rén zhǔ zhī guò, zài jǐ rèn chén yǐ, yòu bì fǎn yǔ qí suǒ bù rèn zhě bèi zhī, cǐ qí shuō bì yǔ qí suǒ rèn zhě wèi chóu, ér zhǔ fǎn zhì yú qí suǒ bù rèn zhě. jīn suǒ yǔ bèi rén zhě, qiě nǎng zhī suǒ bèi yě. rén zhǔ bù néng míng fǎ ér yǐ zhì dà chén zhī wēi, wú dào dé xiǎo rén zhī xìn yǐ. rén zhǔ shì fǎ ér yǐ chén bèi chén, zé xiāng ài zhě bǐ zhōu ér xiāng yù, xiāng zēng zhě péng dǎng ér xiāng fēi. fēi yù jiāo zhēng, zé zhǔ huò luàn yǐ. rén chén zhě, fēi míng yù qǐng yè wú yǐ jìn qǔ, fēi bèi fǎ zhuān zhì wú yǐ wéi wēi, fēi jiǎ yú zhōng xìn wú yǐ bù jīn, sān zhě, mǐn zhǔ huài fǎ zhī zī yě. rén zhǔ shǐ rén chén suī yǒu zhì néng, bù dé bèi fǎ ér zhuān zhì suī yǒu xián xíng, bù dé yú gōng ér xiān láo, suī yǒu zhōng xìn, bù dé shì fǎ ér bù jīn: cǐ zhī wèi míng fǎ.
人主之过,在己任臣矣,又必反与其所不任者备之,此其说必与其所任者为仇,而主反制于其所不任者。今所与备人者,且曩之所备也.人主不能明法而以制大臣之威,无道得小人之信矣。人主释法而以臣备臣,则相爱者比周而相誉,相憎者朋党而相非。非誉交争,则主惑乱矣。人臣者,非名誉请谒无以进取,非背法专制无以为威,非假于忠信无以不禁,三者,愍主坏法之资也。人主使人臣虽有智能,不得背法而专制;虽有贤行,不得逾功而先劳,虽有忠信,不得释法而不禁:此之谓明法。
rén zhǔ yǒu yòu yú shì zhě, yǒu yōng yú yán zhě, èr zhě bù kě bù chá yě. rén chén yì yán shì zhě, shǎo suǒ zī, yǐ shì wū zhǔ. zhǔ yòu ér bù chá, yīn ér duō zhī, zé shì chén fǎn yǐ shì zhì zhǔ yě. rú shì zhě wèi zhī yòu, yòu yú shì zhě kùn yú huàn. gòng jìn yán shǎo, qí tuì fèi duō, suī yǒu gōng, qí jìn yán bù xìn. bù xìn zhě yǒu zuì, shì yǒu gōng zhě bì shǎng, zé qún chén mò gǎn shì yán yǐ mǐn zhǔ. zhǔ dào zhě, shǐ rén chén qián yán bù fù yú hòu, fù yán bù fù yú qián, shì suī yǒu gōng, bì fú qí zuì, wèi zhī rèn xià.
人主有诱于事者,有壅于言者,二者不可不察也。人臣易言事者,少索资,以事诬主。主诱而不察,因而多之,则是臣反以事制主也。如是者谓之诱,诱于事者困于患。共进言少,其退费多,虽有功,其进言不信。不信者有罪,事有功者必赏,则群臣莫敢饰言以愍主。主道者,使人臣前言不复于后,复言不复于前,事虽有功,必伏其罪,谓之任下。
rén chén wéi zhǔ shè shì ér kǒng qí fēi yě, zé xiān chū shuō shè yán yuē:" yì shì shì zhě, dù shì zhě yě." rén zhǔ cáng shì yán, bù gēng tīng qún chén qún chén wèi shì yán, bù gǎn yì shì. èr shì zhě yòng, zé zhōng chén bù tīng ér yù chén dú rèn. rú shì zhě wèi zhī yōng yú yán, yōng yú yán zhě zhì yú chén yǐ. zhǔ dào zhě, shǐ rén chén bì yǒu yán zhī zé, yòu yǒu bù yán zhī zé. yán wú duān mò biàn wú suǒ yàn zhě, cǐ yán zhī zé yě yǐ bù yán bì zé chí zhòng wèi zhě, cǐ bù yán zhī zé yě. rén zhǔ shǐ rén chén yán zhě bì zhī qí duān yǐ zé qí shí, bù yán zhě bì wèn qí qǔ shě yǐ wéi zhī zé. zé rén chén mò gǎn wàng yán yǐ, yòu bù gǎn mò rán yǐ, yán mò zé jiē yǒu zé yě.
人臣为主设事而恐其非也,则先出说设言曰:"议是事者,妒事者也。"人主藏是言,不更听群臣;群臣畏是言,不敢议事。二势者用,则忠臣不听而誉臣独任。如是者谓之壅于言,壅于言者制于臣矣。主道者,使人臣必有言之责,又有不言之责。言无端末辩无所验者,此言之责也;以不言避责持重位者,此不言之责也。人主使人臣言者必知其端以责其实,不言者必问其取舍以为之责。则人臣莫敢妄言矣,又不敢默然矣,言、默则皆有责也。
rén zhǔ yù wèi shì, bù tōng qí duān mò, ér yǐ míng qí yù, yǒu wéi zhī zhě, qí wèi bù dé lì, bì yǐ hài fǎn. zhī cǐ zhě, rèn lǐ qù yù. jǔ shì yǒu dào, jì qí rù duō, qí chū shǎo zhě, kě wèi yě. huò zhǔ bù rán, jì qí rù, bù jì qí chū, chū suī bèi qí rù, bù zhī qí hài, zé shì míng dé ér shí wáng. rú shì zhě gōng xiǎo ér hài dà yǐ. fán gōng zhě, qí rù duō, qí chū shǎo, nǎi kě wèi gōng. jīn dà fèi wú zuì ér shǎo dé wèi gōng, zé rén chén chū dà fèi ér chéng xiǎo gōng, xiǎo gōng chéng ér zhǔ yì yǒu hài.
人主欲为事,不通其端末,而以明其欲,有为之者,其为不得利,必以害反。知此者,任理去欲。举事有道,计其入多,其出少者,可为也。惑主不然,计其入,不计其出,出虽倍其入,不知其害,则是名得而实亡。如是者功小而害大矣。凡功者,其入多,其出少,乃可谓功。今大费无罪而少得为功,则人臣出大费而成小功,小功成而主亦有害。
bù zhī zhì zhě, bì yuē:" wú biàn gǔ, wú yì cháng." biàn yǔ bù biàn, shèng rén bù tīng, zhèng zhì ér yǐ. zé gǔ zhī wú biàn, cháng zhī wú yì, zài cháng gǔ zhī kě yǔ bù kě. yī yǐn wú biàn yīn, tài gōng wú biàn zhōu, zé tāng wǔ bù wáng yǐ. guǎn zhòng wú yì qí, guō yǎn wú gèng jìn, zé huán wén bù bà yǐ. fán rén nán biàn gǔ zhě, dàn yì mín zhī ān yě. fū bù biàn gǔ zhě, xí luàn zhī jī shì mín xīn zhě, zì jiān zhī xíng yě. mín yú ér bù zhī luàn, shàng nuò ér bù néng gèng, shì zhì zhī shī yě. rén zhǔ zhě, míng néng zhī zhì, yán bì xíng zhī, gù suī fú yú mín, bì lì qí zhì. shuō zài shāng jūn zhī nèi wài ér tiě shū, zhòng dùn ér yù jiè yě. gù guō yǎn zhī shǐ zhì yě, wén gōng yǒu guān zú guǎn zhòng shǐ zhì yě, huán gōng yǒu wǔ chē: jiè mín zhī bèi yě. shì yǐ yú gàng yǔ duò zhī mín, kǔ xiǎo fèi ér wàng dà lì yě, gù yín hǔ shòu ā bàng ér zhèn xiǎo biàn ér shī zhǎng biàn, gù zōu jiǎ fēi zài lǚ. xiá xí yú luàn ér róng yú zhì, gù zhèng rén bù néng guī.
不知治者,必曰:"无变古,毋易常。"变与不变,圣人不听,正治而已。则古之无变,常之毋易,在常古之可与不可。伊尹毋变殷,太公毋变周,则汤、武不王矣。管仲毋易齐,郭偃毋更晋,则桓、文不霸矣。凡人难变古者,惮易民之安也。夫不变古者,袭乱之迹;适民心者,恣奸之行也。民愚而不知乱,上懦而不能更,是治之失也。人主者,明能知治,严必行之,故虽拂于民,必立其治。说在商君之内外而铁殳,重盾而豫戒也。故郭偃之始治也,文公有官卒;管仲始治也,桓公有武车:戒民之备也。是以愚戆窳堕之民,苦小费而忘大利也,故夤虎受阿谤而振小变而失长便,故邹贾非载旅。狎习于乱而容于治,故郑人不能归。