wèi gù rén xíng sī wèi zhī" bù qì", yǐ gōng cái fēn shī wèi zhī" rén rén", qīng lù zhòng shēn wèi zhī" jūn zǐ", wǎng fǎ qǔ qīn wèi zhī" yǒu xíng", qì guān chǒng jiāo wèi zhī" yǒu xiá", lí shì dùn shàng wèi zhī" gāo ào", jiāo zhēng nì lìng wèi zhī" gāng cái", xíng huì qǔ zhòng wèi zhī" dé mín". bù qì zhě, lì yǒu jiān yě rén rén zhě, gōng cái sǔn yě jūn zǐ zhě, mín nán shǐ yě yǒu xíng zhě, fǎ zhì huǐ yě yǒu xiá zhě, guān zhí kuàng yě gāo ào zhě, mín bù shì yě gāng cái zhě, lìng bù xíng yě de mín zhě, jūn shàng gū yě. cǐ bā zhě, pǐ fū zhī sī yù, rén zhǔ zhī dà bài yě. fǎn cǐ bā zhě, pǐ fū zhī sī huǐ, rén zhǔ zhī gōng lì yě. rén zhǔ bù chá shè jì zhī lì hài, ér yòng pǐ fū zhī sī huǐ, suǒ guó zhī wú wēi luàn, bù kě dé yǐ.
为故人行私谓之“不弃”,以公财分施谓之“仁人”,轻禄重身谓之“君子”,枉法曲亲谓之“有行”,弃官宠交谓之“有侠”,离世遁上谓之“高傲”,交争逆令谓之“刚材”,行惠取众谓之“得民”。不弃者,吏有奸也;仁人者,公财损也;君子者,民难使也;有行者,法制毁也;有侠者,官职旷也;高傲者,民不事也;刚材者,令不行也;得民者,君上孤也。此八者,匹夫之私誉,人主之大败也。反此八者,匹夫之私毁,人主之公利也。人主不察社稷之利害,而用匹夫之私毁,索国之无危乱,不可得矣。
rèn rén yǐ shì, cún wáng zhì luàn zhī jī yě, wú shù yǐ rèn rén, wú suǒ rèn ér bù bài. rén jūn zhī suǒ rèn, fēi biàn zhì zé xiū jié yě. rèn rén zhě, shǐ yǒu shì yě. zhì shì zhě wèi bì xìn yě, wèi duō qí zhì, yīn huò qí xìn yě. yǐ zhì shì zhī jì, chù chéng shì zhī zī ér wèi qí sī jí, zé jūn bì qī yān. wèi zhì zhě zhī bù kě xìn yě, gù rèn xiū shì zhě, shǐ duàn shì yě. xiū shì zhě wèi bì zhì, wèi jié qí shēn yīn huò qí zhì. yǐ yú rén zhī suǒ mǐn, chǔ zhì shì zhī guān ér wèi suǒ rán, zé shì bì luàn yǐ. gù wú shù yǐ yòng rén, rèn zhì zé jūn qī, rèn xiū zé jūn shì luàn, cǐ wú shù zhī huàn yě. míng jūn zhī dào, jiàn dé yì guì, xià bì zuò shàng, jué chéng yǐ cān, tīng wú mén hù, gù zhì zhě bù dé zhà qī. jì gōng ér xíng shǎng, chéng néng ér shòu shì, chá duān ér guān shī, yǒu guò zhě zuì, yǒu néng zhě dé, gù yú zhě bù rèn shì. zhì zhě bù gǎn qī, yú zhě bù dé duàn, zé shì wú shī yǐ.
任人以事,存亡治乱之机也,无术以任人,无所任而不败。人君之所任,非辩智则修洁也。任人者,使有势也。智士者未必信也,为多其智,因惑其信也。以智士之计,处乘势之资而为其私急,则君必欺焉。为智者之不可信也,故任修士者,使断事也。修士者未必智,为洁其身、因惑其智。以愚人之所惽,处治事之官而为所然,则事必乱矣。故无术以用人,任智则君欺,任修则君事乱,此无术之患也。明君之道,贱德义贵,下必坐上,决诚以参,听无门户,故智者不得诈欺。计功而行赏,程能而授事,察端而观失,有过者罪,有能者得,故愚者不任事。智者不敢欺,愚者不得断,则事无失矣。
chá shì rán hòu néng zhī zhī, bù kě yǐ wéi lìng, fū mín bù jìn chá. xián zhě rán hòu xíng zhī, bù kě yǐ wéi fǎ, fū mín bù jìn xián. yáng zhū mò dí, tiān xià zhī suǒ chá yě, gàn shì luàn ér zú bù jué, suī chá ér bù kě yǐ wéi guān zhí zhī lìng. bào jiāo huá jiǎo, tiān xià zhī suǒ xián yě, bào jiāo mù kū, huá jiǎo fù hé, suī xián bù kě yǐ wéi gēng zhàn zhī shì. gù rén zhǔ zhī chá, zhì shì jǐn qí biàn yān rén zhǔ zhī suǒ zūn, néng shì néng jǐn qí xíng yān. jīn shì zhǔ chá wú yòng zhī biàn, zūn yuǎn gōng zhī xíng, suǒ guó zhī fù qiáng, bù kě de yě. bó xí biàn zhì rú kǒng mò, kǒng mò bù gēng nòu, zé guó hé dé yān? xiū xiào guǎ yù rú céng shǐ, céng shǐ bù zhàn gōng, zé guó hé lì yān? pǐ fū yǒu sī biàn, rén zhǔ yǒu gōng lì. bù zuò ér yǎng zú, bù shì ér míng xiǎn, cǐ sī biàn yě xī wén xué ér míng fǎ dù, sāi sī biàn ér yī gōng láo, cǐ gōng lì yě. cuò fǎ yǐ dào mín yě, ér yòu guì wén xué, zé mín zhī suǒ shī fǎ yě yí shǎng gōng yǐ quàn mín yě, ér yòu zūn xíng xiū, zé mín zhī chǎn lì yě duò. fū guì wén xué yǐ yí fǎ, zūn xíng xiū yǐ èr gōng, suǒ guó zhī fù qiáng, bù kě de yě.
察士然后能知之,不可以为令,夫民不尽察。贤者然后行之,不可以为法,夫民不尽贤。杨朱、墨翟,天下之所察也,干世乱而卒不决,虽察而不可以为官职之令。鲍焦、华角,天下之所贤也,鲍焦木枯,华角赴河,虽贤不可以为耕战之士。故人主之察,智士尽其辩焉;人主之所尊,能士能尽其行焉。今世主察无用之辩,尊远功之行,索国之富强,不可得也。博习辩智如孔、墨,孔、墨不耕耨,则国何得焉?修孝寡欲如曾、史,曾、史不战攻,则国何利焉?匹夫有私便,人主有公利。不作而养足,不仕而名显,此私便也;息文学而明法度,塞私便而一功劳,此公利也。错法以道民也,而又贵文学,则民之所师法也疑;赏功以劝民也,而又尊行修,则民之产利也惰。夫贵文学以疑法,尊行修以贰功,索国之富强,不可得也。
jìn hù gàn qī, bù shì yǒu fāng tiě xiān dēng jiàng zhōu xuán, bù dǎi rì zhōng zòu bǎi lí shǒu shè hóu, bù dàng qiáng nǔ qū fā gān chéng jù héng chōng, bù ruò yīn xué fú tuó. gǔ rén jí yú dé, zhōng shì zhú yú zhì, dāng jīn zhēng yú lì. gǔ zhě guǎ shì ér bèi jiǎn, pǔ lòu ér bù jìn, gù yǒu yáo diào ér tuī chē zhě. gǔ zhě rén guǎ ér xiāng qīn, wù duō ér qīng lì yì ràng, gù yǒu yī ràng ér chuán tiān xià zhě. rán zé xíng yī ràng, gāo cí huì, ér dào rén hòu, jiē tuī zhèng yě. chù duō shì zhī shí, yòng guǎ shì zhī qì, fēi zhì zhě zhī bèi yě dāng dà zhēng zhī shì, ér xún yī ràng zhī guǐ, fēi shèng rén zhī zhì yě. gù zhì zhě bù chéng tuī chē, shèng rén bù xíng tuī zhèng yě.
搢 笏干戚,不适有方铁铦;登降周旋,不逮日中奏百;《狸首》射侯,不当强弩趋发;干城距衡冲,不若堙穴伏橐。古人亟于德,中世逐于智,当今争于力。古者寡事而备简,朴陋而不尽,故有珧铫而推车者。古者人寡而相亲,物多而轻利易让,故有揖让而传天下者。然则行揖让,高慈惠,而道仁厚,皆推政也。处多事之时,用寡事之器,非智者之备也;当大争之世,而循揖让之轨,非圣人之治也。故智者不乘推车,圣人不行推政也。
fǎ suǒ yǐ zhì shì, shì suǒ yǐ míng gōng yě. fǎ yǒu lì ér yǒu nán, quán qí nán ér shì chéng, zé lì zhī shì chéng ér yǒu hài, quán qí hài ér gōng duō, zé wèi zhī. wú nán zhī fǎ, wú hài zhī gōng, tiān xià wú yǒu yě. shì yǐ bá qiān zhàng zhī dōu, bài shí wàn zhī zhòng, sǐ shāng zhě jūn zhī chéng, jiǎ bīng zhé cuò, shì zú sǐ shāng, ér hè zhàn shèng de dì zhě, chū qí xiǎo hài jì qí dà lì yě. fū mù zhě yǒu qì fā, chú zhě shāng xuè ròu. wéi rén jiàn qí nán, yīn shì qí yè, shì wú shù zhī shì yě. xiān shèng yǒu yán yuē:" guī yǒu mó ér shuǐ yǒu bō, wǒ yù gèng zhī, wú nài zhī hé!" cǐ tōng quán zhī yán yě. shì yǐ shuō yǒu bì lì ér kuàng yú shí zhě, yán yǒu cí zhuō ér jí yú yòng zhě. gù shèng rén bù qiú wú hài zhī yán, ér wù wú yì zhī shì. rén zhī bù shì héng shí zhě, fēi zhēn lián ér yuǎn lì yě, shí bù néng wéi rén duō shǎo, héng bù néng wéi rén qīng zhòng, qiú suǒ bù néng dé, gù rén bù shì yě. míng zhǔ zhī guó, guān bù gǎn wǎng fǎ, lì bù gǎn wéi sī lì, huò lù bù xíng, shì jìng nèi zhī shì jǐn rú héng shí yě. cǐ qí chén yǒu jiān zhě bì zhī, zhī zhě bì zhū. shì yǐ yǒu dào zhī zhǔ, bù qiú qīng jié zhī lì, ér wù bì zhī zhī shù yě.
法所以制事,事所以名功也。法有立而有难,权其难而事成,则立之;事成而有害,权其害而功多,则为之。无难之法,无害之功,天下无有也。是以拔千丈之都,败十万之众,死伤者军之乘,甲兵折挫,士卒死伤,而贺战胜得地者,出其小害计其大利也。夫沐者有弃发,除者伤血肉。为人见其难,因释其业,是无术之事也。先圣有言曰:“规有摩而水有波,我欲更之,无奈之何!”此通权之言也。是以说有必立而旷于实者,言有辞拙而急于用者。故圣人不求无害之言,而务无易之事。人之不事衡石者,非贞廉而远利也,石不能为人多少,衡不能为人轻重,求索不能得,故人不事也。明主之国,官不敢枉法,吏不敢为私利,货赂不行,是境内之事尽如衡石也。此其臣有奸者必知,知者必诛。是以有道之主,不求清洁之吏,而务必知之术也。
cí mǔ zhī yú ruò zi yě, ài bù kě wèi qián. rán ér ruò zi yǒu pì xíng, shǐ zhī suí shī yǒu è bìng, shǐ zhī shì yī. bù suí shī zé xiàn yú xíng, bù shì yī zé yí yú sǐ. cí mǔ suī ài, wú yì yú zhèn xíng jiù sǐ, zé cún zi zhě fēi ài yě. zǐ mǔ zhī xìng, ài yě chén zhǔ zhī quán, cè yě. mǔ bù néng yǐ ài cún jiā, jūn ān néng yǐ ài chí guó? míng zhǔ zhě tōng yú fù qiáng, zé kě yǐ dé yù yǐ. gù jǐn yú tīng zhì, fù qiáng zhī fǎ yě. míng qí fǎ jìn, chá qí móu jì. fǎ míng zé nèi wú biàn luàn zhī huàn, jì dé yú wài wú sǐ lǔ zhī huò. gù cún guó zhě, fēi rén yì yě. rén zhě, cí huì ér qīng cái zhě yě bào zhě, xīn yì ér yì zhū zhě yě. cí huì, zé bù rěn qīng cái, zé hǎo yǔ. xīn yì, zé zēng xīn jiàn yú xià yì zhū, zé wàng shā jiā yú rén. bù rěn, zé fá duō yòu shè hǎo yǔ, zé shǎng duō wú gōng. zēng xīn jiàn, zé xià yuàn qí shàng wàng zhū, zé mín jiāng bèi pàn. gù rén rén zài wèi, xià sì ér qīng fàn jìn fǎ, tōu xìng ér wàng yú shàng bào rén zài wèi, zé fǎ lìng wàng ér chén zhǔ guāi, mín yuàn ér luàn xīn shēng. gù yuē: rén bào zhě, jiē wáng guó zhě yě.
慈母之于弱子也,爱不可为前。然而弱子有僻行,使之随师;有恶病,使之事医。不随师则陷于刑,不事医则疑于死。慈母虽爱,无益于振刑救死,则存子者非爱也。子母之性,爱也;臣主之权,策也。母不能以爱存家,君安能以爱持国?明主者通于富强,则可以得欲矣。故谨于听治,富强之法也。明其法禁,察其谋计。法明则内无变乱之患,计得于外无死虏之祸。故存国者,非仁义也。仁者,慈惠而轻财者也;暴者,心毅而易诛者也。慈惠,则不忍;轻财,则好与。心毅,则憎心见于下;易诛,则妄杀加于人。不忍,则罚多宥赦;好与,则赏多无功。憎心见,则下怨其上;妄诛,则民将背叛。故仁人在位,下肆而轻犯禁法,偷幸而望于上;暴人在位,则法令妄而臣主乖,民怨而乱心生。故曰:仁暴者,皆亡国者也。
bù néng jù měi shí ér quàn è rén fàn, bù wéi néng huó è zhě yě bù néng pì cǎo shēng sù ér quàn dài shī shǎng cì, bù néng wéi fù mín zhě yě. jīn xué zhě zhī yán yě, bù wù běn zuò ér hǎo mò shì, zhī dào xū shèng yǐ shuō mín, cǐ quàn fàn zhī shuō. quàn fàn zhī shuō, míng zhǔ bù shòu yě.
不能具美食而劝饿人饭,不为能活饿者也;不能辟草生粟而劝贷施赏赐,不能为富民者也。今学者之言也,不务本作而好末事,知道虚圣以说民,此劝饭之说。劝饭之说,明主不受也。
shū yuē ér dì zǐ biàn, fǎ shěng ér mín sòng jiǎn, shì yǐ shèng rén zhī shū bì zhe lùn, míng zhǔ zhī fǎ bì xiáng jìn shì. jǐn sī lǜ, chuāi dé shī, zhì zhě zhī suǒ nán yě wú sī wú lǜ, qiè qián yán ér zé hòu gōng, yú zhě zhī suǒ yì yě. míng zhǔ lǜ yú zhě zhī suǒ yì, yǐ zé zhì zhě zhī suǒ nán, gù zhì lǜ lì láo bù yòng ér guó zhì yě.
书约而弟子辩,法省而民讼简,是以圣人之书必著论,明主之法必详尽事。尽思虑,揣得失,智者之所难也;无思无虑,挈前言而责后功,愚者之所易也。明主虑愚者之所易,以责智者之所难,故智虑力劳不用而国治也。
suān gān xián dàn, bù yǐ kǒu duàn ér jué yú zǎi yǐn, zé chú rén qīng jūn ér zhòng yú zǎi yǐn yǐ. shàng xià qīng zhuó, bù yǐ ěr duàn ér jué yú yuè zhèng, zé gǔ gōng qīng jūn ér zhòng yú yuè zhèng yǐ. zhì guó shì fēi, bù yǐ shù duàn ér jué yú chǒng rén, zé chén xià qīng jūn ér zhòng yú chǒng rén yǐ. rén zhǔ bù qīn guān tīng, ér zhì duàn zài xià, tuō shí yú guó zhě yě.
酸甘咸淡,不以口断而决于宰尹,则厨人轻君而重于宰尹矣。上下清浊,不以耳断而决于乐正,则瞽工轻君而重于乐正矣。治国是非,不以术断而决于宠人,则臣下轻君而重于宠人矣。人主不亲观听,而制断在下,托食于国者也。
shǐ rén bù yī bù shí ér bù jī bù hán, yòu bù è sǐ, zé wú shì shàng zhī yì. yì yù bù zǎi yú jūn, zé bù kě shǐ yě. jīn shēng shā zhī bǐng zài dà chén, ér zhǔ lìng de xíng zhě, wèi cháng yǒu yě. hǔ bào bì bù yòng qí zhǎo yá ér yǔ xī shǔ tóng wēi, wàn jīn zhī jiā bì bù yòng qí fù hòu ér yǔ jiān mén tóng zī. yǒu tǔ zhī jūn, shuō rén bù néng lì, è rén bù néng hài, suǒ rén yù wèi zhòng jǐ, bù kě de yě.
使人不衣不食而不饥不寒,又不恶死,则无事上之意。意欲不宰于君,则不可使也。今生杀之柄在大臣,而主令得行者,未尝有也。虎豹必不用其爪牙而与鼷鼠同威,万金之家必不用其富厚而与监门同资。有土之君,说人不能利,恶人不能害,索人欲畏重己,不可得也。
rén chén sì yì chén yù yuē" xiá", rén zhǔ sì yì chén yù yuē" luàn" rén chén qīng shàng yuē" jiāo", rén zhǔ qīng xià yuē" bào". xíng lǐ tóng shí, xià yǐ shòu yù, shàng yǐ dé fēi. rén chén dà dé, rén zhǔ dà wáng.
人臣肆意陈欲曰“侠”,人主肆意陈欲曰“乱”;人臣轻上曰“骄”,人主轻下曰“暴”。行理同实,下以受誉,上以得非。人臣大得,人主大亡。
míng zhǔ zhī guó, yǒu guì chén, wú zhòng chén. guì chén zhě, jué zūn ér guān dà yě zhòng chén zhě, yán tīng ér lì duō zhě yě. míng zhǔ zhī guó, qiān guān xí jí, guān jué shòu gōng, gù yǒu guì chén. yán bù dù xíng ér yǒu wěi, bì zhū, gù wú zhòng chén yě.
明主之国,有贵臣,无重臣。贵臣者,爵尊而官大也;重臣者,言听而力多者也。明主之国,迁官袭级,官爵受功,故有贵臣。言不度行而有伪,必诛,故无重臣也。