strong shū zhān jù dǐng kàng jìn hóu xián gāo jiǎ mìng kào qín jūn strong
叔詹据鼎抗晋侯 弦高假命犒秦军
huà shuō qín mù gōng sī yǔ zhèng méng, bèi jìn tuì bīng, jìn wén gōng dà nù, hú yǎn jìn yuē:" qín suī qù bù yuǎn, chén qǐng lǜ piān shī zhuī jī zhī. jūn yǒu guī xīn, bì wú dòu zhì, kě yī zhàn ér shèng yě jì shèng qín, zhèng bì sàng dǎn, jiāng bù gōng zì xià yǐ."
话说秦穆公私与郑盟,背晋退兵,晋文公大怒,狐偃进曰:“秦虽去不远,臣请率偏师追击之。军有归心,必无斗志,可一战而胜也;既胜秦,郑必丧胆,将不攻自下矣。”
wén gōng yuē:" bù kě. guǎ rén xī lài qí lì, yǐ fǔ yǒu shè jì. ruò fēi qín jūn, guǎ rén hé néng jí cǐ? yǐ zi yù zhī wú lǐ yú guǎ rén, guǎ rén yóu bì zhī sān shè, yǐ bào qí shī, kuàng hūn yīn hū? qiě wú qín hé huàn bù néng wéi zhèng." nǎi fēn bīng yī bàn, yíng yú hán líng, gōng wéi rú gù.
文公曰:“不可。寡人昔赖其力,以抚有社稷。若非秦君,寡人何能及此?以子玉之无礼于寡人,寡人犹避之三舍,以报其施,况婚姻乎?且无秦何患不能围郑。”乃分兵一半,营于函陵,攻围如故。
zhèng bó wèi zhú wǔ yuē:" qín bīng zhī tuì, zi zhī lì yě, jìn bīng wèi tuì, rú zhī nài hé?"
郑伯谓烛武曰:“秦兵之退,子之力也,晋兵未退,如之奈何?”
zhú wǔ duì yuē:" wén gōng zǐ lán yǒu chǒng yú jìn hóu, ruò shǐ rén yíng gōng zǐ lán guī guó, yǐ qǐng chéng yú jìn, jìn bì cóng yǐ."
烛武对曰:“闻公子兰有宠于晋侯,若使人迎公子兰归国,以请成于晋,晋必从矣。”
zhèng bó yuē:" cǐ fēi lǎo dài fū, yì bù kān shǐ yě."
郑伯曰:“此非老大夫,亦不堪使也。”
shí shēn fù yuē:" wǔ láo yǐ, chén yuàn dài yī xíng." nǎi xié zhòng bǎo chū chéng, zhí kòu jìn yíng qiú jiàn.
石申父曰:“武劳矣,臣愿代一行。”乃携重宝出城,直叩晋营求见。
wén gōng mìng zhī rù, shí shēn fù zài bài, jiāng zhòng bǎo shàng xiàn, zhì zhèng bó zhī mìng yuē:" guǎ jūn yǐ mì ěr jīng mán, bù gǎn xiǎn jué, rán shí bù gǎn lí jūn hóu zhī yǔ xià yě. jūn hóu hè rán zhèn nù, guǎ jūn zhī zuì yǐ, bù tiǎn shì cáng, yuàn xiào zhì yú zuǒ yòu. guǎ jūn yǒu dì lán, huò shì zuǒ yòu, jīn yuàn yīn lán yǐ qǐ jūn hóu zhī lián. jūn hóu shǐ lán jiān zhèng zhī guó, dāng zhāo xī zài tíng, qí gǎn yǒu èr xīn?"
文公命之入,石申父再拜,将重宝上献,致郑伯之命曰:“寡君以密迩荆蛮,不敢显绝,然实不敢离君侯之宇下也。君侯赫然震怒,寡君知罪矣,不腆世藏,愿效贽于左右。寡君有弟兰,获侍左右,今愿因兰以乞君侯之怜。君侯使兰监郑之国,当朝夕在庭,其敢有二心?”
wén gōng yuē:" rǔ lí wǒ yú qín, míng qī wǒ bù néng dú xià zhèng yě. jīn yòu lái qiú chéng, mò fēi huǎn bīng zhī jì, yù qí chǔ jiù yé? ruò yù wǒ tuì bīng, bì yī wǒ èr shì fāng kě."
文公曰:“汝离我于秦,明欺我不能独下郑也。今又来求成,莫非缓兵之计,欲俟楚救耶?若欲我退兵,必依我二事方可。”
shí shēn fù yuē:" qǐng jūn hóu mìng zhī."
石申父曰:“请君侯命之。”
wén gōng yuē:" bì yíng lì gōng zǐ lán wèi shì zǐ, qiě xiàn móu chén shū zhān chū lái, fāng biǎo rǔ chéng xīn yě."
文公曰:“必迎立公子兰为世子,且献谋臣叔詹出来,方表汝诚心也。”
shí shēn fù lǐng le jìn hóu yán yǔ, rù chéng huí fù zhèng bó. zhèng bó yuē:" gū wèi yǒu zi, wén zi lán xī yǒu mèng zhēng, lì wèi shì zǐ, shè jì bì xiǎng zhī dàn shū zhān nǎi wú gǔ gōng zhī chén, qǐ kě qù gū zuǒ yòu?"
石申父领了晋侯言语,入城回复郑伯。郑伯曰:“孤未有子,闻子兰昔有梦征,立为世子,社稷必享之;但叔詹乃吾股肱之臣,岂可去孤左右?”
shū zhān duì yuē:" chén wén' zhǔ yōu zé chén rǔ, zhǔ rǔ zé chén sǐ', jīn jìn rén suǒ chén, chén bù wǎng, bīng bì bù jiě, shì chén bì sǐ bù zhōng, ér yí jūn yǐ yōu rǔ yě. chén qǐng wǎng."
叔詹对曰:“臣闻‘主忧则臣辱,主辱则臣死’,今晋人索臣,臣不往,兵必不解,是臣避死不忠,而遗君以忧辱也。臣请往。”
zhèng bó yuē:" zi wǎng bì sǐ, gū bù rěn yě."
郑伯曰:“子往必死,孤不忍也。”
shū zhān duì yuē:" jūn bù rěn yú yī zhān, ér rěn yú bǎi xìng zhī wēi kùn, shè jì zhī yǔn zhuì hū? shě yī chén yǐ jiù bǎi xìng ér ān shè jì, jūn hé ài yān?"
叔詹对曰:“君不忍于一詹,而忍于百姓之危困,社稷之陨坠乎?舍一臣以救百姓而安社稷,君何爱焉?”
zhèng bó tì lèi ér qiǎn zhī. shí shēn fù tóng hóu xuān duō, sòng shū zhān yú jìn jūn, yán:" guǎ jūn wèi jūn zhī líng, èr shì jù bù gǎn wéi. jīn shǐ zhān tīng zuì yú mù xià, wéi jūn hóu chù cái, qiě qiú cì gōng zǐ lán wèi bì yì zhī shì sì, yǐ zhōng shàng guó zhī dé."
郑伯涕泪而遣之。石申父同侯宣多,送叔詹于晋军,言:“寡君畏君之灵,二事俱不敢违。今使詹听罪于幕下,惟君侯处裁,且求赐公子兰为敝邑之适嗣,以终上国之德。”
jìn hóu dà yuè, jí mìng hú yǎn zhào gōng zǐ lán yú dōng bǐ, mìng shí shēn fù hóu xuān duō zài yíng zhōng děng hòu.
晋侯大悦,即命狐偃召公子兰于东鄙,命石申父、侯宣多在营中等候。
qiě shuō jìn hóu jiàn le shū zhān, dà hē:" rǔ zhí zhèng guó zhī bǐng, shǐ qí jūn shī lǐ yú bīn kè, yī zuì yě shòu méng ér fù huái èr xīn, èr zuì yě." mìng zuǒ yòu sù jù dǐng huò, jiāng pēng zhī.
且说晋侯见了叔詹,大喝:“汝执郑国之柄,使其君失礼于宾客,一罪也;受盟而复怀贰心,二罪也。”命左右速具鼎镬,将烹之。
shū zhān miàn bù gǎi sè, gǒng shǒu wèi wén gōng yuē:" chén yuàn dé jìn yán ér sǐ."
叔詹面不改色,拱手谓文公曰:“臣愿得尽言而死。”
wén gōng yuē:" rǔ yǒu hé yán!"
文公曰:“汝有何言!”
zhān duì yuē:" jūn hóu rǔ lín bì yì, chén cháng yán yú jūn yuē:' jìn gōng zǐ xián míng, qí zuǒ yòu jiē qīng cái, ruò fǎn guó, bì bó zhū hóu.' jí wēn zhī méng, chén yòu quàn wú jūn:' bì zhōng shì jìn, wú de zuì, zuì qiě bù shè.' tiān jiàng zhèng huò, yán bú jiàn nà, jīn jūn hóu wěi zuì yú zhí zhèng, guǎ jūn míng qí fēi gū, jiān bù kěn qiǎn, chén yǐn' zhǔ rǔ chén sǐ' zhī yì, zì qǐng jiù zhū, yǐ jiù yī chéng zhī nán. fū liào shì néng zhōng, zhì yě jìn xīn móu guó, zhōng yě lín nàn bù bì, yǒng yě shā shēn jiù guó, rén yě. rén zhì zhōng yǒng jù quán, yǒu chén rú cǐ, zài jìn guó zhī fǎ, gù yí pēng yǐ." nǎi jù dǐng ěr ér hào yuē:" zì jīn yǐ wǎng, shì jūn zhě yǐ zhān wèi jiè!"
詹对曰:“君侯辱临敝邑,臣常言于君曰:‘晋公子贤明,其左右皆卿才,若返国,必伯诸侯。’及温之盟,臣又劝吾君:‘必终事晋,无得罪,罪且不赦。’天降郑祸,言不见纳,今君侯委罪于执政,寡君明其非辜,坚不肯遣,臣引‘主辱臣死’之义,自请就诛,以救一城之难。夫料事能中,智也;尽心谋国,忠也;临难不避,勇也;杀身救国,仁也。仁、智、忠、勇俱全,有臣如此,在晋国之法,固宜烹矣。”乃据鼎耳而号曰:“自今已往,事君者以詹为戒!”
wén gōng sǒng rán, mìng shè wù shā, yuē:" guǎ rén liáo yǐ shì zi, zǐ zhēn liè shì yě!" jiā lǐ shén hòu.
文公悚然,命赦勿杀,曰:“寡人聊以试子,子真烈士也!”加礼甚厚。
bù yī rì, gōng zǐ lán qǔ zhì, wén gōng gào yǐ xiāng zhào zhī yì, shǐ shū zhān tóng shí shēn fù hóu xuān duō děng, jí yǐ shì zǐ zhī lǐ xiāng jiàn, rán hòu gēn suí rù chéng. zhèng bó lì gōng zǐ lán wèi shì zǐ, jìn shī fāng tuì.
不一日,公子兰取至,文公告以相召之意,使叔詹同石申父、侯宣多等,即以世子之礼相见,然后跟随入城。郑伯立公子兰为世子,晋师方退。
zì shì qín jìn yǒu xì. rán wēng yǒu shī tàn yún:
自是秦、晋有隙。髯翁有诗叹云:
shēng jiù tóng bīng yì bù qī, què yīn zhú wǔ piàn yán yí.
甥舅同兵意不欺,却因烛武片言移。
wèi tān dōng dào yíng tóu lì, shù shì bīng lián nà de zhī.
为贪东道蝇头利,数世兵连那得知。
shì nián wèi chōu zuì hòu, zhuì chē zhé bì, nèi shāng bìng fù fā, ǒu xuè dòu yú sǐ, wén gōng lù qí zi wèi kē sì jué. wèi jǐ, hú máo hú yǎn yì xiāng jì ér zú, jìn wén gōng kū zhī tòng yuē:" guǎ rén dé tuō huàn nàn, yǐ yǒu jīn rì, duō lài jiù shì zhī lì, bù yì qì wǒ ér qù, shǐ guǎ rén shī qí yòu bì yǐ, āi zāi!"
是年魏犨醉后,坠车折臂,内伤病复发,呕血斗余死,文公录其子魏颗嗣爵。未几,狐毛、狐偃亦相继而卒,晋文公哭之恸曰:“寡人得脱患难,以有今日,多赖舅氏之力,不意弃我而去,使寡人失其右臂矣,哀哉!”
xū chén jìn yuē:" zhǔ gōng xī èr hú zhī cái, chén jǔ yī rén, kě wèi qīng xiàng, wéi zhǔ gōng zhǔ cái!"
胥臣进曰:“主公惜二狐之才,臣举一人,可为卿相,惟主公主裁!”
wén gōng yuē:" qīng suǒ jǔ hé rén yě?"
文公曰:“卿所举何人也?”
xū chén yuē:" chén qián fèng shǐ, shě yú jì yě, jiàn yī rén fāng bǐng lěi ér nòu, qí qī kuì yǐ wǔ cān, shuāng shǒu pěng xiàn, fū yì liǎn róng jiē zhī. fū jì ér hòu shí, qí qī shì lì yú páng. liáng jiǔ shí bì, fū qí qí qī xíng ér hòu fù nòu, shǐ zhōng wú duò róng. fū qī zhī jiān, xiāng jìng rú bīn, kuàng tā rén hū? chén wén' néng jìng zhě bì yǒu dé.' wǎng wèn xìng míng, nǎi xì ruì zhī zǐ xì quē yě. cǐ rén ruò yòng yú jìn, bù ruò yú zi fàn."
胥臣曰:“臣前奉使,舍于冀野,见一人方秉耒而耨,其妻馈以午餐,双手捧献,夫亦敛容接之。夫祭而后食,其妻侍立于旁。良久食毕,夫俟其妻行而后复耨,始终无惰容。夫妻之间,相敬如宾,况他人乎?臣闻‘能敬者必有德。’往问姓名,乃郤芮之子郤缺也。此人若用于晋,不弱于子犯。”
wén gōng yuē:" qí fù yǒu dà zuì, ān kě yòng qí zi hū?"
文公曰:“其父有大罪,安可用其子乎?”
xū chén yuē:" yǐ yáo shùn wèi fù, ér yǒu dān zhū shāng jūn zhī bù xiào yǐ gǔn wèi fù, ér yǒu yǔ zhī shèng. xián bù xiào zhī jiān, fù zǐ bù xiāng jí yě. jūn nài hé yīn yǐ wǎng zhī è, ér qì yǒu yòng zhī cái hū?"
胥臣曰:“以尧、舜为父,而有丹朱、商均之不肖;以鲧为父,而有禹之圣。贤不肖之间,父子不相及也。君奈何因已往之恶,而弃有用之才乎?”
wén gōng yuē:" shàn, qīng wèi wǒ zhào zhī."
文公曰:“善,卿为我召之。”
xū chén yuē:" chén kǒng qí táo bèn tā guó, wèi dí suǒ yòng, yǐ xié guī zài chén jiā zhōng yǐ. jūn yǐ shǐ mìng wǎng, fāng shì lǐ xián zhī dào."
胥臣曰:“臣恐其逃奔他国,为敌所用,已携归在臣家中矣。君以使命往,方是礼贤之道。”
wén gōng yī qí yán, shǐ nèi shì yǐ zān yīng páo fú, wǎng zhào xì quē. xì quē zài bài qǐ shǒu, cí yuē:" chén nǎi jì yě nóng fū, jūn bù yǐ xiān chén zhī zuì, jiā zhī zuì lù, yǐ hé kuān yòu, kuàng gǎn lài chǒng yǐ diàn cháo bān!"
文公依其言,使内侍以簪缨袍服,往召郤缺。郤缺再拜稽首,辞曰:“臣乃冀野农夫,君不以先臣之罪,加之罪戮,已荷宽宥,况敢赖宠以玷朝班!”
nèi shì zài sān chuán mìng quàn jià, xì quē nǎi zān pèi rù cháo. xì quē shēng de shēn cháng jiǔ chǐ, lóng zhǔn fēng yí, shēng rú hóng zhōng. wén gōng yī jiàn dà xǐ, nǎi qiān xū chén wéi xià jūn yuán shuài, shǐ xì quē zuǒ zhī. fù gǎi èr xíng wéi èr jūn, wèi zhī" xīn shàng"" xīn xià". yǐ zhào shuāi jiāng" xīn shàng jūn", jī zhèng zuǒ zhī xū chén zhī zǐ xū yīng jiāng" xīn xià jūn", xiān dōu zuǒ zhī. jiù yǒu sān jūn, jīn yòu tiān èr jūn, gòng shì wǔ jūn, yà yú tiān zǐ zhī zhì.
内侍再三传命劝驾,郤缺乃簪佩入朝。郤缺生得身长九尺,隆准丰颐,声如洪钟。文公一见大喜,乃迁胥臣为下军元帅,使郤缺佐之。复改二行为二军,谓之“新上”、“新下”。以赵衰将“新上军”,箕郑佐之;胥臣之子胥婴将“新下军”,先都佐之。旧有三军,今又添二军,共是五军,亚于天子之制。
háo jié xiàng yòng, jūn zhèng wú quē. chǔ chéng wáng wén zhī ér jù, nǎi shǐ dài fū dòu zhāng qǐng píng yú jìn. jìn wén gōng niàn qí jiù dé, xǔ zhī tōng hǎo, shǐ dài fū yáng chù fù bào pìn yú chǔ. bù zài huà xià.
豪杰向用,军政无阙。楚成王闻之而惧,乃使大夫斗章请平于晋。晋文公念其旧德,许之通好,使大夫阳处父报聘于楚。不在话下。
zhōu xiāng wáng èr shí sì nián, zhèng wén gōng jié hōng, qún chén fèng qí dì gōng zǐ lán jí wèi, shì wèi mù gōng, guǒ yīng xī rì mèng lán zhī zhào.
周襄王二十四年,郑文公捷薨,群臣奉其弟公子兰即位,是为穆公,果应昔日梦兰之兆。
shì dōng, jìn wén gōng yǒu jí, zhào zhào shuāi xiān zhěn hú shè gū yáng chù fù zhū chén rù shòu gù mìng, shǐ fǔ shì zǐ huān wèi jūn, wù tì bó yè. fù kǒng zhū zǐ bù ān yú guó, yù qiǎn gōng zǐ yōng chū shì yú qín, gōng zǐ lè chū shì yú chén. yōng nǎi dù qí suǒ shēng, lè nǎi chén yíng suǒ shēng yě. yòu shǐ qí yòu zǐ hēi tún, chū shì yú zhōu, yǐ qīn wáng shì. wén gōng hōng, zài wèi bā nián, xiǎng nián liù shí bā suì. shǐ chén yǒu shī zàn yún:
是冬,晋文公有疾,召赵衰、先轸、狐射姑、阳处父诸臣入受顾命,使辅世子驩为君,勿替伯业。复恐诸子不安于国,预遣公子雍出仕于秦,公子乐出仕于陈。雍乃杜祁所生,乐乃辰嬴所生也。又使其幼子黑臀,出仕于周,以亲王室。文公薨,在位八年,享年六十八岁。史臣有诗赞云:
dào lù bēn chí shí jiǔ nián, shén lóng fǎn xué suì chéng quán.
道路奔驰十九年,神龙返穴遂乘权。
hé yáng zài jìn zhōng xīn xiǎn, chéng pú sān jūn yì wèn xuān.
河阳再觐忠心显,城濮三军义问宣。
xuě chǐ chóu ēn zhōng shǐ kuài, shǎng gōng fá zuì zhèng wú piān.
雪耻酬恩中始快,赏功罚罪政无偏。
suī rán guǎng jiǎn yáo tiān shòu, zuǒ yòu kuāng fú lài zhòng xián.
虽然广俭繇天授,左右匡扶赖众贤。
shì zǐ huān zhǔ sàng jí wèi, shì wèi xiāng gōng. xiāng gōng fèng wén gōng zhī jiù, bìn yú qǔ wò, fāng chū jiàng chéng, jiù zhōng hū zuò dà shēng, rú niú míng rán, qí jiù zhòng rú tài shān, chē bù néng dòng, qún chén wú bù dà hài.
世子驩主丧即位,是为襄公。襄公奉文公之柩,殡于曲沃,方出绛城,柩中忽作大声,如牛鸣然,其柩重如泰山,车不能动,群臣无不大骇。
tài bo guō yǎn bo zhī, xiàn qí yáo yuē:" yǒu shǔ xī lái, yuè wǒ yuán qiáng. wǒ yǒu jù tǐng, yī jī sān shāng." yǎn yuē:" shù rì nèi, bì yǒu bīng xìn zì xī fāng lái, wǒ jūn jī zhī, dà jié. cǐ xiān jūn yǒu líng, yǐ gào wǒ yě."
太卜郭偃卜之,献其繇曰:“有鼠西来,越我垣墙。我有巨梃,一击三伤。”偃曰:“数日内,必有兵信自西方来,我军击之,大捷。此先君有灵,以告我也。”
qún chén jiē xià bài, jiù zhōng shēng dùn zhǐ, yì jué bù zhòng, suì rú cháng ér xíng. xiān zhěn yuē:" xī fāng zhě, qín yě." suí shǐ rén mì wǎng qín guó tàn xìn bù tí.
群臣皆下拜,柩中声顿止,亦觉不重,遂如常而行。先轸曰:“西方者,秦也。”随使人密往秦国探信不题。
huà fēn liǎng tóu.
话分两头。
què shuō qín jiāng qǐ zi féng sūn yáng sūn sān rén tún shù yú zhèng zhī běi mén, jiàn jìn guó sòng gōng zǐ lán guī zhèng, lì wèi shì zǐ, fèn rán yuē:" wǒ děng wéi tā shù shǒu, yǐ jù jìn bīng, tā yòu xiáng fú jìn guó, xiǎn de wǒ děng wú gōng le." yǐ jiāng mì bào zhī huì běn guó.
却说秦将杞子、逢孙、杨孙三人屯戍于郑之北门,见晋国送公子兰归郑,立为世子,忿然曰:“我等为他戍守,以拒晋兵,他又降服晋国,显得我等无功了。”已将密报知会本国。
qín mù gōng xīn yì bù fèn, zhǐ ài zhe jìn hóu, gǎn nù ér bù gǎn yán. jí gōng zǐ lán jí wèi, dài qǐ zi děng wú jiā lǐ. qǐ zi suì yǔ féng sūn yáng sūn shāng yì:" wǒ děng tún shù zài wài, zhōng wú le qī. bù ruò quàn wú zhǔ qián shī xí zhèng, wú děng jiē kě hòu huò ér guī." zhèng shāng yì jiān, yòu wén jìn wén gōng yì hōng, jǔ shǒu jiā é yuē:" cǐ tiān zàn wú chéng gōng yě!" suì qiǎn xīn fù rén guī qín, yán yú mù gōng yuē:" zhèng rén shǐ wǒ zhǎng běi mén zhī guǎn, ruò qiǎn bīng qián lái xí zhèng, wǒ wèi nèi yìng, zhèng kě miè yě. jìn yǒu dà sàng, bì bù néng jiù zhèng, kuàng zhèng jūn sì wèi fāng xīn, shǒu bèi wèi xiū, cǐ jī bù kě shī."
秦穆公心亦不忿,只碍著晋侯,敢怒而不敢言。及公子兰即位,待杞子等无加礼。杞子遂与逢孙、杨孙商议:“我等屯戍在外,终无了期。不若劝吾主潜师袭郑,吾等皆可厚获而归。”正商议间,又闻晋文公亦薨,举手加额曰:”此天赞吾成功也!”遂遣心腹人归秦,言于穆公曰:“郑人使我掌北门之管,若遣兵潜来袭郑,我为内应,郑可灭也。晋有大丧,必不能救郑,况郑君嗣位方新,守备未修,此机不可失。”
qín mù gōng jiē cǐ mì bào, suì yǔ jiǎn shū jí bǎi lǐ xī shāng yì, èr chén tóng shēng jìn jiàn yuē:" qín qù zhèng qiān lǐ zhī yáo, fēi néng dé qí dì yě, tè lì qí fú huò ěr. fū qiān lǐ láo shī, bá shè rì jiǔ, qǐ néng yǎn rén ěr mù? ruò bǐ wén wú móu, ér wèi zhī bèi. láo ér wú gōng, zhōng tú bì yǒu biàn. fū yǐ bīng shù rén, hái ér móu zhī, fēi xìn yě chéng rén zhī sàng ér fá zhī, fēi rén yě. chéng gōng lì xiǎo, bù chéng zé hài dà, fēi zhì yě. shī cǐ sān zhě, chén bù zhī qí kě yě?"
秦穆公接此密报,遂与蹇叔及百里奚商议,二臣同声进谏曰:“秦去郑千里之遥,非能得其地也,特利其俘获耳。夫千里劳师,跋涉日久,岂能掩人耳目?若彼闻吾谋,而为之备。劳而无功,中途必有变。夫以兵戍人,还而谋之,非信也;乘人之丧而伐之,非仁也。成功利小,不成则害大,非智也。失此三者,臣不知其可也?”
mù gōng fú rán yuē:" guǎ rén sān zhì jìn jūn, zài píng jìn luàn, míng zhù yú tiān xià zhǐ yīn jìn hóu bài chǔ chéng pú, suì yǐ bó yè ràng zhī. jīn jìn hóu jí shì, tiān xià shuí wèi qín nán zhě, zhèng rú kùn niǎo yī rén, zhōng dāng fēi qù. chéng cǐ shí miè zhèng, yǐ yì jìn hé dōng zhī dì, jìn bì tīng zhī. hé bù lì zhī yǒu."
穆公艴然曰:“寡人三置晋君,再平晋乱,名著于天下;只因晋侯败楚城濮,遂以伯业让之。今晋侯即世,天下谁为秦难者,郑如困鸟依人,终当飞去。乘此时灭郑,以易晋河东之地,晋必听之。何不利之有。”
jiǎn shū yòu yuē:" jūn hé bù shǐ rén xíng diào yú jìn, yīn ér diào zhèng. yǐ kuī zhèng zhī kě gōng yǔ fǒu, wú wèi qǐ zi bèi xū yán suǒ huò yě!"
蹇叔又曰:“君何不使人行吊于晋,因而吊郑。以窥郑之可攻与否,毋为杞子辈虚言所惑也!”
mù gōng yuē:" ruò dài xíng diào ér hòu chū shī, wǎng fǎn zhī jiān, yòu jǐ yī zài. fū yòng bīng zhī dào, jí léi bù jí yǎn ěr, rǔ lǎo bèi hé zhī?" nǎi yīn yuē lái rén," yǐ èr yuè shàng xún, shī zhì běi mén, lǐ yìng wài hé, bù dé yǒu wù!"
穆公曰:“若待行吊而后出师,往返之间,又几一载。夫用兵之道,疾雷不及掩耳,汝老惫何知?”乃阴约来人,“以二月上旬,师至北门,里应外合,不得有误!”
yú shì zhào mèng míng shì wéi dà jiàng, xī qǐ shù bái yǐ bǐng fù zhī. tiāo xuǎn jīng bīng sān qiān yú rén, chē sān bǎi chéng. chū dōng mén zhī wài.
于是召孟明视为大将,西乞术、白乙丙副之。挑选精兵三千余人,车三百乘。出东门之外。
mèng míng nǎi bǎi lǐ xī zhī zǐ, bái yǐ nǎi jiǎn shū zhī zǐ. chū shī zhī rì, jiǎn shū yǔ bǎi lǐ xī, hào kū ér sòng zhī yuē:" āi zāi, tòng zāi! wú jiàn ěr zhī chū, ér bú jiàn ěr zhī rù yě!"
孟明乃百里奚之子,白乙乃蹇叔之子。出师之日,蹇叔与百里奚,号哭而送之曰:“哀哉,痛哉!吾见尔之出,而不见尔之入也!”
mù gōng wén zhī dà nù, shǐ rén ràng èr chén yuē:" ěr hé wéi kū wú shī, gǎn jǔ wú jūn xīn yé?" jiǎn shū bǎi lǐ xī bìng duì yuē:" chén ān gǎn kū jūn zhī shī, chén zì kū wú zi ěr."
穆公闻之大怒,使人让二臣曰:“尔何为哭吾师,敢沮吾军心耶?”蹇叔、百里奚并对曰:“臣安敢哭君之师,臣自哭吾子耳。”
bái yǐ jiàn fù qīn āi kū, yù cí bù xíng. jiǎn shū yuē:" wú fù zǐ shí qín zhòng lù, rǔ sǐ zì fèn nèi shì yě." nǎi mì shòu yǐ yī jiǎn, fēng shí shén gù, zhǔ zhī yuē:" rǔ kě yī wú jiǎn zhōng zhī yán." bái yǐ lǐng mìng ér xíng, xīn xià yòu huáng huò, yòu qī chǔ. wéi mèng míng zì shì cái yǒng, yǐ wéi chéng gōng kě bì, tián bù wéi yì.
白乙见父亲哀哭,欲辞不行。蹇叔曰:“吾父子食秦重禄,汝死自分内事也。”乃密授以一简,封识甚固,嘱之曰:“汝可依吾简中之言。”白乙领命而行,心下又惶惑,又凄楚。惟孟明自恃才勇,以为成功可必,恬不为意。
dà jūn jì fā, jiǎn shū xiè bìng bù cháo, suì qǐng zhì zhèng. mù gōng qiáng zhī, jiǎn shū suì chēng bìng dǔ, qiú hái zhì cūn. bǎi lǐ xī zào qí jiā wèn bìng, wèi jiǎn shū yuē:" xī fēi bù zhī jiàn jī zhī dào, suǒ yǐ gǒu liú yú cǐ zhě, shàng jì wú zi shēng huán yī miàn ěr. wú xiōng hé yǐ jiào wǒ?"
大军既发,蹇叔谢病不朝,遂请致政。穆公强之,蹇叔遂称病笃,求还銍村。百里奚造其家问病,谓蹇叔曰:“奚非不知见机之道,所以苟留于此者,尚冀吾子生还一面耳。吾兄何以教我?”
jiǎn shū yuē:" qín bīng cǐ qù bì bài, xián dì kě mì gào zǐ sāng, bèi zhōu jí yú hé xià, wàn yī de tuō, jiē yìng xī hái. qiè jì, qiè jì!"
蹇叔曰:“秦兵此去必败,贤弟可密告子桑,备舟楫于河下,万一得脱,接应西还。切记,切记!”
bǎi lǐ xī yuē:" xián xiōng zhī yán, jí dāng fèng xíng."
百里奚曰:“贤兄之言,即当奉行。”
mù gōng wén jiǎn shū jué yì guī tián, zèng yǐ huáng jīn èr shí jīn, cǎi duàn bǎi shù, qún chén jù sòng chū jiāo guān ér fǎn. bǎi lǐ xī wò gōng sūn zhī zhī shǒu, gào yǐ jiǎn shū zhī yán, rú cǐ nèn bān." wú xiōng bù tuō tā rén, ér tuō zǐ sāng, yǐ jiāng jūn zhōng yǒng, néng fēn guó jiā zhī yōu yě. jiāng jūn bù kě xiè lòu, dāng mì tú zhī."
穆公闻蹇叔决意归田,赠以黄金二十斤,彩缎百束,群臣俱送出郊关而返。百里奚握公孙枝之手,告以蹇叔之言,如此恁般。“吾兄不托他人,而托子桑,以将军忠勇,能分国家之忧也。将军不可泄漏,当密图之。”
gōng sūn zhī yuē:" jìng rú mìng." zì qù zhǔn bèi chuán zhī, bù zài huà xià.
公孙枝曰:“敬如命。”自去准备船只,不在话下。
què shuō mèng míng jiàn bái yǐ lǐng fù mì jiǎn, yí yǒu pò zhèng qí jì zài nèi, shì yè ān yíng yǐ bì, tè lái suǒ kàn. bái yǐ bǐng qǐ ér guān zhī, nèi yǒu zì èr xíng yuē:" cǐ xíng zhèng bù zú lǜ, kě lǜ zhě jìn yě. xiáo shān dì xiǎn, ěr yí jǐn shèn, wǒ dāng shōu ěr hái gǔ yú cǐ." mèng míng yǎn mù jí zǒu, lián shēng yuē:" duō, duō! huì qì, huì qì!" bái yǐ yì yì yǐ wéi wèi bì rán.
却说孟明见白乙领父密简,疑有破郑奇计在内,是夜安营已毕,特来索看。白乙丙启而观之,内有字二行曰:“此行郑不足虑,可虑者晋也。崤山地险,尔宜谨慎,我当收尔骸骨于此。”孟明掩目急走,连声曰:“咄,咄!晦气,晦气!”白乙意亦以为未必然。
sān shuài zì dōng shí èr yuè bǐng xū rì chū shī, zhì míng nián chūn zhēng yuè, cóng zhōu běi mén ér guò.
三帅自冬十二月丙戌日出师,至明年春正月,从周北门而过。
mèng míng yuē:" tiān zǐ zài shì, suī bù gǎn yǐ róng shì yè jiàn, gǎn bù jìng hū?" chuán lìng zuǒ yòu, jiē miǎn zhòu xià chē, qián shào yá jiāng bāo mán zǐ xiāo yǒng wú bǐ, cái guò dōu mén, jí cóng píng dì chāo yuè dēng chē, jí rú fēi niǎo, chē bù tíng guǐ.
孟明曰:“天子在是,虽不敢以戎事谒见,敢不敬乎?”传令左右,皆免胄下车,前哨牙将褒蛮子骁勇无比,才过都门,即从平地超越登车,疾如飞鸟,车不停轨。
mèng míng tàn yuē:" shǐ rén rén jiē bāo mán zǐ, hé shì bù chéng?"
孟明叹曰:“使人人皆褒蛮子,何事不成?”
zhòng jiàng shì huá rán yuē:" wú děng hé yǐ bù rú bāo mán zǐ?" yú shì zhēng xiān rǎng bì hū yú zhòng yuē:" yǒu bù néng chāo chéng zhě, tuì zhī diàn hòu." fán xíng jūn yǐ diàn wèi qiè, jūn bài zé yǐ diàn wèi yǒng. cǐ yán diàn hòu zhě, rǔ zhī yě.
众将士哗然曰:“吾等何以不如褒蛮子?”于是争先攘臂呼于众曰:“有不能超乘者,退之殿后。”凡行军以殿为怯,军败则以殿为勇。此言殿后者,辱之也。
yī jūn fán sān bǎi chéng, wú bù chāo téng ér shàng zhě. dēng chē zhī hòu, chē xíng xùn sù, rú jí fēng shǎn diàn yì bān, shà shí bú jiàn.
一军凡三百乘,无不超腾而上者。登车之后,车行迅速,如疾风闪电一般,霎时不见。
shí zhōu xiāng wáng shǐ wáng zǐ hǔ tóng wáng sūn mǎn wǎng guān qín shī. guò qì, huí fù xiāng wáng. wáng zǐ hǔ tàn yuē:" chén guān qín shī xiāo jiàn rú cǐ, shuí néng dí zhě? cǐ qù zhèng bì wú xìng yǐ!"
时周襄王使王子虎同王孙满往观秦师。过讫,回复襄王。王子虎叹曰:“臣观秦师骁健如此,谁能敌者?此去郑必无幸矣!”
wáng sūn mǎn shí nián shén xiǎo, hán xiào ér bù yán. xiāng wáng wèn yuē:" ěr tóng zǐ yǐ wéi hé rú?"
王孙满时年甚小,含笑而不言。襄王问曰:“尔童子以为何如?”
mǎn duì yuē:" lǐ, guò tiān zǐ mén, bì juàn jiǎ shù bīng ér qū. jīn zhǐ yú miǎn zhòu, shì wú lǐ yě yòu chāo chéng ér shàng, qí qīng shén yǐ. qīng zé guǎ móu, wú lǐ zé yì luàn. cǐ xíng yě, qín bì yǒu bài nǜ zhī rǔ, bù néng hài rén, zhǐ zì hài ěr."
满对曰:“礼,过天子门,必卷甲束兵而趋。今止于免胄,是无礼也;又超乘而上,其轻甚矣。轻则寡谋,无礼则易乱。此行也,秦必有败衄之辱,不能害人,只自害耳。”
què shuō zhèng guó yǒu yī shāng rén, míng yuē xián gāo, yǐ fàn niú wèi yè. zì xī wáng zǐ tuí ài niú, zhèng wèi gè guó shāng rén, fàn niú zhì zhōu, pō dé zhòng lì. jīn rì xián gāo shàng xí qí yè.
却说郑国有一商人,名曰弦高,以贩牛为业。自昔王子颓爱牛,郑、卫各国商人,贩牛至周,颇得重利。今日弦高尚袭其业。
cǐ rén suī zé shāng gǔ zhī liú, dào yě yǒu xiē zhōng jūn ài guó zhī xīn, pái huàn jiě fēn zhī lüè, zhǐ wèi wú rén jiàn yǐn, qū yú shì jǐng zhī zhōng. jīn rì fàn le shù bǎi féi niú, wǎng zhōu mǎi mài. xíng jìn lí yáng jīn, yù yī gù rén, míng yuē jiǎn tā, nǎi xīn cóng qín guó ér lái. xián gāo yǔ jiǎn tā xiāng jiàn, wèn:" qín guó jìn yǒu hé shì?"
此人虽则商贾之流,倒也有些忠君爱国之心,排患解纷之略,只为无人荐引,屈于市井之中。今日贩了数百肥牛,往周买卖。行近黎阳津,遇一故人,名曰蹇他,乃新从秦国而来。弦高与蹇他相见,问:“秦国近有何事?”
tā yuē:" qín qiǎn sān shuài xí zhèng, yǐ shí èr yuè bǐng xū rì chū bīng, bù jiǔ jí zhì yǐ."
他曰:“秦遣三帅袭郑,以十二月丙戌日出兵,不久即至矣。”
xián gāo dà jīng yuē:" wú fù mǔ zhī bāng, hū yǒu cǐ nán. bù wén zé yǐ, ruò wén ér bù jiù, wàn yī zōng shè lún wáng, wǒ hé miàn mù huí gù xiāng yě?" suì xīn shēng yī jì, cí bié le jiǎn tā, yī miàn shǐ rén xīng yè bēn gào zhèng guó, jiào tā sù zuò zhǔn bèi, yī miàn dǎ diǎn kào jūn zhī lǐ, xuǎn xià féi niú èr shí tóu suí shēn, yú niú jù jì dùn kè shè. xián gāo zì chéng xiǎo chē, yí lù yíng qín shī shǎng qù.
弦高大惊曰:“吾父母之邦,忽有此难。不闻则已,若闻而不救,万一宗社沦亡,我何面目回故乡也?”遂心生一计,辞别了蹇他,一面使人星夜奔告郑国,教他速作准备,一面打点犒军之礼,选下肥牛二十头随身,余牛俱寄顿客舍。弦高自乘小车,一路迎秦师上去。
lái zhì huá guó, dì míng yán jīn, qià hǎo yù jiàn qín bīng qián shào. xián gāo lán zhù qián lù, gāo jiào:" zhèng guó yǒu shǐ chén zài cǐ, yuàn qiú yī jiàn!"
来至滑国,地名延津,恰好遇见秦兵前哨。弦高拦住前路,高叫:“郑国有使臣在此,愿求一见!”
qián shào bào rù zhōng jūn.
前哨报入中军。
mèng míng dào chī yī jīng, xiǎng dào:" zhèng guó rú hé biàn zhī wǒ bīng dào lái? qiǎn shǐ chén yuǎn yuǎn lái jiē. qiě kàn tā lái yì rú hé." suì yǔ xián gāo chē qián xiāng jiàn.
孟明倒吃一惊,想道:“郑国如何便知我兵到来?遣使臣远远来接。且看他来意如何。”遂与弦高车前相见。
xián gāo zhà chuán zhèng jūn zhī mìng, wèi mèng míng yuē:" guǎ jūn wén sān wèi jiāng jūn jiāng xíng shī chū yú bì yì, bù tiǎn zhī fù, jìng shǐ xià chén gāo yuǎn kào cóng zhě. bì yì shè hū dà guó zhī jiān, wài wǔ dié zhì, wèi jiǔ láo yuǎn shù. kǒng yī dàn bù jiè, huò yǒu bù cè, yǐ dé zuì yú shàng guó. rì yè jǐng bèi, bù gǎn ān qǐn, wéi zhí shì liàng zhī!"
弦高诈传郑君之命,谓孟明曰:“寡君闻三位将军将行师出于敝邑,不腆之赋,敬使下臣高远犒从者。敝邑摄乎大国之间,外侮迭至,为久劳远戍。恐一旦不戒,或有不测,以得罪于上国。日夜儆备,不敢安寝,惟执事谅之!”
mèng míng yuē:" zhèng jūn jì kào shī, hé wú guó shū?"
孟明曰:“郑君既犒师,何无国书?”
xián gāo yuē:" zhí shì yǐ dōng shí èr yuè bǐng xū rì chū bīng, guǎ jūn wén cóng zhě qū chí shén lì, kǒng qí cí mìng zhī xiū, huò shī yíng kào, suì kǒu shòu xià chén, pú fú qǐng zuì, fēi yǒu tā yě."
弦高曰:“执事以冬十二月丙戌日出兵,寡君闻从者驱驰甚力,恐俟词命之修,或失迎犒,遂口授下臣,匍匐请罪,非有他也。”
mèng míng fù ěr yán yuē:" guǎ jūn zhī qiǎn shì, wèi huá gù yě, qǐ gǎn jí zhèng."
孟明附耳言曰:“寡君之遣视,为滑故也,岂敢及郑。”
chuán lìng:" zhù jūn yú yán jīn!"
传令:“住军于延津!”
xián gāo chēng xiè ér tuì. xī qǐ bái yǐ wèn mèng míng:" zhù jūn yán jīn hé yì?"
弦高称谢而退。西乞白乙问孟明:“驻军延津何意?”
mèng míng yuē:" wú shī qiān lǐ yuǎn shè, zhǐ yǐ chū zhèng rén zhī bù yì, kě yǐ dé zhì. jīn zhèng rén yǐ zhī wú chū jūn zhī rì, qí wèi bèi yě jiǔ yǐ. gōng zhī zé chéng gù ér nán kè, wéi zhī zé bīng shǎo ér wú jì. jīn huá guó wú bèi, bù ruò xí huá ér pò zhī, dé qí lǔ huò, yóu kě hái bào wú jūn, shī chū bù wéi wú míng yě."
孟明曰:“吾师千里远涉,止以出郑人之不意,可以得志。今郑人已知吾出军之日,其为备也久矣。攻之则城固而难克,围之则兵少而无继。今滑国无备,不若袭滑而破之,得其卤获,犹可还报吾君,师出不为无名也。”
shì yè sān gēng, sān shuài bīng fēn zuò sān lù, bìng lì xí pò huá chéng. huá jūn bēn dí. qín bīng dà sì lǔ lüè, zǐ nǚ yù bó wèi zhī yī kōng. shǐ chén lùn cǐ shì, wèi qín shuài mù zhōng yǐ wú zhèng yǐ, ruò fēi xián gāo jiǎo mìng kào shī, yǐ dù sān shuài zhī móu, zé miè guó zhī huò, dāng zài zhèng ér bù zài huá yě. yǒu shī zàn yún:
是夜三更,三帅兵分作三路,并力袭破滑城。滑君奔翟。秦兵大肆掳掠,子女玉帛为之一空。史臣论此事,谓秦帅目中已无郑矣,若非弦高矫命犒师,以杜三帅之谋,则灭国之祸,当在郑而不在滑也。有诗赞云:
qiān lǐ qū bīng hěn shì láng, qǐ yīn xiǎo huá chěng fēng máng.
千里驱兵狠似狼,岂因小滑逞锋铓。
xián gāo bù jiǎ jūn qián kào, zhèng guó ān néng miǎn miè wáng.
弦高不假军前犒,郑国安能免灭亡。
huá zì bèi cán pò, qí jūn bù néng fù guó. qín bīng qù hòu, qí tā suì wèi wèi guó suǒ bìng, bù zài huà xià.
滑自被残破,其君不能复国。秦兵去后,其他遂为卫国所并,不在话下。
què shuō zhèng mù gōng jiē le shāng rén xián gāo mì bào, yóu wèi shēn xìn, shí dāng èr yuè shàng xún, shǐ rén wǎng kè guǎn kuī chān qǐ zi féng sūn yáng sūn suǒ wéi, zé yǐ shōu shù chē chéng, lì bīng mò mǎ, zhěng dùn qì xiè, rén rén zhuāng shù, gè gè dǒu sǒu, zhǐ děng qín bīng dào lái, zhè lǐ zhǔn bèi xiàn mén. shǐ zhě huí bào, zhèng bó dà jīng, nǎi shǐ lǎo dài fū zhú wǔ, xiān jiàn qǐ zi féng sūn yáng sūn, gè yǐ shù bó wèi jìn, wèi zhī yuē:" wú zi yān jiǔ yú bì yì, bì yì yǐ gōng jǐ zhī gù, yuán pǔ zhī mí lù jù jié yǐ, jīn wén wú zi jiè yán, yì zhě yǒu xíng sè hū? mèng míng zhū jiàng zài zhōu huá zhī jiān, hé wǎng cóng zhī?"
却说郑穆公接了商人弦高密报,犹未深信,时当二月上旬,使人往客馆窥觇杞子、逢孙、杨孙所为,则已收束车乘,厉兵秣马,整顿器械,人人装束,个个抖擞,只等秦兵到来,这里准备献门。使者回报,郑伯大惊,乃使老大夫烛武,先见杞子、逢孙、杨孙,各以束帛为赆,谓之曰:“吾子淹久于敝邑,敝邑以供给之故,原圃之麋鹿俱竭矣,今闻吾子戒严,意者有行色乎?孟明诸将在周滑之间,盍往从之?”
qǐ zi dà jīng, àn sī:" wú móu yǐ xiè, shī zhì wú gōng, fǎn jiāng dé zuì, bù wéi zhèng bù kě liú, qín yì bù kě guī yǐ!" nǎi huǎn cí yǐ xiè zhú wǔ, jí rì yǐn qīn suí shù shí rén, táo bèn qí guó féng sūn yáng sūn, yì bēn sòng guó bì zuì, shù zú wú zhǔ, tún jù yú běi mén, yù wèi luàn, zhèng mù gōng shǐ yì zhī hú duō jī xíng liáng, fēn sǎn zhòng rén, dǎo zhī huán xiāng.
杞子大惊,暗思:“吾谋已泄,师至无功,反将得罪,不惟郑不可留,秦亦不可归矣!”乃缓词以谢烛武,即日引亲随数十人,逃奔齐国;逢孙、杨孙,亦奔宋国避罪,戍卒无主,屯聚于北门,欲为乱,郑穆公使佚之狐多赍行粮,分散众人,导之还乡。
zhèng mù gōng lù xián gāo zhī gōng, bài wèi jūn wèi, zì cǐ zhèng guó ān jìng.
郑穆公录弦高之功,拜为军尉,自此郑国安靖。
què shuō jìn xiāng gōng zài qǔ wò bìn gōng shǒu sāng, wén dié bào:" qín guó mèng míng jiāng jūn tǒng bīng dōng qù, bù zhī hé wǎng!" xiāng gōng dà jīng, jí shǐ rén zhào qún chén shāng yì, xiān zhěn yù yǐ dǎ tīng míng bái, bèi zhī qín jūn xí zhèng zhī móu, suì lái jiàn xiāng gōng. bù zhī xiān zhěn rú hé jì jiào? qiě kàn xià huí fēn jiě.
却说晋襄公在曲沃殡宫守丧,闻谍报:“秦国孟明将军统兵东去,不知何往!”襄公大惊,即使人召群臣商议,先轸预已打听明白,备知秦君袭郑之谋,遂来见襄公。不知先轸如何计较?且看下回分解。