huò wèn yuē: biàn ān shēng hū?
或問曰：「辯安生乎？」

duì yuē: shēng yú shàng zhī bù míng yě.
對曰：「生於上之不明也。」

wèn zhě yuē: shàng zhī bù míng yīn shēng biàn yě, hé zāi?
問者曰：「上之不明因生辯也，何哉？」

duì yuē: míng zhǔ zhī guó, lìng zhě, yán zuì guì zhě yě fǎ zhě, shì zuì shì zhě yě. yán wú èr guì, fǎ bù liǎng shì, gù yán xíng ér bù guǐ yú fǎ lìng zhě bì jìn. ruò qí wú fǎ lìng ér kě yǐ jiē zhà yīng biàn shēng lì chuāi shì zhě, shàng bì cǎi qí yán ér zé qí shí. yán dāng, zé yǒu dà lì bù dāng, zé yǒu zhòng zuì. shì yǐ yú zhě wèi zuì ér bù gǎn yán, zhì zhě wú yǐ sòng. cǐ suǒ yǐ wú biàn zhī gù yě. luàn shì zé bù rán: zhǔ yǒu lìng, ér mín yǐ wén xué fēi zhī guān fǔ yǒu fǎ, mín yǐ sī xíng jiǎo zhī. rén zhǔ gù jiàn qí fǎ lìng ér zūn xué zhě zhī zhì xíng, cǐ shì zhī suǒ yǐ duō wén xué yě. fū yán xíng zhě, yǐ gōng yòng wèi zhī de gòu zhě yě. fū dǐ lì shā shǐ ér yǐ wàng fā, qí duān wèi cháng bù zhōng qiū háo yě, rán ér bù kě wèi shàn shè zhě, wú cháng yí de yě. shè wǔ cùn zhī de, yǐn shí bù zhī yuǎn, fēi yì féng méng bù néng bì zhōng zhě, yǒu cháng yí de yě. gù yǒu cháng, zé yì féng méng yǐ wǔ cùn de wèi qiǎo wú cháng, zé yǐ wàng fā zhī zhōng qiū háo wèi zhuō. jīn tīng yán guān xíng, bù yǐ gōng yòng wèi zhī de gòu, yán suī zhì chá, xíng suī zhì jiān, zé wàng fā zhī shuō yě. shì yǐ luàn shì zhī tīng yán yě, yǐ nán zhī wèi chá, yǐ bó wén wèi biàn qí guān xíng yě, yǐ lí qún wèi xián, yǐ fàn shàng wèi kàng. rén zhǔ zhě shuō biàn chá zhī yán, zūn xián kàng zhī xíng, gù fū zuò fǎ shù zhī rén, lì qǔ shě zhī xíng, bié cí zhēng zhī lùn, ér mò wèi zhī zhèng. shì yǐ rú fú dài jiàn zhě zhòng, ér gēng zhàn zhī shì guǎ jiān bái wú hòu zhī cí zhāng, ér xiàn lìng zhī fǎ xī. gù yuē: shàng bù míng, zé biàn shēng yān.
對曰：「明主之國，令者，言最貴者也；法者，事最適者也。言無二貴，法不兩適，故言行而不軌於法令者必禁。若其無法令而可以接詐、應變、生利、揣事者，上必采其言而責其實。言當，則有大利；不當，則有重罪。是以愚者畏罪而不敢言，智者無以訟。此所以無辯之故也。亂世則不然：主有令，而民以文學非之；官府有法，民以私行矯之。人主顧漸其法令而尊學者之智行，此世之所以多文學也。夫言行者，以功用為之的彀者也。夫砥礪殺矢而以妄發，其端未嘗不中秋毫也，然而不可謂善射者，無常儀的也。設五寸之的，引十步之遠，非羿、逢蒙不能必中者，有常儀的也。故有常，則羿、逢蒙以五寸的為巧；無常，則以妄發之中秋毫為拙。今聽言觀行，不以功用為之的彀，言雖至察，行雖至堅，則妄發之說也。是以亂世之聽言也，以難知為察，以博文為辯；其觀行也，以離群為賢，以犯上為抗。人主者說辯察之言，尊賢抗之行，故夫作法術之人，立取捨之行，別辭爭之論，而莫為之正。是以儒服、帶劍者眾，而耕戰之士寡；堅白、無厚之詞章，而憲令之法息。故曰：上不明，則辯生焉。