huò wèn yuē:" biàn ān shēng hū?"
或问曰:“辩安生乎?”
duì yuē:" shēng yú shàng zhī bù míng yě."
对曰:“生于上之不明也。”
wèn zhě yuē:" shàng zhī bù míng yīn shēng biàn yě, hé zāi?"
问者曰:“上之不明因生辩也,何哉?”
duì yuē:" míng zhǔ zhī guó, lìng zhě, yán zuì guì zhě yě fǎ zhě, shì zuì shì zhě yě. yán wú èr guì, fǎ bù liǎng shì, gù yán xíng ér bù guǐ yú fǎ lìng zhě bì jìn. ruò qí wú fǎ lìng ér kě yǐ jiē zhà yìng biàn shēng lì chuāi shì zhě, shàng bì cǎi qí yán ér zé qí shí. yán dāng, zé yǒu dà lì bù dàng, zé yǒu zhòng zuì. shì yǐ yú zhě wèi zuì ér bù gǎn yán, zhì zhě wú yǐ sòng. cǐ suǒ yǐ wú biàn zhī gù yě. luàn shì zé bù rán: zhǔ yǒu lìng, ér mín yǐ wén xué fēi zhī guān fǔ yǒu fǎ, mín yǐ sī xíng jiǎo zhī. rén zhǔ gù jiàn qí fǎ lìng ér zūn xué zhě zhī zhì xíng, cǐ shì zhī suǒ yǐ duō wén xué yě. fū yán xíng zhě, yǐ gōng yòng wèi zhī de gòu zhě yě. fū dǐ lì shā shǐ ér yǐ wàng fā, qí duān wèi cháng bù zhōng qiū háo yě, rán ér bù kě wèi shàn shè zhě, wú cháng yí de yě. shè wǔ cùn zhī de, yǐn shí bù zhī yuǎn, fēi yì féng méng bù néng bì zhōng zhě, yǒu cháng yí de yě. gù yǒu cháng, zé yì féng méng yǐ wǔ cùn de wèi qiǎo wú cháng, zé yǐ wàng fā zhī zhōng qiū háo wèi zhuō. jīn tīng yán guān xíng, bù yǐ gōng yòng wèi zhī de gòu, yán suī zhì chá, xíng suī zhì jiān, zé wàng fā zhī shuō yě. shì yǐ luàn shì zhī tīng yán yě, yǐ nán zhī wèi chá, yǐ bó wén wèi biàn qí guān xíng yě, yǐ lí qún wèi xián, yǐ fàn shàng wèi kàng. rén zhǔ zhě shuō biàn chá zhī yán, zūn xián kàng zhī xíng, gù fū zuò fǎ shù zhī rén, lì qǔ shě zhī xíng, bié cí zhēng zhī lùn, ér mò wèi zhī zhèng. shì yǐ rú fú dài jiàn zhě zhòng, ér gēng zhàn zhī shì guǎ jiān bái wú hòu zhī cí zhāng, ér xiàn lìng zhī fǎ xī. gù yuē: shàng bù míng, zé biàn shēng yān.
对曰:“明主之国,令者,言最贵者也;法者,事最适者也。言无二贵,法不两适,故言行而不轨于法令者必禁。若其无法令而可以接诈、应变、生利、揣事者,上必采其言而责其实。言当,则有大利;不当,则有重罪。是以愚者畏罪而不敢言,智者无以讼。此所以无辩之故也。乱世则不然:主有令,而民以文学非之;官府有法,民以私行矫之。人主顾渐其法令而尊学者之智行,此世之所以多文学也。夫言行者,以功用为之的彀者也。夫砥砺杀矢而以妄发,其端未尝不中秋毫也,然而不可谓善射者,无常仪的也。设五寸之的,引十步之远,非羿、逢蒙不能必中者,有常仪的也。故有常,则羿、逢蒙以五寸的为巧;无常,则以妄发之中秋毫为拙。今听言观行,不以功用为之的彀,言虽至察,行虽至坚,则妄发之说也。是以乱世之听言也,以难知为察,以博文为辩;其观行也,以离群为贤,以犯上为抗。人主者说辩察之言,尊贤抗之行,故夫作法术之人,立取舍之行,别辞争之论,而莫为之正。是以儒服、带剑者众,而耕战之士寡;坚白、无厚之词章,而宪令之法息。故曰:上不明,则辩生焉。