍宝,集其所有,构立馆舍,储积资财,买地邻国,鬻户边城,以赈往来。故今行人商旅,咸蒙周给。
cóng cǐ dōng xià cōng lǐng dōng gāng, dēng wēi lǐng, yuè dòng gǔ, xī jìng xiǎn zǔ, fēng xuě xiāng jì, xíng bā bǎi yú lǐ, chū cōng lǐng, zhì wū shā guó.
从此东下葱岭东冈,登危岭,越洞谷,溪径险阻,风雪相继,行八百余里,出葱岭,至乌铩国。
wū shā guó
○乌铩国
wū shā guó zhōu qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ, nán lín xǐ duō hé. dì tǔ wò rǎng, jià sè yīn shèng, lín shù yù mào, huā guǒ jù fán. duō chū zá yù, zé yǒu bái yù yī yù qīng yù. qì xù hé, fēng yǔ shùn. sú guǎ lǐ yì, rén xìng gāng guǎng, duō guǐ zhà, shǎo lián chǐ. wén zì yǔ yán shǎo tóng jì qū shā guó. róng mào chǒu bì, yī fú pí hè. rán néng chóng xìn, jìng fèng fó fǎ. qié lán shí yú suǒ, sēng tú jiǎn qiān rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. zì shù bǎi nián wáng zú jué sì, wú bié jūn zhǎng, yì shǔ qiè pán tuó guó.
乌铩国周千余里,国大都城周十余里,南临徙多河。地土沃壤,稼穑殷盛,林树郁茂,花果具繁。多出杂玉,则有白玉、黳玉、青玉。气序和,风雨顺。俗寡礼义,人性刚犷,多诡诈,少廉耻。文字、语言少同伎佉沙国。容貌丑弊,衣服皮褐。然能崇信,敬奉佛法。伽蓝十余所,僧徒减千人,习学小乘教说一切有部。自数百年王族绝嗣,无别君长,役属朅盘陁国。
yī luó hàn chū dìng shén biàn chuán shuō
一、罗汉出定神变传说
chéng xī èr bǎi yú lǐ zhì dà shān, shān qì lóng zōng, chù shí xìng yún, yá yǎn zhēng róng, jiāng bēng wèi zhuì. qí diān sū dǔ bō, yù rán qí zhì yě. wén zhū tǔ sú yuē: shù bǎi nián qián, shān yá bēng pǐ, zhōng yǒu bì chú, míng mù ér zuò, qū liàng wěi dà, xíng róng kū gǎo, xū fà xià chuí, bèi jiān méng miàn. yǒu tián liè zhě jiàn yǐ bái wáng, wáng gōng guān lǐ. dōu rén shì zǐ, bù zhào ér zhì, fén xiāng sàn huā, jìng xiū gōng yǎng. wáng yuē:" sī hé rén zāi? ruò cǐ wěi yě!" yǒu bì chú duì yuē:" cǐ xū fà chuí zhǎng ér bèi fú jiā shā, nǎi rù miè xīn dìng ā luó hàn yě. fū rù miè xīn dìng zhě, xiān yǒu qī xiàn, huò yán wén jiān chuí shēng, huò yán dài rì guāng zhào, yǒu zī jǐng chá, biàn cóng dìng qǐ. ruò wú jǐng chá, jì rán bù dòng, dìng lì chí shēn, suì wú huài miè. duàn shí zhī tǐ, chū dìng biàn xiè. yí yǐ sū yóu guàn zhù, lìng dé zī rùn, rán hòu gǔ jī, jǐng wù dìng xīn." wáng yuē:" yú hū!" nǎi jī jiān chuí. qí shēng cái zhèn, ér cǐ luó hàn huò rán gāo shì, jiǔ zhī, nǎi yuē:" ěr bèi hé rén? xíng róng bēi xiǎo, bèi fú jiā shā?" duì yuē:" wǒ bì chú yě." yuē:" rán, wǒ shī jiā yè bō rú lái jīn hé suǒ zài?" duì yuē:" rù dà niè pán, qí lái yǐ jiǔ." wén ér bì mù, chàng ruò yǒu huái, xún zhòng wèn yuē:" shì jiā rú lái chū xìng shì yé?" duì yuē:" dàn líng dǎo shì, yǐ cóng jì miè." wén fù fǔ shǒu, jiǔ zhī nǎi qǐ, shēng xū kōng, xiàn shén biàn, huà huǒ fén shēn, yí hái zhuì dì. wáng shōu qí gǔ, qǐ sū dǔ bō.
城西二百余里至大山,山气巃嵸,触石兴云,崖隒峥嵘,将崩未坠。其巅窣堵波,郁然奇制也。闻诸土俗曰:数百年前,山崖崩圮,中有苾刍,瞑目而坐,躯量伟大,形容枯槁,须发下垂,被肩蒙面。有田猎者见已白王,王躬观礼。都人士子,不召而至,焚香散花,竞修供养。王曰:“斯何人哉?若此伟也!”有苾刍对曰:“此须发垂长而被服袈裟,乃入灭心定阿罗汉也。夫入灭心定者,先有期限,或言闻犍椎声,或言待日光照,有兹警察,便从定起。若无警察,寂然不动,定力持身,遂无坏灭。段食之体,出定便谢。宜以酥油灌注,令得滋润,然后鼓击,警悟定心。”王曰:“俞乎!”乃击犍椎。其声才振,而此罗汉豁然高视,久之,乃曰:“尔辈何人?形容卑小,被服袈裟?”对曰:“我苾刍也。”曰:“然,我师迦叶波如来今何所在?”对曰:“入大涅槃,其来已久。”闻而闭目,怅若有怀,寻重问曰:“释迦如来出兴世耶?”对曰:“诞灵导世,已从寂灭。”闻复俯首,久之乃起,升虚空,现神变,化火焚身,遗骸坠地。王收其骨,起窣堵波。
cóng cǐ běi xíng, shān qì kuàng yě wǔ bǎi yú lǐ, zhì qū shā guó. jiù wèi shū lè zhě, nǎi chēng qí chéng hào yě. zhèng yīn yí yún shì lì qì lì duō dǐ. shū lè zhī yán, yóu wèi é yě.
从此北行,山碛旷野五百余里,至佉沙国。(旧谓疏勒者,乃称其城号也。正音宜云室利讫栗多底。疏勒之言,犹为讹也。)
qū shā guó
○佉沙国
qū shā guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, duō shā qì, shǎo rǎng tǔ. jià sè yīn shèng, huā guǒ fán mào. chū xì zhān hè, gōng zhī xì zhān qú shū. qì hòu hé chàng, fēng yǔ shùn xù. rén xìng guǎng bào, sú duō guǐ zhà, lǐ yì qīng bó, xué yì fū qiǎn. qí sú shēng zǐ, yā tou biǎn fāng sī, róng mào cū bǐ, wén shēn lǜ jīng. ér qí wén zì, qǔ zé yìn dù, suī yǒu shān é, pō cún tǐ shì. yǔ yán cí diào, yì yú zhū guó. chún xìn fó fǎ, qín yíng fú lì. qié lán shù bǎi suǒ, sēng tú wàn yú rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. bù jiù qí lǐ, duō fěng qí wén, gù sòng tōng sān zàng jí pí pó shā zhě duō yǐ.
佉沙国周五千余里,多沙碛,少壤土。稼穑殷盛,花果繁茂。出细毡褐,工织细毡氍毹。气候和畅,风雨顺序。人性犷暴,俗多诡诈,礼义轻薄,学艺肤浅。其俗生子,押头匾〈匚虒〉,容貌粗鄙,文身绿睛。而其文字,取则印度,虽有删讹,颇存体势。语言辞调,异于诸国。淳信佛法,勤营福利。伽蓝数百所,僧徒万余人,习学小乘教说一切有部。不究其理,多讽其文,故诵通三藏及《毗婆沙》者多矣。
cóng cǐ dōng nán xíng wǔ bǎi yú lǐ, jì xǐ duō hé, yú dà shā lǐng, zhì zhuó jù jiā guó. jiù yuē jǔ qú.
从此东南行五百余里,济徙多河,逾大沙岭,至斫句迦国。(旧曰沮渠。)
zhuó jù jiā guó
○斫句迦国
zhuó jù jiā guó zhōu qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ, jiān jùn xiǎn gù, biān hù yīn shèng. shān fù lián shǔ, lì shí mí màn. lín dài liǎng hé, pō yǐ gēng zhí, pú táo lí nài qí guǒ shí fán. shí fēng hán, rén zào bào. sú wéi guǐ zhà, gōng xíng jié dào. wén zì tóng qú sà dàn nà guó, yán yǔ yǒu yì. lǐ yì qīng bó, xué yì qiǎn jìn. chún xìn sān bǎo, hǎo lè fú lì. qié lán shù shí, huǐ huài yǐ duō, sēng tú bǎi yú rén, xí xué dà chéng jiào.
斫句迦国周千余里。国大都城周十余里,坚峻险固,编户殷盛。山阜连属,砾石弥漫。临带两河,颇以耕植,蒲萄、梨、柰其果寔繁。时风寒,人躁暴。俗唯诡诈,公行劫盗。文字同瞿萨旦那国,言语有异。礼义轻薄,学艺浅近。淳信三宝,好乐福利。伽蓝数十,毁坏已多,僧徒百余人,习学大乘教。
guó nán jìng yǒu dà shān, yá lǐng cuó é, fēng luán chóng dié, cǎo mù líng hán, chūn qiū yī guàn, xī jiàn jùn lài, fēi liú sì zhù, yá kān shí shì, qí bù yán lín. yìn dù guǒ rén, duō yùn shén tōng, qīng jǔ yuǎn yóu, qī zhǐ yú cǐ. zhū ā luó hàn jì miè zhě zhòng, yǐ gù duō yǒu sū dǔ bō yě, jīn yóu xiàn yǒu sān ā luó hàn jū yán xué zhōng, rù miè xīn dìng, xíng ruò léi rén, xū fà héng zhǎng, gù zhū shā mén shí wǎng wèi tì. ér cǐ guó zhōng dà chéng jīng diǎn bù shù yóu duō, fó fǎ zhì chù, mò sī wèi shèng yě. shí wàn sòng wèi bù zhě, fán yǒu shí shù. zì zī yǐ jiàng, qí liú shí guǎng.
国南境有大山,崖岭嵯峨,峰峦重叠,草木凌寒,春秋一贯,谿涧浚濑,飞流四注,崖龛石室,棋布岩林。印度果人,多运神通,轻举远游,栖止于此。诸阿罗汉寂灭者众,以故多有窣堵波也,今犹现有三阿罗汉居岩穴中,入灭心定,形若羸人,须发恒长,故诸沙门时往为剃。而此国中大乘经典部数尤多,佛法至处,莫斯为盛也。十万颂为部者,凡有十数。自兹已降,其流寔广。
cóng cǐ ér dōng, yú lǐng yuè gǔ, xíng bā bǎi yú lǐ, zhì qú sà dàn nà guó.
从此而东,逾岭越谷,行八百余里,至瞿萨旦那国。
táng yán dì rǔ, jí qí sú zhī yǎ yán yě. sú yǔ wèi zhī hàn nà guó, xiōng nú wèi zhī yú dùn, zhū hú wèi zhī huō dàn, yìn dù wèi zhī qū dān. jiù yuē yú tián, é yě.
(唐言地乳,即其俗之雅言也。俗语谓之汉那国,匈奴谓之于遁,诸胡谓之豁旦,印度谓之屈丹。旧曰于阗,讹也。)
qú sà dàn nà guó
○瞿萨旦那国
qú sà dàn nà guó zhōu sì qiān yú lǐ, shā qì tài bàn, rǎng tǔ ài xiá. yí gǔ jià, duō zhòng guǒ. chū qú shū xì zhān, gōng fǎng jī shī, yòu chǎn bái yù yī yù. qì xù hé chàng, piāo fēng fēi āi. sú zhī lǐ yì, rén xìng wēn gōng. hào xué diǎn yì, bó dá jì néng. zhòng shù fù lè, biān hù ān yè. guó shàng yuè yīn, rén hǎo gē wǔ. shǎo fú máo hè zhān qiú, duō yī shī bái dié. yí xíng yǒu tǐ, fēng zé yǒu jì. wén zì xiàn zhāng, yù zūn yìn dù, wēi gǎi tǐ shì, cū yǒu yán gé. yǔ yì zhū guó, chóng shàng fó fǎ. qié lán bǎi yǒu yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén, bìng duō xí xué dà chéng fǎ jiào.
瞿萨旦那国周四千余里,沙碛太半,壤土隘狭。宜谷稼,多众果。出氍毹细毡,工纺绩絁,又产白玉、黳玉。气序和畅,飘风飞埃。俗知礼义,人性温恭。好学典艺,博达伎能。众庶富乐,编户安业。国尚乐音,人好歌舞。少服毛褐毡裘,多衣絁白氎。仪形有体,风则有纪。文字宪章,聿遵印度,微改体势,粗有沿革。语异诸国,崇尚佛法。伽蓝百有余所,僧徒五千余人,并多习学大乘法教。
yī jiàn guó chuán shuō
一、建国传说
wáng shén xiāo wǔ, jìng zhòng fó fǎ, zì yún pí shā mén tiān zhī zuò yìn yě. xī zhě, cǐ guó xū kuàng wú rén, pí shā mén tiān zǐ cǐ qī zhǐ. wú yōu wáng tài zǐ zài dá chā shǐ luó guó bèi jué mù, yǐ wú yōu wáng nù qiǎn fǔ zuǒ, qiān qí háo zú, chū xuě shān běi, jū huāng gǔ jiān. qiān rén zhú mù, zhì cǐ xī jiè, tuī jǔ qiú háo, zūn lì wèi wáng. dàng shì shí yě, dōng tǔ dì zi méng qiǎn liú xǐ, jū cǐ dōng jiè, qún xià quàn jìn, yòu zì chēng wáng. suì yuè yǐ jī, fēng jiào bù tōng. gè yīn tián liè, yù huì huāng zé, biàn wèn zōng xù, yīn ér zhēng zhǎng. fèn xíng cí yǔ, biàn yù jiāo bīng. huò yǒu jiàn yuē:" jīn kě jù hū? yīn liè jué zhàn, wèi jǐn bīng fēng. yí guī zhì bīng, qī ér hòu jí."
王甚骁武,敬重佛法,自云毗沙门天之祚胤也。昔者,此国虚旷无人,毗沙门天子此栖止。无忧王太子在呾叉始罗国被抉目,已无忧王怒谴辅佐,迁其豪族,出雪山北,居荒谷间。迁人逐牧,至此西界,推举酋豪,尊立为王。当是时也,东土帝子蒙谴流徙,居此东界,群下劝进,又自称王。岁月已积,风教不通。各因田猎,遇会荒泽,便问宗绪,因而争长。忿形辞语,便欲交兵。或有谏曰:“今可遽乎?因猎决战,未尽兵锋。宜归治兵,期而后集。”
yú shì huí jià ér fǎn, gè guī qí guó, xiào xí róng mǎ, dū lì shì zú. zhì qī bīng huì, qí gǔ xiāng wàng. dàn rì hé zhàn, xī zhǔ bù lì, yīn ér zhú běi, suì zhǎn qí shǒu. dōng zhǔ chéng shèng, fǔ jí wáng guó. qiān dū zhōng dì, fāng jiàn chéng guō, yōu qí wú tǔ, kǒng nán chéng gōng, xuān gào yuǎn jìn, shuí shí dì lǐ. shí yǒu tú tàn wài dào, fù dà hù, chéng mǎn shuǐ ér zì jìn yuē:" wǒ zhī dì lǐ." suì yǐ qí shuǐ qū qǔ yí liú, zhōu ér fù shǐ, yīn jí jí qū, hū ér bú jiàn. yī bǐ shuǐ jī, zhì qí jī dǔ, suì dé xīng gōng, jí sī guó zhì, jīn wáng suǒ dōu yú cǐ chéng yě. chéng fēi chóng jùn, gōng jī nán kè, zì gǔ yǐ lái, wèi néng yǒu shèng.
于是回驾而返,各归其国,校习戎马,督励士卒。至期兵会,旗鼓相望。旦日合战,西主不利,因而逐北,遂斩其首。东主乘胜,抚集亡国。迁都中地,方建城郭,忧其无土,恐难成功,宣告远近,谁识地理。时有涂炭外道,负大瓠,盛满水而自进曰:“我知地理。”遂以其水屈曲遗流,周而复始,因即疾驱,忽而不见。依彼水迹,峙其基堵,遂得兴工,即斯国治,今王所都于此城也。城非崇峻,攻击难克,自古已来,未能有胜。
qí wáng qiān dū zuò yì, jiàn guó ān rén, gōng jī yǐ chéng, chǐ dié yún mù, wèi yǒu yìn sì, kǒng jué zōng xù. nǎi wǎng pí shā mén tiān shén suǒ, qí dǎo qǐng sì. shén xiàng é shàng, pōu chū yīng hái, pěng yǐ huí jià, guó rén chēng qìng. jì bù yǐn rǔ, kǒng qí bù shòu, lù yì shén cí, zhòng qǐng yù yǎng. shén qián zhī dì hū rán lóng qǐ, qí zhuàng rú rǔ, shén tóng yǐn shǔn, suì zhì chéng lì. zhì yǒng guāng qián, fēng jiào xiá bèi, suì yíng shén cí, zōng xiān zǔ yě. zì zī yǐ jiàng, yì shì xiàng chéng, chuán guó jūn lín, bù shī qí xù. gù jīn shén miào duō zhū zhēn bǎo, bài cí xiǎng jì, wú tì yú shí. dì rǔ suǒ yù, yīn wèi guó hào.
其王迁都作邑,建国安人,功绩已成,齿耋云暮,未有胤嗣,恐绝宗绪。乃往毗沙门天神所,祈祷请嗣。神像额上,剖出婴孩,捧以回驾,国人称庆。既不饮乳,恐其不寿,录诣神祠,重请育养。神前之地忽然隆起,其状如乳,神童饮吮,遂至成立。智勇光前,风教遐被,遂营神祠,宗先祖也。自兹已降,奕世相承,传国君临,不失其绪。故今神庙多诸珍宝,拜祠享祭,无替于时。地乳所育,因为国号。
èr pí lú zhé nà qié lán
二、毗卢折那伽蓝
wáng chéng nán shí yú lǐ yǒu dà qié lán, cǐ guó xiān wáng wèi pí lú zhé nà táng yán biàn zhào. ā luó hàn jiàn yě. xī zhě, cǐ guó fó fǎ wèi bèi, ér ā luó hàn zì jiā shī mí luó guó zhì cǐ lín zhōng, yàn zuò xí dìng. shí yǒu jiàn zhě, hài qí róng fú, jù yǐ qí zhuàng shàng bái yú wáng. wáng suì gōng wǎng, guān qí róng zhǐ, yuē:" ěr hé rén hū, dú zài yōu lín?" luó hàn yuē:" wǒ, rú lái dì zǐ, xián jū xí dìng. wáng yí shù fú, hóng zàn fó jiào, jiàn qié lán, zhào sēng zhòng." wáng yuē:" rú lái zhě, yǒu hé dé, yǒu hé shén, ér rǔ niǎo qī, qín kǔ fèng jiào?" yuē:" rú lái cí mǐn sì shēng, yòu dǎo sān jiè, huò xiǎn huò yǐn, shì shēng shì miè. zūn qí fǎ zhě, chū lí shēng sǐ, mí qí jiào zhě, jī chán ài wǎng." wáng yuē:" chéng rú suǒ shuō, shì gāo yán yì. jì yún dà shèng, wèi wǒ xiàn xíng. ruò dé zhān yǎng, dāng wèi jiàn lì, qìng xīn guī xìn, hóng yáng jiào fǎ." luó hàn yuē:" wáng jiàn qié lán, gōng chéng gǎn yìng." wáng gǒu cóng qí qǐng, jiàn sēng qié lán, yuǎn jìn xián jí, fǎ huì chēng qìng, ér wèi yǒu jiān chuí kòu jī zhào jí. wáng wèi luó hàn yuē:" qié lán yǐ chéng, fú zài hé suǒ?" luó hàn yuē:" wáng dāng zhì chéng, shèng jiàn bù yuǎn." wáng suì lǐ qǐng, hū jiàn kōng zhōng fó xiàng xià jiàng, shòu wáng qián chuí, yīn jí chéng xìn, hóng yáng fó jiào.
王城南十余里有大伽蓝,此国先王为毗卢折那(唐言遍照。)阿罗汉建也。昔者,此国佛法未被,而阿罗汉自迦湿弥罗国至此林中,宴坐习定。时有见者,骇其容服,具以其状上白于王。王遂躬往,观其容止,曰:“尔何人乎,独在幽林?”罗汉曰:“我,如来弟子,闲居习定。王宜树福,弘赞佛教,建伽蓝,召僧众。”王曰:“如来者,有何德,有何神,而汝鸟栖,勤苦奉教?”曰:“如来慈愍四生,诱导三界,或显或隐,示生示灭。遵其法者,出离生死,迷其教者,羁缠爱网。”王曰:“诚如所说,事高言议。既云大圣,为我现形。若得瞻仰,当为建立,罄心归信,弘扬教法。”罗汉曰:“王建伽蓝,功成感应。”王苟从其请,建僧伽蓝,远近咸集,法会称庆,而未有犍椎扣击召集。王谓罗汉曰:“伽蓝已成,佛在何所?”罗汉曰:“王当至诚,圣鉴不远。”王遂礼请,忽见空中佛像下降,授王揵椎,因即诚信,弘扬佛教。
sān qú shì shí líng jiā shān
三、瞿室饣夌伽山
wáng chéng xī nán èr shí yú lǐ, yǒu qú shì shí líng jiā shān. táng yán niú jiǎo. shān fēng liǎng qǐ, yán yǎn sì jué. yú yá gǔ jiān jiàn yī qié lán, qí zhōng fó xiàng shí zhú guāng míng. xī rú lái céng zhì cǐ chù, wèi zhū tiān rén lüè shuō fǎ yào, xuán jì cǐ dì dāng jiàn guó tǔ, jìng chóng yí fǎ, zūn xí dà chéng.
王城西南二十余里,有瞿室饣夌伽山。(唐言牛角。)山峰两起,岩隒四绝。于崖谷间建一伽蓝,其中佛像时烛光明。昔如来曾至此处,为诸天人略说法要,悬记此地当建国土,敬崇遗法,遵习大乘。
niú jiǎo shān yán yǒu dà shí shì, zhōng yǒu ā luó hàn, rù miè xīn dìng, dài cí shì fú, shù bǎi nián jiān, gōng yǎng wú tì. jìn zhě yá bēng, yǎn sāi mén jìng. guó wáng xīng bīng yù chú bēng shí, jí hēi fēng qún fēi, dú shì rén zhòng, yǐ gù zhì jīn shí mén bù kāi.
牛角山岩有大石室,中有阿罗汉,入灭心定,待慈氏佛,数百年间,供养无替。近者崖崩,掩塞门径。国王兴兵欲除崩石,即黑峰群飞,毒螫人众,以故至今石门不开。
sì dì jiā pó fù nà qié lán
四、地迦婆缚那伽蓝
wáng chéng xī nán shí yú lǐ, yǒu dì jiā pó fù nà qié lán. zhōng yǒu jiā zhù lì fó xiàng, běn cóng qū zhī guó ér lái zhì zhǐ. xī cǐ guó zhōng yǒu chén bèi qiǎn, yù jū qū zhī, héng lǐ cǐ xiàng. hòu méng hái guó, qīng xīn yáo jìng, yè fēn zhī hòu, xiàng hū zì zhì, qí rén shě zhái, jiàn cǐ qié lán.
王城西南十余里,有地迦婆缚那伽蓝。中有夹纻立佛像,本从屈支国而来至止。昔此国中有臣被谴,寓居屈支,恒礼此像。后蒙还国,倾心遥敬,夜分之后,像忽自至,其人舍宅,建此伽蓝。
wǔ bó jiā yí chéng
五、勃伽夷城
wáng chéng xī xíng sān bǎi yú lǐ, zhì bó jiā yí chéng. zhōng yǒu fú zuò xiàng, gāo qī chǐ yú, xiāng hǎo yǔn bèi, wēi sù yí rán, shǒu dài bǎo guān, guāng míng duì zhào. wén zhū tǔ sú yuē: běn zài jiā shī mí luó guó, qǐng yí zhì cǐ. xī yǒu luó hàn, qí shā mí dì zǐ lín mìng zhōng shí, qiú cù mǐ bǐng. luó hàn yǐ tiān yǎn guān, jiàn qú sà dàn nà guó yǒu cǐ wèi yān, yùn shén tōng lì, zhì cǐ qiú huò. shā mí dàn yǐ, yuàn shēng qí guó. guǒ suì sù xīn, dé wèi wáng zǐ. jì sì wèi yǐ, wēi shè xiá ěr, suì yú xuě shān, fá jiā shī mí luó guó. jiā shī mí luó guó wáng zhěng jí róng mǎ, yù yù biān guān. shí ā luó hàn jiàn wáng:" wù dòu bīng yě, wǒ néng tuì zhī." xún wèi qú sà dàn nà wáng shuō zhū fǎ yào. wáng chū wèi xìn, shàng yù xīng bīng. luó hàn suì qǔ cǐ wáng xiān shēn shā mí shí yī, ér yǐ shì zhī. wáng jì jiàn yī, dé sù mìng zhì, yǔ jiā shī mí luó wáng xiè jiù jiāo huān, shì bīng ér fǎn, fèng yíng shā mí shí suǒ gōng yǎng fó xiàng, suí jūn lǐ qǐng. xiàng zhì cǐ dì, bù kě zhuǎn yí, huán jiàn qié lán, shì zhāo sēng lǚ, shě bǎo guān zhì xiàng dǐng. jīn suǒ guān zhě, jí xiān wáng suǒ shī yě.
王城西行三百余里,至勃伽夷城。中有佛坐像,高七尺余,相好允备,威肃嶷然,首戴宝冠,光明对照。闻诸土俗曰:本在迦湿弥罗国,请移至此。昔有罗汉,其沙弥弟子临命终时,求酢米饼。罗汉以天眼观,见瞿萨旦那国有此味焉,运神通力,至此求获。沙弥啖已,愿生其国。果遂宿心,得为王子。既嗣位已,威摄遐迩,遂逾雪山,伐迦湿弥罗国。迦湿弥罗国王整集戎马,欲御边冠。时阿罗汉谏王:“勿斗兵也,我能退之。”寻为瞿萨旦那王说诸法要。王初未信,尚欲兴兵。罗汉遂取此王先身沙弥时衣,而以示之。王既见衣,得宿命智,与迦湿弥罗王谢咎交欢,释兵而返,奉迎沙弥时所供养佛像,随军礼请。像至此地,不可转移,环建伽蓝,式招僧侣,舍宝冠置像顶。今所冠者,即先王所施也。
liù shǔ rǎng fén chuán shuō
六、鼠壤坟传说
wáng chéng xī bǎi wǔ liù shí lǐ, dà shā qì zhèng lù zhōng, yǒu duī fù, bìng shǔ rǎng fén yě. wén zhī tǔ sú yuē: cǐ shā qì zhōng, shǔ dà rú wèi, qí máo zé jīn yín yì sè, wèi qí qún zhī qiú zhǎng, měi chū xué yóu zhǐ, zé qún shǔ wèi cóng. xī zhě, xiōng nú lǜ shù shí wàn zhòng, guān lüè biān chéng, zhì shǔ fén cè tún jūn, shí qú sà dàn nà wáng lǜ shù wàn bīng, kǒng lì bù dí, sù zhī qì zhōng shǔ qí, ér wèi shén yě. jì hū guān zhì, wú suǒ qiú jiù, jūn chén zhèn kǒng, mò zhī tú jì, gǒu fù shè jì, fén xiāng qǐng shǔ, jì qí yǒu líng, shǎo jiā jūn lì. qí yè qú sà dàn nà wáng mèng jiàn dà shǔ yuē:" jìng yù xiāng zhù, yuàn zǎo zhì bīng. dàn rì hé zhàn, bì dāng kè shèng." qú sà dàn nà wáng zhī yǒu líng yòu, suì zhěng róng mǎ, shēn lìng jiàng shì, wèi míng ér xíng, cháng qū yǎn xí. xiōng nú zhī wén yě, mò bù jù yān, fāng yù jià chéng bèi kǎi, ér zhū mǎ ān rén fú gōng xián jiǎ lián, fán jué dài xì, shǔ jiē niè duàn. bīng kòu jì lín, miàn fù shòu lù. yú shì shā qí jiāng, lǔ qí bīng, xiōng nú zhèn shè, yǐ wéi shén líng suǒ yòu yě. qú sà dàn nà wáng gǎn shǔ hòu ēn, jiàn cí shè jì, yì shì zūn jìng, tè shēn zhēn yì. gù shàng zì jūn wáng, xià zhì lí shù, xián xiū sì jì, yǐ qiú fú yòu. xíng cì qí xué, xià shèng ér qū, bài yǐ zhì jìng, jì yǐ qí fú. huò yī fú gōng shǐ, huò xiāng huā yáo shàn, yì jì shū chéng, duō méng fú lì. ruò wú xiǎng jì, zé féng zāi biàn.
王城西百五六十里,大沙碛正路中,有堆阜,并鼠壤坟也。闻之土俗曰:此沙碛中,鼠大如猬,其毛则金银异色,为其群之酋长,每出穴游止,则群鼠为从。昔者,匈奴率数十万众,冠略边城,至鼠坟侧屯军,时瞿萨旦那王率数万兵,恐力不敌,素知碛中鼠奇,而未神也。洎乎冠至,无所求救,君臣震恐,莫知图计,苟复设祭,焚香请鼠,冀其有灵,少加军力。其夜瞿萨旦那王梦见大鼠曰:“敬欲相助,愿早治兵。旦日合战,必当克胜。”瞿萨旦那王知有灵祐,遂整戎马,申令将士,未明而行,长驱掩袭。匈奴之闻也,莫不惧焉,方欲驾乘被铠,而诸马鞍、人服、弓弦、甲縺,凡厥带系,鼠皆啮断。兵寇既临,面缚受戮。于是杀其将,虏其兵,匈奴震慑,以为神灵所祐也。瞿萨旦那王感鼠厚恩,建祠设祭,奕世遵敬,特深珍异。故上自君王,下至黎庶,咸修祀祭,以求福祐。行次其穴,下乘而趋,拜以致敬,祭以祈福。或衣服弓矢,或香花肴膳,亦既输诚,多蒙福利。若无享祭,则逢灾变。
qī shā mó ruò sēng qié lán
七、沙摩若僧伽蓝
wáng chéng xī wǔ liù lǐ, yǒu suō mó ruò sēng qié lán. zhōng yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, shén duō líng ruì, shí zhú shén guāng. xī yǒu luó hàn zì yuǎn fāng lái, zhǐ cǐ lín zhōng, yǐ shén tōng lì, fàng dà guāng míng. shí wáng yè zài zhòng gé, yáo jiàn lín zhōng guāng míng zhào yào, yú shì lì wèn, qiān yuē:" yǒu yī shā mén zì yuǎn ér zhì, yàn zuò lín zhōng, shì xiàn shén tōng." wáng suì mìng jià, gōng zhù guān chá. jì dǔ míng xián, xīn nǎi zhī jìng, qīn fēng bù yǐ, qǐng zhì zhōng gōng. shā mén yuē:" wù yǒu suǒ yí, zhì yǒu suǒ zài. yōu lín sǒu zé, qíng zhī suǒ shǎng, sōng táng suì yǔ, fēi wǒ yōu wén." wáng yì jìng yǎng, shēn jiā zōng zhòng, wèi jiàn qié lán, qǐ sū dǔ bō. shā mén shòu qǐng, suì zhǐ qí zhōng. qǐng zhī, wáng gǎn huò shè lì shù bǎi lì, shén qìng yuè, qiè zì niàn yuē:" shè lì lái yīng, hé qí wǎn yú? zǎo dé zhì zhī sū dǔ bō xià, qǐ fēi shèng jī?" xún yì qié lán, jù bái shā mén. luó hàn yuē:" wáng wú yōu yě, jīn wèi jī?" xún yì qié lán, jù bái shā mén. luó hàn yuē:" wáng wú yōu yě, jīn wèi zhì zhī. yí yǐ jīn yín tóng tiě dà shí hán děng, yǐ cì zhōu shèng." wáng mìng jiàng rén, bù rì gōng bì, zài zhū bǎo yú, sòng zhì qié lán. shì shí yě, wáng gōng dǎo cóng shù liáo fán bǎi, guān sòng shè lì zhě, dòng yǐ wàn jì. luó hàn nǎi yǐ yòu shǒu jǔ sū dǔ bō, zhì zhū zhǎng zhōng, wèi wáng yuē:" kě yǐ cáng xià yě." suì kǎn dì ān hán, qí gōng sī bì, yú shì xià sū dǔ bō, wú suǒ qīng sǔn. guān dǔ zhī tú, tàn wèi zēng yǒu, xìn fó zhī xīn mí dǔ, jìng fǎ zhī zhì sī jiān. wáng wèi qún guān yuē:" wǒ cháng wén fó lì nán sī, shén tōng nán jiū. huò fēn shēn bǎi yì, huò yīng jī rén tiān. jǔ shì jiè yú zhǎng nèi, zhòng shēng wú dòng jìng zhī xiǎng, yǎn fǎ xìng yú cháng yīn, zhòng shēng yǒu suí lèi zhī wù. sī zé shén lì bù gòng, zhì huì jué yán. qí líng yǐ yǐn, qí jiào yóu chuán. cān hé yǐn zé, wèi dào qīn fēng, shàng huò sī líng, shēn lài qí fú. miǎn zāi fán bǎi, yí shēn chóng jìng, fó fǎ hán shēn, yú shì míng yǐ."
王城西五六里,有娑摩若僧伽蓝。中有窣堵波,高百余尺,甚多灵瑞,时烛神光。昔有罗汉自远方来,止此林中,以神通力,放大光明。时王夜在重阁,遥见林中光明照曜,于是历问,佥曰:“有一沙门自远而至,宴坐林中,示现神通。”王遂命驾,躬注观察。既睹明贤,心乃祗敬,钦风不已,请至中宫。沙门曰:“物有所宜,志有所在。幽林薮泽,情之所赏,嵩堂邃宇,非我攸闻。”王益敬仰,深加宗重,为建伽蓝,起窣堵波。沙门受请,遂止其中。顷之,王感获舍利数百粒,甚庆悦,窃自念曰:“舍利来应,何其晚欤?早得置之窣堵波下,岂非胜迹?”寻诣伽蓝,具白沙门。罗汉曰:“王无忧也,今为迹?”寻诣伽蓝,具白沙门。罗汉曰:“王无忧也,今为置之。宜以金银铜铁大石函等,以次周盛。”王命匠人,不日功毕,载诸宝舆,送至伽蓝。是时也,王宫导从、庶僚凡百,观送舍利者,动以万计。罗汉乃以右手举窣堵波,置诸掌中,谓王曰:“可以藏下也。”遂坎地安函,其功斯毕,于是下窣堵波,无所倾损。观睹之徒,叹未曾有,信佛之心弥笃,敬法之志斯坚。王谓群官曰:“我尝闻佛力难思,神通难究。或分身百亿,或应迹人天。举世界于掌内,众生无动静之想,演法性于常音,众生有随类之悟。斯则神力不共,智慧绝言。其灵已隐,其教犹传。餐和饮泽,味道钦风,尚获斯灵,深赖其福。勉哉凡百,宜深崇敬,佛法函深,于是明矣。”
bā má shè sēng qié lán jí cán zhǒng zhī chuán rù
八、麻射僧伽蓝及蚕种之传入
wáng chéng dōng nán wǔ liù lǐ, yǒu má shè sēng qié lán, cǐ guó xiān wáng fēi suǒ lì yě. xī zhě, zài guó wèi zhī sāng cán, wén dōng guó yǒu zhī, mìng shǐ yǐ qiú. shí dōng guó jūn mì ér bù cì, yán chì guān fáng, wú lìng sāng cán zhǒng chū yě. qú sà dàn nà wáng nǎi bēi cí xià lǐ, qiú hūn dōng guó. guó jūn yǒu huái yuǎn zhī zhì, suì yǔn qí qǐng. qú sà dàn nà wáng mìng shǐ yíng fù, ér jiè yuē:" ěr zhì cí dōng guó jūn nǚ, wǒ guó sù wú sī mián sāng cán zhī zhǒng, kě yǐ chí lái, zì wèi shang fú." nǚ wén qí yán, mì qiú qí zhǒng, yǐ sāng cán zhī zǐ zhì mào xù zhōng, jì zhì guān fáng, zhǔ zhě biàn suǒ. wéi wáng nǚ mào bù gǎn yǐ jiǎn. suì rù qú sà dàn nà guó, zhǐ má shè qié lán gù dì, fāng bèi yí lǐ, fèng yíng rù gōng, yǐ sāng cán zhǒng liú yú cǐ dì. yáng chūn gào shǐ, nǎi zhí qí sāng, cán yuè jì lín, fù shì cǎi yǎng. chū zhì yě, shàng yǐ zá yè sì zhī, zì shí jué hòu, sāng shù lián yīn. wáng fēi nǎi kè shí wèi zhì, bù lìng shāng shā, cán é fēi jǐn, nǎi dé zhì jiǎn, gǎn yǒu fàn wéi, míng shén bù yòu. suì wèi xiān cán jiàn cǐ qié lán. shù zhū kū sāng, yún shì běn zhǒng zhī shù yě. gù jīn cǐ guó yǒu cán bù shā, qiè yǒu qǔ sī zhě, lái nián zhé bù yí cán.
王城东南五六里,有麻射僧伽蓝,此国先王妃所立也。昔者,在国未知桑蚕,闻东国有之,命使以求。时东国君秘而不赐,严敕关防,无令桑蚕种出也。瞿萨旦那王乃卑辞下礼,求婚东国。国君有怀远之志,遂允其请。瞿萨旦那王命使迎妇,而诫曰:“尔致辞东国君女,我国素无丝绵桑蚕之种,可以持来,自为裳服。”女闻其言,密求其种,以桑蚕之子置帽絮中,既至关防,主者遍索。唯王女帽不敢以检。遂入瞿萨旦那国,止麻射伽蓝故地,方备仪礼,奉迎入宫,以桑蚕种留于此地。阳春告始,乃植其桑,蚕月既临,复事采养。初至也,尚以杂叶饲之,自时厥后,桑树连荫。王妃乃刻石为制,不令伤杀,蚕蛾飞尽,乃得治茧,敢有犯违,明神不祐。遂为先蚕建此伽蓝。数株枯桑,云是本种之树也。故今此国有蚕不杀,窃有取丝者,来年辄不宜蚕。
jiǔ lóng gǔ chuán shuō
九、龙鼓传说
chéng dōng nán bǎi yú lǐ yǒu dà hé, xī běi liú, guó rén lì zhī, yǐ yòng gài tián. qí hòu duàn liú, wáng shēn guài yì. yú shì mìng jià wèn luó hàn sēng yuē:" dà hé zhī shuǐ, guó rén qǔ gěi, jīn hū duàn liú, qí jiù ān zài? wéi zhèng yǒu bù píng, dé yǒu bù qià hū? bù rán, chuí qiǎn hé zhòng yě?" luó hàn yuē:" dài wáng zhì guó, zhèng huà qīng hé. hé shuǐ duàn liú, lóng suǒ wéi ěr. yí sù cí qiú, dāng fù xī lì." wáng yīn huí jià, cí jì hé lóng. hū yǒu yī nǚ líng bō ér zhì, yuē:" wǒ fū zǎo sàng, zhǔ mìng wú cóng. suǒ yǐ hé shuǐ jué liú, nóng rén shī lì. wáng yú guó nèi xuǎn yī guì chén, pèi wǒ wèi fū, shuǐ liú rú xī." wáng yuē:" jìng wén, rèn suǒ yù ěr." lóng suì mù yuè guó zhī dà chén. wáng jì huí jià, wèi qún xià yuē:" dà chén zhě, guó zhī zhòng zhèn nóng wù zhě, rén zhī mìng shí. guó shī zhèn zé wēi, rén jué shí zé sǐ. wēi sǐ zhī shì, hé suǒ yí xíng?" dà chén yuè xí, guì ér duì yuē:" jiǔ yǐ xū báo, miù dāng zhòng rèn. cháng sī bào guó, wèi yù qí shí. jīn ér yù xuǎn, gǎn sāi shēn zé. gǒu lì wàn xìng, hé lìn yī chén? chén zhě guó zhī zuǒ, rén zhě guó zhī běn, yuàn dài wáng bù zài sī yě. xìng wèi xiū fú, jiàn sēng qié lán." wáng yǔn suǒ qiú, gōng chéng bù rì. qí chén yòu qǐng zǎo rù lóng gōng, yú shì jǔ guó liáo shù, gǔ yuè yǐn jiàn. qí chén nǎi yī sù fú, chéng bái mǎ, yǔ wáng cí jué, jìng xiè guó rén. qū mǎ rù hé, lǚ shuǐ bù nì, jì hū zhōng liú, huī biān huà shuǐ, shuǐ wèi zhōng kāi, zì zī méi yǐ. qǐng zhī, bái mǎ fú chū, fù yī zhān tán dà gǔ, fēng yī hán shū. qí shū dà lüè yuē:" dài wáng bù yí xì wēi, miù cān shén xuǎn, yuàn duō yíng fú, yì guó zī chén. yǐ cǐ dà gǔ, xuán chéng dōng nán, ruò yǒu kòu zhì, gǔ xiān shēng zhèn." hé shuǐ suì liú, zhì jīn lì yuè. suì yuè jìn yuǎn, lóng gǔ jiǔ wú. jiù xuán zhī chù, jīn réng yǒu gǔ. chí cè qié lán, huāng pǐ wú sēng.
城东南百余里有大河,西北流,国人利之,以用溉田。其后断流,王深怪异。于是命驾问罗汉僧曰:“大河之水,国人取给,今忽断流,其咎安在?为政有不平,德有不洽乎?不然,垂谴何重也?”罗汉曰:“大王治国,政化清和。河水断流,龙所为耳。宜速祠求,当复昔利。”王因回驾,祠祭河龙。忽有一女凌波而至,曰:“我夫早丧,主命无从。所以河水绝流,农人失利。王于国内选一贵臣,配我为夫,水流如昔。”王曰:“敬闻,任所欲耳。”龙遂目悦国之大臣。王既回驾,谓群下曰:“大臣者,国之重镇;农务者,人之命食。国失镇则危,人绝食则死。危、死之事,何所宜行?”大臣越席,跪而对曰:“久已虚薄,谬当重任。常思报国,未遇其时。今而预选,敢塞深责。苟利万姓,何吝一臣?臣者国之佐,人者国之本,愿大王不再思也。幸为修福,建僧伽蓝。”王允所求,功成不日。其臣又请早入龙宫,于是举国僚庶,鼓乐饮饯。其臣乃衣素服,乘白马,与王辞诀,敬谢国人。驱马入河,履水不溺,济乎中流,麾鞭画水,水为中开,自兹没矣。顷之,白马浮出,负一旃檀大鼓,封一函书。其书大略曰:“大王不遗细微,谬参神选,愿多营福,益国滋臣。以此大鼓,悬城东南,若有寇至,鼓先声震。”河水遂流,至今利月。岁月浸远,龙鼓久无。旧悬之处,今仍有鼓。池侧伽蓝,荒圮无僧。
shí gǔ zhàn chǎng
十、古战场
wáng chéng dōng sān bǎi yú lǐ dà huāng zé zhōng, shù shí qǐng dì, jué wú niè cǎo, qí tǔ chì hēi. wén zhū qí jiù yuē:" bài jūn zhī dì yě. xī zhě, dōng guó jūn shī bǎi wàn xī fá, cǐ shí qú sà dàn nà wáng yì zhěng qí róng mǎ shù shí wàn zhòng, dōng yù qiáng dí, zhì yú cǐ dì, liǎng jūn xiāng yù, yīn jí hé zhàn. xī bīng shī lì, chéng shèng cán shā, lǔ qí wáng shā qí jiāng, zhū lù shì zú, wú fù jié yí. liú xiě rǎn dì, qí jī sī zài.
王城东三百余里大荒泽中,数十顷地,绝无蘖草,其土赤黑。闻诸耆旧曰:“败军之地也。昔者,东国军师百万西伐,此时瞿萨旦那王亦整齐戎马数十万众,东御强敌,至于此地,两军相遇,因即合战。西兵失利,乘胜残杀,虏其王杀其将,诛戮士卒,无复孑遗。流血染地,其迹斯在。
shí yī pì mó chéng diāo tán fó xiàng
十一、媲摩城雕檀佛像
zhàn dì dōng xíng sān shí yú lǐ, zhì pì mó chéng. yǒu diāo tán lì fó xiàng, gāo èr zhàng yú, shén duō líng yìng, shí zhú guāng míng. fán zài jí bìng, suí qí tòng chù, jīn báo tiē xiàng, jí shí quán fù. xū xīn qǐng yuàn, duō yì suì qiú. wén zhī tǔ sú yuē: cǐ xiàng, xī fú zài shì jiāo shǎng mí guó wū tuó yǎn nà wáng suǒ zuò yě. fú qù shì hòu, zì bǐ líng kōng zhì cǐ guó běi hé láo luò jiā chéng zhōng. chū, cǐ chéng rén ān lè fù ráo, shēn zhe xié jiàn, ér bù zhēn jìng, chuán qí zì lái, shén ér bù guì. hòu yǒu luó hàn lǐ bài cǐ xiàng, guó rén jīng hài, yì qí róng fú, chí yǐ bái wáng. wáng nǎi xià lìng, yí yǐ shā tǔ bèn cǐ yì rén. shí ā luó hàn shēn méng shā tǔ, hú kǒu jué liáng. shí yǒu yī rén, xīn shén bù rěn, xī cháng gōng jìng zūn lǐ cǐ xiàng, jí jiàn luó hàn, mì yǐ zhuàn zhī. luó hàn jiāng qù, wèi qí rén yuē:" què hòu qī tiān, dāng yǔ shā tǔ, tián mǎn cǐ chéng, lüè wú yí lèi. ěr yí zhī zhī, zǎo tú chū jì. yóu qí bèn wǒ, huò sī yāng ěr." yǔ yǐ biàn qù, hū rán bú jiàn. qí rén rù chéng, jù gào qīn gù, huò yǒu wén zhě, mò bù chī xiào. zhì dì èr rì, dà fēng hū fā, chuī qù huì rǎng, yǔ zá bǎo mǎn qú lù. rén gèng mà suǒ gào zhě. cǐ rén xīn zhī bì rán, qiè kāi kǒng dào, chū chéng wài ér xué zhī. dì qī rì yè, xiāo fēn zhī hòu, yǔ shā tǔ mǎn chéng zhōng. qí rén cóng kǒng dào chū, dōng qù cǐ guó, zhǐ pì mó chéng. qí rén cái zhì, qí xiàng yì lái, jí cǐ gōng yǎng, bù gǎn qiān yí. wén zhū xiān jì yuē: shì jiā fǎ jǐn, xiàng rù lóng gōng. jīn hé láo luò jiā chéng wèi dà duī fù, zhū guó jūn wáng yì fāng háo yòu, duō yù fā jué, qǔ qí bǎo wù. shì zhì qí cè, měng fēng bào fā, yān yún sì hé, dào lù mí shī.
战地东行三十余里,至媲摩城。有雕檀立佛像,高二丈余,甚多灵应,时烛光明。凡在疾病,随其痛处,金薄贴像,即时痊复。虚心请愿,多亦遂求。闻之土俗曰:此像,昔佛在世憍赏弥国邬陁衍那王所作也。佛去世后,自彼凌空至此国北曷劳落迦城中。初,此城人安乐富饶,深著邪见,而不珍敬,传其自来,神而不贵。后有罗汉礼拜此像,国人惊骇,异其容服,驰以白王。王乃下令,宜以沙土坌此异人。时阿罗汉身蒙沙土,糊口绝粮。时有一人,心甚不忍,昔常恭敬尊礼此像,及见罗汉,密以馔之。罗汉将去,谓其人曰:“却后七天,当雨沙土,填满此城,略无遗类。尔宜知之,早图出计。由其坌我,获斯殃耳。”语已便去,忽然不见。其人入城,具告亲故,或有闻者,莫不嗤笑。至第二日,大风忽发,吹去秽壤,雨杂宝满衢路。人更骂所告者。此人心知必然,窃开孔道,出城外而穴之。第七日夜,宵分之后,雨沙土满城中。其人从孔道出,东趣此国,止媲摩城。其人才至,其像亦来,即此供养,不敢迁移。闻诸先记曰:释迦法尽,像入龙宫。今曷劳落迦城为大堆阜,诸国君王、异方豪右,多欲发掘,取其宝物。适至其侧,猛风暴发,烟云四合,道路迷失。
shí èr ní rǎng chéng
十二、尼壤城
pì mó chuān dōng rù shā qì, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì ní rǎng chéng, zhōu sān sì lǐ, zài dà zé zhōng. zé dì rè shī, nán yǐ lǚ shè. lú cǎo huāng mào, wú fù tú jìng, wéi qù chéng lù, jǐn dé tōng xíng, gù wǎng lái zhě mò bù yóu cǐ chéng yān. ér qú sà dàn nà yǐ wéi dōng jìng zhī guān fáng yě.
媲摩川东入沙碛,行二百余里,至尼壤城,周三四里,在大泽中。泽地热湿,难以履涉。芦草荒茂,无复途径,唯趣城路,仅得通行,故往来者莫不由此城焉。而瞿萨旦那以为东境之关防也。
dà liú shā yǐ dōng xíng chéng
大流沙以东行程
cóng cǐ dōng xíng, rù dà liú shā. shā zé liú màn, jù sàn suí fēng, rén xíng wú jī, suì duō mí lù. sì yuǎn máng máng, mò zhī suǒ zhǐ, shì yǐ wǎng lái zhě jù yí hái yǐ jì zhī. fá shuǐ cǎo, duō rè fēng. fēng qǐ zé rén chù hūn mí, yīn yǐ chéng bìng. shí wén gē xiào, huò wén hào kū, shì tīng zhī jiān, huǎng rán bù zhī suǒ zhì, yóu cǐ lǚ yǒu sàng wáng, gài guǐ mèi zhī suǒ zhì yě.
从此东行,入大流沙。沙则流漫,聚散随风,人行无迹,遂多迷路。四远茫茫,莫知所指,是以往来者聚遗骸以记之。乏水草,多热风。风起则人畜昏迷,因以成病。时闻歌啸,或闻号哭,视听之间,恍然不知所至,由此屡有丧亡,盖鬼魅之所致也。
xíng sì bǎi yú lǐ, zhì dǔ huò luó gù guó. guó jiǔ kōng kuàng, chéng jiē huāng wú.
行四百余里,至睹货逻故国。国久空旷,城皆荒芜。
cóng cǐ dōng xíng liù bǎi yú lǐ, zhì zhé mó tuó nà gù guó, jí jǔ mò dì yě. chéng guō kuī rán, rén yān duàn jué.
从此东行六百余里,至折摩驮那故国,即沮末地也。城郭岿然,人烟断绝。
fù cǐ dōng xíng qiān yú lǐ, zhì nà fù bō gù guó, jí lóu lán dì yě.
复此东行千余里,至纳缚波故国,即楼兰地也。
tuī biǎo shān chuān, kǎo cǎi jìng rǎng, xiáng guó sú zhī gāng róu, xì shuǐ tǔ zhī fēng qì. dòng jìng wú cháng, qǔ shě bù tóng, shì nán qióng yàn, fēi kě yǎng shuō. suí suǒ yóu zhì, lüè shū gěng gài, jǔ qí wén jiàn, jì zhū mù huà. sī gù rì rù yǐ lái, xián mù huì zé, fēng xíng suǒ jí, jiē yǎng zhì dé. hùn tóng tiān xià, yī zhī yǔ nèi, qǐ tú dān chē chū shǐ, tōng yì wàn lǐ zhě zāi!
推表山川,考采境壤,详国俗之刚柔,系水土之风气。动静无常,取舍不同,事难穷验,非可仰说。随所游至,略书梗概,举其闻见,记诸慕化。斯固日入以来,咸沐惠泽,风行所及,皆仰至德。混同天下,一之宇内,岂徒单车出使,通驿万里者哉!