jù tiān xià zhī shì, bì yǒu suǒ yǐ zhì tiān xià quán. gài quán dài shì ér lì, shì dài quán ér gù. yǒu shì zhī shì, ér qí quán bù zú yǐ gù zhī, zé qí shì rì jiù qīng ruò, ér tiān xià mò néng ān qiáng. shì yǐ zhǔ zhī yú quán yě, bù kě yī rì shǐ zhī qù jǐ ér fēn yú rén. fán wù zhī qù jǐ zhě yóu kě shōu, fēn zhě yóu kě quán yě. zhì yú quán yě, yī qù ér bù kě fù shōu, yī fēn ér bù kě fù quán. ér suǒ jù zhī shì suí zhī, kě bù shèn zāi?
據天下之勢,必有所以制天下權。蓋權待勢而立,勢待權而固。有是之勢,而其權不足以固之,則其勢日就傾弱,而天下莫能安強。是以主之於權也,不可一日使之去己而分於人。凡物之去己者猶可收,分者猶可全也。至於權也,一去而不可復收,一分而不可復全。而所據之勢隨之,可不慎哉?
xī zhě táng zhī tài zōng, yǐ shén wǔ zhī lüè qǐ dìng huò luàn, yǐ wáng tiān xià, wēi jiā sì hǎi yǐ. rán suǒ wèi gù tiān xià zhī shì, yǐ yí zhū zi sūn zhě, gài wèi lì yě. yú shì hū jí bīng yú fǔ, zhì jiāng yú wèi, jù guān ér lín zhì zhī. chù bīng yú fǔ, zé jiāng wú nèi zhuān zhī quán chù jiāng yú wèi, zé bīng wú wài shàn zhī huàn. rán yóu yǐ wèi wèi yě, nǎi dà zhū sì yí zhī qīn wǔ zhě: pò tū jué, yí tǔ hún, píng gāo chāng, miè yān qí, jiē fú qí wáng, qīn jià liáo zuǒ ér cán qí guó. fán cǐ zhě, fēi yǐ dú wǔ yě, jiē suǒ yǐ lì quán ér gù tiān xià zhī shì zhě yě. wǔ hòu yǐ nǚ zhǔ zhuān zhì, xié táng yǐ lìng tiān xià tú yí shén qì. tiān xià zhī rén mò bù bǐng xī zhòng zú, cóng qí zhì mìng. bǐ dé tiān xià zhī quán ér nì chí zhī, rán yóu ruò cǐ, kuàng yǐ shùn shǒu zhě zāi?
昔者唐之太宗,以神武之略起定禍亂,以王天下,威加四海矣。然所謂固天下之勢,以遺諸子孫者,蓋未立也。於是乎藉兵於府,置將於衛,據關而臨制之。處兵於府,則將無內專之權;處將於衛,則兵無外擅之患。然猶以為未也,乃大誅四夷之侵侮者:破突厥,夷吐渾,平高昌,滅焉耆,皆俘其王,親駕遼左而殘其國。凡此者,非以黷武也,皆所以立權而固天下之勢者也。武后以女主專制,挾唐以令天下圖移神器。天下之人莫不屏息重足,從其制命。彼得天下之權而逆持之,然猶若此,況以順守者哉?
míng huáng yǐ yīng guǒ zhī qì, qǐ píng nèi nán, suì xí dà tǒng, kě wèi yì zhǔ yǐ. rán niǔ yú chéng píng yàn ān zhī jiǔ, fǔ wèi zhī zhì yī qiè fèi huài, jǐn tuī qí quán yǐ jiǎ biān jiāng. lù shān hǔ shì yōu jì, héng zhì qiān lǐ, ér jūn zhōng zhī lì fán sān qiān rén. gù fàn yáng zhī biàn yì qǐ, tiān xià dà zhèn, tú qū shì rén yǐ yīng qí fēng. shǐ wēi sù zōng zhào hào zhōng yì, jià yù háo wǔ, fèn bù gù shēn, yǔ zhī cóng shì, zé liǎng dōu bù fù yǐ. suī néng zài zào wáng shì, rán qí suǒ lài yǐ shōu tiān xià zhě, jiē wèi fāng zhèn yǐ. tiān xià zhī quán yǐ fēn yú xià ér bù quán yǐ. zhì yú dài zōng jǐn yí cán dào, nǎi guā liè hé shuò yǐ shū kòu dǎng, suì xiāng wèi bèi fù, shì xí bù jīn. líng yí zhì yú dà lì zhēn yuán zhī jiān, liǎng hé fāng zhèn rì yǐ qiáng sì. ér dāng shí zhī jūn, wèi suō cuī yì, cháng ruò bào hǔ bāo xiū, hán gòu mèi wǔ bù xiá, yǐ gǒu dàn mù zhī wú shì. ér líng fàn yì zhì, suī nèi shè jìn jūn, tǒng yǐ yān yǐn, rán yì bù zú yǐ dài tiān xià zhī biàn. gù jīng shī zhī luàn, ér shén cè liù jūn, zhào zhī wú yī zhì zhě, cóng fèng tiān zhī xìng zhě sì bǎi shì ěr. jí zhāng wǔ zhī xìng, tiān xià zhī wèi fāng zhèn zhě wǔ shí, xiàn guān fù rù zhǐ yú dōng nán bā dào ér yǐ. ér zhāng wǔ nǎi néng zhèn jī wǔ liè, qī yú bù shè, pái chì zhòng yì ér dà zhì zhī. yú shì qín liú pì yú jiàn nán, zhí lǐ qí yú zhè xī, fù lú cóng shǐ yú zhāo yì, fú wáng chéng zōng yú zhèn jì, zhū lǐ shī dào zī qīng wǔ shì zhī xí, píng wú yuán jì huái xī sān shì zhī pàn, kě wèi shèng liè yǐ. rán qí zhì yú hòu shì, yì yǐ bù zhèn. zài nèi zhī quán ér yān yǐn zhí zhī, zài wài zhī quán ér fāng zhèn zhí zhī, jìn wēi jìn xuē ér suì zhì yú wáng yān.
明皇以英果之氣,起平內難,遂襲大統,可謂誼主矣。然狃於承平晏安之久,府衛之制一切廢壞,盡推其權以假邊將。祿山虎視幽薊,橫制千里,而軍中之吏凡三千人。故范陽之變一起,天下大震,徒驅市人以攖其鋒。使微肅宗召號忠義,駕馭豪武,奮不顧身,與之從事,則兩都不復矣。雖能再造王室,然其所賴以收天下者,皆為方鎮矣。天下之權已分於下而不全矣。至於代宗僅夷殘盜,乃瓜裂河朔以輸寇黨,遂相為背腹,世襲不禁。陵夷至於大曆、貞元之間,兩河方鎮日以強肆。而當時之君,畏縮摧抑,常若抱虎包羞,含垢媚嫵不暇,以苟旦暮之無事。而陵犯益至,雖內設禁軍,統以閹尹,然亦不足以待天下之變。故涇師之亂,而神策六軍,召之無一至者,從奉天之幸者四百士耳。及章武之興,天下之為方鎮者五十,縣官賦入止於東南八道而已。而章武乃能振激武烈,期於不赦,排斥眾議而大治之。於是擒劉辟於劍南,執李錡於浙西,縛盧從史於昭義,服王承宗於鎮冀,誅李師道淄青五世之襲,平吳元濟淮西三世之叛,可謂盛烈矣。然其至於後世,益以不振。在內之權而閹尹執之,在外之權而方鎮執之,浸微、浸削而遂至於亡焉。
gài táng yǐ quán duó shì qīng ér wáng tiān xià. rán qí wáng bù zài hu xī zhāo zhī shì, ér zài hu tiān bǎo zhī zài yān. yǐ qí sàng suǒ yǐ zhì tiān xià zhī quán zhě, shí zhào hū cǐ gù yě. gù qí hòu shì zhī jūn ruò zhāng wǔ zhě, jǐn néng zì lì, bù wèi zhī shēn qū ér yǐ. kuàng qí fēi zhāng wǔ zhě hū? jiē fū! hòu zhī wèi tiān xià zhě, gǒu wú yì yú suǒ zhí zhī quán ér wèi rén zhí zhī, zé shì táng kě zhī yě yǐ.
蓋唐以權奪勢傾而亡天下。然其亡不在乎僖、昭之世,而在乎天寶之載焉。以其喪所以制天下之權者,實兆乎此故也。故其後世之君若章武者,僅能自立,不為之深屈而已。況其非章武者乎?嗟夫!後之為天下者,苟無意於所執之權而為人執之,則視唐可知也矣。