sēng jiā luó guó
○僧伽羅國
sēng jiā luó guó zhōu qī qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sì shí yú lǐ. tǔ dì wò rǎng, qì xù wēn shǔ, jià sè shí bō, huā guǒ jù fán. rén hù yīn shèng, jiā chǎn fù ráo. qí xíng bēi hēi, qí xìng guǎng liè. hǎo xué shàng dé, chóng shàn qín fú.
僧伽羅國周七千餘里,國大都城周四十餘里。土地沃壤,氣序溫暑,稼穡時播,花果具繁。人戶殷盛,家產富饒。其形卑黑,其性獷烈。好學尚德,崇善勤福。
yī zhí shī zi chuán shuō
一、執師子傳說
cǐ guó běn bǎo zhǔ yě, duō yǒu zhēn bǎo, qī zhǐ guǐ shén. qí hòu nán yìn dù yǒu yī guó wáng, nǚ pīng lín guó, jí rì sòng guī, lù féng shī zi, shì wèi zhī tú qì nǚ táo nán, nǚ zài yú zhōng, xīn gān sàng mìng. shí shī zi wáng fù nǚ ér qù, rù shēn shān, chù yōu gǔ, bǔ lù cǎi guǒ, yǐ shí zī gěi. jì jī suì yuè, suì yùn nán nǚ, xíng mào tóng rén, xìng zhǒng chù yě. nán jiàn zhǎng dà, lì gé měng shòu. nián fāng ruò guàn, rén zhì sī fā, qǐng qí mǔ yuē: wǒ hé wèi hū? fù zé yě shòu, mǔ nǎi shì rén, jì fēi zú lèi, rú hé pèi ǒu? mǔ nǎi shù xī shì yǐ gào qí zi. zǐ yuē: rén chù shū tú, yí sù táo shì. mǔ yuē: wǒ xiān yǐ táo, bù néng zì jì. qí zi yú hòu zhú shī zi fù, dēng shān yú lǐng, chá qí yóu zhǐ, kě yǐ táo nán. cì fù qù yǐ, suì dān fù mǔ mèi, xià qū rén lǐ. mǔ yuē: yí gè shèn mì, wù shuō shì yuán, rén huò zhī wén, qīng bǐ wǒ děng. yú shì zhì fù běn guó, guó fēi jiā zú, zōng sì yǐ miè. tóu jì yì rén, rén wèi zhī yuē: ěr cáo hé guó rén yě? yuē: wǒ běn cǐ guó, liú lí yì yù, zǐ mǔ xiāng xié, lái guī gù lǐ. rén jiē āi mǐn, gèng gòng zī gěi. qí shī zi wáng hái wú suǒ jiàn, zhuī liàn nán nǚ, fèn huì jì fā, biàn chū shān gǔ, wǎng lái cūn yì, páo xiào zhèn hǒu, bào hài rén wù, cán dú shēng lèi, yì rén zhé chū, suì qǔ ér shā. jī gǔ chuī bèi, fù nǔ chí máo, qún cóng chéng lǚ, rán hòu miǎn hài. qí wáng jù rén huà zhī bù qià yě, nǎi zòng liè zhě, qī yú qín huò. wáng gōng lǜ sì bīng, zhòng yǐ wàn jì, yǎn báo lín sǒu, mí kuà shān gǔ. shī zi zhèn hǒu, rén chù pì yì. jì bù qín huò, xún fù zhāo mù, qí yǒu qín zhí shī zi chú guó huàn zhě, dāng chóu zhòng shǎng, shì jīng mào jī. qí zi wén wáng zhī lìng, nǎi wèi mǔ yuē: jī hán yǐ shèn, yí kě yīng mù, huò yǒu suǒ de, yǐ xiāng fǔ yù. mǔ yuē: yán bù kě ruò shì! bǐ suī chù yě, yóu wèi fù yān, qǐ yǐ jiān xīn, ér xìng nì hài? zǐ yuē: rén chù yì lèi, lǐ yì ān zài? jì yǐ wéi zǔ, cǐ xīn hé jì? nǎi xiù xiǎo dāo, chū yīng zhāo mù. shì shí qiān zhòng wàn qí, yún tún wù hé, shī zi jù zài lín zhōng, rén mò gǎn jìn. zi jí qí qián, fù suì xún fú, yú shì hū qīn ài wàng nù, nǎi zì rèn yú fù zhōng, shàng huái cí ài, yóu wú fèn dú, nǎi zhì kū fù, hán kǔ ér sǐ. wáng yuē: sī hé rén zāi, ruò cǐ zhī yì dì? yòu zhī yǐ fú lì, zhèn zhī yǐ wēi huò, rán hòu jù chén shǐ mò, bèi shù qíng shì. wáng yuē: nì zāi! fù ér shàng hài, kuàng fēi qīn hū? chù zhǒng nán xún, xiōng qíng yì dòng. chú mín zhī hài, qí gōng dà yǐ duàn fù zhī mìng, qí xīn nì yǐ. zhòng shǎng yǐ chóu qí gōng, yuǎn fàng yǐ zhū qí nì, zé guó diǎn bù kuī, wáng yán bù èr. yú shì zhuāng èr dà chuán, duō chǔ liáng qiǔ. mǔ liú zài guó, zhōu gěi shǎng gōng, zǐ nǚ gè cóng yī zhōu, suí bō piāo dàng. qí nán chuán fàn hǎi zhì cǐ bǎo zhǔ, jiàn fēng zhēn yù, biàn yú zhōng zhǐ. qí hòu shāng rén cǎi bǎo, fù zhì zhǔ zhōng, nǎi shā qí shāng zhǔ, liú qí zǐ nǚ. rú shì fán xī, zi sūn zhòng duō, suì lì jūn chén, yǐ wèi shàng xià, jiàn dū zhú yì, jù yǒu jiāng yù. yǐ qí xiān zǔ qín zhí shī zi, yīn jǔ yuán gōng, ér wèi guó hào. qí nǚ chuán zhě, fàn zhì bō lá sī xī, shén guǐ suǒ mèi, chǎn yù qún nǚ, gù jīn xī dà nǚ guó shì yě. gù shī zi guó rén xíng mào bēi hēi, fāng yí dà sǎng, qíng xìng guǎng liè, ān rěn zhèn dú, sī yì měng shòu yí zhǒng. gù qí rén duō yǒng jiàn. sī yī shuō yě.
此國本寶渚也,多有珍寶,棲止鬼神。其後南印度有一國王,女娉鄰國,吉日送歸,路逢師子,侍衛之徒棄女逃難,女在輿中,心甘喪命。時師子王負女而去,入深山,處幽谷,捕鹿采果,以時資給。既積歲月,遂孕男女,形貌同人,性種畜也。男漸長大,力格猛獸。年方弱冠,人智斯發,請其母曰:「我何謂乎?父則野獸,母乃是人,既非族類,如何配偶?」母乃述昔事以告其子。子曰:「人畜殊途,宜速逃逝。」母曰:「我先已逃,不能自濟。」其子於後逐師子父,登山逾嶺,察其游止,可以逃難。伺父去已,遂擔負母妹,下趨人里。母曰:「宜各慎密,勿說事源,人或知聞,輕鄙我等。」於是至父本國,國非家族,宗祀已滅。投寄邑人,人謂之曰:「爾曹何國人也?」曰:「我本此國,流離異域,子母相攜,來歸故里。」人皆哀愍,更共資給。其師子王還無所見,追戀男女,憤恚既發,便出山谷,往來村邑,咆哮震吼,暴害人物,殘毒生類,邑人輒出,遂取而殺。擊鼓吹貝,負弩持矛,群從成旅,然後免害。其王懼仁化之不洽也,乃縱獵者,期於擒獲。王躬率四兵,眾以萬計,掩薄林藪,彌跨山谷。師子震吼,人畜辟易。既不擒獲,尋復招募,其有擒執師子除國患者,當酬重賞,式旌茂績。其子聞王之令,乃謂母曰:「饑寒已甚,宜可應募,或有所得,以相撫育。」母曰:「言不可若是!彼雖畜也,猶謂父焉,豈以艱辛,而興逆害?」子曰:「人畜異類,禮義安在?既以違阻,此心何冀?」乃袖小刀,出應招募。是時千眾萬騎,雲屯霧合,師子踞在林中,人莫敢近。子即其前,父遂馴伏,於是乎親愛忘怒,乃剚刃於腹中,尚懷慈愛,猶無忿毒,乃至刳腹,含苦而死。王曰:「斯何人哉,若此之異地?」誘之以福利,震之以威禍,然後具陳始末,備述情事。王曰:「逆哉!父而尚害,況非親乎?畜種難馴,凶情易動。除民之害,其功大矣;斷父之命,其心逆矣。重賞以酬其功,遠放以誅其逆,則國典不虧,王言不貳。」於是裝二大船,多儲糧糗。母留在國,周給賞功,子女各從一舟,隨波飄蕩。其男船泛海至此寶渚,見豐珍玉,便於中止。其後商人采寶,復至渚中,乃殺其商主,留其子女。如是繁息,子孫眾多,遂立君臣,以位上下,建都築邑,據有疆域。以其先祖擒執師子,因舉元功,而為國號。其女船者,泛至波剌斯西,神鬼所魅,產育群女,故今西大女國是也。故師子國人形貌卑黑,方頤大顙,情性獷烈,安忍鴆毒,斯亦猛獸遺種。故其人多勇健。斯一說也。
èr sēng jiā luó chuán shuō
二、僧伽羅傳說
fó fǎ suǒ jì, zé yuē: xī cǐ bǎo zhōu dà tiě chéng zhōng, wǔ bǎi luó shā nǚ zhī suǒ jū yě. chéng lóu zhī shàng shù èr gāo chuáng, biǎo jí xiōng zhī xiāng, yǒu jí shì jí chuáng dòng, yǒu xiōng shì xiōng chuáng dòng. héng cì shāng rén zhì bǎo zhōu zhě, biàn biàn wèi měi nǚ, chí xiāng huā, zòu yīn lè, chū yíng wèi wèn, yòu rù tiě chéng, lè yàn huì yǐ, ér zhì tiě láo zhōng, jiàn qǔ shí zhī. shí shàn bù zhōu yǒu dà shāng zhǔ sēng jiā zhě, qí zi zì sēng jiā luó. fù jì nián lǎo, dài zhī jiā wù, yǔ wǔ bǎi shāng rén rù hǎi cǎi bǎo, fēng bō piāo dàng, yù zhì bǎo zhōu. shí luó shā nǚ wàng jí chuáng dòng, biàn jī xiāng huā, gǔ zòu yīn lè, xiāng xié yíng hòu, yòu rù tiě chéng. shāng zhǔ yú shì duì luó shā nǚ wáng huān yú lè huì, zì yú shāng lǚ, gè xiāng pèi hé, mí lì suì shí, jiē shēng yī zi. zhū luó shā nǚ qíng shū gù rén, yù yōu zhī tiě láo, gèng cì shāng lǚ. shí sēng jiā luó yè gǎn è mèng, zhī fēi jí xiáng, qiè qiú guī lù, yù zhì tiě láo, nǎi wén bēi hào zhī shēng. suì shēng gāo shù, wèn yuē: shuí xiāng jū zhí, ér cǐ yuàn shāng? yuē: ěr bù zhī yé? chéng zhōng zhū nǚ, bìng shì luó shā, xī yòu wǒ cáo rù chéng yú lè. jūn jì jiāng zhì, yōu láo wǒ cáo, jiàn chōng suǒ shí, jīn yǐ tài bàn, jūn děng bù jiǔ yì zāo cǐ huò. sēng jiā luó yuē: dāng tú hé jì, kě miǎn wēi nán? duì yuē: wǒ wén hǎi bīn yǒu yì tiān mǎ, zhì chéng qí qǐng, bì xiāng jì dù. sēng jiā luó wén yǐ, qiè gào shāng lǚ, gòng wǎng hǎi bīn, zhuān jīng qiú jiù. shì shí tiān mǎ lái gào rén yuē: ěr bèi gè zhí wǒ máo liè, bù huí gù zhě, wǒ jì rǔ cáo, yuè hǎi miǎn nán, zhì shàn bù zhōu, jí dá xiāng guó. zhū shāng rén fèng zhǐ gào, zhuān yī wú èr, zhí qí máo liè. tiān mǎ nǎi téng xiāng yún lù, yuè jì hǎi àn. zhū luó shā nǚ hū jué fū táo, suì xiāng gào yǔ, yì qí suǒ qù, gè xié zhì zǐ líng xū wǎng lái. zhī zhū shāng rén jiāng chū hǎi bīn, suì xiāng zhào mìng, fēi xíng yuǎn fǎng. cháng wèi yú shí, yù zhū shāng lǚ, bēi xǐ jù zhì, tì lèi jiāo liú, gè yǎn qì ér yán yuē: wǒ wéi gǎn yù, xìng huì liáng rén, shì jiā yǒu qìng, ēn ài yǐ jiǔ, ér jīn yuǎn qì, qī zǐ gū yí, yōu yōu cǐ xīn, shuí qí néng rěn? xìng yuàn liú gù, xiāng yǔ hái chéng. shāng rén zhī xīn wèi kěn huí lǜ, zhū luó shā nǚ cè shuō wú gōng, suì zòng yāo mèi, bèi xíng jiāo huò. shāng lǚ ài liàn, qíng nán kān rěn, xīn yí qù liú, shēn jiē tuì duò. luó shā zhū nǚ gèng xiāng bài hè, yǔ bǐ shāng rén xié chí ér qù. sēng jiā luó zhě, zhì huì shēn gù, xīn wú zhì lèi, dé yuè dà hǎi, miǎn sī wēi nán. shí luó shā nǚ wáng kōng hái tiě chéng, zhū nǚ wèi yuē: rǔ wú zhì lüè, wèi fū suǒ qì, jì guǎ yì néng, yí wù jū cǐ. shí luó shā nǚ wáng chí suǒ shēng zǐ, fēi zhì sēng jiā luó qián, zòng jí mèi huò, yòu qǐng lìng hái. sēng jiā luó kǒu sòng shén zhòu, shǒu huī lì jiàn, chì ér gào yuē: rǔ shì luó shā, wǒ nǎi shì rén, rén guǐ yì lù, fēi qí pǐ hé. ruò kǔ xiāng bī, dāng duàn rǔ mìng. luó shā nǚ zhī yòu huò zhī bù suí yě, líng xū ér qù, zhì sēng jiā luó jiā, wèi qí fù sēng jiā yuē: wǒ shì mǒu guó wáng nǚ, sēng jiā qǔ wǒ wèi qī, shēng yī zi yǐ, jī chí bǎo huò, lái hái xiāng guó. fàn hǎi zāo fēng, zhōu jí piào méi, wéi wǒ zǐ mǔ jí sēng jiā luó, jǐn ér huò jì. shān chuān dào zǔ, dòng něi jiān xīn, yī yán wǔ yì, suì jiàn qì yí, lì yán bù xùn, mà wèi luó shā. guī zé jiā guó liáo yuǎn, zhǐ zé gū yí jī lǚ. jìn tuì wú yī, gǎn chén qíng shì. sēng jiā yuē: chéng rú suǒ yán, yí shí jí rù shì. jū wèi jiǔ, sēng jiā luó zhì. fù wèi zhī yuē: hé zhòng cái bǎo, ér qīng qī zǐ? sēng jiā luó yuē: cǐ luó shā nǚ yě. zé yǐ xiān shì jù bái fù mǔ, ér qīn zōng qī shǔ xián shì qū zhú. shí luó shā nǚ suì yǐ sù wáng, wáng yù zuì sēng jiā luó. sēng jiā luó yuē: luó shā zhī nǚ, qíng duō yāo huò. wáng yǐ wèi bù chéng yě, ér qíng yuè qí shū měi, wèi sēng jiā luó yuē: bì qì cǐ nǚ, jīn liú hòu gōng. sēng jiā luó yuē: kǒng wèi zāi huò. sī jì luó shā, shí wéi xuè ròu. wáng bù tīng sēng jiā luó zhī yán, suì nà wèi qī. qí hòu yè fēn, fēi hái bǎo zhǔ, zhào yú wǔ bǎi luó shā guǐ nǚ gòng zhì wáng gōng, yǐ dú zhòu shù cán hài gōng zhōng, fán zhū rén chù, shí ròu yǐn xuè, chí qí yú shī, hái guī bǎo zhǔ. dàn rì qún chén cháo jí, wáng mén bì ér bù kāi, hòu tīng jiǔ zhī, bù wén rén yǔ. yú shì pái qí hù, pì qí mén, xiāng cóng qū jiǎng, suì zhì gōng tíng, qù qí wú rén, wéi yǒu hái gǔ. qún guān liáo zuǒ xiāng gù shī tú, bēi hào tòng kū, mò cè huò yuán. sēng jiā luó jù gào shǐ mò, chén shù xìn rán, huò zì zhāo yǐ. yú shì guó fǔ lǎo chén qún guān sù jiāng, lì wèn míng dé, tuī jù chóng gāo, xián yǎng sēng jiā luó zhī fú zhì yě, nǎi xiāng yì yuē: fū jūn rén zhě, qǐ gǒu qiě zāi? xiān zī fú zhì, cì tǐ míng zhé, fēi fú zhì wú yǐ xiǎng bǎo wèi, fēi míng zhé hé yǐ lǐ jī wù? sēng jiā luó zhě, sī qí rén yǐ. mèng chá huò jī, gǎn yīng tiān mǎ, zhōng yǐ jiàn zhǔ, zhì zú móu shēn. lì yùn zài zī, wéi xīn chéng yǒng. zhòng shù lè tuī, zūn lì wèi wáng. sēng jiā luó cí bù huò miǎn, yǔn zhí qí zhōng, gōng yī qún guān, suì jí wáng wèi. yú shì yán gé qián bì, biǎo shì xián liáng. nǎi xià lìng yuē: wú xiān shāng lǚ zài luó shā guó, sǐ shēng mò cè, shàn è bù fēn. jīn jiāng jiù nán, yí zhěng bīng jiǎ, zhěng wēi xù huàn, guó zhī fú yě shōu zhēn cáng bǎo, guó zhī lì yě. yú shì zhì bīng, fú hǎi ér wǎng. shí tiě chéng shàng xiōng chuáng suì dòng, zhū luó shā nǚ dǔ ér huáng bù, biàn zòng yāo mèi, chū yíng yòu kuáng. wáng sù zhī qí zhà, lìng zhū bīng shì kǒu sòng shén zhòu, shēn fèn wǔ wēi. zhū luó shā nǚ diān zhuì tuì bài, huò táo yǐn gū dǎo, huò shěn nì hóng liú. yú shì huǐ tiě chéng, pò tiě láo, jiù dé shāng rén, duō huò zhēn bǎo. zhāo mù lí shù, qiān jū bǎo zhōu, jiàn dū zhú yì, suì yǒu guó yān. yīn yǐ wáng míng ér wèi guó hào. sēng jiā luó zhě, jí shì jiā rú lái běn shēng zhī shì yě.
佛法所記,則曰:昔此寶洲大鐵城中,五百羅剎女之所居也。城樓之上豎二高幢,表吉凶之相,有吉事吉幢動,有凶事凶幢動。恆伺商人至寶洲者,便變為美女,持香花,奏音樂,出迎慰問,誘入鐵城,樂燕會已,而置鐵牢中,漸取食之。時贍部洲有大商主僧伽者,其子字僧伽羅。父既年老,代知家務,與五百商人入海采寶,風波飄蕩,遇至寶洲。時羅剎女望吉幢動,便齎香花,鼓奏音樂,相攜迎候,誘入鐵城。商主於是對羅剎女王歡娛樂會,自余商侶,各相配合,彌歷歲時,皆生一子。諸羅剎女情疏故人,欲幽之鐵牢,更伺商侶。時僧伽羅夜感惡夢,知非吉祥,竊求歸路,遇至鐵牢,乃聞悲號之聲。遂升高樹,問曰:「誰相拘縶,而此怨傷?」曰:「爾不知耶?城中諸女,並是羅剎,昔誘我曹入城娛樂。君既將至,幽牢我曹,漸充所食,今已太半,君等不久亦遭此禍。」僧伽羅曰:「當圖何計,可免危難?」對曰:「我聞海濱有一天馬,至誠祈請,必相濟渡。」僧伽羅聞已,竊告商侶,共往海濱,專精求救。是時天馬來告人曰:「爾輩各執我毛鬛,不回顧者,我濟汝曹,越海免難,至贍部洲,吉達鄉國。」諸商人奉指告,專一無貳,執其髦鬛。天馬乃騰驤雲路,越濟海岸。諸羅剎女忽覺夫逃,遂相告語,異其所去,各攜稚子凌虛往來。知諸商人將出海濱,遂相召命,飛行遠訪。嘗未逾時,遇諸商侶,悲喜俱至,涕淚交流,各掩泣而言曰:「我惟感遇,幸會良人,室家有慶,恩愛已久,而今遠棄,妻子孤遺,悠悠此心,誰其能忍?幸願留顧,相與還城。」商人之心未肯回慮,諸羅剎女策說無功,遂縱妖媚,備行嬌惑。商侶愛戀,情難堪忍,心疑去留,身皆退墮。羅剎諸女更相拜賀,與彼商人攜持而去。僧伽羅者,智慧深固,心無滯累,得越大海,免斯危難。時羅剎女王空還鐵城,諸女謂曰:「汝無智略,為夫所棄,既寡藝能,宜勿居此。」時羅剎女王持所生子,飛至僧伽羅前,縱極媚惑,誘請令還。僧伽羅口誦神咒,手揮利劍,叱而告曰:「汝是羅剎,我乃是人,人鬼異路,非其匹合。若苦相逼,當斷汝命。」羅剎女知誘惑之不遂也,凌虛而去,至僧伽羅家,謂其父僧伽曰:「我是某國王女,僧伽娶我為妻,生一子矣,齎持寶貨,來還鄉國。泛海遭風,舟楫漂沒,惟我子母及僧伽羅,僅而獲濟。山川道阻,凍餒艱辛,一言忤意,遂見棄遺,詈言不遜,罵為羅剎。歸則家國遼遠,止則孤遺羈旅。進退無依,敢陳情事。」僧伽曰:「誠如所言,宜時即入室。」居未久,僧伽羅至。父謂之曰:「何重財寶,而輕妻子?」僧伽羅曰:「此羅剎女也。」則以先事具白父母,而親宗戚屬咸事驅逐。時羅剎女遂以訴王,王欲罪僧伽羅。僧伽羅曰:「羅剎之女,情多妖惑。」王以為不誠也,而情悅其淑美,謂僧伽羅曰:「必棄此女,今留後宮。」僧伽羅曰:「恐為災禍。斯既羅剎,食唯血肉。」王不聽僧伽羅之言,遂納為妻。其後夜分,飛還寶渚,召餘五百羅剎鬼女共至王宮,以毒咒術殘害宮中,凡諸人畜,食肉飲血,持其餘屍,還歸寶渚。旦日群臣朝集,王門閉而不開,候聽久之,不聞人語。於是排其戶,辟其門,相從趨講,遂至宮庭,闃其無人,惟有骸骨。群官僚佐相顧失圖,悲號慟哭,莫測禍源。僧伽羅具告始末,臣庶信然,禍自招矣。於是國輔、老臣、群官、宿將,歷問明德,推據崇高,咸仰僧伽羅之福智也,乃相議曰:「夫君人者,豈苟且哉?先資福智,次體明哲,非福智無以享寶位,非明哲何以理機務?僧伽羅者,斯其人矣。夢察禍機,感應天馬,忠以諫主,智足謀身。歷運在茲,惟新成詠。」眾庶樂推,尊立為王。僧伽羅辭不獲免,允執其中,恭揖群官,遂即王位。於是沿革前弊,表式賢良。乃下令曰:「吾先商侶在羅剎國,死生莫測,善惡不分。今將救難,宜整兵甲,拯危恤患,國之福也;收珍藏寶,國之利也。」於是治兵,浮海而往。時鐵城上凶幢遂動,諸羅剎女睹而惶怖,便縱妖媚,出迎誘誑。王素知其詐,令諸兵士口誦神咒,身奮武威。諸羅剎女蹎墜退敗,或逃隱孤島,或沈溺洪流。於是毀鐵城,破鐵牢,救得商人,多獲珍寶。招募黎庶,遷居寶洲,建都築邑,遂有國焉。因以王名而為國號。僧伽羅者,即釋迦如來本生之事也。
sān fó jiào èr bù
三、佛教二部
sēng jiā luó guó xiān shí wéi zōng yín sì. fú qù shì hòu dì yī bǎi nián, wú yōu wáng dì mó xī yīn tuó luó shě lí yù ài, zhì qiú shèng guǒ, dé liù shén tōng, jù bā jiě tuō, zú bù xū kōng, lái yóu cǐ guó, hóng xuān zhèng fǎ, liú bù yí jiào. zì zī yǐ jiàng, fēng sú chún xìn. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú èr wàn yú rén, zūn xíng dà chéng shàng zuò bù fǎ. fó jiào zhì hòu èr bǎi yú nián, gè shàn zhuān mén, fēn chéng èr bù: yī yuē mó hē pí hē luó zhù bù, chì dà chéng, xí xiǎo jiào. èr yuē ā bá yé qí lí zhù bù, xué jiān èr chéng, hóng yǎn sān zàng. sēng tú nǎi jiè xíng zhēn jié, dìng huì níng míng, yí fàn kě shī, jì jì rú yě.
僧伽羅國先時惟宗淫祀。佛去世後第一百年,無憂王弟摩醯因陁羅舍離欲愛,志求聖果,得六神通,具八解脫,足步虛空,來游此國,弘宣正法,流布遺教。自茲已降,風俗淳信。伽藍數百所,僧徒二萬餘人,遵行大乘上座部法。佛教至後二百餘年,各擅專門,分成二部:一曰摩訶毗訶羅住部,斥大乘,習小教。二曰阿跋耶祇厘住部,學兼二乘,弘演三藏。僧徒乃戒行貞潔,定慧凝明,儀範可師,濟濟如也。
sì fó yá jīng shè
四、佛牙精舍
wáng gōng cè yǒu fó yá jīng shè, gāo shù bǎi chǐ, yíng yǐ zhēn zhū, shì zhī qí bǎo. jīng shè shàng jiàn biǎo zhù, zhì bō tán mó luó jiā dà bǎo, bǎo guāng hè yì lián huī, zhào yào zhòu yè, yuǎn wàng làn ruò míng xīng. wáng yǐ fó yá rì sān guàn xǐ, xiāng shuǐ xiāng mò, huò zhuó huò fén, wù jí zhēn qí, shì xiū gōng yǎng.
王宮側有佛牙精舍,高數百尺,瑩以珍珠,飾之奇寶。精舍上建表柱,置缽曇摩羅伽大寶,寶光赫奕聯暉,照曜晝夜,遠望爛若明星。王以佛牙日三灌洗,香水香末,或濯或焚,務極珍奇,式修供養。
wǔ fǔ shǒu fó xiàng chuán shuō
五、俯首佛像傳說
fó yá jīng shè cè yǒu xiǎo jīng shè, yì yǐ zhòng bǎo ér wèi yíng shì. zhōng yǒu jīn fó xiàng, cǐ guó xiān wáng děng shēn ér zhù, ròu jì zé guì bǎo shì yān. qí hòu yǒu dào, cì yù qiè qǔ, ér zhòng mén zhōu kǎn, wèi shǒu qīng qiē. dào nǎi záo tōng kǒng dào, rù jīng shè ér xué zhī, suì yù qǔ bǎo, xiàng jiàn gāo yuǎn. qí dào jì bù guǒ qiú, tuì ér tàn yuē: rú lái zài xī xiū pú sà xíng, qǐ guǎng dà xīn, fā hóng shì yuàn, shàng zì shēn mìng, xià zhì guó chéng, bēi mǐn sì shēng, zhōu gěi yī qiè. jīn zhě, rú hé yí xiàng lìn bǎo? jìng yán yú cǐ, bù míng xī xíng. fú nǎi fǔ shǒu ér shòu bǎo yān. shì dào dé yǐ, xún chí huò mài, rén huò jiàn zhě, xián wèi zhī yuē: cǐ bǎo nǎi xiān wáng jīn fó xiàng dǐng jì bǎo yě, ěr cóng hé huò, lái cǐ yù mài? suì qín yǐ bái wáng. wáng wèn suǒ cóng dé, dào yuē: fú zì yǔ wǒ, wǒ fēi dào yě. wáng yǐ wèi bù chéng, mìng shǐ guān yàn, xiàng yóu fǔ shǒu. wáng dǔ shèng líng, xìn xīn chún gù, bù zuì qí rén, zhòng shú qí bǎo, zhuāng yán xiàng jì, zhòng zhì dǐng yān. xiàng yīn fǔ shǒu, yǐ zhì yú jīn.
佛牙精舍側有小精舍,亦以眾寶而為瑩飾。中有金佛像,此國先王等身而鑄,肉髻則貴寶飾焉。其後有盜,伺欲竊取,而重門周檻,衛守清切。盜乃鑿通孔道,入精舍而穴之,遂欲取寶,像漸高遠。其盜既不果求,退而嘆曰:「如來在昔修菩薩行,起廣大心,發弘誓願,上自身命,下至國城,悲愍四生,周給一切。今者,如何遺像吝寶?靜言於此,不明昔行。」佛乃俯首而授寶焉。是盜得已,尋持貨賣,人或見者,咸謂之曰:「此寶乃先王金佛像頂髻寶也,爾從何獲,來此鬻賣?」遂擒以白王。王問所從得,盜曰:「佛自與我,我非盜也。」王以為不誠,命使觀驗,像猶俯首。王睹聖靈,信心淳固,不罪其人,重贖其寶,莊嚴像髻,重置頂焉。像因俯首,以至於今。
liù zhāi sēng jí cǎi bǎo
六、齋僧及采寶
wáng gōng cè jiàn dà chú, rì yíng wàn bā qiān sēng shí. shí shí jì zhì, sēng tú chí bō shòu zhuàn, jì dé shí yǐ, gè hái qí jū. zì fó jiào liú bèi, jiàn sī gōng yǎng, zi sūn chéng tǒng, jì yè zhì jīn. shí shù nián lái, guó zhōng zhèng luàn, wèi yǒu dìng zhǔ, nǎi fèi sī yè.
王宮側建大廚,日營萬八千僧食。食時既至,僧徒持缽受饌,既得食已,各還其居。自佛教流被,建斯供養,子孫承統,繼業至今。十數年來,國中政亂,未有定主,乃廢斯業。
guó bīn hǎi yú, dì chǎn zhēn bǎo, wáng qīn cí jì, shén chéng qí huò. dōu rén shì zǐ, wǎng lái qiú cǎi, chēng qí fú bào, suǒ huò bù tóng. suí dé zhū jī, fù shuì yǒu kē.
國濱海隅,地產珍寶,王親祠祭,神呈奇貨。都人士子,往來求采,稱其福報,所獲不同。隨得珠璣,賦稅有科。
qī mǎ líng jiā shān yǔ nà luó jī luó zhōu
七、〈馬夌〉迦山與那羅稽羅洲
guó dōng nán yú yǒu mǎ líng lēi dèng fǎn. jiā shān, yán gǔ yōu jùn, shén guǐ yóu shě, zài xī rú lái yú cǐ shuō mǎ líng jiā jīng. jiù yuē léng jiā jīng, é yě.
國東南隅有〈馬夌〉(勒鄧反。)迦山,岩谷幽峻,神鬼游舍,在昔如來於此說《〈馬夌〉迦經》。(舊曰楞伽經,訛也。)
guó nán fú hǎi shù qiān lǐ, zhì nà luó jī luó zhōu. zhōu rén bēi xiǎo, zhǎng yú sān chǐ, rén shēn niǎo huì. jì wú gǔ jià, wéi shí yē zi.
國南浮海數千里,至那羅稽羅洲。洲人卑小,長餘三尺,人身鳥喙。既無谷稼,唯食椰子。
nà luó jī luó zhōu xī fú hǎi shù qiān lǐ, gū dǎo dōng yá yǒu shí fó xiàng, gāo bǎi yú chǐ, dōng miàn zuò, yǐ yuè ài zhū wèi ròu jì. yuè jiāng huí zhào, shuǐ jí xuán liú, pāng pèi yá lǐng, lín zhù xī hè. shí yǒu shāng lǚ, zāo fēng piāo làng, suí bō fàn làn, suì zhì gū dǎo. hǎi xián bù kě yǐ yǐn, kě fá zhě jiǔ zhī. shì shí yuè shí wǔ rì yě, xiàng dǐng liú shuǐ, zhòng jiē huò jì. yǐ wèi zhì chéng suǒ gǎn, líng shèng zhěng zhī, yú jí liú tíng, suì jīng shù rì. měi yuè yǐn gāo yán, qí shuǐ bù liú. shí shāng zhǔ yuē: wèi bì wèi jì wǒ cáo ér liú shuǐ yě. cháng wén yuè ài zhū yuè guāng zhào jí shuǐ liú zhù ěr, jiāng fēi fó xiàng dǐng shàng yǒu cǐ bǎo yé? suì dēng yá ér shì zhī, nǎi yǐ yuè ài zhū wèi xiàng ròu jì. dāng jiàn qí rén, shuō qí shǐ mò.
那羅稽羅洲西浮海數千里,孤島東崖有石佛像,高百餘尺,東面坐,以月愛珠為肉髻。月將回照,水即懸流,滂霈崖嶺,臨注谿壑。時有商侶,遭風飄浪,隨波泛濫,遂至孤島。海咸不可以飲,渴乏者久之。是時月十五日也,像頂流水,眾皆獲濟。以為至誠所感,靈聖拯之,於即留停,遂經數日。每月隱高岩,其水不流。時商主曰:「未必為濟我曹而流水也。嘗聞月愛珠月光照即水流注耳,將非佛像頂上有此寶耶?」遂登崖而視之,乃以月愛珠為像肉髻。當見其人,說其始末。
guó xī fú hǎi shù qiān lǐ, zhì dà bǎo zhōu, wú rén jū zhǐ, wéi shén qī zhái. jìng yè yáo wàng, guāng zhú shān shuǐ. shāng rén wǎng zhī zhě duō yǐ, xián wú suǒ de.
國西浮海數千里,至大寶洲,無人居止,唯神棲宅。靜夜遙望,光燭山水。商人往之者多矣,咸無所得。
zì dá luó pí tú guó běi rù lín yě zhōng, lì gū chéng, guò xiǎo yì, xiōng rén jié dǎng, zuò hài jī lǚ. xíng èr qiān yú lǐ, zhì gōng jiàn nà bǔ luó guó. nán yìn dù jìng.
自達羅毗荼國北入林野中,歷孤城,過小邑,凶人結黨,作害羈旅。行二千餘里,至恭建那補羅國。(南印度境。)
gōng jiàn nà bǔ luó guó
○恭建那補羅國
gōng jiàn nà bǔ luó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ. tǔ dì gāo yú, jià sè zī shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú zào liè. xíng mào lí hēi, qíng xìng guǎng bào. hǎo xué yè, shàng dé yì. jiā lán bǎi yú suǒ, sēng tú wàn yú rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng zōng xí. tiān cí shù bǎi, yì dào zá jū.
恭建那補羅國周五千餘里,國大都城周三十餘里。土地膏腴,稼穡滋盛。氣序溫暑,風俗躁烈。形貌黧黑,情性獷暴。好學業,尚德藝。伽藍百餘所,僧徒萬餘人,大小二乘兼功綜習。天祠數百,異道雜居。
yī wáng chéng fù jìn zhū yí jī
一、王城附近諸遺蹟
wáng gōng chéng cè yǒu dà jiā lán, sēng tú sān bǎi yú rén, shí wéi jùn yàn yě. jiā lán dà jīng shè gāo bǎi yú chǐ, zhōng yǒu yī qiè yì chéng tài zǐ bǎo guān, gāo jiǎn èr chǐ, shì yǐ bǎo zhēn, shèng yǐ bǎo hán. měi zhì zhāi rì, chū zhì gāo zuò, xiāng huā gōng yǎng, shí fàng guāng míng.
王宮城側有大伽藍,僧徒三百餘人,實唯俊彥也。伽藍大精舍高百餘尺,中有一切義成太子寶冠,高減二尺,飾以寶珍,盛以寶函。每至齋日,出置高座,香花供養,時放光明。
chéng cè dà jiā lán zhōng yǒu jīng shè, gāo wǔ shí yú chǐ, zhōng yǒu kè tán cí shì pú sà xiàng, gāo shí yú chǐ. huò zhì zhāi rì, shén guāng zhào zhú, shì wén èr bǎi yì luó hàn zhī suǒ zào yě.
城側大伽藍中有精舍,高五十餘尺,中有刻檀慈氏菩薩像,高十餘尺。或至齋日,神光照燭,是聞二百億羅漢之所造也。
chéng běi bù yuǎn yǒu duō luó shù lín, zhōu sān shí yú lǐ, qí yè zhǎng guǎng, qí sè guāng rùn, zhū guó shū xiě, mò bù cǎi yòng. lín zhōng yǒu sū dǔ bō, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ. qí cè zé yǒu wén èr bǎi yì luó hàn yí shēn shè lì sū dǔ bō yě.
城北不遠有多羅樹林,周三十餘里,其葉長廣,其色光潤,諸國書寫,莫不採用。林中有窣堵波,是過去四佛坐及經行遺蹟之所。其側則有聞二百億羅漢遺身舍利窣堵波也。
chéng dōng bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, jī yǐ qīng xiàn, yú gāo sān zhàng. wén zhū xiān zhì yuē: cǐ zhōng yǒu rú lái shè lì, huò zhì zhāi rì, shí zhú líng guāng. zài xī rú lái yú cǐ shuō fǎ, xiàn shén tōng lì, dù zhū qún shēng.
城東不遠有窣堵波,基已傾陷,余高三丈。聞諸先志曰:「此中有如來舍利,或至齋日,時燭靈光。在昔如來於此說法,現神通力,度諸群生。
chéng xī nán bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. shì wén èr bǎi yì luó hàn yú cǐ xiàn dà shén tōng, huà dù zhòng shēng. páng yǒu jiā lán, wéi yú jī zhǐ, shì bǐ luó hàn zhī suǒ jiàn yě.
城西南不遠有窣堵波,高百餘尺,無憂王之所建也。是聞二百億羅漢於此現大神通,化度眾生。旁有伽藍,唯余基趾,是彼羅漢之所建也。
cóng cǐ xī běi rù dà lín yě, měng shòu bào hài, qún dào xiōng cán. xíng èr qiān sì wǔ bǎi lǐ, zhì mó hē lá chà guó. nán yìn dù jìng.
從此西北入大林野,猛獸暴害,群盜兇殘。行二千四五百里,至摩訶剌侘國。(南印度境。)
mó hē lá chà guó
○摩訶剌侘國
mó hē lá chà guó zhōu liù qiān yú lǐ, guó dà dū chéng xī lín dà hé, zhōu sān shí yú lǐ. tǔ dì wò rǎng, jià sè yīn shèng. qì xù wēn shǔ, fēng sú chún zhì. qí xíng wěi dà, qí xìng ào yì, yǒu ēn bì bào, yǒu yuàn bì fù. rén huò líng rǔ, xùn mìng yǐ chóu, jiǒng jí tóu fēn, wàng shēn yǐ jì. jiāng fù yuàn yě, bì xiān gào zhī, gè pī jiān jiǎ, rán hòu zhēng fēng. lín zhèn zhú běi, bù shā yǐ jiàng. bīng jiāng shī lì, wú suǒ xíng fá, cì zhī nǚ fú, gǎn jī zì sǐ. guó yǎng yǒng shì, yǒu shù bǎi rén, měi jiāng jué zhàn, yǐn jiǔ hān zuì, yī rén cuī fēng, wàn fū cuò ruì. yù rén sì hài, guó xíng bù jiā, měi chū yóu xíng, jī gǔ qián dǎo. fù sì bào xiàng, fán shù bǎi tóu, jiāng yù zhèn zhàn, yì xiān yǐn jiǔ, qún chí dǎo jiàn, qián wú jiān dí. qí wáng shì cǐ rén xiàng, qīng líng lín guó. wáng, shā dì lì zhǒng yě, míng bǔ luó jī shě, móu yóu hóng yuǎn, rén cí guǎng bèi, chén xià shì zhī, jǐn qí zhōng yǐ. jīn jiè rì dài wáng dōng zhēng xī fá, yuǎn bīn ěr sù, wéi cǐ guó rén dú bù chén fú. lǚ lǜ wǔ yìn dù jiǎ bīng, jí mù zhào zhū guó liè jiāng, gōng wǎng tǎo fá, yóu wèi kè shèng. qí bīng yě rú cǐ, qí sú yě rú bǐ. rén zhī hǎo xué, xié zhèng jiān chóng. jiā lán bǎi yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng zōng xí. tiān cí bǎi suǒ, yì dào shén duō.
摩訶剌侘國周六千餘里,國大都城西臨大河,周三十餘里。土地沃壤,稼穡殷盛。氣序溫暑,風俗淳質。其形偉大,其性傲逸,有恩必報,有怨必復。人或凌辱,殉命以讎,窘急投分,忘身以濟。將復怨也,必先告之,各披堅甲,然後爭鋒。臨陣逐北,不殺已降。兵將失利,無所刑罰,賜之女服,感激自死。國養勇士,有數百人,每將決戰,飲酒酣醉,一人摧鋒,萬夫挫銳。遇人肆害,國刑不加,每出遊行,擊鼓前導。復飼暴象,凡數百頭,將欲陣戰,亦先飲酒,群馳蹈踐,前無堅敵。其王恃此人象,輕陵鄰國。王,剎帝利種也,名補羅稽舍,謀猷弘遠,仁慈廣被,臣下事之,盡其忠矣。今戒日大王東征西伐,遠賓邇肅,惟此國人獨不臣伏。屢率五印度甲兵,及募召諸國烈將,躬往討伐,猶未克勝。其兵也如此,其俗也如彼。人知好學,邪正兼崇。伽藍百餘所,僧徒五千餘人,大小二乘兼功綜習。天祠百所,異道甚多。
yī fù jìn zhū jī
一、附近諸跡
dài chéng nèi wài wǔ sū dǔ bō, bìng guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ, wú yōu wáng jiàn yě. zì yú shí zhuān zhū sū dǔ bō, qí shù shén duō, nán yòng bèi jǔ.
大城內外五窣堵波,並過去四佛坐及經行遺蹟之所,無憂王建也。自余石磚諸窣堵波,其數甚多,難用備舉。
chéng nán bù yuǎn yǒu gù jiā lán, zhōng yǒu guān zì zài pú sà shí xiàng, líng jiàn qián bèi, yuàn qiú duō guǒ.
城南不遠有故伽藍,中有觀自在菩薩石像,靈鑒潛被,願求多果。
èr ā zhé luó jiā lán jí shí kū
二、阿折羅伽藍及石窟
guó dōng jìng yǒu dà shān, dié lǐng lián zhàng, zhòng luán jué yǎn. yuán yǒu jiā lán, jī yú yōu gǔ, gāo táng suì yǔ, shū yá zhěn fēng, zhòng gé céng tái, bèi yán miàn hè, ā zhé luó táng yán suǒ xíng. ā luó hàn suǒ jiàn. luó hàn, xī yìn dù rén yě, qí mǔ jì zhōng, guān shēng hé qù, jiàn yú cǐ guó shòu nǚ rén shēn. luó hàn suì lái zhì cǐ, jiāng yù dǎo huà, suí jī shè shòu. rù lǐ qǐ shí, zhì mǔ shēng jiā, nǚ zǐ chí shí lái shī, rǔ biàn liú zhī, qīn shǔ jì jiàn, yǐ wèi bù xiáng. luó hàn shuō běn yīn yuán, nǚ zǐ biàn zhèng shèng guǒ. luó hàn gǎn shēng yù zhī ēn, huái yè yuán zhī zhì, jiāng chóu hòu dé, jiàn cǐ jiā lán.
國東境有大山,疊嶺連嶂,重巒絕巘。爰有伽藍,基於幽谷,高堂邃宇,疏崖枕峰,重閣層台,背岩面壑,阿折羅(唐言所行。)阿羅漢所建。羅漢,西印度人也,其母既終,觀生何趣,見於此國受女人身。羅漢遂來至此,將欲導化,隨機攝受。入里乞食,至母生家,女子持食來施,乳便流汁,親屬既見,以為不祥。羅漢說本因緣,女子便證聖果。羅漢感生育之恩,懷業緣之致,將酬厚德,建此伽藍。
jiā lán dà jīng shè gāo bǎi yú chǐ, zhōng yǒu shí fó xiàng, gāo qī shí yú chǐ, shàng yǒu shí gài qī zhòng, xū xuán wú zhuì, gài jiān xiāng qù gè sān chǐ yú. wén zhū xiān zhì yuē: sī nǎi luó hàn yuàn lì zhī suǒ chí yě. huò yuē shén tōng zhī lì, huò yuē yào shù zhī gōng. kǎo jué shí lù, wèi xiáng qí zhì. jīng shè sì zhōu diāo lòu shí bì, zuò rú lái zài xī xiū pú sà xíng zhū yīn dì shì. zhèng shèng guǒ zhī zhēn xiáng, rù jì miè zhī líng yùn, jù xì wú yí, bèi jǐn juān lòu. jiā lán mén wài nán běi zuǒ yòu, gè yī shí xiàng. wén zhī tǔ sú yuē: cǐ xiàng shí dà shēng hǒu, dì wèi zhèn dòng. xī chén nà pú sà duō zhǐ cǐ jiā lán.
伽藍大精舍高百餘尺,中有石佛像,高七十餘尺,上有石蓋七重,虛懸無綴,蓋間相去各三尺余。聞諸先志曰:斯乃羅漢願力之所持也。或曰神通之力,或曰藥術之功。考厥實錄,未詳其致。精舍四周雕鏤石壁,作如來在昔修菩薩行諸因地事。證聖果之禎祥,入寂滅之靈運,巨細無遺,備盡鐫鏤。伽藍門外南北左右,各一石象。聞之土俗曰:此象時大聲吼,地為震動。昔陳那菩薩多止此伽藍。
zì cǐ xī xíng qiān yú lǐ, dù nài wà tuó hé, zhì bá lù jié tiè chāng yè fǎn. pó guó. nán yìn dù jìng.
自此西行千餘里,渡耐襪陁河,至跋祿羯呫(昌葉反。)婆國。(南印度境。)
bá lù jié tiè pó guó
○跋祿羯呫婆國
bá lù jié tiè pó guó zhōu èr qiān sì wǔ bǎi lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ dì xián lǔ, cǎo mù xī shū. zhǔ hǎi wèi yán, lì hǎi wèi yè. qì xù shǔ rè, huí fēng biāo qǐ. tǔ sú jiāo báo, rén xìng guǐ zhà, bù zhī xué yì, xié zhèng jiān xìn. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú èr bǎi yú rén, xí xué dà chéng shàng zuò bù fǎ. tiān cí shí yú suǒ, yì dào zá jū.
跋祿羯呫婆國周二千四五百里,國大都城周二十餘里。土地鹹鹵,草木稀疏。煮海為鹽,利海為業。氣序暑熱,迴風飆起。土俗澆薄,人性詭詐,不知學藝,邪正兼信。伽藍十餘所,僧徒二百餘人,習學大乘上座部法。天祠十餘所,異道雜居。
cóng cǐ xī běi xíng èr qiān yú lǐ, zhì mó là pó guó. jí nán luó luó guó, nán yìn dù jìng.
從此西北行二千餘里,至摩臘婆國。(即南羅羅國,南印度境。)
mó là pó guó
○摩臘婆國
mó là pó guó zhōu liù qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ, jù mò hē hé dōng nán. tǔ dì gāo yú, jià sè yīn shèng, cǎo mù róng mào, huā guǒ fán shí, tè yí sù mài, duō shí bǐng chǎo. rén xìng shàn shùn, dà dǐ cōng mǐn, yán cí yǎ liàng, xué yì yōu shēn. wǔ yìn dù jìng, liǎng guó zhòng xué, xī nán mó là pó guó, dōng běi mó jiē tuó guó, guì dé shàng rén, míng mǐn qiáng xué. ér cǐ guó yě, xié zhèng zá xìn. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú èr bǎi yú rén, xí xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shù bǎi, yì dào shí zhòng, duō shì tú huī zhī lǚ yě.
摩臘婆國周六千餘里,國大都城周三十餘里,據莫訶河東南。土地膏腴,稼穡殷盛,草木榮茂,花果繁實,特宜宿麥,多食餅麨。人性善順,大抵聰敏,言辭雅亮,學藝優深。五印度境,兩國重學,西南摩臘婆國,東北摩揭陁國,貴德尚仁,明敏強學。而此國也,邪正雜信。伽藍數百所,僧徒二百餘人,習學小乘正量部法。天祠數百,異道寔眾,多是塗灰之侶也。
yī jiè rì wáng yí shì
一、戒日王遺事
guó zhì yuē: liù shí nián qián, wáng hào shī luó ā dié duō, táng yán jiè rì. jī huì gāo míng, cái xué shàn mǐn, ài yù sì shēng, jìng chóng sān bǎo. shǐ zì dàn líng, jì hū méi chǐ, mào wú chēn sè, shǒu bù hài shēng. xiàng mǎ yǐn shuǐ, lù ér hòu sì, kǒng shāng shuǐ xìng yě. qí rén cí rú cǐ. zài wèi wǔ shí yú nián, yě shòu xiá rén, jǔ guó lí shù xián bù shā hài. jū gōng zhī cè jiàn lì jīng shè, qióng zhū gōng qiǎo, bèi jǐn zhuāng yán, zhōng zuò qī fó shì zūn zhī xiàng. měi suì héng shè wú zhē dà huì, zhāo jí sì fāng sēng tú, xiū shī sì shì gōng yǎng, huò yǐ sān yī dào jù, huò yǐ qī bǎo zhēn qí. yì shì xiàng chéng, měi yè wú tì.
國志曰:六十年前,王號尸羅阿迭多,(唐言戒日。)機慧高明,才學贍敏,愛育四生,敬崇三寶。始自誕靈,洎乎沒齒,貌無瞋色,手不害生。象馬飲水,漉而後飼,恐傷水性也。其仁慈如此。在位五十餘年,野獸狎人,舉國黎庶咸不殺害。居宮之側建立精舍,窮諸工巧,備盡莊嚴,中作七佛世尊之像。每歲恆設無遮大會,招集四方僧徒,修施四事供養,或以三衣道具,或以七寶珍奇。奕世相承,美業無替。
èr xián ài pò xié lùn gù shì
二、賢愛破邪論故事
dài chéng xī běi èr shí yú lǐ, zhì pó luó mén yì, páng yǒu xiàn kēng, qiū xià yín zhì, mí yān xún rì, suī nà zhòng liú, ér wú jī shuǐ. qí páng yòu jiàn xiǎo sū dǔ bō. wén zhū xiān zhì yuē: xī zhě dà màn pó luó mén shēng shēn xiàn rù dì yù zhī chù. xī cǐ yì zhōng, yǒu pó luó mén, shēng zhī bó wù, xué guān shí yàn, nèi wài diǎn jí, jiū jí yōu wēi, lì shù xuán wén, ruò shì zhū zhǎng, fēng fàn qīng gāo, lìng wén xiá bèi. wáng shén zhēn jìng, guó rén zōng zhòng. mén rén qiān shù, wèi dào qīn fēng. měi zì yán yuē: wú wèi shì chū, shù shèng dǎo fán, xiān xián hòu zhé, wú yǔ wǒ bǐ. bǐ dà zì zài tiān pó sǒu tiān nà luó yán tiān fú shì zūn zhě, rén jiē fēng mí, zǔ shù qí dào, mò bù tú xíng, jìng xiū zhī jìng. wǒ jīn dé yú yú bǐ, míng shàn yú shí, bù yǒu suǒ yì, qí hé yǐ xiǎn? suì yòng chì zhān tán kè zuò dà zì zài tiān pó sǒu tiān nà luó yán tiān fú shì zūn děng xiàng, wèi zuò sì zú, fán yǒu suǒ zhì, fù yǐ zì suí. qí màn ào yě rú cǐ. shí xī yìn dù yǒu bì chú bá tuó luó lǚ zhī. táng yán xián ài. miào jí yīn míng, shēn qióng yì lùn, dào fēng chún cuì, jiè xiāng yù liè, shǎo yù zhī zú, wú qiú yú wù, wén ér tàn yuē: xī zāi! shí wú rén yǐ. lìng bǐ yú fū, gǎn xíng xiōng dé. yú shì hé xī yuǎn yóu, lái zhì cǐ guó, yǐ qí sù xīn, jù bái yú wáng. wáng jiàn bì yǎn, xīn wèi zhī jìng, rán gāo qí zhì, qiáng wèi zhī lǐ. suì shè lùn zuò, gào pó luó mén. pó luó mén wén ér xiào yuē: bǐ hé rén sī, gǎn huái cǐ zhì? mìng qí tú shǔ, lái jiù lùn chǎng, shù bǎi qiān zhòng, qián hòu shì tīng. xián ài fú bì gù yī, fū cǎo ér zuò. bǐ pó luó mén jù suǒ chí zuò, fēi chì zhèng fǎ, fū shù xié zōng. bì chú qīng biàn ruò liú, xún huán wǎng fù, pó luó mén jiǔ ér xiè qū. wáng nǎi wèi yuē: jiǔ làn xū míng, wǎng shàng huò zhòng, xiān diǎn yǒu jì, lùn fù dāng lù. yù yǐ lú tiě, lìng qí zuò shàng. pó luó mén jiǒng pò, nǎi guī mìng qiú jiù. xián ài mǐn zhī, nǎi qǐng wáng yuē: dài wáng rén huà yuǎn qià, sòng shēng zài tú, dāng bù cí yù, wù xíng cán kù, shù qí bù dǎi, wéi suǒ qù jiù. wáng lìng chéng lǘ, xún gào chéng yì. pó luó mén chǐ qí lù rǔ, fā fèn ōu xuè. bì chú wén yǐ, wǎng wèi zhī yuē: ěr xué bāo nèi wài, shēng wén xiá ěr, róng rǔ zhī shì, jìn tuì dāng míng. fū míng zhě, hé shí hū? pó luó mén fèn huì, shēn lì bì chú, bàng huǐ dà chéng, qīng miè xiān shèng. yán shēng wèi jìng, dì biàn chāi liè, shēng shēn zhuì xiàn, yí jī sī zài.
大城西北二十餘里,至婆羅門邑,旁有陷坑,秋夏淫滯,彌淹旬日,雖納眾流,而無積水。其旁又建小窣堵波。聞諸先志曰:昔者大慢婆羅門生身陷入地獄之處。昔此邑中,有婆羅門,生知博物,學冠時彥,內外典籍,究極幽微,歷數玄文,若視諸掌,風範清高,令聞遐被。王甚珍敬,國人宗重。門人千數,味道欽風。每自言曰:「吾為世出,述聖導凡,先賢后哲,無與我比。彼大自在天、婆藪天、那羅延天、佛世尊者,人皆風靡,祖述其道,莫不圖形,競修祗敬。我今德逾於彼,名擅於時,不有所異,其何以顯?」遂用赤旃檀刻作大自在天、婆藪天、那羅延天、佛世尊等像,為座四足,凡有所至,負以自隨。其慢傲也如此。時西印度有苾芻跋陁羅縷支。(唐言賢愛。)妙極因明,深窮異論,道風淳粹,戒香郁烈,少欲知足,無求於物,聞而嘆曰:「惜哉!時無人矣。令彼愚夫,敢行兇德。」於是荷錫遠遊,來至此國,以其宿心,具白於王。王見弊眼,心未之敬,然高其志,強為之禮。遂設論座,告婆羅門。婆羅門聞而笑曰:「彼何人斯,敢懷此志?」命其徒屬,來就論場,數百千眾,前後侍聽。賢愛服弊故衣,敷草而坐。彼婆羅門踞所持座,非斥正法,敷述邪宗。苾芻清辯若流,循環往復,婆羅門久而謝屈。王乃謂曰:「久濫虛名,罔上惑眾,先典有記,論負當戮。」欲以爐鐵,令其坐上。婆羅門窘迫,乃歸命求救。賢愛愍之,乃請王曰:「大王仁化遠洽,頌聲載途,當布慈育,勿行殘酷,恕其不逮,唯所去就。」王令乘驢,巡告城邑。婆羅門恥其戮辱,發憤歐血。苾芻聞已,往慰之曰:「爾學苞內外,聲聞遐邇,榮辱之事,進退當明。夫名者,何實乎?」婆羅門憤恚,深詈苾芻,謗毀大乘,輕蔑先聖。言聲未靜,地便拆裂,生身墜陷,遺蹟斯在。
zì cǐ xī nán rù hǎi jiāo, xī běi xíng èr qiān sì wǔ bǎi lǐ, zhì ā zhā lí guó. nán yìn dù jìng.
自此西南入海交,西北行二千四五百里,至阿吒厘國。(南印度境。)
ā zhā lí guó
○阿吒厘國
ā zhā lí guó zhōu liù qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, zhēn bǎo yíng jī, jià sè suī bèi, xìng fàn wèi yè. tǔ dì shā lǔ, huā guǒ xī shǎo. chū hú jiāo shù, shù yè ruò shǔ jiāo yě. chū xūn lù xiāng shù, shù yè ruò táng lí yě. qì xù rè, duō fēng āi. rén xìng jiāo báo, guì cái jiàn dé. wén zì yǔ yán, yí xíng fǎ zé, dà tóng mó là pó guó. duō bù xìn fú, zòng yǒu xìn zhě, zōng shì tiān shén. cí guǎn shí yú suǒ, yì dào zá jū.
阿吒厘國周六千餘里,國大都城周二十餘里。居人殷盛,珍寶盈積,稼穡雖備,興販為業。土地沙鹵,花果稀少。出胡椒樹,樹葉若蜀椒也。出薰陸香樹,樹葉若棠梨也。氣序熱,多風埃。人性澆薄,貴財賤德。文字語言,儀形法則,大同摩臘婆國。多不信福,縱有信者,宗事天神。祠館十餘所,異道雜居。
cóng mó là pó guó xī běi xíng sān bǎi lǐ, zhì qì zhā guó. nán yìn dù jìng.
從摩臘婆國西北行三百里,至契吒國。(南印度境。)
qì zhā guó
○契吒國
qì zhā guó zhōu sān qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. rén hù yīn shèng, jiā shì fù ráo. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ mó là pó guó, fēng tǔ wù chǎn, suì tóng qí sú. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng, jiān gōng xí xué. tiān cí shù shí, wài dào zhòng duō.
契吒國周三千餘里,國大都城周二十餘里。人戶殷盛,家室富饒。無大君長,役屬摩臘婆國,風土物產,遂同其俗。伽藍十餘所,僧徒千餘人,大小二乘,兼功習學。天祠數十,外道眾多。
cóng cǐ běi xíng qiān yú lǐ, zhì fá là pí guó. jí běi luó luó guó, nán yìn dù jìng.
從此北行千餘里,至伐臘毗國。(即北羅羅國,南印度境。)
fá là pí guó
○伐臘毗國
fá là pí guó zhōu liù qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ. tǔ dì suǒ chǎn, qì xù suǒ yí, fēng sú rén xìng, tóng mó là pó guó. jū rén yīn shèng, jiā shì fù ráo, jī cái bǎi yì zhě nǎi yǒu bǎi yú shì yǐ. yuǎn fāng qí huò, duō jù qí guó. jiā lán bǎi yú suǒ, sēng tú liù qiān yú rén, duō xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shù bǎi, yì dào shí duō.
伐臘毗國周六千餘里,國大都城周三十餘里。土地所產,氣序所宜,風俗人性,同摩臘婆國。居人殷盛,家室富饒,積財百億者乃有百餘室矣。遠方奇貨,多聚其國。伽藍百餘所,僧徒六千餘人,多學小乘正量部法。天祠數百,異道寔多。
yī fù jìn yí jī
一、附近遺蹟
rú lái zài shì, lǚ yóu cǐ guó, gù wú yōu wáng yú fú suǒ zhǐ, jiē shù jīng biǎo, jiàn sū dǔ bō. guò qù sān fú zuò jí jīng xíng shuō fǎ zhī chù, yí jī xiāng jiān.
如來在世,屢游此國,故無憂王於佛所止,皆樹旌表,建窣堵波。過去三佛坐及經行說法之處,遺蹟相間。
èr cháng ruì wáng chóng fú
二、常睿王崇佛
jīn wáng, shā dì lì zhǒng yě, jí xī mó là pó guó shī luó ā dié duō wáng zhī zhí, jīn jié ruò jū dū guó shī luó ā dié duō wáng zhī zǐ xù, hào dù lǔ pó bá zhā. táng yán cháng ruì. qíng xìng zào jí, zhì móu qiǎn jìn, rán ér chún xìn sān bǎo, suì shè dà huì qī rì, yǐ shū zhēn shàng wèi, gōng yǎng sēng zhòng. sān yī yī yào zhī jià, qī bǎo qí guì zhī zhēn, jì yǐ zǒng shī, bèi jià chóu shú. guì dé shàng xián, zūn dào zhòng xué, yuǎn fāng gāo sēng, tè jiā lǐ jìng.
今王,剎帝利種也,即昔摩臘婆國尸羅阿迭多王之侄,今羯若鞠闍國尸羅阿迭多王之子婿,號杜魯婆跋吒。(唐言常睿。)情性躁急,智謀淺近,然而淳信三寶,歲設大會七日,以殊珍上味,供養僧眾。三衣醫藥之價,七寶奇貴之珍,既以總施,倍價酬贖。貴德尚賢,尊道重學,遠方高僧,特加禮敬。
sān ā zhé luó jiā lán
三、阿折羅伽藍
qù chéng bù yuǎn, yǒu dà jiā lán, ā zhé luó ā luó hàn zhī suǒ jiàn lì, dé huì jiān huì pú sà zhī suǒ yóu zhǐ, yú zhōng zhì lùn, bìng shèng liú bù.
去城不遠,有大伽藍,阿折羅阿羅漢之所建立,德慧、堅慧菩薩之所游止,於中制論,並盛流布。
zì cǐ xī běi xíng qī bǎi yú lǐ, zhì ā nán tuó bǔ luó guó. xī yìn dù jìng.
自此西北行七百餘里,至阿難陁補羅國。(西印度境。)
ā nán tuó bǔ luó guó
○阿難陁補羅國
ā nán tuó bǔ luó guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. rén hù yīn shèng, jiā shì fù ráo. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ mó là pó guó. tǔ yí qì xù, wén zì fǎ zé, suì yì tóng yān. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú jiǎn qiān rén, xí xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shù shí, yì dào zá jū.
阿難陁補羅國周二千餘里,國大都城周二十餘里。人戶殷盛,家室富饒。無大君長,役屬摩臘婆國。土宜氣序,文字法則,遂亦同焉。伽藍十餘所,僧徒減千人,習學小乘正量部法。天祠數十,異道雜居。
cóng fá là pí guó xī xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì sū lá chà guó. xī yìn dù jìng.
從伐臘毗國西行五百餘里,至蘇剌侘國。(西印度境。)
sū lá chà guó
○蘇剌侘國
sū lá chà guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ, xī jù mò xī hé. jū rén yīn shèng, jiā chǎn fù ráo. yì shǔ fá là pí guó. dì tǔ xián lǔ, huā guǒ xī shǎo. hán shǔ suī jūn, fēng piāo bù jìng. tǔ sú jiāo báo, rén xìng qīng zào. bù hǎo xué yì, xié zhèng jiān xìn. jiā lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú sān qiān yú rén, duō xué dà chéng shàng zuò bù fǎ. tiān cí bǎi yú suǒ, yì dào zá jū. guó dāng xī hǎi zhī lù, rén jiē zī hǎi zhī lì, xìng fàn wèi yè, mào qiān yǒu wú.
蘇剌侘國周四千餘里,國大都城周三十餘里,西據莫醯河。居人殷盛,家產富饒。役屬伐臘毗國。地土鹹鹵,花果稀少。寒暑雖均,風飄不靜。土俗澆薄,人性輕躁。不好學藝,邪正兼信。伽藍五十餘所,僧徒三千餘人,多學大乘上座部法。天祠百餘所,異道雜居。國當西海之路,人皆資海之利,興販為業,貿遷有無。
qù chéng bù yuǎn, yǒu yù shàn duō shān. dǐng yǒu jiā lán, fáng yǔ láng wǔ, duō shū yá lǐng. lín shù yù mào, quán liú jiāo jìng, shèng xián zhī suǒ yóu zhǐ, líng xiān zhī suǒ jí wǎng.
去城不遠,有郁鄯多山。頂有伽藍,房宇廊廡,多疏崖嶺。林樹郁茂,泉流交境,聖賢之所游止,靈仙之所集往。
cóng fá là pí guó běi xíng qiān bā lǐ yú lǐ, zhì qú zhé luó guó. xī yìn dù jìng.
從伐臘毗國北行千八里余里,至瞿折羅國。(西印度境。)
qú zhé luó guó
○瞿折羅國
qú zhé luó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, guó dà dū chéng hào pí luó mó luó, zhōu sān shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, tóng sū lá chà guó. jū rén yīn shèng, jiā chǎn fù ráo. duō shì wài dào, shǎo xìn fó fǎ. jiā lán yī suǒ, sēng bǎi yú rén, xí xué xiǎo chéng fǎ jiào shuō yī qiè yǒu bù. tiān cí shù shí, yì dào zá jū. wáng, shā dì lì zhǒng yě, nián zài ruò guàn, zhì yǒng gāo yuǎn, shēn xìn fó fǎ, gāo shàng yì néng.
瞿折羅國周五千餘里,國大都城號毗羅摩羅,周三十餘里。土宜風俗,同蘇剌侘國。居人殷盛,家產富饒。多事外道,少信佛法。伽藍一所,僧百餘人,習學小乘法教說一切有部。天祠數十,異道雜居。王,剎帝利種也,年在弱冠,智勇高遠,深信佛法,高尚異能。
cóng cǐ dōng nán xíng èr qiān bā bǎi yú lǐ, zhì wū dū yǎn nà guó. nán yìn dù jìng.
從此東南行二千八百餘里,至鄔闍衍那國。(南印度境。)
wū dū yǎn nà guó
○鄔闍衍那國
wū dū yǎn nà guó zhōu liù qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, tóng sū lá chà guó. jū rén yīn shèng, jiā shì fù ráo. jiā lán shù shí suǒ, duō yǐ pǐ huài, cún zhě sān wǔ. sēng tú sān bǎi yú rén, dà xiǎo èr chéng, jiān gōng xí xué. tiān cí shù shí, yì dào zá jū. wáng, pó luó mén zhǒng yě, bó lǎn xié shū, bù xìn zhèng fǎ.
鄔闍衍那國周六千餘里,國大都城周三十餘里。土宜風俗,同蘇剌侘國。居人殷盛,家室富饒。伽藍數十所,多以圮壞,存者三五。僧徒三百餘人,大小二乘,兼功習學。天祠數十,異道雜居。王,婆羅門種也,博覽邪書,不信正法。
qù chéng bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zuò dì yù zhī chù.
去城不遠有窣堵波,無憂王作地獄之處。
cóng cǐ dōng běi xíng qiān yú lǐ, zhì zhì zhǐ tuó guó. nán yìn dù jìng.
從此東北行千餘里,至擲枳陁國。(南印度境。)
zhì zhǐ tuó guó
○擲枳陁國
zhì zhǐ tuó guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí wǔ liù lǐ. tǔ chēng wò rǎng, jià sè zī zhí, yí shū mài, duō huā guǒ. qì xù diào chàng, rén xìng shàn shùn. duō xìn wài dào, shǎo jìng fó fǎ. jiā lán shù shí, shǎo yǒu sēng tú. tiān cí shí yú suǒ, wài dào qiān yú rén. wáng, pó luó mén zhǒng yě, dǔ xìn sān bǎo, zūn zhòng yǒu dé, zhū fāng bó dá zhī shì, duō jí cǐ guó.
擲枳陁國周四千餘里,國大都城周十五六里。土稱沃壤,稼穡滋植,宜菽麥,多花果。氣序調暢,人性善順。多信外道,少敬佛法。伽藍數十,少有僧徒。天祠十餘所,外道千餘人。王,婆羅門種也,篤信三寶,尊重有德,諸方博達之士,多集此國。
cóng cǐ běi xíng jiǔ bǎi yú lǐ, zhì mó xī shī fá luó bǔ luó guó. zhōng yìn dù jìng.
從此北行九百餘里,至摩醯濕伐羅補羅國。(中印度境。)
mó xī shī fá luó bǔ luó guó
○摩醯濕伐羅補羅國
mó xī shī fá luó bǔ luó guó zhōu sān qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, tóng wū dū yǎn nà guó. zōng jìng wài dào, bù xìn fó fǎ. tiān cí shù shí, duō shì tú huī zhī lǚ. wáng, pó luó mén zhǒng yě, bù shèn jìng xìn fó fǎ.
摩醯濕伐羅補羅國周三千餘里,國大都城周二十餘里。土宜風俗,同鄔闍衍那國。宗敬外道,不信佛法。天祠數十,多是塗灰之侶。王,婆羅門種也,不甚敬信佛法。
cóng cǐ hái zhì qú zhé luó guó, fù běi xíng huāng yě xiǎn qì, jīng qiān jiǔ bǎi yú lǐ, dù xìn dù dà hé, zhì xìn dù guó. xī yìn dù jìng.
從此還至瞿折羅國,復北行荒野險磧,經千九百餘里,渡信度大河,至信度國。(西印度境。)
xìn dù guó
○信度國
xìn dù guó zhōu qī qiān yú lǐ, guó dà dū chéng hào pí shān pó bǔ luó, zhōu sān shí yú lǐ. yí gǔ jià, fēng sù mài, chū jīn yín tōu shí, yí niú yáng tuó tuó luó chù zhī shǔ. tuó tuó bēi xiǎo, wéi yǒu yī fēng. duō chū chì yán, sè rú chì shí, bái yán hēi yán jí bái shí yán děng, yì yù yuǎn fāng yǐ zhī wèi yào. rén xìng gāng liè ér zhì zhí, shù dòu zhèng, duō fěi dú. xué bù hǎo bó, shēn xìn fó fǎ. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú wàn yú rén, bìng xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ, dà dǐ xiè dài, xìng xíng bì huì. qí yǒu jīng qín xián shàn zhī tú, dú chù xián jì, yuǎn jī shān lín, sù yè fěi xiè, duō zhèng shèng guǒ. tiān cí sān shí yú suǒ, yì dào zá jū. wáng, shù tuó luó zhǒng yě, xìng chún zhì, jìng fó fǎ. rú lái zài xī pō yóu cǐ guó, gù wú yōu wáng yú shèng jī chù jiàn sū dǔ bō shù shí suǒ. wū bō jú duō dà ā luó hàn lǚ yóu cǐ guó, yǎn fǎ kāi dǎo, suǒ zhǐ zhī chù, jiē jīng yí jī, huò jiàn sēng jiā lán, huò shù sū dǔ bō, wǎng wǎng jiān qǐ, kě lüè ér yán.
信度國周七千餘里,國大都城號毗苫婆補羅,周三十餘里。宜谷稼,豐宿麥,出金、銀、鍮石,宜牛、羊、橐駞、騾畜之屬。橐駝卑小,唯有一峰。多出赤鹽,色如赤石,白鹽、黑鹽及白石鹽等,異域遠方以之為藥。人性剛烈而質直,數斗諍,多誹讟。學不好博,深信佛法。伽藍數百所,僧徒萬餘人,並學小乘正量部法,大抵懈怠,性行弊穢。其有精勤賢善之徒,獨處閒寂,遠跡山林,夙夜匪懈,多證聖果。天祠三十餘所,異道雜居。王,戍陁羅種也,性淳質,敬佛法。如來在昔頗游此國,故無憂王於聖跡處建窣堵波數十所。烏波毱多大阿羅漢屢游此國,演法開導,所止之處,皆旌遺蹟,或建僧伽藍,或樹窣堵波,往往間起,可略而言。
yī fǎ fú sú xíng hù
一、法服俗行戶
xìn dù hé cè qiān yú lǐ bēi zé jiān, yǒu shù bǎi qiān hù, yú cǐ zhái jū, qí xìng gāng liè, wéi shā shì wù. mù niú zì huó, wú suǒ xì mìng. ruò nán ruò nǚ, wú guì wú jiàn, tì xū fā, fú jiā shā, xiàng lèi bì chú ér xíng sú shì, zhuān zhí xiǎo jiàn, fēi chì dà chéng. wén zhū xiān zhì yuē: xī cǐ dì mín shù ān rěn, dàn shì xiōng cán. shí yǒu luó hàn mǐn qí diān zhuì, wèi huà bǐ gù, chéng xū ér lái, xiàn dà shén tōng, shì xī yǒu shì, lìng zhòng xìn shòu, jiàn dǎo yán jiào. zhū rén jìng yuè, yuàn fèng zhǐ huì. luó hàn zhī zhòng xīn shùn, wèi shòu sān guī, xī qí xiōng bào, xī duàn shēng shā, tì fà rǎn yī, gōng xíng fǎ jiào. nián dài jìn yuǎn, shì yì shí yí, shǒu shàn jì kuī, yú fēng bù tiǎn, suī fú fǎ yī, cháng wú jiè shàn. zi sūn yì shì, xí yǐ chéng sú.
信度河側千餘里陂澤間,有數百千戶,於此宅居,其性剛烈,唯殺是務。牧牛自活,無所系命。若男若女,無貴無賤,剃鬚發,服袈裟,像類苾芻而行俗事,專執小見,非斥大乘。聞諸先志曰:昔此地民庶安忍,但事兇殘。時有羅漢憫其顛墜,為化彼故,乘虛而來,現大神通,示希有事,令眾信受,漸導言教。諸人敬悅,願奉指誨。羅漢知眾心順,為授三歸,息其凶暴,悉斷生殺,剃髮染衣,恭行法教。年代浸遠,世易時移,守善既虧,餘風不殄,雖服法衣,嘗無戒善。子孫奕世,習以成俗。
cóng cǐ dōng xíng jiǔ bǎi yú lǐ, dù xìn dù hé dōng àn, zhì mào luó sān bù lú guó. xī yìn dù jìng.
從此東行九百餘里,渡信度河東岸,至茂羅三部盧國。(西印度境。)
mào luó sān bù lú guó
○茂羅三部盧國
mào luó sān bù lú guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, jiā shì fù rào. yì shǔ zhé jiā guó. tǔ tián liáng wò, qì xù diào shùn. fēng sú zhì zhí, hǎo xué shàng dé. duō shì tiān shén, shǎo xìn fó fǎ. jiā lán shí yú suǒ, duō yǐ pǐ huài, shǎo yǒu sēng tú, xué wú zhuān xí. tiān cí bā suǒ, yì dào zá jū.
茂羅三部盧國周四千餘里,國大都城周三十餘里。居人殷盛,家室富繞。役屬磔迦國。土田良沃,氣序調順。風俗質直,好學尚德。多事天神,少信佛法。伽藍十餘所,多已圮壞,少有僧徒,學無專習。天祠八所,異道雜居。
yī rì tiān cí
一、日天祠
yǒu rì tiān cí, zhuāng yán shén lì. qí rì tiān xiàng zhù yǐ huáng jīn, shì yǐ qí bǎo. líng jiàn yōu tōng, shén gōng qián bèi, nǚ lè dì zòu, míng jù jì rì, xiāng huā gōng yǎng, chū wú fèi jué. wǔ yìn dù guó zhū wáng háo zú, mò bù yú cǐ shě shī zhēn bǎo, jiàn lì fú shě, yǐ yǐn shí yī yào gěi jì pín bìng. zhū guó zhī rén lái cǐ qiú yuàn, cháng yǒu qiān shù. tiān cí sì zhōu, chí zhǎo huā lín, shén kě yóu shǎng.
有日天祠,莊嚴甚麗。其日天像鑄以黃金,飾以奇寶。靈鑒幽通,神功潛被,女樂遞奏,明炬繼日,香花供養,初無廢絕。五印度國諸王豪族,莫不於此舍施珍寶,建立福舍,以飲食醫藥給濟貧病。諸國之人來此求願,常有千數。天祠四周,池沼花林,甚可游賞。
cóng cǐ dōng běi xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bō fá duō guó. běi yìn dù jìng.
從此東北行七百餘里,至缽伐多國。(北印度境。)
bō fá duō guó
○缽伐多國
bō fá duō guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, yì shǔ zhé jiā guó. duō hàn dào, yí sù mài. qì xù diào shì, fēng sú zhì zhí, rén xìng zào jí, yán hán bǐ cí. xué yì shēn bó, xié zhèng zá xìn. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú qiān yú rén. dà xiǎo èr chéng, jiān gōng xí xué. sì sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. tiān cí èr shí, yì dào zá jū.
缽伐多國周五千餘里,國大都城周二十餘里。居人殷盛,役屬磔迦國。多旱稻,宜宿麥。氣序調適,風俗質直,人性躁急,言含鄙辭。學藝深博,邪正雜信。伽藍十餘所,僧徒千餘人。大小二乘,兼功習學。四窣堵波,無憂王之所建也。天祠二十,異道雜居。
yī chéng cè dà jiā lán
一、城側大伽藍
chéng cè yǒu dà jiā lán, sēng tú bǎi yú rén, bìng xué dà chéng jiào. jí shì xī shèn nà fú dá luó táng yán zuì shèng zi. lùn shī zi cǐ zhì yú jiā shī dì shì lùn, yì shì xián ài lùn shī dé guāng lùn shī běn chū jiā chù. cǐ dà jiā lán wèi tiān huǒ suǒ shāo, cuī cán huāng pǐ.
城側有大伽藍,僧徒百餘人,並學大乘教。即是昔慎那弗呾羅(唐言最勝子。)論師子此制《瑜伽師地釋論》,亦是賢愛論師、德光論師本出家處。此大伽藍為天火所燒,摧殘荒圮。
cóng xìn dù guó xī nán xíng qiān wǔ liù bǎi lǐ, zhì ā diǎn pó chì luó guó. xī yìn dù jìng.
從信度國西南行千五六百里,至阿點婆翅羅國。(西印度境。)
ā diǎn pó chì luó guó
○阿點婆翅羅國
ā diǎn pó chì luó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, guó dà dū chéng hào qiè chǐ qí shī fá luó, zhōu sān shí yú lǐ. pì zài xī jìng, lín xìn dù hé, lín dà hǎi bīn. wū yǔ zhuāng yán, duō yǒu zhēn bǎo. jìn wú jūn zhǎng, tǒng shǔ xìn dù guó. dì xià shī, tǔ chì lǔ, huì cǎo huāng mào, chóu lǒng shǎo kěn, gǔ jià suī bèi, sù mài tè fēng. qì xù wēi hán, fēng biāo jìn liè. yí niú yáng tuó tuó luó chù zhī lèi. rén xìng bào jí, bù hǎo xí xué. yǔ yán wēi yì zhōng yìn dù. qí sú chún zhì, jìng chóng sān bǎo. jiā lán bā shí yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén, duō xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí shí suǒ, duō shì tú huī wài dào zhī suǒ jū zhǐ.
阿點婆翅羅國周五千餘里,國大都城號朅〈齒齊〉濕伐羅,周三十餘里。僻在西境,臨信度河,鄰大海濱。屋宇莊嚴,多有珍寶。近無君長,統屬信度國。地下濕,土斥鹵,穢草荒茂,疇壟少墾,谷稼雖備,宿麥特豐。氣序微寒,風飆勁烈。宜牛、羊、橐駝、騾畜之類。人性暴急,不好習學。語言微異中印度。其俗淳質,敬崇三寶。伽藍八十餘所,僧徒五千餘人,多學小乘正量部法。天祠十所,多是塗灰外道之所居止。
yī dà zì zài tiān cí jí fú yí jī
一、大自在天祠及佛遺蹟
chéng zhōng yǒu dà zì zài tiān cí, cí yǔ diāo shì, tiān xiàng líng jiàn, tú huī wài dào yóu shě qí zhōng.
城中有大自在天祠,祠宇雕飾,天像靈鑒,塗灰外道游舍其中。
zài xī rú lái pō yóu cǐ guó, shuō fǎ dù rén, dǎo fán lì sú, gù wú yōu wáng yú shèng jī wài jiàn liù sū dǔ bō yān.
在昔如來頗游此國,說法度人,導凡利俗,故無憂王於聖跡外建六窣堵波焉。
cóng cǐ xī xíng jiǎn èr qiān lǐ, zhì láng jiē luó guó. xī yìn dù jìng.
從此西行減二千里,至狼揭羅國。(西印度境。)
láng jiē luó guó
○狼揭羅國
láng jiē luó guó dōng xī nán běi gè shù qiān lǐ, guó dà dū chéng zhōu sān shí yú lǐ, hào sū tú lí shī fá luó. tǔ dì wò rùn, jià sè zī shèng. qì xù fēng sú, tóng ā diǎn pó chì luó guó. jū rén yīn shèng, duō zhū zhēn bǎo. lín dà hǎi bīn, rù xī nǚ guó zhī lù yě. wú dà jūn zhǎng, jù chuān zì lì, bù xiāng chéng mìng, yì shǔ bō lá sī guó. wén zì dà tóng yìn dù, yǔ yán shǎo yì. xié zhèng jiān xìn. jiā lán bǎi yú suǒ, sēng tú liù qiān yú rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng xí xué. tiān cí shù bǎi suǒ, tú huī wài dào, qí tú jí zhòng. chéng zhōng yǒu dà zì zài tiān cí, zhuāng yán zhuàng lì, tú huī wài dào zhī suǒ zōng shì.
狼揭羅國東西南北各數千里,國大都城周三十餘里,號窣菟黎濕伐羅。土地沃潤,稼穡滋盛。氣序風俗,同阿點婆翅羅國。居人殷盛,多諸珍寶。臨大海濱,入西女國之路也。無大君長,據川自立,不相承命,役屬波剌斯國。文字大同印度,語言少異。邪正兼信。伽藍百餘所,僧徒六千餘人,大小二乘兼功習學。天祠數百所,塗灰外道,其徒極眾。城中有大自在天祠,莊嚴壯麗,塗灰外道之所宗事。
zì cǐ xī běi zhì bō lá sī guó. suī fēi yìn dù zhī guó, lù cì fù jiàn. jiù yuē bō sī, lüè yě.
自此西北至波剌斯國。(雖非印度之國,路次附見。舊曰波斯,略也。)
bō lá sī guó
○波剌斯國
bō lá sī guó zhōu shù wàn lǐ, guó dà dū chéng hào sū lá sà tǎng nà, zhōu sì shí yú lǐ. chuān tǔ jì duō, qì xù yì yì, dà dǐ wēn yě. yǐn shuǐ wèi tián, rén hù fù ráo. chū jīn yín tōu shí pō zhī shuǐ jīng qí zhēn yì bǎo, gōng zhī dà jǐn xì hè qú shū zhī lèi, duō shàn mǎ tuó tuó. huò yòng dà yín qián. rén xìng zào bào, sú wú lǐ yì. wén zì yǔ yán yì yú zhū guó, wú xué yì, duō gōng jì, fán zhū zào zuò, lín jìng suǒ zhòng. hūn yīn zá luàn, sǐ duō qì shī. qí xíng wěi dà, qí fā lù tóu, yī pí hè, fú jǐn dié. hù kè fù shuì, rén sì yín qián. tiān cí shén duō, tí nà bá wài dào zhī tú wèi suǒ zōng yě. jiā lán èr sān, sēng tú shù bǎi, bìng xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù fǎ. shì jiā fú bō zài cǐ wáng gōng.
波剌斯國周數萬里,國大都城號蘇剌薩儻那,周四十餘里。川土既多,氣序亦異,大抵溫也。引水為田,人戶富饒。出金、銀、鍮石、頗胝、水精、奇珍異寶,工織大錦、細褐、氍毹之類,多善馬、橐駝。貨用大銀錢。人性躁暴,俗無禮義。文字、語言異於諸國,無學藝,多工技,凡諸造作,鄰境所重。婚姻雜亂,死多棄屍。其形偉大,齊發露頭,衣皮褐,服錦氎。戶課賦稅,人四銀錢。天祠甚多,提那跋外道之徒為所宗也。伽藍二三,僧徒數百,並學小乘教說一切有部法。釋伽佛缽在此王宮。
guó dōng jìng yǒu hè mò chéng, nèi chéng bù guǎng, wài guō zhōu liù shí yú lǐ. jū rén zhòng, jiā chǎn fù.
國東境有鶴秣城,內城不廣,外郭周六十餘里。居人眾,家產富。
xī běi jiē fú lǐn guó, jìng rǎng fēng sú, tóng bō lá sī. xíng mào yǔ yán, shāo yǒu guāi yì, duō zhēn bǎo, yì fú ráo yě.
西北接拂懍國,境壤風俗,同波剌斯。形貌語言,稍有乖異,多珍寶,亦福饒也。
fú lǐn guó xī nán hǎi dǎo yǒu xī nǚ guó, jiē shì nǚ rén, lüè wú nán zǐ. duō zhū zhēn bǎo huò, fù fú lǐn guó, gù fú lǐn wáng suì qiǎn zhàng fū pèi yān, qí sú chǎn nán jiē bù jǔ yě.
拂懍國西南海島有西女國,皆是女人,略無男子。多諸珍寶貨,附拂懍國,故拂懍王歲遣丈夫配焉,其俗產男皆不舉也。
zì ā diǎn pó chì luó guó běi xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bì duō shì luó guó. xī yìn dù jìng.
自阿點婆翅羅國北行七百餘里,至臂多勢羅國。(西印度境。)
bì duō shì luó guó
○臂多勢羅國
bì duō shì luó guó zhōu sān qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, wú dà jūn zhǎng, yì shǔ xìn dù guó. tǔ dì shā lǔ, hán fēng qī jìn. duō sù mài, shǎo huā guǒ. ér fēng sú guǎng bào, yǔ yì zhōng yìn dù. bù hǎo yì xué, rán zhī chún xìn. jiā lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú sān qiān yú rén, bìng xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí èr shí yú suǒ, bìng tú huī wài dào yě.
臂多勢羅國周三千餘里,國大都城周二十餘里。居人殷盛,無大君長,役屬信度國。土地沙鹵,寒風淒勁。多宿麥,少花果。而風俗獷暴,語異中印度。不好藝學,然知淳信。伽藍五十餘所,僧徒三千餘人,並學小乘正量部法。天祠二十餘所,並塗灰外道也。
yī chéng běi zhū yí jī
一、城北諸遺蹟
chéng běi shí wǔ lǐ dà lín zhōng, yǒu sū dǔ bō, gāo shù bǎi chǐ, wú yōu wáng suǒ jiàn yě. zhōng yǒu shè lì, shí fàng guāng míng. shì rú lái xī zuò xiān rén, wèi guó wáng suǒ hài zhī chù.
城北十五里大林中,有窣堵波,高數百尺,無憂王所建也。中有舍利,時放光明。是如來昔作仙人,為國王所害之處。
cǐ dōng bù yuǎn yǒu gù jiā lán, shì xī dà jiā duō yán nà dà ā luó hàn zhī suǒ jiàn lì. qí bàng zé yǒu guò qù sì fó zuò jí jīng xíng yí jī zhī chù, jiàn sū dǔ bō yǐ wèi jīng biǎo.
此東不遠有故伽藍,是昔大迦多延那大阿羅漢之所建立。其傍則有過去四佛座及經行遺蹟之處,建窣堵波以為旌表。
cóng cǐ dōng běi xíng sān bǎi yú lǐ, zhì ā fàn tú guó. xī yìn dù jìng.
從此東北行三百餘里,至阿軬荼國。(西印度境。)
ā fàn tú guó
○阿軬荼國
ā fàn tú guó zhōu èr qiān sì wǔ bǎi lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ xìn dù guó. tǔ yí jià sè, sù mài tè fēng, huā guǒ shǎo, cǎo mù shū. qì xù fēng hán, rén xìng guǎng liè. yán cí pǔ zhì, bù shàng xué yè, rán yú sān bǎo, shǒu xīn chún xìn. jiā lán èr shí yú suǒ, sēng tú èr qiān yú rén, duō xué xiǎo chéng zhèng liàng bù fǎ. tiān cí wǔ suǒ, bìng tú huī wài dào dì.
阿軬荼國周二千四五百里,國大都城周二十餘里。無大君長,役屬信度國。土宜稼穡,宿麥特豐,花果少,草木疏。氣序風寒,人性獷烈。言辭樸質,不尚學業,然於三寶,守心淳信。伽藍二十餘所,僧徒二千餘人,多學小乘正量部法。天祠五所,並塗灰外道地。
yī dà zhú lín fù jìn zhū yí jī
一、大竹林附近諸遺蹟
chéng dōng běi bù yuǎn, dà zhú lín zhōng jiā lán yú zhǐ, shì rú lái xī yú cǐ chù tīng zhū bì chú zhe jí fù xǐ. táng yán xuē. bàng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng suǒ jiàn yě, jī suī qīng xiàn, shàng gāo bǎi yú chǐ. qí páng jīng shè, yǒu qīng shí lì fó xiàng, měi zhì zhāi rì, huò fàng shén guāng. cì nán bā bǎi yú bù. lín zhōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. rú lái xī rì zhǐ cǐ, yè hán, nǎi yǐ sān yī chóng fù, zhì míng dàn, kāi zhū bì chú zhe fù nà yī. cǐ lín zhī zhōng, yǒu fú jīng xíng zhī chù, yòu yǒu zhū sū dǔ bō, lín cì xiāng wàng, bìng guò qù sì fú zuò chù yě. qí sū dǔ bō zhōng yǒu rú lái fā zhǎo, měi zhì zhāi rì, duō fàng guāng míng.
城東北不遠,大竹林中伽藍余趾,是如來昔於此處聽諸苾芻着亟縛屣。(唐言靴。)傍有窣堵波,無憂王所建也,基雖傾陷,尚高百餘尺。其旁精舍,有青石立佛像,每至齋日,或放神光。次南八百餘步。林中有窣堵波,無憂王之所建也。如來昔日止此,夜寒,乃以三衣重覆,至明旦,開諸苾芻著復納衣。此林之中,有佛經行之處,又有諸窣堵波,鱗次相望,並過去四佛坐處也。其窣堵波中有如來發爪,每至齋日,多放光明。
cóng cǐ dōng běi xíng jiǔ bǎi yú lǐ, zhì fá lá ná guó. xī yìn dù jìng.
從此東北行九百餘里,至伐剌拿國。(西印度境。)
fá lá ná guó
○伐剌拿國
fá lá ná guó zhōu sì qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. jū rén yīn shèng, yì shǔ jiā bì shì guó. dì duō shān lín, jià sè shí bō. qì xù wēi hán, fēng sú guǎng liè. xìng jí bào, zhì bǐ bì, yǔ yán shǎo tóng zhōng yìn dù. xié zhèng jiān chóng, bù hǎo xué yì. jiā lán shù shí, huāng pǐ yǐ duō, sēng tú sān bǎi yú rén, bìng xué dà chéng fǎ jiào. tiān cí wǔ suǒ, duō tú huī wài dào yě.
伐剌拿國周四千餘里,國大都城周二十餘里。居人殷盛,役屬迦畢試國。地多山林,稼穡時播。氣序微寒,風俗獷烈。性急暴,志鄙弊,語言少同中印度。邪正兼崇,不好學藝。伽藍數十,荒圮已多,僧徒三百餘人,並學大乘法教。天祠五所,多塗灰外道也。
chéng nán bù yuǎn yǒu gù jiā lán, rú lái zài xī yú cǐ shuō fǎ, shì jiào lì xǐ, kāi wù hán shēng. qí cè yǒu guò qù sì fó zuò jí jīng xíng yí jī zhī chù.
城南不遠有故伽藍,如來在昔於此說法,示教利喜,開悟含生。其側有過去四佛座及經行遺蹟之處。
wén zhū tǔ sú yuē: cóng cǐ guó xī jiē jī jiāng nà guó, jū dà shān jiān, chuān bié lì zhǔ, wú dà jūn zhǎng. duō yáng mǎ, yǒu shàn mǎ zhě, qí xíng shū dà, zhū guó xī zhǒng, lín jìng suǒ bǎo.
聞諸土俗曰:從此國西接稽疆那國,居大山間,川別立主,無大君長。多羊、馬,有善馬者,其形殊大,諸國希種,鄰境所寶。
fù cǐ xī běi, yú dà shān, shè guǎng chuān, lì xiǎo chéng yì, xíng èr qiān yú lǐ, chū yìn dù jìng, zhì cáo jǔ zhā guó. yì wèi cáo lì guó.
復此西北,逾大山,涉廣川,歷小城邑,行二千餘里,出印度境,至漕矩吒國。(亦謂漕利國。)