cáo jǔ zhā guó
○漕矩吒國
cáo jǔ zhā guó zhōu qī qiān yú lǐ. guó dà dū chéng hào hè xī nà, zhōu sān shí yú lǐ, huò dōu hè sà luó chéng, chéng zhōu sān shí yú lǐ, bìng jiān jùn xiǎn gù yě. shān chuān yǐn zhěn, chóu lǒng shuǎng kǎi. gǔ jià shí bō, sù mài zī fēng. cǎo mù fú shū, huā guǒ mào shèng, yí yù jīn xiāng, chū xìng qú cǎo, cǎo shēng luó mó yìn dù chuān. hè sà luó chéng zhōng yǒng quán liú pài, guó rén lì zhī, yǐ gài tián yě. qì xù hán liè, shuāng xuě fán duō. rén xìng qīng zào, qíng duō guǐ zhà. hǎo xué yì, duō jì shù, cōng ér bù míng, rì sòng shù wàn yán. wén zì yán cí, yì yú zhū guó. duō shì xū tán, shào chéng shì shí. suī sì bǎi shén, jìng chóng sān bǎo. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú wàn yú rén, bìng jiē xí xué dà chéng fǎ jiào. jīn wáng chún xìn, lèi yè chéng tǒng, wù xìng shèng fú, mǐn ér hǎo xué. wú yōu wáng suǒ jiàn sū dǔ bō shí yú suǒ.
漕矩吒國周七千餘里。國大都城號鶴悉那,周三十餘里,或都鶴薩羅城,城周三十餘里,並堅峻險固也。山川隱軫,疇壟爽塏。谷稼時播,宿麥滋豐。草木扶疏,花果茂盛,宜鬱金香,出興瞿草,草生羅摩印度川。鶴薩羅城中踴泉流派,國人利之,以溉田也。氣序寒烈,霜雪繁多。人性輕躁,情多詭詐。好學藝,多伎術,聰而不明,日誦數萬言。文字言辭,異於諸國。多飾虛談,少成事實。雖祀百神,敬崇三寶。伽藍數百所,僧徒萬餘人,並皆習學大乘法教。今王淳信,累葉承統,務興勝福,敏而好學。無憂王所建窣堵波十餘所。
yī chóng fèng hé chú nà tiān
一、崇奉〈禾芻〉那天
tiān cí shù shí, yì dào zá jū, jì duō wài dào, qí tú jí shèng, zōng shì hé chú chú jù fǎn, xià tóng. nà tiān. qí tiān shén xī zì jiā bì shì guó ā lù náo shān xǐ jū cǐ guó nán jiè hé chú nà xì luó shān zhōng, zuò wēi zuò fú, wèi bào zuò è. xìn qiú zhě suì yuàn, qīng miè zhě zāo yāng, gù yuǎn jìn zōng yǎng, shàng xià zhī jù. lín guó yì sú jūn chén liáo shù, měi suì xǐ chén bù qī ér huì, huò jī jīn yín qí bǎo, huò yǐ niú mǎ xún chù, jìng xìng gòng fèng, jù shēn chéng sù. suǒ yǐ jīn yín bù dì, yáng mǎ mǎn gǔ, wú gǎn jì yú, wéi xiū shī fèng. zōng shì wài dào, kè xīn kǔ xíng, tiān shén shòu qí zhòu shù, wài dào zūn xíng duō xiào, zhì liáo jí bìng, pō méng quán yù.
天祠數十,異道雜居,計多外道,其徒極盛,宗事〈禾芻〉(鋤句反,下同。)那天。其天神昔自迦畢試國阿路猱山徙居此國南界〈禾芻〉那呬羅山中,作威作福,為暴作惡。信求者遂願,輕蔑者遭殃,故遠近宗仰,上下祗懼。鄰國異俗君臣僚庶,每歲喜辰不期而會,或齎金銀奇寶,或以牛馬馴畜,競興貢奉,俱伸誠素。所以金銀布地,羊馬滿谷,無敢覬覦,唯修施奉。宗事外道,克心苦行,天神授其咒術,外道遵行多效,治療疾病,頗蒙痊癒。
cóng cǐ běi xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì fú lì shì sà tǎng nà guó.
從此北行五百餘里,至弗栗恃薩儻那國。
fú lì shì sà tǎng nà guó
○弗栗恃薩儻那國
fú lì shì sà tǎng nà guó dōng xī èr qiān yú lǐ, nán běi qiān yú lǐ. guó dà dū chéng hào hù bì nà, zhōu èr shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, tóng cáo jǔ zhā guó, yǔ yán yǒu yì. qì xù jìn hán, rén xìng guǎng liè. wáng, tū què zhǒng yě, shēn xìn sān bǎo, shàng xué zūn dé.
弗栗恃薩儻那國東西二千餘里,南北千餘里。國大都城號護苾那,周二十餘里。土宜風俗,同漕矩吒國,語言有異。氣序勁寒,人性獷烈。王,突闕種也,深信三寶,尚學遵德。
pó luó xī nà dà lǐng
婆羅犀那大嶺
cóng cǐ guó dōng běi, yú shān shè chuān, yuè jiā bì shì guó biān chéng xiǎo yì, fán shù shí suǒ, zhì dà xuě shān pó luó xī nà dà lǐng. lǐng jí chóng jùn, wēi dèng wēi zhī qīng, qī jìng pán yū, yán xiù huí hù. huò rù shēn gǔ, huò shàng gāo yá, shèng xià hé dòng, záo bīng ér dù. xíng jīng sān rì, fāng zhì lǐng shàng. hán fēng qī liè, jī xuě mí gǔ, xíng lǚ jīng shè, mò néng zhù zú. fēi sǔn áo xiáng, bù néng yuè dù, zú zhǐ bù lǚ, rán hòu fān fēi. xià wàng zhū shān, ruò guān péi lǒu. shàn bù zhōu zhōng, sī lǐng tè gāo. qí diān wú shù, wéi duō shí fēng, zǎn lì cóng yǐ, sēn rán ruò lín.
從此國東北,逾山涉川,越迦畢試國邊城小邑,凡數十所,至大雪山婆羅犀那大嶺。嶺極崇峻,危隥〈危支〉傾,蹊徑盤迂,岩岫回互。或入深谷,或上高崖,盛夏合凍,鑿冰而度。行經三日,方至嶺上。寒風淒烈,積雪彌谷,行旅經涉,莫能佇足。飛隼翱翔,不能越度,足趾步履,然後翻飛。下望諸山,若觀培塿。贍部洲中,斯嶺特高。其巔無樹,惟多石峰,攢立叢倚,森然若林。
yòu sān rì xíng, fāng dé xià lǐng, zhì ān dá luó fù guó.
又三日行,方得下嶺,至安呾羅縛國。
ān dá luó fù guó
○安呾羅縛國
ān dá luó fù guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sān qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū què. shān fù lián shǔ, chuān tián ài xiá. qì xù hán liè, fēng léi qī jìn. fēng jià sè, yí huā guǒ. rén xìng guǎng bào, sú wú gāng jì, bù zhī zuì fú, bù shàng xí xué, wéi xiū shén cí, shǎo xìn fó fǎ. jiā lán sān suǒ, sēng tú shù shí, rán jiē zūn xí dà zhòng bù fǎ. yǒu yī sū dǔ bō, wú yōu wáng jiàn yě.
安呾羅縛國,睹貨邏國故地也,周三千餘里。國大都城周十四五里。無大君長,役屬突闕。山阜連屬,川田隘狹。氣序寒烈,風雷淒勁。豐稼穡,宜花果。人性獷暴,俗無綱紀,不知罪福,不尚習學,唯修神祠,少信佛法。伽藍三所,僧徒數十,然皆遵習大眾部法。有一窣堵波,無憂王建也。
cóng cǐ xī běi, rù gǔ yú lǐng, dù zhū xiǎo chéng, xíng sì bǎi yú lǐ, zhì kuò xī duō guó.
從此西北,入谷逾嶺,度諸小城,行四百餘里,至闊悉多國。
kuò xī duō guó
○闊悉多國
kuò xī duō guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu jiǎn qiān lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū jué. shān duō chuān xiá, fēng ér qiě hán. gǔ jià fēng, huā guǒ shèng. rén xìng guǎng bào, sú wú fǎ dù. jiā lán sān suǒ, sēng tú xiān shǎo.
闊悉多國,睹貨邏國故地也,周減千里。國大都城周十餘里。無大君長,役屬突厥。山多川狹,風而且寒。谷稼豐,花果盛。人性獷暴,俗無法度。伽藍三所,僧徒鮮少。
cóng cǐ xī běi, yú shān yuè gǔ, dù zhū chéng yì, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì huó guó.
從此西北,逾山越谷,度諸城邑,行三百餘里,至活國。
huó guó
○活國
huó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. wú bié jūn zhǎng, yì shǔ tū jué. tǔ dì píng tǎn, gǔ jià shí bō, cǎo mù róng mào, huā guǒ jù fán. qì xù hé chàng, fēng sú chún zhì. rén xìng zào liè, yī fú zhān hè. duō xìn sān bǎo, shǎo shì zhū shén. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú shù bǎi rén, dà xiǎo èr chéng jiān gōng zōng xí. qí wáng tū jué yě, guǎn tiě mén yǐ nán zhū xiǎo guó, qiān xǐ niǎo jū, bù cháng qí yì.
活國,睹貨邏國故地也,周二千餘里。國大都城周二十餘里。無別君長,役屬突厥。土地平坦,谷稼時播,草木榮茂,花果具繁。氣序和暢,風俗淳質。人性躁烈,衣服氈褐。多信三寶,少事諸神。伽藍十餘所,僧徒數百人,大小二乘兼功綜習。其王突厥也,管鐵門已南諸小國,遷徙鳥居,不常其邑。
cōng lǐng
蔥嶺
cóng cǐ dōng rù cōng lǐng. cōng lǐng zhě, jù shàn bù zhōu zhōng, nán jiē dà xuě shān, běi zhì rè hǎi qiān quán, xī zhì huó guó, dōng zhì wū shā guó, dōng xī nán běi gè shù qiān lǐ. yá lǐng shù bǎi zhòng, yōu gǔ xiǎn jùn, héng jī shuǐ xuě, hán fēng jìn liè. duō chū cōng, gù wèi cōng lǐng, yòu yǐ shān yá cōng cuì, suì yǐ míng yān.
從此東入蔥嶺。蔥嶺者,據贍部洲中,南接大雪山,北至熱海、千泉,西至活國,東至烏鎩國,東西南北各數千里。崖嶺數百重,幽谷險峻,恆積水雪,寒風勁烈。多出蔥,故謂蔥嶺,又以山崖蔥翠,遂以名焉。
dōng xíng bǎi yú lǐ, zhì méng jiàn guó.
東行百餘里,至瞢健國。
méng jiàn guó
○瞢健國
méng jiàn guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sì bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí wǔ liù lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó. wú dà jūn zhǎng, yì shǔ tū jué.
瞢健國,睹貨邏國故地也,周四百餘里。國大都城周十五六里。土宜風俗,大同活國。無大君長,役屬突厥。
běi zhì ā lì ní guó.
北至阿利尼國。
ā lì ní guó
○阿利尼國
ā lì ní guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dài fù chú hé liǎng àn, zhōu sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó.
阿利尼國,睹貨邏國故地也,帶縛芻河兩岸,周三百餘里。國大都城周十四五里。土宜風俗,大同活國。
dōng zhì hé luó hú guó.
東至曷邏胡國。
hé luó hú guó
○曷邏胡國
hé luó hú guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, běi lín fù chú hé, zhōu èr bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí sì wǔ lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng huó guó.
曷邏胡國,睹貨邏國故地也,北臨縛芻河,周二百餘里。國大都城周十四五里。土宜風俗,大同活國。
cóng méng jiàn guó dōng yú jùn lǐng, yuè dòng gǔ, lì shù chuān chéng, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì qì lì sè mó guó.
從瞢健國東逾峻岭,越洞谷,歷數川城,行三百餘里,至訖栗瑟摩國。
qì lì sè mó guó
○訖栗瑟摩國
qì lì sè mó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī qiān yú lǐ, nán běi sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí wǔ liù lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng méng jiàn guó, dàn qí rén xìng bào, yú è yǒu yì.
訖栗瑟摩國,睹貨邏國故地也,東西千餘里,南北三百餘里。國大都城周十五六里。土宜風俗,大同瞢健國,但其人性暴,愚惡有異。
běi zhì bō lì hé guó.
北至缽利曷國。
bō lì hé guó
○缽利曷國
bō lì hé guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī bǎi yú lǐ, nán běi sān bǎi yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu èr shí yú lǐ. tǔ yí fēng sú, dà tóng qì lì sè mó guó.
缽利曷國,睹貨邏國故地也,東西百餘里,南北三百餘里。國大都城周二十餘里。土宜風俗,大同訖栗瑟摩國。
cóng qì lì sè mó guó, yú shān yuè chuān, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì xì mó dá luó guó.
從訖栗瑟摩國,逾山越川,行三百餘里,至呬摩呾羅國。
xì mó dá luó guó
○呬摩呾羅國
xì mó dá luó guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu sān qiān yú lǐ. shān chuān lǐ yí, tǔ dì wò rǎng, yí gǔ jià, duō sù mài, bǎi huì zī mào, zhòng guǒ jù fán. qì xù hán liè, rén xìng bào jí, bù shí zuì fú, xíng mào bǐ lòu. jǔ cuò wēi yí, yī zhān pí hè, pō tóng tū jué. qí fù rén shǒu guān mù jiǎo, gāo sān chǐ yú, qián yǒu liǎng qí, biǎo fū fù mǔ. shàng qí biǎo fù, xià qí biǎo mǔ, suí xiān sàng wáng, chú qù yī qí. jiù gū jù mò, jiǎo guān quán qì. qí xiān qiáng guó, wáng, shì zhǒng yě, cōng lǐng zhī xī, duō jiàn chén fú. jìng lín tū jué, suì rǎn qí sú. yòu wèi qīn lüè, zì guò qí jìng, gù cǐ guó rén liú lí yì yù, shù shí jiān chéng, gè bié lì zhǔ. qióng lú cuì zhàng, qiān xǐ wǎng lái. xī jiē qì lì sè mó guó.
呬摩呾羅國,睹貨邏國故地也,周三千餘里。山川邐迤,土地沃壤,宜谷稼,多宿麥,百卉滋茂,眾果具繁。氣序寒烈,人性暴急,不識罪福,形貌鄙陋。舉措威儀,衣氈皮褐,頗同突厥。其婦人首冠木角,高三尺余,前有兩岐,表夫父母。上岐表父,下岐表母,隨先喪亡,除去一岐。舅姑俱歿,角冠全棄。其先強國,王,釋種也,蔥嶺之西,多見臣伏。境鄰突厥,遂染其俗。又為侵掠,自過其境,故此國人流離異域,數十堅城,各別立主。穹廬毳帳,遷徙往來。西接訖栗瑟摩國。
dōng gǔ xíng èr bǎi yú lǐ, zhì bō duó chuàng nà guó.
東谷行二百餘里,至缽鐸創那國。
bō duó chuàng nà guó
○缽鐸創那國
bō duó chuàng nà guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. guó dà dū chéng jù shān yá shàng, zhōu liù qī lǐ. shān chuān lǐ yí, shā shí mí màn. tǔ yí shū mài, duō pú táo hú táo lí nài děng guǒ. qì xù hán liè, rén xìng gāng měng, sú wú lǐ fǎ, bù zhī xué yì. qí mào bǐ lòu, duō yī zhān hè. jiā lán sān sì suǒ, sēng tú guǎ shǎo. wáng xìng chún zhì, shēn xìn sān bǎo.
缽鐸創那國,睹貨邏國故地也,周二千餘里。國大都城據山崖上,周六七里。山川邐迤,沙石瀰漫。土宜菽麥,多蒲萄、胡桃、梨、奈等果。氣序寒烈,人性剛猛,俗無禮法,不知學藝。其貌鄙陋,多衣氈褐。伽藍三四所,僧徒寡少。王性淳質,深信三寶。
cóng cǐ dōng nán, shān gǔ zhōng xíng èr bǎi yú lǐ, zhì yín báo jiàn guó.
從此東南,山谷中行二百餘里,至淫薄健國。
yín báo jiàn guó
○淫薄健國
yín báo jiàn guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ. shān lǐng lián shǔ, chuān tián ài xiá. tǔ dì suǒ chǎn qì xù suǒ yí rén xìng zhī chà, tóng bō duó chuàng nà, dàn yán yǔ shǎo yì. wáng xìng kē bào, bù míng shàn è.
淫薄健國,睹貨邏國故地也,周千餘里。國大都城周十餘里。山嶺連屬,川田隘狹。土地所產、氣序所宜、人性之差,同缽鐸創那,但言語少異。王性苛暴,不明善惡。
cóng cǐ dōng nán, yú lǐng yuè gǔ, xiá lù wēi xiǎn, xíng sān bǎi yú lǐ, zhì qū jū wù fǎn. làng ná guó.
從此東南,逾嶺越谷,峽路危險,行三百餘里,至屈(居勿反。)浪拿國。
qū làng ná guó
○屈浪拿國
qū làng ná guó, dǔ huò luó guó gù dì yě, zhōu èr qiān yú lǐ. tǔ dì shān chuān, qì xù shí hòu, tóng yín báo jiàn guó. sú wú fǎ dù, rén xìng bǐ bào, duō bù yíng fú, shǎo xìn fó fǎ. qí mào chǒu bì, duō fú zhān hè. yǒu shān yán, zhōng duō chū jīn jīng, zuó xī qí shí, rán hòu dé zhī. jiā lán jì shǎo, sēng tú yì guǎ. qí wáng chún zhì, jìng chóng sān bǎo.
屈浪拿國,睹貨邏國故地也,周二千餘里。土地山川,氣序時候,同淫薄健國。俗無法度,人性鄙暴,多不營福,少信佛法。其貌丑弊,多服氈褐。有山岩,中多出金精,琢析其石,然後得之。伽藍既少,僧徒亦寡。其王淳質,敬崇三寶。
cóng cǐ dōng běi, dēng shān rù gǔ, tú lù jiān xiǎn, xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì dá mó xī tiě dì guó. yì míng zhèn kǎn, yòu wèi hù mì.
從此東北,登山入谷,途路艱險,行五百餘里,至達摩悉鐵帝國。(亦名鎮侃,又謂護蜜。)
dá mó xī tiě dì guó
○達摩悉鐵帝國
dá mó xī tiě dì guó zài liǎng shān jiān, dǔ huò luó guó gù dì yě, dōng xī qiān wǔ liù bǎi lǐ, nán běi guǎng sì wǔ lǐ, xiá zé bù yú yī lǐ. lín fù chú hé, pán yū qū zhé, duī fù gāo xià, shā shí liú màn, hán fēng qī liè. wéi zhí mài dòu, shǎo shù lín, fá huā guǒ. duō chū shàn mǎ, mǎ xíng suī xiǎo, ér nài chí shè. sú wú lǐ yì, rén xìng guǎng bào. xíng mào bǐ lòu, yī fú zhān hè. yǎn duō bì lǜ, yì yú zhū guó. jiā lán shí yú suǒ sēng tú guǎ shǎo.
達摩悉鐵帝國在兩山間,睹貨邏國故地也,東西千五六百里,南北廣四五里,狹則不逾一里。臨縛芻河,盤紆曲折,堆阜高下,沙石流漫,寒風淒烈。唯植麥豆,少樹林,乏花果。多出善馬,馬形雖小,而耐馳涉。俗無禮義,人性獷暴。形貌鄙陋,衣服氈褐。眼多碧綠,異於諸國。伽藍十餘所、僧徒寡少。
yī hūn tuó duō chéng jiā lán
一、昏馱多城伽藍
hūn tuó duō chéng, guó zhī dōu yě. zhōng yǒu jiā lán, cǐ guó xiān wáng zhī suǒ jiàn lì, shū yá diàn gǔ, shì jiàn táng yǔ. cǐ guó zhī xiān, wèi bèi fó jiào, dàn shì xié shén, shù bǎi nián qián, zhào hóng fǎ huà. chū, cǐ guó wáng ài zi yīng jí, tú jiū yī shù, yǒu jiā wú chōu. wáng nǎi gōng wǎng tiān cí, lǐ qǐng qiú jiù. shí bǐ cí zhǔ wèi shén xià yǔ: bì dāng quán fù, liáng wú tā lǜ. wáng wén xǐ wèi, huí jià ér guī. lù féng shā mén, róng zhǐ kě guān, hài qí xíng fú, wèn suǒ cóng zhì. cǐ shā mén zhě, yǐ zhèng shèng guǒ, yù hóng fó fǎ, gù cǐ yí xíng. ér bào wáng yuē: wǒ, rú lái dì zǐ, suǒ wèi bì chú yě. wáng jì yōu xīn, jí xiān wèn yuē: wǒ zi yīng jí, shēng sǐ wèi fēn. shā mén yuē: wáng xiān líng kě qǐ, ài zi nán jì. wáng yuē: tiān shén wèi qí bù sǐ, shā mén yán qí dāng zhōng, guǐ sú zhī rén, yán hé kě xìn? chí zhì gōng zhōng, ài zi yǐ sǐ. nì bù fā sàng, gèng wèn shén zhǔ, yóu yuē: bù sǐ, zhěn jí dāng chōu. wáng biàn fā nù, fù shén zhǔ ér shù yuē: rǔ cáo qún jū zhǎng è, wàng xíng wēi fú. wǒ zi yǐ sǐ, shàng yún dāng chōu, cǐ ér miù huò, shú bù kě rěn? yí lù shén zhǔ, tiǎn miè líng miào. yú shì shā shén zhǔ, chú shén xiàng, tóu fù chú hé. huí jià ér hái, yòu yù shā mén. jiàn ér jìng yuè, qǐ shǒu xiè yuē: nǎng wú míng dǎo, zhù zú xié tú, jiāo bì suī jiǔ, yán gé zài zī. yuàn néng chuí gù, jiàng lín jū shì. shā mén shòu qǐng, suí zhì zhōng gōng. zàng zi jì yǐ, wèi shā mén yuē: rén shì jiū fēn, shēng sǐ liú zhuǎn, wǒ zi yīng jí, wèn qí qù liú, shén ér wàng yán, dāng bì quán chà. xiān chéng zhǐ gào, guǒ wú xū shuō. sī zé qí fǎ kě fèng, wéi chuí āi mǐn, dǎo cǐ mí tú. suì qǐng shā mén kuí dù jiā lán, yī qí guī jǔ, ér biàn jiàn lì. zì ěr zhī hòu, fó jiào fāng lóng. gù jiā lán zhōng jīng shè, wèi luó hàn jiàn yě.
昏馱多城,國之都也。中有伽藍,此國先王之所建立,疏崖奠谷,式建堂宇。此國之先,未被佛教,但事邪神,數百年前,肇弘法化。初,此國王愛子嬰疾,徒究醫術,有加無瘳。王乃躬往天祠,禮請求救。時彼祠主為神下語:「必當痊復,良無他慮。」王聞喜慰,回駕而歸。路逢沙門,容止可觀,駭其形服,問所從至。此沙門者,已證聖果,欲弘佛法,故此儀形。而報王曰:「我,如來弟子,所謂苾芻也。」王既憂心,即先問曰:「我子嬰疾,生死未分。」沙門曰:「王先靈可起,愛子難濟。」王曰:「天神謂其不死,沙門言其當終,詭俗之人,言何可信?」遲至宮中,愛子已死。匿不發喪,更問神主,猶曰:「不死,疹疾當瘳。」王便發怒,縛神主而數曰:「汝曹群居長惡,妄行威福。我子已死,尚雲當瘳,此而謬惑,孰不可忍?宜戮神主,殄滅靈廟。」於是殺神主,除神像,投縛芻河。回駕而還,又遇沙門。見而敬悅,稽首謝曰:「曩無明導,佇足邪途,澆弊雖久,沿革在茲。願能垂顧,降臨居室。」沙門受請,隨至中宮。葬子既已,謂沙門曰:「人世糾紛,生死流轉,我子嬰疾,問其去留,神而妄言,當必痊差。先承指告,果無虛說。斯則其法可奉,惟垂哀愍,導此迷徒。」遂請沙門揆度伽藍,依其規矩,而便建立。自爾之後,佛教方隆。故伽藍中精舍,為羅漢建也。
jiā lán dà jīng shè zhōng yǒu shí fó xiàng, xiàng shàng xuán jīn tóng yuán gài, zhòng bǎo zhuāng yán. rén yǒu xuán rào, gài yì suí zhuǎn, rén zhǐ gài zhǐ, mò cè líng jiàn. wén zhū qí jiù yuē: huò yún shèng rén yuàn lì suǒ chí, huò wèi jī guān mì shù suǒ zhì. guān qí táng yǔ, shí bì jiān jùn. kǎo jué zhòng yì, mò zhī shí lù.
伽藍大精舍中有石佛像,像上懸金銅圓蓋,眾寶莊嚴。人有旋繞,蓋亦隨轉,人止蓋止,莫測靈鑒。聞諸耆舊曰:「或雲聖人願力所持,或謂機關秘術所致。觀其堂宇,石壁堅峻。考厥眾議,莫知實錄。
yú cǐ guó dà shān běi, zhì shī qì ní guó.
逾此國大山北,至屍棄尼國。
shī qì ní guó
○屍棄尼國
shī qì ní guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu wǔ liù lǐ. shān chuān lián shǔ, shā shí biàn yě. duō sù mài, shǎo gǔ jià, lín shù xī shū, huā guǒ guǎ shǎo. qì xù hán liè, fēng sú guǎng yǒng, rěn yú shā lù, wù yú dào qiè, bù zhī lǐ yì, bù shí shàn è, mí wèi lái huò fú, jù xiàn shì zāi yāng. xíng mào bǐ lòu, pí hè wèi fú. wén zì tóng dǔ huò luó guó, yǔ yán yǒu yì.
屍棄尼國周二千餘里,國大都城周五六里。山川連屬,沙石遍野。多宿麥,少谷稼,林樹稀疏,花果寡少。氣序寒烈,風俗獷勇,忍於殺戮,務於盜竊,不知禮義,不識善惡,迷未來禍福,懼現世災殃。形貌鄙陋,皮褐為服。文字同睹貨邏國,語言有異。
yuè dá mó xī tiě dì guó dà shān zhī nán, zhì shāng mí guó.
越達摩悉鐵帝國大山之南,至商彌國。
shāng mí guó
○商彌國
shāng mí guó zhōu èr qiān wǔ liù bǎi lǐ. shān chuān xiāng jiān, duī fù gāo xià. gǔ jià bèi zhí, shū mài mí fēng, duō pú táo. chū cí huáng, záo yá xī shí, rán hòu dé zhī. shān shén bào è, lǚ wèi zāi hài, sì jì hòu rù, píng jí wǎng lái. ruò bù qí dǎo, fēng báo fèn fā. qì xù hán, fēng sú jí. rén xìng chún zhì, sú wú lǐ yì, zhì móu guǎ xiá, jì néng qiǎn báo. wén zì tóng dǔ huò luó guó, yǔ yán bié yì. duō yī zhān hè. qí wáng shì zhǒng yě, chóng zhòng fó fǎ, guó rén cóng huà, mò bù chún xìn. jiā lán èr suǒ, sēng tú guǎ shǎo.
商彌國周二千五六百里。山川相間,堆阜高下。谷稼備植,菽麥彌豐,多蒲萄。出雌黃,鑿崖析石,然後得之。山神暴惡,屢為災害,祀祭後入,平吉往來。若不祈禱,風雹奮發。氣序寒,風俗急。人性淳質,俗無禮義,智謀寡狹,伎能淺薄。文字同睹貨邏國,語言別異。多衣氈褐。其王釋種也,崇重佛法,國人從化,莫不淳信。伽藍二所,僧徒寡少。
bō mí luó chuān
波謎羅川
guó jìng dōng běi, yú shān yuè gǔ, jīng wēi lǚ xiǎn, xíng qī bǎi yú lǐ, zhì bō mí luó chuān. dōng xī qiān yú lǐ, nán běi bǎi yú lǐ, xiá ài zhī chù bù yú shí lǐ. jù liǎng xuě shān jiān, gù hán fēng qī jìn, chūn xià fēi xuě, zhòu yè piāo fēng. dì jiǎn lǔ, duō lì shí, bō zhí bù zī, cǎo mù xī shǎo, suì zhì kōng huāng, jué wú rén zhǐ.
國境東北,逾山越谷,經危履險,行七百餘里,至波謎羅川。東西千餘里,南北百餘里,狹隘之處不逾十里。據兩雪山間,故寒風淒勁,春夏飛雪,晝夜飄風。地鹼鹵,多礫石,播植不滋,草木稀少,遂致空荒,絕無人止。
bō mí luó chuān zhōng yǒu dà lóng chí, dōng xī sān bǎi yú lǐ, nán běi wǔ shí yú lǐ, jù dà cōng lǐng nèi, dāng shàn bù zhōu zhōng, qí dì zuì gāo yě. shuǐ nǎi chéng qīng jiǎo jìng, mò cè qí shēn, sè dài qīng hēi, wèi shén gān měi. qián jū zé jiāo chī yú lóng yuán tuó guī biē, fú yóu nǎi yuān yāng hóng yàn jià é sù bǎo. zhū niǎo dà luǎn, yí huāng yě, huò cǎo zé jiān, huò shā zhǔ shàng. chí xī pài yī dà liú, xī zhì dá mó xī tiě dì guó dōng jiè, yǔ fù chú hé hé ér xī liú, gù cǐ yǐ yòu, shuǐ jiē xī liú. chí dōng pài yī dà liú, dōng běi zhì qū shā guó xī jiè, yǔ xǐ duō hé hé ér dōng liú, gù cǐ yǐ zuǒ, shuǐ jiē dōng liú.
波謎羅川中有大龍池,東西三百餘里,南北五十餘里,據大蔥嶺內,當贍部洲中,其地最高也。水乃澄清皎鏡,莫測其深,色帶青黑,味甚甘美。潛居則鮫、螭、魚、龍、黿、鼉、龜、鱉,浮游乃鴛鴦、鴻雁、駕鵝、鷫、鴇。諸鳥大卵,遺荒野,或草澤間,或沙渚上。池西派一大流,西至達摩悉鐵帝國東界,與縛芻河合而西流,故此已右,水皆西流。池東派一大流,東北至佉沙國西界,與徙多河合而東流,故此已左,水皆東流。
bō mí luó chuān nán, yuè shān yǒu bō lù luó guó, duō jīn yín, jīn sè rú huǒ.
波謎羅川南,越山有缽露羅國,多金銀,金色如火。
zì cǐ chuān zhōng dōng nán, dēng shān lǚ xiǎn, lù wú rén lǐ, wéi duō bīng xuě. xíng wǔ bǎi yú lǐ, zhì qiè pán tuó guó.
自此川中東南,登山履險,路無人里,唯多冰雪。行五百餘里,至朅盤陁國。
qiè pán tuó guó
○朅盤陁國
qiè pán tuó guó zhōu èr qiān yú lǐ, guó dà dū chéng jī dà shí lǐng, bèi tú duō hé, zhōu èr shí yú lǐ. shān lǐng lián shǔ, chuān yuán ài xiá. gǔ jià jiǎn shǎo, shū mài fēng duō, lín shù xī, huā guǒ shǎo. yuán xí qiū xū, chéng yì kōng kuàng. sú wú lǐ yì, rén guǎ xué yì, xìng jì guǎng bào, lì yì xiāo yǒng. róng mào chǒu bì, yī fú zhān hè. wén zì yǔ yán, dà tóng qū shā guó. rán zhī chún xìn, jìng chóng fó fǎ. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú wǔ bǎi yú rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù.
朅盤陁國周二千餘里,國大都城基大石嶺,背徒多河,周二十餘里。山嶺連屬,川原隘狹。谷稼儉少,菽麥豐多,林樹稀,花果少。原隰丘墟,城邑空曠。俗無禮議,人寡學藝,性既獷暴,力亦驍勇。容貌丑弊,衣服氈褐。文字語言,大同佉沙國。然知淳信,敬崇佛法。伽藍十餘所,僧徒五百餘人,習學小乘教說一切有部。
yī jiàn guó chuán shuō
一、建國傳說
jīn wáng chún zhì, jìng zhòng sān bǎo, yí róng xián yǎ, dǔ zhì hǎo xué. jiàn guó yǐ lái, duō lì nián suǒ. qí zì chēng yún shì zhì nà tí pó qú dá luó. táng yán hàn rì tiān zhǒng. cǐ guó zhī xiān, cōng lǐng zhōng huāng chuān yě. xī bō lì lá sī guó wáng qǔ fù hàn tǔ, yíng guī zhì cǐ. shí shǔ bīng luàn, dōng xī lù jué, suì yǐ wáng nǚ zhì yú gū fēng, jí wēi jùn, tī yá ér shàng, xià shè zhōu wèi, jǐng zhòu xún yè. shí jīng sān yuè, kòu zéi fāng jìng, yù qū guī lù, nǚ yǐ yǒu shēn. shǐ chén huáng jù, wèi tú shǔ yuē: wáng mìng yíng fù, shǔ sī kòu luàn, yě cì huāng chuān, cháo bù móu xī. wú wáng dé gǎn, yāo qì yǐ jìng. jīn jiāng guī guó, wáng fù yǒu shēn. gù cǐ wèi yōu, bù zhī sǐ dì. yí tuī shǒu è, huò yǐ hòu zhū. xùn wèn xuān huá, mò jiū qí shí. shí bǐ dài ér wèi shǐ chén yuē: wù xiāng yóu yě, nǎi shén huì ěr. měi rì zhèng zhōng, yǒu yī zhàng fū cóng rì lún zhōng chéng mǎ huì cǐ. shǐ chén yuē: ruò rán zhě, hé yǐ xuě zuì? guī bì jiàn zhū, liú yì lái tǎo, jìn tuì ruò shì, hé suǒ yí xíng? qiān yuē: sī shì bù xì, shuí jiù shēn zhū? dài zuì jìng wài, qiě tuī dàn xī. yú shì jí shí fēng shàng zhú gōng qǐ guǎn, zhōu sān bǎi yú bù. huán gōng zhú chéng, lì nǚ wèi zhǔ, jiàn guān chuí xiàn. zhì qī chǎn nán, róng mào yán lì. mǔ shè zhèng shì, zi chēng zūn hào. fēi xíng xū kōng, kòng yù fēng yún, wēi dé xiá bèi, shēng jiào yuǎn qià, lín yù yì guó, mò bù chēng chén. qí wáng shòu zhōng, zàng zài cǐ chéng dōng nán bǎi yú lǐ dà shān yán shí shì zhōng. qí shī gàn là, jīn yóu bù huài, zhuàng léi jí rén, yǎn rán rú shuì, shí yì yī fú, héng zhì xiāng huā. zi sūn yì shì, yǐ qì yú jīn. yǐ qí xiān zǔ zhī shì, mǔ zé hàn tǔ zhī rén, fù nǎi rì tiān zhī zhǒng, gù qí zì chēng hàn rì tiān zhǒng. rán qí wáng zú, mào tóng zhōng guó, shǒu shì fāng guān, shēn yī hú fú. hòu sì líng yí, jiàn pò qiáng guó.
今王淳質,敬重三寶,儀容閒雅,篤志好學。建國以來,多歷年所。其自稱雲是至那提婆瞿呾羅。(唐言漢日天種。)此國之先,蔥嶺中荒川也。昔波利剌斯國王娶婦漢土,迎歸至此。時屬兵亂,東西路絕,遂以王女置於孤峰,極危峻,梯崖而上,下設周衛,警晝巡夜。時經三月,寇賊方靜,欲趨歸路,女已有娠。使臣惶懼,謂徒屬曰:「王命迎婦,屬斯寇亂,野次荒川,朝不謀夕。吾王德感,妖氣已靜。今將歸國,王婦有娠。顧此為憂,不知死地。宜推首惡,或以後誅。」訊問喧譁,莫究其實。時彼待兒謂使臣曰:「勿相尤也,乃神會耳。每日正中,有一丈夫從日輪中乘馬會此。」使臣曰:「若然者,何以雪罪?歸必見誅,留亦來討,進退若是,何所宜行?」僉曰:「斯事不細,誰就深誅?待罪境外,且推旦夕。」於是即石峰上築宮起館,周三百餘步。環宮築城,立女為主,建官垂憲。至期產男,容貌妍麗。母攝政事,子稱尊號。飛行虛空,控馭風雲,威德遐被,聲教遠洽,鄰域異國,莫不稱臣。其王壽終,葬在此城東南百餘里大山岩石室中。其屍干臘,今猶不壞,狀羸瘠人,儼然如睡,時易衣服,恆置香花。子孫奕世,以迄於今。以其先祖之世,母則漢土之人,父乃日天之種,故其自稱漢日天種。然其王族,貌同中國,首飾方冠,身衣胡服。後嗣陵夷,見迫強國。
èr tóng shòu jiā lán
二、童受伽藍
wú yōu wáng mìng shì, jí qí gōng zhōng jiàn sū dǔ bō. qí wáng yú hòu qiān jū gōng dōng běi yú, yǐ qí gù gōng wèi zūn zhě tóng shòu lùn shī jiàn sēng jiā lán. tái gé gāo guǎng, fó xiàng wēi yán. zūn zhě, dá chā shǐ luó guó rén yě, yòu ér yǐng wù, zǎo lí sú chén, yóu xīn diǎn jí, qī shén xuán zhǐ, rì sòng sān wàn èr qiān yán, jiān shū sān wàn èr qiān zì. gù néng xué kòu shí yàn, míng gāo dāng shì, lì zhèng fǎ, cuī xié jiàn, gāo lùn qīng jǔ, wú nán bù chóu, wǔ yìn dù guó xián jiàn tuī gāo. qí suǒ zhì lùn fán shù shí bù, bìng shèng xuān xíng, mò bù wán xí, jí jīng bù běn shī yě. dāng cǐ zhī shí, dōng yǒu mǎ míng, nán yǒu tí pó, xī yǒu lóng měng, běi yǒu tóng shòu, hào wèi sì rì zhào shì. gù cǐ guó wáng wén zūn zhě shèng dé, xìng bīng dòng zhòng, fá dá chā shǐ luó guó, xié ér dé zhī, jiàn cǐ jiā lán, shì zhāo zhān yǎng.
無憂王命世,即其宮中建窣堵波。其王於後遷居宮東北隅,以其故宮為尊者童受論師建僧伽藍。台閣高廣,佛像威嚴。尊者,呾叉始羅國人也,幼而穎悟,早離俗塵,游心典籍,棲神玄旨,日誦三萬二千言,兼書三萬二千字。故能學寇時彥,名高當世,立正法,摧邪見,高論清舉,無難不酬,五印度國咸見推高。其所制論凡數十部,並盛宣行,莫不玩習,即經部本師也。當此之時,東有馬鳴,南有提婆,西有龍猛,北有童受,號為四日照世。故此國王聞尊者盛德,興兵動眾,伐呾叉始羅國,脅而得之,建此伽藍,式昭瞻仰。
sān èr shí shì rù dìng luó hàn
三、二石室入定羅漢
chéng dōng nán xíng sān bǎi yú lǐ, zhì dà shí yá, yǒu èr shí shì, gè yī luó hàn yú zhōng rù miè jǐn dìng. duān rán ér zuò, nán yǐ dòng yáo, xíng ruò léi rén, fū hái bù xiǔ, yǐ jīng qī bǎi yú suì. qí xū fà héng zhǎng, gù zhòng sēng nián bié wèi tì fà yì yī.
城東南行三百餘里,至大石崖,有二石室,各一羅漢於中入滅盡定。端然而坐,難以動搖,形若羸人,膚骸不朽,已經七百餘歲。其鬚髮恆長,故眾僧年別為剃髮易衣。
sì bēn ráng shě luó
四、奔穰舍羅
dà yá dōng běi, yú lǐng lǚ xiǎn, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì bēn bū lùn fǎn. ráng shě luó. táng yán fú shě. cōng lǐng dōng gāng, sì shān zhī zhōng, dì fāng bǎi yú qǐng, zhèng zhōng diàn xià. dōng xià jī xuě, fēng hán piāo jìn. chóu lǒng xì lǔ, jià sè bù zī, jì wú lín shù, wéi yǒu xì cǎo. shí suī shǔ rè, ér duō fēng xuě, rén tú cái rù, yún wù yǐ xìng. shāng lǚ wǎng lái, kǔ sī jiān xiǎn. wén zhū qí jiù yuē: xī yǒu jiǎ kè, qí tú wàn yú, tuó tuó shù qiān, jī huò zhú lì, zāo fēng yù xuě, rén chù jù sàng. shí qiè pán tuó guó yǒu dà luó hàn, yáo guān jiàn zhī, mǐn qí wēi è, yù yùn shén tōng, zhěng sī lún nì. shì lái zhì cǐ, shāng rén yǐ sàng. yú shì shōu zhū zhēn bǎo, jí qí suǒ yǒu, gòu lì guǎn shě, chǔ jī zī cái, mǎi dì lín guó, yù hù biān chéng, yǐ zhèn wǎng lái. gù jīn xíng rén shāng lǚ, xián méng zhōu gěi.
大崖東北,逾嶺履險,行二百餘里,至奔(逋論反。)穰舍羅。(唐言福舍。)蔥嶺東岡,四山之中,地方百餘頃,正中墊下。冬夏積雪,風寒飄勁。疇壠舄鹵,稼穡不滋,既無林樹,唯有細草。時雖暑熱,而多風雪,人徒才入,雲霧已興。商旅往來,苦斯艱險。聞諸耆舊曰:「昔有賈客,其徒萬餘,橐駝數千,齎貨逐利,遭風遇雪,人畜俱喪。時朅盤陁國有大羅漢,遙觀見之,愍其危厄,欲運神通,拯斯淪溺。適來至此,商人已喪。於是收諸珍寶,集其所有,構立館舍,儲積資財,買地鄰國,鬻戶邊城,以賑往來。故今行人商旅,咸蒙周給。
cóng cǐ dōng xià cōng lǐng dōng gāng, dēng wēi lǐng, yuè dòng gǔ, xī jìng xiǎn zǔ, fēng xuě xiāng jì, xíng bā bǎi yú lǐ, chū cōng lǐng, zhì wū shā guó.
從此東下蔥嶺東岡,登危嶺,越洞谷,溪徑險阻,風雪相繼,行八百餘里,出蔥嶺,至烏鎩國。
wū shā guó
○烏鎩國
wū shā guó zhōu qiān yú lǐ, guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ, nán lín xǐ duō hé. dì tǔ wò rǎng, jià sè yīn shèng, lín shù yù mào, huā guǒ jù fán. duō chū zá yù, zé yǒu bái yù yī yù qīng yù. qì xù hé, fēng yǔ shùn. sú guǎ lǐ yì, rén xìng gāng guǎng, duō guǐ zhà, shǎo lián chǐ. wén zì yǔ yán shǎo tóng jì qū shā guó. róng mào chǒu bì, yī fú pí hè. rán néng chóng xìn, jìng fèng fó fǎ. jiā lán shí yú suǒ, sēng tú jiǎn qiān rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. zì shù bǎi nián wáng zú jué sì, wú bié jūn zhǎng, yì shǔ qiè pán tuó guó.
烏鎩國周千餘里,國大都城周十餘里,南臨徙多河。地土沃壤,稼穡殷盛,林樹郁茂,花果具繁。多出雜玉,則有白玉、黳玉、青玉。氣序和,風雨順。俗寡禮義,人性剛獷,多詭詐,少廉恥。文字、語言少同伎佉沙國。容貌丑弊,衣服皮褐。然能崇信,敬奉佛法。伽藍十餘所,僧徒減千人,習學小乘教說一切有部。自數百年王族絕嗣,無別君長,役屬朅盤陁國。
yī luó hàn chū dìng shén biàn chuán shuō
一、羅漢出定神變傳說
chéng xī èr bǎi yú lǐ zhì dà shān, shān qì lóng zōng, chù shí xìng yún, yá yǎn zhēng róng, jiāng bēng wèi zhuì. qí diān sū dǔ bō, yù rán qí zhì yě. wén zhū tǔ sú yuē: shù bǎi nián qián, shān yá bēng pǐ, zhōng yǒu bì chú, míng mù ér zuò, qū liàng wěi dà, xíng róng kū gǎo, xū fà xià chuí, bèi jiān méng miàn. yǒu tián liè zhě jiàn yǐ bái wáng, wáng gōng guān lǐ. dōu rén shì zǐ, bù zhào ér zhì, fén xiāng sàn huā, jìng xiū gōng yǎng. wáng yuē: sī hé rén zāi? ruò cǐ wěi yě! yǒu bì chú duì yuē: cǐ xū fà chuí zhǎng ér bèi fú jiā shā, nǎi rù miè xīn dìng ā luó hàn yě. fū rù miè xīn dìng zhě, xiān yǒu qī xiàn, huò yán wén jiān chuí shēng, huò yán dài rì guāng zhào, yǒu zī jǐng chá, biàn cóng dìng qǐ. ruò wú jǐng chá, jì rán bù dòng, dìng lì chí shēn, suì wú huài miè. duàn shí zhī tǐ, chū dìng biàn xiè. yí yǐ sū yóu guàn zhù, lìng dé zī rùn, rán hòu gǔ jī, jǐng wù dìng xīn. wáng yuē: yú hū! nǎi jī jiān chuí. qí shēng cái zhèn, ér cǐ luó hàn huò rán gāo shì, jiǔ zhī, nǎi yuē: ěr bèi hé rén? xíng róng bēi xiǎo, bèi fú jiā shā? duì yuē: wǒ bì chú yě. yuē: rán, wǒ shī jiā yè bō rú lái jīn hé suǒ zài? duì yuē: rù dà niè pán, qí lái yǐ jiǔ. wén ér bì mù, chàng ruò yǒu huái, xún zhòng wèn yuē: shì jiā rú lái chū xìng shì yé? duì yuē: dàn líng dǎo shì, yǐ cóng jì miè. wén fù fǔ shǒu, jiǔ zhī nǎi qǐ, shēng xū kōng, xiàn shén biàn, huà huǒ fén shēn, yí hái zhuì dì. wáng shōu qí gǔ, qǐ sū dǔ bō.
城西二百餘里至大山,山氣巃嵸,觸石興雲,崖隒崢嶸,將崩未墜。其巔窣堵波,郁然奇制也。聞諸土俗曰:數百年前,山崖崩圮,中有苾芻,瞑目而坐,軀量偉大,形容枯槁,鬚髮下垂,被肩蒙面。有田獵者見已白王,王躬觀禮。都人士子,不召而至,焚香散花,競修供養。王曰:「斯何人哉?若此偉也!」有苾芻對曰:「此鬚髮垂長而被服袈裟,乃入滅心定阿羅漢也。夫入滅心定者,先有期限,或言聞犍椎聲,或言待日光照,有茲警察,便從定起。若無警察,寂然不動,定力持身,遂無壞滅。段食之體,出定便謝。宜以酥油灌注,令得滋潤,然後鼓擊,警悟定心。」王曰:「俞乎!」乃擊犍椎。其聲才振,而此羅漢豁然高視,久之,乃曰:「爾輩何人?形容卑小,被服袈裟?」對曰:「我苾芻也。」曰:「然,我師迦葉波如來今何所在?」對曰:「入大涅槃,其來已久。」聞而閉目,悵若有懷,尋重問曰:「釋迦如來出興世耶?」對曰:「誕靈導世,已從寂滅。」聞復俯首,久之乃起,升虛空,現神變,化火焚身,遺骸墜地。王收其骨,起窣堵波。
cóng cǐ běi xíng, shān qì kuàng yě wǔ bǎi yú lǐ, zhì qū shā guó. jiù wèi shū lè zhě, nǎi chēng qí chéng hào yě. zhèng yīn yí yún shì lì qì lì duō dǐ. shū lè zhī yán, yóu wèi é yě.
從此北行,山磧曠野五百餘里,至佉沙國。(舊謂疏勒者,乃稱其城號也。正音宜云室利訖栗多底。疏勒之言,猶為訛也。)
qū shā guó
○佉沙國
qū shā guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, duō shā qì, shǎo rǎng tǔ. jià sè yīn shèng, huā guǒ fán mào. chū xì zhān hè, gōng zhī xì zhān qú shū. qì hòu hé chàng, fēng yǔ shùn xù. rén xìng guǎng bào, sú duō guǐ zhà, lǐ yì qīng báo, xué yì fū qiǎn. qí sú shēng zǐ, yā tóu biǎn fāng sī, róng mào cū bǐ, wén shēn lǜ jīng. ér qí wén zì, qǔ zé yìn dù, suī yǒu shān é, pō cún tǐ shì. yǔ yán cí diào, yì yú zhū guó. chún xìn fó fǎ, qín yíng fú lì. jiā lán shù bǎi suǒ, sēng tú wàn yú rén, xí xué xiǎo chéng jiào shuō yī qiè yǒu bù. bù jiù qí lǐ, duō fěng qí wén, gù sòng tōng sān zàng jí pí pó shā zhě duō yǐ.
佉沙國周五千餘里,多沙磧,少壤土。稼穡殷盛,花果繁茂。出細氈褐,工織細氈氍毹。氣候和暢,風雨順序。人性獷暴,俗多詭詐,禮義輕薄,學藝膚淺。其俗生子,押頭匾〈匚虒〉,容貌粗鄙,文身綠睛。而其文字,取則印度,雖有刪訛,頗存體勢。語言辭調,異於諸國。淳信佛法,勤營福利。伽藍數百所,僧徒萬餘人,習學小乘教說一切有部。不究其理,多諷其文,故誦通三藏及《毗婆沙》者多矣。
cóng cǐ dōng nán xíng wǔ bǎi yú lǐ, jì xǐ duō hé, yú dà shā lǐng, zhì zhuó jù jiā guó. jiù yuē jǔ qú.
從此東南行五百餘里,濟徙多河,逾大沙嶺,至斫句迦國。(舊曰沮渠。)
zhuó jù jiā guó
○斫句迦國
zhuó jù jiā guó zhōu qiān yú lǐ. guó dà dū chéng zhōu shí yú lǐ, jiān jùn xiǎn gù, biān hù yīn shèng. shān fù lián shǔ, lì shí mí màn. lín dài liǎng hé, pō yǐ gēng zhí, pú táo lí nài qí guǒ shí fán. shí fēng hán, rén zào bào. sú wéi guǐ zhà, gōng xíng jié dào. wén zì tóng qú sà dàn nà guó, yán yǔ yǒu yì. lǐ yì qīng báo, xué yì qiǎn jìn. chún xìn sān bǎo, hǎo lè fú lì. jiā lán shù shí, huǐ huài yǐ duō, sēng tú bǎi yú rén, xí xué dà chéng jiào.
斫句迦國周千餘里。國大都城周十餘里,堅峻險固,編戶殷盛。山阜連屬,礫石瀰漫。臨帶兩河,頗以耕植,蒲萄、梨、柰其果寔繁。時風寒,人躁暴。俗唯詭詐,公行劫盜。文字同瞿薩旦那國,言語有異。禮義輕薄,學藝淺近。淳信三寶,好樂福利。伽藍數十,毀壞已多,僧徒百餘人,習學大乘教。
guó nán jìng yǒu dà shān, yá lǐng cuó é, fēng luán zhòng dié, cǎo mù líng hán, chūn qiū yī guàn, xī jiàn jùn lài, fēi liú sì zhù, yá kān shí shì, qí bù yán lín. yìn dù guǒ rén, duō yùn shén tōng, qīng jǔ yuǎn yóu, qī zhǐ yú cǐ. zhū ā luó hàn jì miè zhě zhòng, yǐ gù duō yǒu sū dǔ bō yě, jīn yóu xiàn yǒu sān ā luó hàn jū yán xué zhōng, rù miè xīn dìng, xíng ruò léi rén, xū fà héng zhǎng, gù zhū shā mén shí wǎng wèi tì. ér cǐ guó zhōng dà chéng jīng diǎn bù shù yóu duō, fó fǎ zhì chù, mò sī wèi shèng yě. shí wàn sòng wèi bù zhě, fán yǒu shí shù. zì zī yǐ jiàng, qí liú shí guǎng.
國南境有大山,崖嶺嵯峨,峰巒重疊,草木凌寒,春秋一貫,谿澗浚瀨,飛流四注,崖龕石室,棋布岩林。印度果人,多運神通,輕舉遠遊,棲止於此。諸阿羅漢寂滅者眾,以故多有窣堵波也,今猶現有三阿羅漢居岩穴中,入滅心定,形若羸人,鬚髮恆長,故諸沙門時往為剃。而此國中大乘經典部數尤多,佛法至處,莫斯為盛也。十萬頌為部者,凡有十數。自茲已降,其流寔廣。
cóng cǐ ér dōng, yú lǐng yuè gǔ, xíng bā bǎi yú lǐ, zhì qú sà dàn nà guó.
從此而東,逾嶺越谷,行八百餘里,至瞿薩旦那國。
táng yán dì rǔ, jí qí sú zhī yǎ yán yě. sú yǔ wèi zhī hàn nà guó, xiōng nú wèi zhī yú dùn, zhū hú wèi zhī huō dàn, yìn dù wèi zhī qū dān. jiù yuē yú tián, é yě.
(唐言地乳,即其俗之雅言也。俗語謂之漢那國,匈奴謂之於遁,諸胡謂之豁旦,印度謂之屈丹。舊曰于闐,訛也。)
qú sà dàn nà guó
○瞿薩旦那國
qú sà dàn nà guó zhōu sì qiān yú lǐ, shā qì tài bàn, rǎng tǔ ài xiá. yí gǔ jià, duō zhòng guǒ. chū qú shū xì zhān, gōng fǎng jī shī, yòu chǎn bái yù yī yù. qì xù hé chàng, piāo fēng fēi āi. sú zhī lǐ yì, rén xìng wēn gōng. hǎo xué diǎn yì, bó dá jì néng. zhòng shù fù lè, biān hù ān yè. guó shàng lè yīn, rén hǎo gē wǔ. shǎo fú máo hè zhān qiú, duō yī shī bái dié. yí xíng yǒu tǐ, fēng zé yǒu jì. wén zì xiàn zhāng, yù zūn yìn dù, wēi gǎi tǐ shì, cū yǒu yán gé. yǔ yì zhū guó, chóng shàng fó fǎ. jiā lán bǎi yǒu yú suǒ, sēng tú wǔ qiān yú rén, bìng duō xí xué dà chéng fǎ jiào.
瞿薩旦那國周四千餘里,沙磧太半,壤土隘狹。宜谷稼,多眾果。出氍毹細氈,工紡績絁,又產白玉、黳玉。氣序和暢,飄風飛埃。俗知禮義,人性溫恭。好學典藝,博達伎能。眾庶富樂,編戶安業。國尚樂音,人好歌舞。少服毛褐氈裘,多衣絁白氎。儀形有體,風則有紀。文字憲章,聿遵印度,微改體勢,粗有沿革。語異諸國,崇尚佛法。伽藍百有餘所,僧徒五千餘人,並多習學大乘法教。
yī jiàn guó chuán shuō
一、建國傳說
wáng shén xiāo wǔ, jìng zhòng fó fǎ, zì yún pí shā mén tiān zhī zuò yìn yě. xī zhě, cǐ guó xū kuàng wú rén, pí shā mén tiān zǐ cǐ qī zhǐ. wú yōu wáng tài zǐ zài dá chā shǐ luó guó bèi jué mù, yǐ wú yōu wáng nù qiǎn fǔ zuǒ, qiān qí háo zú, chū xuě shān běi, jū huāng gǔ jiān. qiān rén zhú mù, zhì cǐ xī jiè, tuī jǔ qiú háo, zūn lì wèi wáng. dāng shì shí yě, dōng tǔ dì zi méng qiǎn liú xǐ, jū cǐ dōng jiè, qún xià quàn jìn, yòu zì chēng wáng. suì yuè yǐ jī, fēng jiào bù tōng. gè yīn tián liè, yù huì huāng zé, biàn wèn zōng xù, yīn ér zhēng zhǎng. fèn xíng cí yǔ, biàn yù jiāo bīng. huò yǒu jiàn yuē: jīn kě jù hū? yīn liè jué zhàn, wèi jǐn bīng fēng. yí guī zhì bīng, qī ér hòu jí.
王甚驍武,敬重佛法,自雲毗沙門天之祚胤也。昔者,此國虛曠無人,毗沙門天子此棲止。無憂王太子在呾叉始羅國被抉目,已無憂王怒譴輔佐,遷其豪族,出雪山北,居荒谷間。遷人逐牧,至此西界,推舉酋豪,尊立為王。當是時也,東土帝子蒙譴流徙,居此東界,群下勸進,又自稱王。歲月已積,風教不通。各因田獵,遇會荒澤,便問宗緒,因而爭長。忿形辭語,便欲交兵。或有諫曰:「今可遽乎?因獵決戰,未盡兵鋒。宜歸治兵,期而後集。」
yú shì huí jià ér fǎn, gè guī qí guó, xiào xí róng mǎ, dū lì shì zú. zhì qī bīng huì, qí gǔ xiāng wàng. dàn rì hé zhàn, xī zhǔ bù lì, yīn ér zhú běi, suì zhǎn qí shǒu. dōng zhǔ chéng shèng, fǔ jí wáng guó. qiān dōu zhōng dì, fāng jiàn chéng guō, yōu qí wú tǔ, kǒng nán chéng gōng, xuān gào yuǎn jìn, shuí shí dì lǐ. shí yǒu tú tàn wài dào, fù dà hù, shèng mǎn shuǐ ér zì jìn yuē: wǒ zhī dì lǐ. suì yǐ qí shuǐ qū qǔ yí liú, zhōu ér fù shǐ, yīn jí jí qū, hū ér bù jiàn. yī bǐ shuǐ jī, zhì qí jī dǔ, suì dé xìng gōng, jí sī guó zhì, jīn wáng suǒ dōu yú cǐ chéng yě. chéng fēi chóng jùn, gōng jī nán kè, zì gǔ yǐ lái, wèi néng yǒu shèng.
於是回駕而返,各歸其國,校習戎馬,督勵士卒。至期兵會,旗鼓相望。旦日合戰,西主不利,因而逐北,遂斬其首。東主乘勝,撫集亡國。遷都中地,方建城郭,憂其無土,恐難成功,宣告遠近,誰識地理。時有塗炭外道,負大瓠,盛滿水而自進曰:「我知地理。」遂以其水屈曲遺流,周而復始,因即疾驅,忽而不見。依彼水跡,峙其基堵,遂得興工,即斯國治,今王所都於此城也。城非崇峻,攻擊難克,自古已來,未能有勝。
qí wáng qiān dōu zuò yì, jiàn guó ān rén, gōng jī yǐ chéng, chǐ dié yún mù, wèi yǒu yìn sì, kǒng jué zōng xù. nǎi wǎng pí shā mén tiān shén suǒ, qí dǎo qǐng sì. shén xiàng é shàng, pōu chū yīng hái, pěng yǐ huí jià, guó rén chēng qìng. jì bù yǐn rǔ, kǒng qí bù shòu, lù yì shén cí, zhòng qǐng yù yǎng. shén qián zhī dì hū rán lóng qǐ, qí zhuàng rú rǔ, shén tóng yǐn shǔn, suì zhì chéng lì. zhì yǒng guāng qián, fēng jiào xiá bèi, suì yíng shén cí, zōng xiān zǔ yě. zì zī yǐ jiàng, yì shì xiàng chéng, chuán guó jūn lín, bù shī qí xù. gù jīn shén miào duō zhū zhēn bǎo, bài cí xiǎng jì, wú tì yú shí. dì rǔ suǒ yù, yīn wèi guó hào.
其王遷都作邑,建國安人,功績已成,齒耋雲暮,未有胤嗣,恐絕宗緒。乃往毗沙門天神所,祈禱請嗣。神像額上,剖出嬰孩,捧以回駕,國人稱慶。既不飲乳,恐其不壽,錄詣神祠,重請育養。神前之地忽然隆起,其狀如乳,神童飲吮,遂至成立。智勇光前,風教遐被,遂營神祠,宗先祖也。自茲已降,奕世相承,傳國君臨,不失其緒。故今神廟多諸珍寶,拜祠享祭,無替於時。地乳所育,因為國號。
èr pí lú zhé nà jiā lán
二、毗盧折那伽藍
wáng chéng nán shí yú lǐ yǒu dà jiā lán, cǐ guó xiān wáng wèi pí lú zhé nà táng yán biàn zhào. ā luó hàn jiàn yě. xī zhě, cǐ guó fó fǎ wèi bèi, ér ā luó hàn zì jiā shī mí luó guó zhì cǐ lín zhōng, yàn zuò xí dìng. shí yǒu jiàn zhě, hài qí róng fú, jù yǐ qí zhuàng shàng bái yú wáng. wáng suì gōng wǎng, guān qí róng zhǐ, yuē: ěr hé rén hū, dú zài yōu lín? luó hàn yuē: wǒ, rú lái dì zǐ, xián jū xí dìng. wáng yí shù fú, hóng zàn fó jiào, jiàn jiā lán, zhào sēng zhòng. wáng yuē: rú lái zhě, yǒu hé dé, yǒu hé shén, ér rǔ niǎo qī, qín kǔ fèng jiào? yuē: rú lái cí mǐn sì shēng, yòu dǎo sān jiè, huò xiǎn huò yǐn, shì shēng shì miè. zūn qí fǎ zhě, chū lí shēng sǐ, mí qí jiào zhě, jī chán ài wǎng. wáng yuē: chéng rú suǒ shuō, shì gāo yán yì. jì yún dà shèng, wèi wǒ xiàn xíng. ruò dé zhān yǎng, dāng wèi jiàn lì, qìng xīn guī xìn, hóng yáng jiào fǎ. luó hàn yuē: wáng jiàn jiā lán, gōng chéng gǎn yīng. wáng gǒu cóng qí qǐng, jiàn sēng jiā lán, yuǎn jìn xián jí, fǎ huì chēng qìng, ér wèi yǒu jiān chuí kòu jī zhào jí. wáng wèi luó hàn yuē: jiā lán yǐ chéng, fú zài hé suǒ? luó hàn yuē: wáng dāng zhì chéng, shèng jiàn bù yuǎn. wáng suì lǐ qǐng, hū jiàn kōng zhōng fó xiàng xià jiàng, shòu wáng qián chuí, yīn jí chéng xìn, hóng yáng fó jiào.
王城南十餘里有大伽藍,此國先王為毗盧折那(唐言遍照。)阿羅漢建也。昔者,此國佛法未被,而阿羅漢自迦濕彌羅國至此林中,宴坐習定。時有見者,駭其容服,具以其狀上白於王。王遂躬往,觀其容止,曰:「爾何人乎,獨在幽林?」羅漢曰:「我,如來弟子,閒居習定。王宜樹福,弘贊佛教,建伽藍,召僧眾。」王曰:「如來者,有何德,有何神,而汝鳥棲,勤苦奉教?」曰:「如來慈愍四生,誘導三界,或顯或隱,示生示滅。遵其法者,出離生死,迷其教者,羈纏愛網。」王曰:「誠如所說,事高言議。既雲大聖,為我現形。若得瞻仰,當為建立,罄心歸信,弘揚教法。」羅漢曰:「王建伽藍,功成感應。」王苟從其請,建僧伽藍,遠近咸集,法會稱慶,而未有犍椎扣擊召集。王謂羅漢曰:「伽藍已成,佛在何所?」羅漢曰:「王當至誠,聖鑒不遠。」王遂禮請,忽見空中佛像下降,授王揵椎,因即誠信,弘揚佛教。
sān qú shì shí líng jiā shān
三、瞿室飠夌伽山
wáng chéng xī nán èr shí yú lǐ, yǒu qú shì shí líng jiā shān. táng yán niú jiǎo. shān fēng liǎng qǐ, yán yǎn sì jué. yú yá gǔ jiān jiàn yī jiā lán, qí zhōng fó xiàng shí zhú guāng míng. xī rú lái céng zhì cǐ chù, wèi zhū tiān rén lüè shuō fǎ yào, xuán jì cǐ dì dāng jiàn guó tǔ, jìng chóng yí fǎ, zūn xí dà chéng.
王城西南二十餘里,有瞿室飠夌伽山。(唐言牛角。)山峰兩起,岩隒四絕。於崖谷間建一伽藍,其中佛像時燭光明。昔如來曾至此處,為諸天人略說法要,懸記此地當建國土,敬崇遺法,遵習大乘。
niú jiǎo shān yán yǒu dà shí shì, zhōng yǒu ā luó hàn, rù miè xīn dìng, dài cí shì fú, shù bǎi nián jiān, gōng yǎng wú tì. jìn zhě yá bēng, yǎn sāi mén jìng. guó wáng xìng bīng yù chú bēng shí, jí hēi fēng qún fēi, dú shì rén zhòng, yǐ gù zhì jīn shí mén bù kāi.
牛角山岩有大石室,中有阿羅漢,入滅心定,待慈氏佛,數百年間,供養無替。近者崖崩,掩塞門徑。國王興兵欲除崩石,即黑峰群飛,毒螫人眾,以故至今石門不開。
sì dì jiā pó fù nà jiā lán
四、地迦婆縛那伽藍
wáng chéng xī nán shí yú lǐ, yǒu dì jiā pó fù nà jiā lán. zhōng yǒu jiā zhù lì fó xiàng, běn cóng qū zhī guó ér lái zhì zhǐ. xī cǐ guó zhōng yǒu chén bèi qiǎn, yù jū qū zhī, héng lǐ cǐ xiàng. hòu méng hái guó, qīng xīn yáo jìng, yè fēn zhī hòu, xiàng hū zì zhì, qí rén shě zhái, jiàn cǐ jiā lán.
王城西南十餘里,有地迦婆縛那伽藍。中有夾紵立佛像,本從屈支國而來至止。昔此國中有臣被譴,寓居屈支,恆禮此像。後蒙還國,傾心遙敬,夜分之後,像忽自至,其人舍宅,建此伽藍。
wǔ bó jiā yí chéng
五、勃伽夷城
wáng chéng xī xíng sān bǎi yú lǐ, zhì bó jiā yí chéng. zhōng yǒu fú zuò xiàng, gāo qī chǐ yú, xiāng hǎo yǔn bèi, wēi sù yí rán, shǒu dài bǎo guān, guāng míng duì zhào. wén zhū tǔ sú yuē: běn zài jiā shī mí luó guó, qǐng yí zhì cǐ. xī yǒu luó hàn, qí shā mí dì zǐ lín mìng zhōng shí, qiú cù mǐ bǐng. luó hàn yǐ tiān yǎn guān, jiàn qú sà dàn nà guó yǒu cǐ wèi yān, yùn shén tōng lì, zhì cǐ qiú huò. shā mí dàn yǐ, yuàn shēng qí guó. guǒ suì sù xīn, dé wèi wáng zǐ. jì sì wèi yǐ, wēi shè xiá ěr, suì yú xuě shān, fá jiā shī mí luó guó. jiā shī mí luó guó wáng zhěng jí róng mǎ, yù yù biān guān. shí ā luó hàn jiàn wáng: wù dòu bīng yě, wǒ néng tuì zhī. xún wèi qú sà dàn nà wáng shuō zhū fǎ yào. wáng chū wèi xìn, shàng yù xìng bīng. luó hàn suì qǔ cǐ wáng xiān shēn shā mí shí yī, ér yǐ shì zhī. wáng jì jiàn yī, dé sù mìng zhì, yǔ jiā shī mí luó wáng xiè jiù jiāo huān, shì bīng ér fǎn, fèng yíng shā mí shí suǒ gōng yǎng fó xiàng, suí jūn lǐ qǐng. xiàng zhì cǐ dì, bù kě zhuǎn yí, huán jiàn jiā lán, shì zhāo sēng lǚ, shě bǎo guān zhì xiàng dǐng. jīn suǒ guān zhě, jí xiān wáng suǒ shī yě.
王城西行三百餘里,至勃伽夷城。中有佛坐像,高七尺余,相好允備,威肅嶷然,首戴寶冠,光明對照。聞諸土俗曰:本在迦濕彌羅國,請移至此。昔有羅漢,其沙彌弟子臨命終時,求酢米餅。羅漢以天眼觀,見瞿薩旦那國有此味焉,運神通力,至此求獲。沙彌啖已,願生其國。果遂宿心,得為王子。既嗣位已,威攝遐邇,遂逾雪山,伐迦濕彌羅國。迦濕彌羅國王整集戎馬,欲御邊冠。時阿羅漢諫王:「勿斗兵也,我能退之。」尋為瞿薩旦那王說諸法要。王初未信,尚欲興兵。羅漢遂取此王先身沙彌時衣,而以示之。王既見衣,得宿命智,與迦濕彌羅王謝咎交歡,釋兵而返,奉迎沙彌時所供養佛像,隨軍禮請。像至此地,不可轉移,環建伽藍,式招僧侶,舍寶冠置像頂。今所冠者,即先王所施也。
liù shǔ rǎng fén chuán shuō
六、鼠壤墳傳說
wáng chéng xī bǎi wǔ liù shí lǐ, dà shā qì zhèng lù zhōng, yǒu duī fù, bìng shǔ rǎng fén yě. wén zhī tǔ sú yuē: cǐ shā qì zhōng, shǔ dà rú wèi, qí máo zé jīn yín yì sè, wèi qí qún zhī qiú zhǎng, měi chū xué yóu zhǐ, zé qún shǔ wèi cóng. xī zhě, xiōng nú lǜ shù shí wàn zhòng, guān lüè biān chéng, zhì shǔ fén cè tún jūn, shí qú sà dàn nà wáng lǜ shù wàn bīng, kǒng lì bù dí, sù zhī qì zhōng shǔ qí, ér wèi shén yě. jì hū guān zhì, wú suǒ qiú jiù, jūn chén zhèn kǒng, mò zhī tú jì, gǒu fù shè jì, fén xiāng qǐng shǔ, jì qí yǒu líng, shǎo jiā jūn lì. qí yè qú sà dàn nà wáng mèng jiàn dà shǔ yuē: jìng yù xiāng zhù, yuàn zǎo zhì bīng. dàn rì hé zhàn, bì dāng kè shèng. qú sà dàn nà wáng zhī yǒu líng yòu, suì zhěng róng mǎ, shēn lìng jiāng shì, wèi míng ér xíng, zhǎng qū yǎn xí. xiōng nú zhī wén yě, mò bù jù yān, fāng yù jià chéng bèi kǎi, ér zhū mǎ ān rén fú gōng xián jiǎ lián, fán jué dài xì, shǔ jiē niè duàn. bīng kòu jì lín, miàn fù shòu lù. yú shì shā qí jiāng, lǔ qí bīng, xiōng nú zhèn shè, yǐ wèi shén líng suǒ yòu yě. qú sà dàn nà wáng gǎn shǔ hòu ēn, jiàn cí shè jì, yì shì zūn jìng, tè shēn zhēn yì. gù shàng zì jūn wáng, xià zhì lí shù, xián xiū sì jì, yǐ qiú fú yòu. xíng cì qí xué, xià shèng ér qū, bài yǐ zhì jìng, jì yǐ qí fú. huò yī fú gōng shǐ, huò xiāng huā yáo shàn, yì jì shū chéng, duō méng fú lì. ruò wú xiǎng jì, zé féng zāi biàn.
王城西百五六十里,大沙磧正路中,有堆阜,並鼠壤墳也。聞之土俗曰:此沙磧中,鼠大如蝟,其毛則金銀異色,為其群之酋長,每出穴游止,則群鼠為從。昔者,匈奴率數十萬眾,冠略邊城,至鼠墳側屯軍,時瞿薩旦那王率數萬兵,恐力不敵,素知磧中鼠奇,而未神也。洎乎冠至,無所求救,君臣震恐,莫知圖計,苟復設祭,焚香請鼠,冀其有靈,少加軍力。其夜瞿薩旦那王夢見大鼠曰:「敬欲相助,願早治兵。旦日合戰,必當克勝。」瞿薩旦那王知有靈祐,遂整戎馬,申令將士,未明而行,長驅掩襲。匈奴之聞也,莫不懼焉,方欲駕乘被鎧,而諸馬鞍、人服、弓弦、甲縺,凡厥帶系,鼠皆齧斷。兵寇既臨,面縛受戮。於是殺其將,虜其兵,匈奴震懾,以為神靈所祐也。瞿薩旦那王感鼠厚恩,建祠設祭,奕世遵敬,特深珍異。故上自君王,下至黎庶,咸修祀祭,以求福祐。行次其穴,下乘而趨,拜以致敬,祭以祈福。或衣服弓矢,或香花餚膳,亦既輸誠,多蒙福利。若無享祭,則逢災變。
qī shā mó ruò sēng jiā lán
七、沙摩若僧伽藍
wáng chéng xī wǔ liù lǐ, yǒu suō mó ruò sēng jiā lán. zhōng yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, shén duō líng ruì, shí zhú shén guāng. xī yǒu luó hàn zì yuǎn fāng lái, zhǐ cǐ lín zhōng, yǐ shén tōng lì, fàng dà guāng míng. shí wáng yè zài zhòng gé, yáo jiàn lín zhōng guāng míng zhào yào, yú shì lì wèn, qiān yuē: yǒu yī shā mén zì yuǎn ér zhì, yàn zuò lín zhōng, shì xiàn shén tōng. wáng suì mìng jià, gōng zhù guān chá. jì dǔ míng xián, xīn nǎi zhī jìng, qīn fēng bù yǐ, qǐng zhì zhōng gōng. shā mén yuē: wù yǒu suǒ yí, zhì yǒu suǒ zài. yōu lín sǒu zé, qíng zhī suǒ shǎng, sōng táng suì yǔ, fēi wǒ yōu wén. wáng yì jìng yǎng, shēn jiā zōng zhòng, wèi jiàn jiā lán, qǐ sū dǔ bō. shā mén shòu qǐng, suì zhǐ qí zhōng. qǐng zhī, wáng gǎn huò shè lì shù bǎi lì, shén qìng yuè, qiè zì niàn yuē: shè lì lái yīng, hé qí wǎn yú? zǎo dé zhì zhī sū dǔ bō xià, qǐ fēi shèng jī? xún yì jiā lán, jù bái shā mén. luó hàn yuē: wáng wú yōu yě, jīn wèi jī? xún yì jiā lán, jù bái shā mén. luó hàn yuē: wáng wú yōu yě, jīn wèi zhì zhī. yí yǐ jīn yín tóng tiě dà shí hán děng, yǐ cì zhōu shèng. wáng mìng jiàng rén, bù rì gōng bì, zài zhū bǎo yú, sòng zhì jiā lán. shì shí yě, wáng gōng dǎo cóng shù liáo fán bǎi, guān sòng shè lì zhě, dòng yǐ wàn jì. luó hàn nǎi yǐ yòu shǒu jǔ sū dǔ bō, zhì zhū zhǎng zhōng, wèi wáng yuē: kě yǐ cáng xià yě. suì kǎn dì ān hán, qí gōng sī bì, yú shì xià sū dǔ bō, wú suǒ qīng sǔn. guān dǔ zhī tú, tàn wèi zēng yǒu, xìn fó zhī xīn mí dǔ, jìng fǎ zhī zhì sī jiān. wáng wèi qún guān yuē: wǒ cháng wén fó lì nán sī, shén tōng nán jiū. huò fēn shēn bǎi yì, huò yīng jī rén tiān. jǔ shì jiè yú zhǎng nèi, zhòng shēng wú dòng jìng zhī xiǎng, yǎn fǎ xìng yú cháng yīn, zhòng shēng yǒu suí lèi zhī wù. sī zé shén lì bù gòng, zhì huì jué yán. qí líng yǐ yǐn, qí jiào yóu chuán. cān hé yǐn zé, wèi dào qīn fēng, shàng huò sī líng, shēn lài qí fú. miǎn zāi fán bǎi, yí shēn chóng jìng, fó fǎ hán shēn, yú shì míng yǐ.
王城西五六里,有娑摩若僧伽藍。中有窣堵波,高百餘尺,甚多靈瑞,時燭神光。昔有羅漢自遠方來,止此林中,以神通力,放大光明。時王夜在重閣,遙見林中光明照曜,於是歷問,僉曰:「有一沙門自遠而至,宴坐林中,示現神通。」王遂命駕,躬注觀察。既睹明賢,心乃祗敬,欽風不已,請至中宮。沙門曰:「物有所宜,志有所在。幽林藪澤,情之所賞,嵩堂邃宇,非我攸聞。」王益敬仰,深加宗重,為建伽藍,起窣堵波。沙門受請,遂止其中。頃之,王感獲舍利數百粒,甚慶悅,竊自念曰:「舍利來應,何其晚歟?早得置之窣堵波下,豈非勝跡?」尋詣伽藍,具白沙門。羅漢曰:「王無憂也,今為跡?」尋詣伽藍,具白沙門。羅漢曰:「王無憂也,今為置之。宜以金銀銅鐵大石函等,以次周盛。」王命匠人,不日功畢,載諸寶輿,送至伽藍。是時也,王宮導從、庶僚凡百,觀送舍利者,動以萬計。羅漢乃以右手舉窣堵波,置諸掌中,謂王曰:「可以藏下也。」遂坎地安函,其功斯畢,於是下窣堵波,無所傾損。觀睹之徒,嘆未曾有,信佛之心彌篤,敬法之志斯堅。王謂群官曰:「我嘗聞佛力難思,神通難究。或分身百億,或應跡人天。舉世界於掌內,眾生無動靜之想,演法性於常音,眾生有隨類之悟。斯則神力不共,智慧絕言。其靈已隱,其教猶傳。餐和飲澤,味道欽風,尚獲斯靈,深賴其福。勉哉凡百,宜深崇敬,佛法函深,於是明矣。」
bā má shè sēng jiā lán jí cán zhǒng zhī chuán rù
八、麻射僧伽藍及蠶種之傳入
wáng chéng dōng nán wǔ liù lǐ, yǒu má shè sēng jiā lán, cǐ guó xiān wáng fēi suǒ lì yě. xī zhě, zài guó wèi zhī sāng cán, wén dōng guó yǒu zhī, mìng shǐ yǐ qiú. shí dōng guó jūn mì ér bù cì, yán chì guān fáng, wú lìng sāng cán zhǒng chū yě. qú sà dàn nà wáng nǎi bēi cí xià lǐ, qiú hūn dōng guó. guó jūn yǒu huái yuǎn zhī zhì, suì yǔn qí qǐng. qú sà dàn nà wáng mìng shǐ yíng fù, ér jiè yuē: ěr zhì cí dōng guó jūn nǚ, wǒ guó sù wú sī mián sāng cán zhī zhǒng, kě yǐ chí lái, zì wèi shang fú. nǚ wén qí yán, mì qiú qí zhǒng, yǐ sāng cán zhī zǐ zhì mào xù zhōng, jì zhì guān fáng, zhǔ zhě biàn suǒ. wéi wáng nǚ mào bù gǎn yǐ jiǎn. suì rù qú sà dàn nà guó, zhǐ má shè jiā lán gù dì, fāng bèi yí lǐ, fèng yíng rù gōng, yǐ sāng cán zhǒng liú yú cǐ dì. yáng chūn gào shǐ, nǎi zhí qí sāng, cán yuè jì lín, fù shì cǎi yǎng. chū zhì yě, shàng yǐ zá yè sì zhī, zì shí jué hòu, sāng shù lián yīn. wáng fēi nǎi kè shí wèi zhì, bù lìng shāng shā, cán é fēi jǐn, nǎi dé zhì jiǎn, gǎn yǒu fàn wéi, míng shén bù yòu. suì wèi xiān cán jiàn cǐ jiā lán. shù zhū kū sāng, yún shì běn zhǒng zhī shù yě. gù jīn cǐ guó yǒu cán bù shā, qiè yǒu qǔ sī zhě, lái nián zhé bù yí cán.
王城東南五六里,有麻射僧伽藍,此國先王妃所立也。昔者,在國未知桑蠶,聞東國有之,命使以求。時東國君秘而不賜,嚴敕關防,無令桑蠶種出也。瞿薩旦那王乃卑辭下禮,求婚東國。國君有懷遠之志,遂允其請。瞿薩旦那王命使迎婦,而誡曰:「爾致辭東國君女,我國素無絲綿桑蠶之種,可以持來,自為裳服。」女聞其言,密求其種,以桑蠶之子置帽絮中,既至關防,主者遍索。唯王女帽不敢以檢。遂入瞿薩旦那國,止麻射伽藍故地,方備儀禮,奉迎入宮,以桑蠶種留於此地。陽春告始,乃植其桑,蠶月既臨,復事采養。初至也,尚以雜葉飼之,自時厥後,桑樹連蔭。王妃乃刻石為制,不令傷殺,蠶蛾飛盡,乃得治繭,敢有犯違,明神不祐。遂為先蠶建此伽藍。數株枯桑,雲是本種之樹也。故今此國有蠶不殺,竊有取絲者,來年輒不宜蠶。
jiǔ lóng gǔ chuán shuō
九、龍鼓傳說
chéng dōng nán bǎi yú lǐ yǒu dà hé, xī běi liú, guó rén lì zhī, yǐ yòng gài tián. qí hòu duàn liú, wáng shēn guài yì. yú shì mìng jià wèn luó hàn sēng yuē: dà hé zhī shuǐ, guó rén qǔ gěi, jīn hū duàn liú, qí jiù ān zài? wèi zhèng yǒu bù píng, dé yǒu bù qià hū? bù rán, chuí qiǎn hé zhòng yě? luó hàn yuē: dài wáng zhì guó, zhèng huà qīng hé. hé shuǐ duàn liú, lóng suǒ wèi ěr. yí sù cí qiú, dāng fù xī lì. wáng yīn huí jià, cí jì hé lóng. hū yǒu yī nǚ líng bō ér zhì, yuē: wǒ fū zǎo sàng, zhǔ mìng wú cóng. suǒ yǐ hé shuǐ jué liú, nóng rén shī lì. wáng yú guó nèi xuǎn yī guì chén, pèi wǒ wèi fū, shuǐ liú rú xī. wáng yuē: jìng wén, rèn suǒ yù ěr. lóng suì mù yuè guó zhī dà chén. wáng jì huí jià, wèi qún xià yuē: dà chén zhě, guó zhī zhòng zhèn nóng wù zhě, rén zhī mìng shí. guó shī zhèn zé wēi, rén jué shí zé sǐ. wēi sǐ zhī shì, hé suǒ yí xíng? dà chén yuè xí, guì ér duì yuē: jiǔ yǐ xū báo, miù dāng zhòng rèn. cháng sī bào guó, wèi yù qí shí. jīn ér yù xuǎn, gǎn sāi shēn zé. gǒu lì wàn xìng, hé lìn yī chén? chén zhě guó zhī zuǒ, rén zhě guó zhī běn, yuàn dài wáng bù zài sī yě. xìng wèi xiū fú, jiàn sēng jiā lán. wáng yǔn suǒ qiú, gōng chéng bù rì. qí chén yòu qǐng zǎo rù lóng gōng, yú shì jǔ guó liáo shù, gǔ lè yǐn jiàn. qí chén nǎi yī sù fú, chéng bái mǎ, yǔ wáng cí jué, jìng xiè guó rén. qū mǎ rù hé, lǚ shuǐ bù nì, jì hū zhōng liú, huī biān huà shuǐ, shuǐ wèi zhōng kāi, zì zī méi yǐ. qǐng zhī, bái mǎ fú chū, fù yī zhān tán dà gǔ, fēng yī hán shū. qí shū dà lüè yuē: dài wáng bù yí xì wēi, miù cān shén xuǎn, yuàn duō yíng fú, yì guó zī chén. yǐ cǐ dà gǔ, xuán chéng dōng nán, ruò yǒu kòu zhì, gǔ xiān shēng zhèn. hé shuǐ suì liú, zhì jīn lì yuè. suì yuè jìn yuǎn, lóng gǔ jiǔ wú. jiù xuán zhī chù, jīn réng yǒu gǔ. chí cè jiā lán, huāng pǐ wú sēng.
城東南百餘里有大河,西北流,國人利之,以用溉田。其後斷流,王深怪異。於是命駕問羅漢僧曰:「大河之水,國人取給,今忽斷流,其咎安在?為政有不平,德有不洽乎?不然,垂譴何重也?」羅漢曰:「大王治國,政化清和。河水斷流,龍所為耳。宜速祠求,當復昔利。」王因回駕,祠祭河龍。忽有一女凌波而至,曰:「我夫早喪,主命無從。所以河水絕流,農人失利。王於國內選一貴臣,配我為夫,水流如昔。」王曰:「敬聞,任所欲耳。」龍遂目悅國之大臣。王既回駕,謂群下曰:「大臣者,國之重鎮;農務者,人之命食。國失鎮則危,人絕食則死。危、死之事,何所宜行?」大臣越席,跪而對曰:「久已虛薄,謬當重任。常思報國,未遇其時。今而預選,敢塞深責。苟利萬姓,何吝一臣?臣者國之佐,人者國之本,願大王不再思也。幸為修福,建僧伽藍。」王允所求,功成不日。其臣又請早入龍宮,於是舉國僚庶,鼓樂飲餞。其臣乃衣素服,乘白馬,與王辭訣,敬謝國人。驅馬入河,履水不溺,濟乎中流,麾鞭畫水,水為中開,自茲沒矣。頃之,白馬浮出,負一旃檀大鼓,封一函書。其書大略曰:「大王不遺細微,謬參神選,願多營福,益國滋臣。以此大鼓,懸城東南,若有寇至,鼓先聲震。」河水遂流,至今利月。歲月浸遠,龍鼓久無。舊懸之處,今仍有鼓。池側伽藍,荒圮無僧。
shí gǔ zhàn chǎng
十、古戰場
wáng chéng dōng sān bǎi yú lǐ dà huāng zé zhōng, shù shí qǐng dì, jué wú niè cǎo, qí tǔ chì hēi. wén zhū qí jiù yuē: bài jūn zhī dì yě. xī zhě, dōng guó jūn shī bǎi wàn xī fá, cǐ shí qú sà dàn nà wáng yì zhěng qí róng mǎ shù shí wàn zhòng, dōng yù qiáng dí, zhì yú cǐ dì, liǎng jūn xiāng yù, yīn jí hé zhàn. xī bīng shī lì, chéng shèng cán shā, lǔ qí wáng shā qí jiāng, zhū lù shì zú, wú fù jié yí. liú xiě rǎn dì, qí jī sī zài.
王城東三百餘里大荒澤中,數十頃地,絕無櫱草,其土赤黑。聞諸耆舊曰:「敗軍之地也。昔者,東國軍師百萬西伐,此時瞿薩旦那王亦整齊戎馬數十萬眾,東御強敵,至於此地,兩軍相遇,因即合戰。西兵失利,乘勝殘殺,虜其王殺其將,誅戮士卒,無復孑遺。流血染地,其跡斯在。
shí yī pì mó chéng diāo tán fó xiàng
十一、媲摩城雕檀佛像
zhàn dì dōng xíng sān shí yú lǐ, zhì pì mó chéng. yǒu diāo tán lì fó xiàng, gāo èr zhàng yú, shén duō líng yīng, shí zhú guāng míng. fán zài jí bìng, suí qí tòng chù, jīn báo tiē xiàng, jí shí quán fù. xū xīn qǐng yuàn, duō yì suì qiú. wén zhī tǔ sú yuē: cǐ xiàng, xī fú zài shì jiāo shǎng mí guó wū tuó yǎn nà wáng suǒ zuò yě. fú qù shì hòu, zì bǐ líng kōng zhì cǐ guó běi hé láo luò jiā chéng zhōng. chū, cǐ chéng rén ān lè fù ráo, shēn zhe xié jiàn, ér bù zhēn jìng, chuán qí zì lái, shén ér bù guì. hòu yǒu luó hàn lǐ bài cǐ xiàng, guó rén jīng hài, yì qí róng fú, chí yǐ bái wáng. wáng nǎi xià lìng, yí yǐ shā tǔ bèn cǐ yì rén. shí ā luó hàn shēn méng shā tǔ, hú kǒu jué liáng. shí yǒu yī rén, xīn shén bù rěn, xī cháng gōng jìng zūn lǐ cǐ xiàng, jí jiàn luó hàn, mì yǐ zhuàn zhī. luó hàn jiāng qù, wèi qí rén yuē: què hòu qī tiān, dāng yǔ shā tǔ, tián mǎn cǐ chéng, lüè wú yí lèi. ěr yí zhī zhī, zǎo tú chū jì. yóu qí bèn wǒ, huò sī yāng ěr. yǔ yǐ biàn qù, hū rán bù jiàn. qí rén rù chéng, jù gào qīn gù, huò yǒu wén zhě, mò bù chī xiào. zhì dì èr rì, dà fēng hū fā, chuī qù huì rǎng, yǔ zá bǎo mǎn qú lù. rén gèng mà suǒ gào zhě. cǐ rén xīn zhī bì rán, qiè kāi kǒng dào, chū chéng wài ér xué zhī. dì qī rì yè, xiāo fēn zhī hòu, yǔ shā tǔ mǎn chéng zhōng. qí rén cóng kǒng dào chū, dōng qù cǐ guó, zhǐ pì mó chéng. qí rén cái zhì, qí xiàng yì lái, jí cǐ gōng yǎng, bù gǎn qiān yí. wén zhū xiān jì yuē: shì jiā fǎ jǐn, xiàng rù lóng gōng. jīn hé láo luò jiā chéng wèi dà duī fù, zhū guó jūn wáng yì fāng háo yòu, duō yù fā jué, qǔ qí bǎo wù. shì zhì qí cè, měng fēng bào fā, yān yún sì hé, dào lù mí shī.
戰地東行三十餘里,至媲摩城。有雕檀立佛像,高二丈余,甚多靈應,時燭光明。凡在疾病,隨其痛處,金薄貼像,即時痊復。虛心請願,多亦遂求。聞之土俗曰:此像,昔佛在世憍賞彌國鄔陁衍那王所作也。佛去世後,自彼凌空至此國北曷勞落迦城中。初,此城人安樂富饒,深著邪見,而不珍敬,傳其自來,神而不貴。後有羅漢禮拜此像,國人驚駭,異其容服,馳以白王。王乃下令,宜以沙土坌此異人。時阿羅漢身蒙沙土,糊口絕糧。時有一人,心甚不忍,昔常恭敬尊禮此像,及見羅漢,密以饌之。羅漢將去,謂其人曰:「卻後七天,當雨沙土,填滿此城,略無遺類。爾宜知之,早圖出計。由其坌我,獲斯殃耳。」語已便去,忽然不見。其人入城,具告親故,或有聞者,莫不嗤笑。至第二日,大風忽發,吹去穢壤,雨雜寶滿衢路。人更罵所告者。此人心知必然,竊開孔道,出城外而穴之。第七日夜,宵分之後,雨沙土滿城中。其人從孔道出,東趣此國,止媲摩城。其人才至,其像亦來,即此供養,不敢遷移。聞諸先記曰:釋迦法盡,像入龍宮。今曷勞落迦城為大堆阜,諸國君王、異方豪右,多欲發掘,取其寶物。適至其側,猛風暴發,煙雲四合,道路迷失。
shí èr ní rǎng chéng
十二、尼壤城
pì mó chuān dōng rù shā qì, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì ní rǎng chéng, zhōu sān sì lǐ, zài dà zé zhōng. zé dì rè shī, nán yǐ lǚ shè. lú cǎo huāng mào, wú fù tú jìng, wéi qù chéng lù, jǐn dé tōng xíng, gù wǎng lái zhě mò bù yóu cǐ chéng yān. ér qú sà dàn nà yǐ wèi dōng jìng zhī guān fáng yě.
媲摩川東入沙磧,行二百餘里,至尼壤城,周三四里,在大澤中。澤地熱濕,難以履涉。蘆草荒茂,無復途徑,唯趣城路,僅得通行,故往來者莫不由此城焉。而瞿薩旦那以為東境之關防也。
dà liú shā yǐ dōng xíng chéng
大流沙以東行程
cóng cǐ dōng xíng, rù dà liú shā. shā zé liú màn, jù sàn suí fēng, rén xíng wú jī, suì duō mí lù. sì yuǎn máng máng, mò zhī suǒ zhǐ, shì yǐ wǎng lái zhě jù yí hái yǐ jì zhī. fá shuǐ cǎo, duō rè fēng. fēng qǐ zé rén chù hūn mí, yīn yǐ chéng bìng. shí wén gē xiào, huò wén hào kū, shì tīng zhī jiān, huǎng rán bù zhī suǒ zhì, yóu cǐ lǚ yǒu sàng wáng, gài guǐ mèi zhī suǒ zhì yě.
從此東行,入大流沙。沙則流漫,聚散隨風,人行無跡,遂多迷路。四遠茫茫,莫知所指,是以往來者聚遺骸以記之。乏水草,多熱風。風起則人畜昏迷,因以成病。時聞歌嘯,或聞號哭,視聽之間,恍然不知所至,由此屢有喪亡,蓋鬼魅之所致也。
xíng sì bǎi yú lǐ, zhì dǔ huò luó gù guó. guó jiǔ kōng kuàng, chéng jiē huāng wú.
行四百餘里,至睹貨邏故國。國久空曠,城皆荒蕪。
cóng cǐ dōng xíng liù bǎi yú lǐ, zhì zhé mó tuó nà gù guó, jí jǔ mò dì yě. chéng guō kuī rán, rén yān duàn jué.
從此東行六百餘里,至折摩馱那故國,即沮末地也。城郭巋然,人煙斷絕。
fù cǐ dōng xíng qiān yú lǐ, zhì nà fù bō gù guó, jí lóu lán dì yě.
復此東行千餘里,至納縛波故國,即樓蘭地也。
tuī biǎo shān chuān, kǎo cǎi jìng rǎng, xiáng guó sú zhī gāng róu, xì shuǐ tǔ zhī fēng qì. dòng jìng wú cháng, qǔ shě bù tóng, shì nán qióng yàn, fēi kě yǎng shuō. suí suǒ yóu zhì, lüè shū gěng gài, jǔ qí wén jiàn, jì zhū mù huà. sī gù rì rù yǐ lái, xián mù huì zé, fēng xíng suǒ jí, jiē yǎng zhì dé. hùn tóng tiān xià, yī zhī yǔ nèi, qǐ tú dān chē chū shǐ, tōng yì wàn lǐ zhě zāi!
推表山川,考采境壤,詳國俗之剛柔,系水土之風氣。動靜無常,取捨不同,事難窮驗,非可仰說。隨所游至,略書梗概,舉其聞見,記諸慕化。斯固日入以來,咸沐惠澤,風行所及,皆仰至德。混同天下,一之宇內,豈徒單車出使,通驛萬里者哉!