shì zōng shàng
◎世宗上
shì zōng guāng tiān xìng yùn wén dé wǔ gōng shèng míng rén xiào huáng dì, huì yōng, běn huì wū lù, tài zǔ sūn, ruì zōng zi yě. mǔ yuē zhēn yì huáng hòu lǐ shì. tiān fǔ qī nián guǐ mǎo suì, shēng yú shàng jīng. tǐ mào qí wěi, měi xū rán, zhǎng guò qí fù, xiōng jiān yǒu qī zǐ rú běi dǒu xíng. xìng rén xiào, chén jìng míng dá. shàn qí shè, guó rén tuī wèi dì yī, měi chū liè, qí lǎo jiē suí ér guān zhī. huáng tǒng jiān, yǐ zōng shì zi lì shòu guāng lù dài fū, fēng gé wáng, wèi bīng bù shàng shū. tiān dé chū, pàn huì níng mù. míng nián, pàn dà zōng zhèng shì, gǎi zhōng jīng liú shǒu, é gǎi yān jīng, wèi jǐ, wèi jì nán yǐn. zhēn yuán chū, wèi xī jīng liú shǒu, sān nián, gǎi dōng jīng, jìn fēng zhào wáng. zhèng lóng èr nián, lì jiàng fēng zhèng guó gōng, jìn fēng wèi guó. sān nián, zài rèn liú shǒu, xǐ fēng cáo guó. liù nián wǔ yuè, jū zhēn yì huáng hòu sàng. yī rì fāng qǐn, yǒu hóng guāng zhào shì, jí huáng lóng jiàn qǐn shì shàng. yòu cháng yè yǒu dà xīng liú rù liú shǒu dì zhōng. shì suì, dōng liáng shuǐ zhǎng yì, bào zhì chéng xià, shuǐ yǔ chéng děng, jué nǚ qiáng shí xià zhōng liú rù chéng, tuān jī rú yǒng, chéng zhōng rén huáng hài, shàng qīn dēng chéng, jǔ jiǔ lèi zhī, shuǐ tuì.
世宗光天興運文德武功聖明仁孝皇帝,諱雍,本諱烏祿,太祖孫,睿宗子也。母曰貞懿皇后李氏。天輔七年癸卯歲,生於上京。體貌奇偉,美須髯,長過其腹,胸間有七子如北斗形。性仁孝,沉靜明達。善騎射,國人推為第一,每出獵,耆老皆隨而觀之。皇統間,以宗室子例授光祿大夫,封葛王,為兵部尚書。天德初,判會寧牧。明年,判大宗正事,改中京留守,俄改燕京,未幾,為濟南尹。貞元初,為西京留守,三年,改東京,進封趙王。正隆二年,例降封鄭國公,進封衛國。三年,再任留守,徙封曹國。六年五月,居貞懿皇后喪。一日方寢,有紅光照室,及黃龍見寢室上。又嘗夜有大星流入留守第中。是歲,東梁水漲溢,暴至城下,水與城等,決女牆石罅中流入城,湍激如涌,城中人惶駭,上親登城,舉酒酹之,水退。
hǎi líng nán fá, tiān xià sāo dòng. shì shí, jí qì dān bù rén dīng zhuàng wèi bīng, bù rén bù yuàn xíng, yǐ gào shǐ zhě, shǐ zhě zào hé wèi hǎi líng bù yǐ gào, bù rén suì fǎn. zhì shì, xián píng fǔ móu kè kuò lǐ xiàn hán zhōu, jù xián píng, jiāng fàn dōng jīng.
海陵南伐,天下騷動。是時,籍契丹部人丁壯為兵,部人不願行,以告使者,使者燥合畏海陵不以告,部人遂反。至是,咸平府謀克括里陷韓州,據咸平,將犯東京。
bā yuè, qǐ fù dōng jīng liú shǒu. pó sù lù bīng sì bǎi lái huì tǎo kuò lǐ, fù dé chéng zhōng zǐ dì yuàn wèi bīng zhě shù bǎi rén. dì jiù xìng zhōng shǎo yǐn lǐ shí yǐ bìng miǎn, jiā jū liáo yáng. wù wǔ, fā dōng jīng, yǐ shí zhǔ liú wù. zéi chān zhě wén pí gǔ shēng zhèn tiān, jiàn jīng qí bì yě, fù yán guó gōng bīng shí wàn qiě zhì, zéi zhòng zhì shěn zhōu, dùn qù. huì wū yán chá lá děng bài zéi bīng, hái zhì cháng ān xiàn, hǎi líng shǐ pó sù lù zǒng guǎn wán yán móu yǎn lái tǎo zéi, yǐ bīng shǔ zhī.
八月,起復東京留守。婆速路兵四百來會討括里,復得城中子弟願為兵者數百人。帝舅興中少尹李石以病免,家居遼陽。戊午,發東京,以石主留務。賊覘者聞鼙鼓聲震天,見旌旗蔽野,傅言國公兵十萬且至,賊眾至瀋州,遁去。會烏延查剌等敗賊兵,還至常安縣,海陵使婆速路總管完顏謀衍來討賊,以兵屬之。
jiǔ yuè, zhì dōng jīng. fù liú shǒu gāo cún fú, qí nǚ zài hǎi líng hòu gōng, hǎi líng shǐ cún fú cì qǐ jū. shì yǐ zào bīng qì yú cái zào jiǎ shù shí, cún fú xuān yán, liú shǒu hé wèi zào jiǎ, mì shǐ rén yǐ bái hǎi líng, suì yǔ tuī guān lǐ yàn lóng tuō wèi jī qiú, móu bù lì. cún fú jiā rén yǐ qí móu lái gào, píng dìng zhī jūn lǐ pú sù yuè yì yán qí shì. hǎi líng cháng wén shàng yǒu jí, jí shǐ jìn xí lái guān dòng jìng, zhì shì, yòu shǐ móu liáng hǔ tú huái běi zhū wáng, shàng zhī zhī, xīn cháng yǐn yōu. jí tǎo kuò lǐ hái zhì qīng hé, yù gù lì liù jīn chéng chuán zì nán lái, jù yán hǎi líng shā qí mǔ, shā xiōng zi tán nú a lǐ bái jí shū mì shǐ pū sàn hū tǔ děng, yòu yuē: qiě qiǎn rén lái hài zōng shì xiōng dì yǐ! shàng wén zhī, yì jù. jí wén cún fú tú jǐ, shì qiě yǒu jī, lǐ shí quàn shàng zǎo tú zhī. yú shì, yǐ yì bèi zéi shì, zhào guān shǔ huì qīng ān sì, yàn lóng xiān dào, cún fú lèi zhào shǐ lái, bìng yú zuò shàng zhí zhī. shì yuè, fù yǒu yún lái zì xī, huáng lóng jiàn yún zhōng.
九月,至東京。副留守高存福,其女在海陵後宮,海陵使存福伺起居。適以造兵器余材造甲數十,存福宣言,留守何為造甲,密使人以白海陵,遂與推官李彥隆托為擊球,謀不利。存福家人以其謀來告,平定知軍李蒲速越亦言其事。海陵嘗聞上有疾,即使近習來觀動靜,至是,又使謀良虎圖淮北諸王,上知之,心常隱憂。及討括里還至清河,遇故吏六斤乘傳自南來,具言海陵殺其母,殺兄子檀奴、阿里白及樞密使仆散忽土等,又曰:「且遣人來害宗室兄弟矣!」上聞之,益懼。及聞存福圖己,事且有跡,李石勸上早圖之。於是,以議備賊事,召官屬會清安寺,彥隆先到,存福累召始來,並於座上執之。是月,復有雲來自西,黃龍見雲中。
shí yuè xīn chǒu, nán zhēng wàn hù wán yán fú shòu gāo zhōng jiàn lú wàn jiā nú děng zì shān dōng lǜ suǒ lǐng bīng èr wàn, wán yán móu yǎn zì cháng ān lǜ bīng wǔ qiān jiē lái fù. móu yǎn jí yǐ chén lǐ shàng yè. yǐ sì, zhū jūn rù chéng, gòng jī shā cún fú děng. shì yè, zhū jūn bèi jiǎ huán wèi huáng chéng. bǐng wǔ, qìng yún jiàn, guān shǔ zhū jūn quàn jìn, gù ràng liáng jiǔ, yú shì qīn gào tiān tài zǔ miào, hái yù xuān zhèng diàn, jí huáng dì wèi. yǐ wán yán móu yǎn wèi yòu fù yuán shuài, gāo zhōng jiàn yuán shuài zuǒ jiān jūn, wán yán fú shòu yòu jiān jūn, lú wàn jiā nú xiǎn dé jūn jié dù shǐ. dīng wèi, dà shè, gǎi yuán dà dìng. xià zhào bào yáng hǎi líng zuì è shù shí shì. jǐ yǒu, xiǎng jiāng shì, cì guān shǎng gè yǒu chà, réng gěi fù sān nián. huì níng hú lǐ gǎi sù pín děng lù nán fá zhū jūn, huì shàng shū shěng, zòu qǐng yǐ cóng jūn lái zhě bǔ zhū jú sī chéng yīng rén jí guān lì què yuán. shàng yuē: jiù rén nán zhēng zhě jí hái, hé yǐ chù zhī. bì bù kě què zhě, liàng yòng xīn rén kě yě. xīn hài, yǐ lì shè jūn jié dù shǐ dú jí yì wèi cān zhī zhèng shì. zhōng dōu liú shǒu xī běi miàn xíng yíng dōu tǒng wán yán gòu yīng jiāng bīng sān wàn zhù guī huà, yǐ wèi zuǒ fù yuán shuài. dīng sì, chū nèi fǔ jīn yín qì wù shàn jūn, lì mín chū cái wù zuǒ guān yòng zhě shén zhòng. rén xū, yǐ qián lín huáng yǐn yàn wèi zuǒ chéng xiàng. guǐ hài, zhào yù nán jīng tài fù shàng shū lìng zhāng hào. jiǎ zǐ, xìng píng jūn jié dù shǐ zhāng xuán sù shàng yè. shàng shū shěng zòu: zhèng lóng jūn xìng zhī yú, jìn qián sù zhě yí liàng shòu yǐ guān. cóng zhī. zhào qiǎn yí lá zhá bā zhāo qì dān zhū bù wèi luàn zhě. yǐ qián zhào zhōu fáng yù shǐ shén tǔ mèn wèi yuán shuài yòu dōu jiān.
十月辛丑,南征萬戶完顏福壽、高忠建、盧萬家奴等自山東率所領兵二萬,完顏謀衍自常安率兵五千皆來附。謀衍即以臣禮上謁。乙巳,諸軍入城,共擊殺存福等。是夜,諸軍被甲環衛皇城。丙午,慶雲見,官屬諸軍勸進,固讓良久,於是親告天太祖廟,還御宣政殿,即皇帝位。以完顏謀衍為右副元帥,高忠建元帥左監軍,完顏福壽右監軍,盧萬家奴顯德軍節度使。丁未,大赦,改元大定。下詔暴揚海陵罪惡數十事。己酉,饗將士,賜官賞各有差,仍給復三年。會寧、胡里改、速頻等路南伐諸軍,會尚書省,奏請以從軍來者補諸局司承應人及官吏闕員。上曰:「舊人南征者即還,何以處之。必不可闕者,量用新人可也。」辛亥,以利涉軍節度使獨吉義為參知政事。中都留守、西北面行營都統完顏彀英將兵三萬駐歸化,以為左副元帥。丁巳,出內府金銀器物贍軍,吏民出財物佐官用者甚眾。壬戌,以前臨潢 尹晏為左丞相。癸亥,詔諭南京太傅、尚書令張浩。甲子,興平軍節度使張玄素上謁。尚書省奏:「正隆軍興之餘,進錢粟者宜量授以官。」從之。詔遣移剌札八招契丹諸部為亂者。以前肇州防禦使神土懣為元帥右都監。
shí yī yuè jǐ sì shuò, yǐ zuǒ chéng xiàng yàn jiān dōu yuán shuài. xīn wèi, yǐ hù bù shàng shū lǐ shí wèi cān zhī zhèng shì. jǐ mǎo, zhào diào mín jiān mǎ chōng jūn yòng, shì bì hái zhǔ, sǐ zhě gěi jià. ā suǒ zhāng shā tóng zhī zhōng dōu liú shǒu shì shā lí zhǐ, ā suǒ zì chēng zhōng dōu liú shǒu, zhāng zì chēng tóng zhī liú shǒu shì, shǐ shí jiā nú děng lái shàng biǎo hè. xīn sì, yǐ rú zhōng dōu qī rì zhào qún chén. rén wǔ, zhào zhōng dōu zhuǎn yùn shǐ zuǒ yuān yuē: fán gōng diàn zhāng shè wú dé zēng zhì, wú yì yī fū yǐ rǎo bǎi xìng, dàn jǐn wéi jìn, yán chū rù ér jǐ. yǐ shàng shū yòu sī yuán wài láng wán yán wù gǔ chū wèi zhào yù gāo lì shǐ. guǐ wèi, qiǎn quán yuán shuài zuǒ dōu jiān wú zhá hū yòu dōu jiān shén tǔ mèn guǎng níng yǐn pū sàn hún tǎn tǎo qì dān zhū bù. jiǎ shēn, zhuī zūn huáng kǎo yōu wáng wèi huáng dì, shì jiǎn sù, miào hào ruì zōng, huáng bǐ pú chá shì yuē qīn cí huáng hòu, lǐ shì yuē zhēn yì huáng hòu. qún chén shàng zūn hào yuē rén míng shèng xiào huáng dì. yǐ yǒu, zhuī fù dōng hūn wáng dì hào, shì wǔ líng, miào hào mǐn zōng, zhào zhōng wài. fēng zǐ shí lǔ lá wèi xǔ wáng, hú tǔ wǎ wèi chǔ wáng. wù zǐ, cí yè tài zǔ miào jí zhēn yì huáng hòu yuán líng. jǐ chǒu, rú zhōng dōu. cì xiǎo liáo kǒu. shǐ zhōng dōu liú shǒu zōng xiàn xiān wǎng. rén chén, cì liáng yú wù. shū mì fù shǐ, běi miàn xíng yíng dōu tǒng bái yàn jìng nán jīng liú shǒu běi miàn xíng yíng fù tǒng hé shí liè zhì níng yǐ suǒ tǒng jūn shù lái shàng. ān wǔ jūn jié dù shǐ shuǎng lái guī. yǐ wèi, wán yán yuán yí děng shì hǎi líng yú yáng zhōu. bǐng shēn, cì yì zhōu. dīng yǒu, sòng rén pò shǎn zhōu, fáng yù shǐ zhé kě zhí jiàng, tóng zhī fáng yù shǐ shì lǐ róu lì sǐ zhī.
十一月己巳朔,以左丞相晏兼都元帥。辛未,以戶部尚書李石為參知政事。己卯,詔調民間馬充軍用,事畢還主,死者給價。阿瑣、璋殺同知中都留守事沙離只,阿瑣自稱中都留守,璋自稱同知留守事,使石家奴等來上表賀。辛巳,以如中都期日詔群臣。壬午,詔中都轉運使左淵曰:「凡宮殿張設毋得增置,無役一夫以擾百姓,但謹圍禁,嚴出入而己。」以尚書右司員外郎完顏兀古出為詔諭高麗使。癸未,遣權元帥左都監吾札忽、右都監神土懣、廣寧尹仆散渾坦討契丹諸部。甲申,追尊皇考幽王為皇帝,諡簡肅,廟號睿宗,皇妣蒲察氏曰欽慈皇后,李氏曰貞懿皇后。群臣上尊號曰仁明聖孝皇帝。乙酉,追復東昏王帝號,諡武靈,廟號閔宗,詔中外。封子實魯剌為許王,胡土瓦為楚王。戊子,辭謁太祖廟及貞懿皇后園陵。己丑,如中都。次小遼口。使中都留守宗憲先往。壬辰,次梁魚務。樞密副使,北面行營都統白彥敬、南京留守北面行營副統紇石烈志寧以所統軍數來上。安武軍節度使爽來歸。乙未,完顏元宜等弒海陵於揚州。丙申,次義州。丁酉,宋人破陝州,防禦使折可直降,同知防禦使事李柔立死之。
shí èr yuè yǐ mǎo, cì sān hé xiàn, zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng lái cháo. bǐng chén, cì tōng zhōu, yán ān yǐn táng kuò dé wēn lái cháo. dīng sì, zhì zhōng dōu. wù wǔ, yè tài zǔ miào. sì wèi, yù zhēn yuán diàn, shòu qún chén cháo. gēng shēn, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn děng wèi bào yù sòng guó shǐ. rén shù, zhào jūn shì zì dōng jīng hù cóng zhì jīng shī zhě fù sān nián. tóng zhī hé jiān yǐn gāo chāng fú shàng shū chén pián yí, shàng lǎn zhī zài sān. zhào nèi wài dà xiǎo zhí guān chén pián yí. bǐng yín, zhào zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng guī cuò nán biān jí shǎn xī děng lù shì.
十二月乙卯,次三河縣,左副元帥完顏彀英來朝。丙辰,次通州,延安尹唐括德溫來朝。丁巳,至中都。戊午,謁太祖廟。巳未,御貞元殿,受群臣朝。庚申,以元帥左監軍高忠建等為報諭宋國使。壬戍,詔軍士自東京扈從至京師者復三年。同知河間尹高昌福上書陳便宜,上覽之再三。詔內外大小職官陳便宜。丙寅,詔左副元帥完顏彀英規措南邊及陝西等路事。
èr nián zhēng yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. fá gǔ yòng bì, shàng chè lè jiǎn shàn, bù shì cháo. gēng wǔ, shàng wèi zǎi xiàng yuē: jìn xián tuì bù xiào, zǎi xiàng zhī zhí yě. yǒu cái néng gāo yú jǐ zhě, huò jù qí fēn quán, wǎng wǎng bù kěn yǐn zhì tóng liè, zhèn shén bù qǔ. qīng děng wú yǐ cǐ wèi xīn. yǐ qián hàn lín xué shì chéng zhǐ zhì shì dí yǒng gù wèi shàng shū zuǒ chéng, jì nán yǐn pū sàn zhōng yì wèi yòu chéng. dōu tǒng xié gē fù tǒng wán yán bù huī zuò shàn yì zhì zhōng dōu guān lì, xié gē chú míng, bù huī xuē liǎng jiē, bà zhī. xīn wèi, yù tài hé diàn, yàn bǎi guān, zōng qī mìng fù cì lài yǒu chà. rén shēn, chì yù shǐ tái jiǎn chá liù bù wén yí, jī ér bù xíng, xíng ér shī dāng, jiē jǔ hé zhī. jiǎ xū, chú yíng sài shén fó jìn lìng. yǐ hài, rú dà fáng shān. bǐng zǐ, xiàn xiǎng shān líng, lǐ bì, yù liè ér hái, zuǒ chéng xiàng yàn děng jiàn yuē: biān shì wèi níng, bù yí yóu xìng. wù yín, hái gōng. yīn yù yàn děng yuē: zhèn cháng mù gǔ zhī dì wáng, xū xīn shòu jiàn. qīng děng yǒu yán jí yán, wú jiān mò yǐ zì biàn. xīn sì, yǐ bīng bù shàng shū kě xǐ děng móu fǎn, fú zhū, zhào zhōng wài. shì rì, cì hù cóng měng ān móu kè jiǎ shì xià zhì a lǐ xǐ yǒu chà. qiǎn zuǒ fù diǎn jiǎn pú chá ā bèi hǎn děng shǎng lài hé nán jiāng shì. yǐ qián quàn nóng shǐ yí lá yuán yí wèi yù shǐ dài fū. zhào qián gōng bù shàng shū sū bǎo héng tài zǐ shǎo bǎo gāo sī lián zhèn cì shān dōng bǎi xìng sù bó, wú qī zhě jù xìng míng yǐ wén. gēng yín, xíng nà sù bǔ guān fǎ. qiǎn yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn lǜ shī tǎo xiāo wō wò. rén chén, shàng wèi zǎi zhí yuē: zhèn jí wèi wèi bàn nián, kě xíng zhī shì shén duō, jìn rì quán wú fū zòu. zhèn shēn jū jiǔ zhòng, zhèng lài qīng děng zàn xiāng, gè sī suǒ zhǎng yǐ wén, zhèn qǐ yǒu juàn dài. guǐ sì, tài bái zhòu jiàn. jiǎ wǔ, shàng wèi zǎi zhí yuē: qīng děng dāng cān mín jiān lì hài, jí shí shì zhī kě fǒu, yǐ shí fū zòu. bù kě gōng yú zhé cóng zì biàn, yōu yóu ér yǐ. mìng hé běi shān dōng shǎn xī děng lù zhēng nán bù jūn bìng fàng hái jiā. xián píng jì zhōu jūn èr wàn rù tún jīng shī. bǐng shēn, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ wán yán sī jìng bīng bù shàng shū ā lín dū běi biān jiāng shì.
二年正月戊辰朔,日有食之。伐鼓用幣,上徹樂減膳,不視朝。庚午,上謂宰相曰:「進賢退不肖,宰相之職也。有才能高於己者,或懼其分權,往往不肯引置同列,朕甚不取。卿等毋以此為心。」以前翰林學士承旨致仕翟永固為尚書左丞,濟南尹仆散忠義為右丞。都統斜哥、副統完顏布輝坐擅易置中都官吏,斜哥除名,布輝削兩階,罷之。辛未,御太和殿,宴百官,宗戚命婦賜賚有差。壬申,敕御史台檢察六部文移,稽而不行,行而失當,皆舉劾之。甲戌,除迎賽神佛禁令。乙亥,如大房山。丙子,獻享山陵,禮畢,欲獵而還,左丞相晏等諫曰:「邊事未寧,不宜游幸。」戊寅,還宮。因諭晏等曰:「朕常慕古之帝王,虛心受諫。卿等有言即言,毋緘默以自便。」辛巳,以兵部尚書可喜等謀反,伏誅,詔中外。是日,賜扈從猛安謀克甲士下至阿里喜有差。遣左副點檢蒲察阿孛罕等賞賚河南將士。以前勸農使移剌元宜為御史大夫。詔前工部尚書蘇保衡、太子少保高思廉振賜山東百姓粟帛,無妻者具姓名以聞。庚寅,行納粟補官法。遣右副元帥完顏謀衍率師討蕭窩斡。壬辰,上謂宰執曰:「朕即位未半年,可行之事甚多,近日全無敷奏。朕深居九重,正賴卿等贊襄,各思所長以聞,朕豈有倦怠。」癸巳,太白晝見。甲午,上謂宰執曰:「卿等當參民間利害,及時事之可否,以時敷奏。不可公餘輒從自便,優遊而已。」命河北、山東、陝西等路征南步軍並放還家。咸平、濟州軍二萬入屯京師。丙申,以西南路招討使完顏思敬、兵部尚書阿鄰督北邊將士。
èr yuè jǐ hài, qián hàn lín dài zhì dà yǐng yǐ yán dào zéi wǔ hǎi líng, zhàng ér chú míng, qǐ wèi mì shū chéng. bǔ què mǎ qīn yǐ chǎn shì hǎi líng de xìng, chú míng. gēng zǐ, zhào qián hù bù shàng shū liáng jīn qiú hù bù láng zhōng yē lǜ dào ān fǔ shān dōng bǎi xìng. zhāo yù dào zéi huò bì zéi jí bì yáo yì zài tā suǒ zhě, bìng lìng guī yè, jí shí nóng zhǒng, wú wèn zuì míng qīng zhòng, bìng yǔ yuán miǎn. rén yín, tài fù shàng shū lìng zhāng hào lái jiàn. guǐ mǎo, yǐ shàng chū jí wèi, qiǎn liáo yáng zhǔ bù shí mǒ yí dié dōng jīng qū yuàn dōu jiān yí lá gé bǔ zhāo qì dān pàn rén, wèi bái yàn jìng hé shí liè zhì níng suǒ hài, bìng zèng zhèn guó shàng jiāng jūn, lìng qí jiā gè shí wǔ pǐn fèng, réng shōu lù qí zi. jiǎ chén, yǐ zhāng hào wèi tài shī, shàng shū lìng rú gù, yù shǐ dài fū yí lá yuán yí wèi píng zhāng zhèng shì. xīn hài, dìng shì xí měng ān móu kè qiān shòu gé. rén zǐ, yǐ tài bǎo zuǒ lǐng jūn dà dū dū bēn dǔ wèi dōu yuán shuài, tài bǎo rú gù. guǐ chǒu, zhào jiàng xiāo yù jìng sì huī xǔ lín děng guān, fàng guī tián lǐ. jiǎ yín, fù yòng jìn shì wèi shàng shū shěng lìng shǐ. bǐng chén, sōng zhōu cì shǐ shí mǒ shù tū cì děng bài sòng bīng yú shòu ān xiàn. dīng sì, zhèng zhōu fáng yù shǐ pú chá shì jié qǔ shǎn zhōu. jiǎ zǐ, zhào dōu yuán shuài bēn dǔ kāi fǔ shān dōng, jīng lüè biān shì. zé zhōu cì shǐ tè mò gē jí qí qī gāo fú niáng fú zhū.
二月己亥,前翰林待制大穎以言盜賊忤海陵,杖而除名,起為秘書丞。補闕馬欽以諂事海陵得幸,除名。庚子,詔前戶部尚書梁釒求、戶部郎中耶律道安撫山東百姓。招諭盜賊或避賊及避徭役在他所者,並令歸業,及時農種,無問罪名輕重,並與原免。壬寅,太傅、尚書令張浩來見。癸卯,以上初即位,遣遼陽主簿石抹移迭、東京曲院都監移剌葛補招契丹叛人,為白彥敬、紇石烈志寧所害,並贈鎮國上將軍,令其家各食五品俸,仍收錄其子。甲辰,以張浩為太師,尚書令如故,御史大夫移剌元宜為平章政事。辛亥,定世襲猛安謀克遷授格。壬子,以太保、左領軍大都督奔睹為都元帥,太保如故。癸丑,詔降蕭玉、敬嗣暉、許霖等官,放歸田裡。甲寅,復用進士為尚書省令史。丙辰,嵩州刺史石抹術突刺等敗宋兵於壽安縣。丁巳,鄭州防禦使蒲察世傑取陝州。甲子,詔都元帥奔睹開府山東,經略邊事。澤州刺史特末哥及其妻高福娘伏誅。
rùn yuè jiǎ xū, shàng wèi zǎi chén yuē: bǐ wén wài yì yán, zòu shì shén nán. zhèn yú kě xíng zhě wèi cháng bù cóng. zì jīn fū zòu wù yǒu suǒ yǐn, zhèn gù lè wén zhī. wù zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē: chén mín shàng shū zhě, duō chì shàng shū shěng xiáng yuè, ér bù jí jù zòu, tiān xià jiāng wèi zhèn tú shòu qí yán ér bù xíng yě. qí jí tiáo jù yǐ wén. gēng yín, zhào píng zhāng zhèng shì yí lá yuán yí tài zhōu lù guī cuò biān shì. xīn mǎo, tài hé hòu dé diàn huǒ. yǐ wèi, shàng shū bīng bù shì láng wēn dūn shù tū lá děng yǔ wō wò zhàn, bài yú shèng zhōu.
閏月甲戌,上謂宰臣曰:「比聞外議言,奏事甚難。朕於可行者未嘗不從。自今敷奏勿有所隱,朕固樂聞之。」戊子,上謂宰臣曰:「臣民上書者,多敕尚書省詳閱,而不即具奏,天下將謂朕徒受其言而不行也。其亟條具以聞。」庚寅,詔平章政事移剌元宜泰州路規措邊事。辛卯,太和、厚德殿火。乙未,尚書兵部侍郎溫敦術突剌等與窩斡戰,敗於勝州。
sān yuè guǐ hài, cān zhī zhèng shì dú jí yì bà. yuán shuài zuǒ dōu jiān tú dān hé jiā bài sòng jiāng wú lín yú dé shùn zhōu. jiǎ chén, zhuī xuē lǐ tōng guān zhí. yǐ sì, miǎn nán jīng zhèng lóng dīng fū dài yì qián. xīn hài, yǐ lián píng jiè yù zhōng wài guān lì. guǐ hài, zhào hé nán shǎn xī shān dōng, zuó yīn bǔ zéi, liáng mín bèi lǔ wèi zéi zhě, lí zhèng zhī.
三月癸亥,參知政事獨吉義罷。元帥左都監徒單合嘉敗宋將吳璘於德順州。甲辰,追削李通官職。乙巳,免南京正隆丁夫貸役錢。辛亥,以廉平誡諭中外官吏。癸亥,詔河南、陝西、山東,昨因捕賊,良民被虜為賊者,釐正之。
sì yuè jǐ sì, yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn děng bài wō wò yú zhǎng luò. xīn wèi, jiàng fèi dì liàng wèi hǎi líng jùn wáng. yǐ hài, zhào jiǎn yù shàn jí gōng zhōng shí wù zhī bàn. xià guó qiǎn shǐ lái hè jí wèi, jí jìn fāng wù, jí hè wàn chūn jié. yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn fù bài wō wò yú méng yǔ sōng hé. xīn sì, yàn xià shǐ zhēn yuán diàn. gù shì, wài guó shǐ sān jié rén cóng jiē zuò wǔ xià cì shí. shàng chá qí shí bù jīng tiǎn, yuē: hé yǐ fú yuǎn rén zhī xīn. zhǎng shí guān jiē zhàng liù shí. guǐ wèi, xià shǐ cháo cí, qǐ hù shì, cóng zhī. jǐ chǒu, yǐ zuǒ chéng xiàng yàn wèi tài wèi. rén chén, zhào zhēng qì dān bù jiāng shì yuē: yīng qì dān yǔ dà jūn wèi zhàn ér jiàng zhě, bù dé shā shāng, réng ān fǔ zhī. hòu zhāo yòu lái jiàng zhě, chú nú bì yǐ yǐ lǔ wèi dìng, qí qīn shǔ shǐ gè hái qí jiā, réng guān wèi shú zhī.
四月己巳,右副元帥完顏謀衍等敗窩斡於長濼。辛未,降廢帝亮為海陵郡王。乙亥,詔減御膳及宮中食物之半。夏國遣使來賀即位,及進方物,及賀萬春節。右副元帥完顏謀衍復敗窩斡於霿{雨松}河。辛巳,宴夏使貞元殿。故事,外國使三節人從皆坐廡下賜食。上察其食不精腆,曰:「何以服遠人之心。」掌食官皆杖六十。癸未,夏使朝辭,乞互市,從之。己丑,以左丞相晏為太尉。壬辰,詔征契丹部將士曰:「應契丹與大軍未戰而降者,不得殺傷,仍安撫之。後招誘來降者,除奴婢以已虜為定,其親屬使各還其家,仍官為贖之。」
wǔ yuè dīng yǒu shuò, yǐ hé sù guǎn jié dù shǐ bái yàn jìng wèi yù shǐ dài fū. wù xū, qiǎn yuán shuài zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn huì běi zhēng jiāng shuài tǎo qì dān. jǐ hài, yǐ lín hǎi jūn jié dù shǐ hé shí liè zhì níng wèi yuán shuài yòu jiān jūn. yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn yuán shuài yòu jiān jūn wán yán fú shòu zuò dòu liú, zhào hái jīng shī, jiē bà zhī. rén yín, lì chǔ wáng yǔn dí wèi huáng tài zǐ, zhào zhōng wài. dīng sì, yā jūn wàn hù péi mǎn àn lá měng ān yí lá shā lǐ lá bài sòng bīng yú huá zhōu.
五月丁酉朔,以曷速館節度使白彥敬為御史大夫。戊戌,遣元帥左監軍高忠建會北征將帥討契丹。己亥,以臨海軍節度使紇石烈志寧為元帥右監軍。右副元帥完顏謀衍、元帥右監軍完顏福壽坐逗遛,召還京師,皆罷之。壬寅,立楚王允迪為皇太子,詔中外。丁巳,押軍萬戶裴滿按剌、猛安移剌沙里剌敗宋兵於華州。
liù yuè wù chén, mìng yù shǐ dài fū bái yàn jìng xī běi lù shì mǎ. gēng wǔ, yǐ shàng shū yòu chéng pū sàn zhōng yì wèi píng zhāng zhèng shì jiān yòu fù yuán shuài, jīng lüè qì dān. zhào chū nèi fǔ jīn yín gěi zhēng qì dān jūn yòng. wù yín, zhào jū yōng guān gǔ běi kǒu jī chá qì dān jiān xì, bǔ huò zhě jiā guān shǎng. jǐ mǎo, zhào shǒu yù gǔ běi kǒu jí shí mén guān. gēng chén, sòng qiǎn shǐ hè jí wèi. rén wǔ, yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì yǔ wō wò zhàn yú huā dào. wù zǐ, yǐ nán jīng liú shǒu hé shí liè liáng bì wèi shàng shū yòu chéng. gēng yín, yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì dà bài wō wò yú niǎo lǐng xī xiàn quán. huò qí dì niǎo. rén chén, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ wán yán sī jìng wèi yuán shuài yòu dōu jiān.
六月戊辰,命御史大夫白彥敬西北路市馬。庚午,以尚書右丞仆散忠義為平章政事兼右副元帥,經略契丹。詔出內府金銀給征契丹軍用。戊寅,詔居庸關、古北口譏察契丹奸細,捕獲者加官賞。己卯,詔守御古北口及石門關。庚辰,宋遣使賀即位。壬午,右副元帥仆散忠義與窩斡戰於花道。戊子,以南京留守紇石烈良弼為尚書右丞。庚寅,右副元帥仆散忠義大敗窩斡於裊嶺西陷泉。獲其弟裊。壬辰,以西南路招討使完顏思敬為元帥右都監。
qī yuè dīng yǒu, fù qǔ yuán zhōu. bǐng wǔ, sòng zhǔ fù wèi yú zi yǎn. jiǎ yín, zhào yù qì dān. dīng sì, sù pín jūn shì shù lǐ gǔ děng wū wán yán móu yǎn zi xié gē jì shū qí fù móu fǎn, bìng yǐ qí shū shàng zhī. shàng lǎn shū yuē: cǐ wū yě, zhǐ xùn gào zhě. xùn zhī, guǒ wū yě. shù lǐ gǔ fú zhū. gēng shēn, tài wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng yàn zhì shì. rén xū, zhào fā jì zhōu huì níng fǔ jūn zài jīng shī zhě, yǐ wǔ qiān rén fù běi jīng dū tǒng fǔ. shǎn xī dōu tǒng zhāng bài sòng jiāng wú lín yú zhāng yì bǎo.
七月丁酉,復取原州。丙午,宋主傅位於子甗。甲寅,詔諭契丹。丁巳,速頻軍士術里古等誣完顏謀衍子斜哥寄書其父謀反,並以其書上之。上覽書曰:「此誣也,止訊告者。」訊之,果誣也。術里古伏誅。庚申,太尉、尚書左丞相晏致仕。壬戌,詔發濟州會寧府軍在京師者,以五千人赴北京都統府。陝西都統璋敗宋將吳璘於張義堡。
bā yuè yǐ chǒu shuò, xī mǒ bái móu kè xú liè děng jiàng. zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn pò xī yú kǎo lǎo shān, jí zhāo xiáng páng jìn xī liù yíng, yǒu bù jiàng zhě, gōng pò zhī. jǐn shā qí nán zǐ, yǐ qí fù nǚ tóng rú fēn gěi zhū jūn. dīng mǎo, yǒng xìng xiàn jìn jiā hé. rén shēn, wàn hù wēn dí hǎn ā lǔ dài yǔ xī zhàn yú gǔ běi kǒu, bài yān, zhào tóng pàn dà zōng zhèng shì wán yán móu yǎn děng yù zhī. guǐ yǒu, shàng wèi zǎi chén yuē: bǎi xìng shàng shū chén shí zhèng, qí yán yóu yǒu suǒ bǔ. qīng děng wèi jū jī yào, lüè wú xiàn tì, kě hū? fū tīng duàn yù sòng, bù shū qī huì, hé rén bù néng? táng yú zhī shèng, yóu wù jiān lǎn bó zhào, nǎi néng chéng zhì. zhèng lóng zhuān rèn dú jiàn, gù qǔ bài wáng. zhèn zǎo yè zī zī, jì wén dǎng lùn, qīng děng yí tǐ zhèn yì. zhào: bǎi sī guān lì, fán shàng shū yán shì huò wèi yǒu sī suǒ yì, xǔ jìn biǎo yǐ wén, zhèn jiāng qīn lǎn, yǐ guān rén cái yōu liè. xià guó qiǎn shǐ hè zūn hào. dīng chǒu, miǎn qí guó fēi hán wáng hēng shū mì hū tǔ liú shǒu zé děng jiā qīn shǔ zài gōng jí zhě. zhào yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng yǐ suǒ bù jūn yǔ dà jūn huì tǎo wō wò. yǐ yǒu, zhào zuǒ jiàn yì dài fū shí jū jiān chá yù shǐ féng zhòng lián chá hé běi dōng lù. dīng hài, zhào yù shǐ tái yuē: qīng děng suǒ hé, wéi zhū jú xíng yí jī huǎn, jí huǎn yú fù jú zhě ěr, cǐ xì shì yě. zì sān gōng yǐ xià, guān liáo shàn è xié zhèng, dāng shěn chá zhī. ruò zhǐ lǐ xì wù ér lüè qí dà zhě, jiāng zhì qīng děng zuì yǐ! qì dān lǎo hé shàng jiàng. xīn mǎo, bà zhū guān zhēng shuì.
八月乙丑朔,奚抹白謀克徐列等降。左監軍高忠建破奚於栲栳山,及招降旁近奚六營,有不降者,攻破之。盡殺其男子,以其婦女童孺分給諸軍。丁卯,永興縣進嘉禾。壬申,萬戶溫迪罕阿魯帶與奚戰於古北口,敗焉,詔同判大宗正事完顏謀衍等御之。癸酉,上謂宰臣曰:「百姓上書陳時政,其言猶有所補。卿等位居機要,略無獻替,可乎?夫聽斷獄訟,簿書期會,何人不能?唐、虞之聖,猶務兼覽博照,乃能成治。正隆專任獨見,故取敗亡。朕早夜孜孜,冀聞讜論,卿等宜體朕意。」詔:「百司官吏,凡上書言事或為有司所抑,許進表以聞,朕將親覽,以觀人材優劣。」夏國遣使賀尊號。丁丑,免齊國妃、韓王亨、樞密忽土、留守賾等家親屬在宮籍者。詔元帥右都監完顏思敬以所部軍與大軍會討窩斡。乙酉,詔左諫議大夫石琚、監察御史馮仲廉察河北東路。丁亥,詔御史台曰:「卿等所劾,惟諸局行移稽緩,及緩於赴局者耳,此細事也。自三公以下,官僚善惡邪正,當審察之。若止理細務而略其大者,將治卿等罪矣!」契丹老和尚降。辛卯,罷諸關徵稅。
jiǔ yuè jiǎ wǔ shuò, wán yán móu yǎn qín xī měng ān hé zhù. yuán shuài zuǒ dōu jiān tú dān hé xǐ dà bài sòng jiāng wú lín yú dé shùn zhōu. yǐ wèi, zhào shàng shū yòu chéng hé shí liè liáng bì yǐ pián yí zhāo fǔ xī qì dān zhī pàn zhě. gēng zǐ, yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng huò qì dān wō wò, yú zhòng xī píng. yǐ shàng shū zuǒ sī yuán wài láng wán yán zhèng chén wèi xià guó shēng rì shǐ. rén yín, liè yú jìn jiāo. yǐ sì, yǐ yí lá wō wò píng, zhào zhōng wài. gēng xū, gǎi zàng ruì zōng huáng dì. rén zǐ, yǐ yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng wèi yòu fù yuán shuài. wù wǔ, zhào sī jìng jīng lüè nán biān. xīn yǒu, fèng qiān ruì zōng huáng dì zǐ gōng yú pán níng gōng. guǐ hài, yuán shuài zuǒ jiān jūn tú dān hé xǐ děng bài sòng bīng yú dé shùn zhōu. hé nán tǒng jūn shǐ zōng yǐn fù qǔ rǔ zhōu.
九月甲午朔,完顏謀衍擒奚猛安合住。元帥左都監徒單合喜大敗宋將吳璘於德順州。乙未,詔尚書右丞紇石烈良弼以便宜招撫奚、契丹之叛者。庚子,元帥右都監完顏思敬獲契丹窩斡,餘眾悉平。以尚書左司員外郎完顏正臣為夏國生日使。壬寅,獵於近郊。乙巳,以移剌窩斡平,詔中外。庚戌,改葬睿宗皇帝。壬子,以元帥右都監完顏思敬為右副元帥。戊午,詔思敬經略南邊。辛酉,奉遷睿宗皇帝梓宮於磐寧宮。癸亥,元帥左監軍徒單合喜等敗宋兵於德順州。河南統軍使宗尹復取汝州。
shí yuè dīng mǎo, yǐ zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng wèi píng zhāng zhèng shì. wù chén, rú shān líng, yè ruì zōng huáng dì zǐ gōng, kū jǐn āi. píng zhāng zhèng shì yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì děng hái zì jūn, shàng yè. bǐng xū, yǐ pū sàn zhōng yì wèi shàng shū yòu chéng xiàng yuán shuài zuǒ jiān jūn hé shí liè zhì níng wèi zuǒ fù yuán shuài. wù zǐ, zàng ruì zōng huáng dì yú jǐng líng, dà shè. jǐ chǒu, zhào zuǒ fù yuán shuài hé shí liè zhì níng jīng lüè nán biān. rén chén, huá zhōu fáng yù shǐ pú chá shì jié dān zhōu cì shǐ chì zhǎn hú sù lǔ gǎi bài sòng bīng yú dé shùn zhōu.
十月丁卯,以左副元帥完顏彀英為平章政事。戊辰,如山陵,謁睿宗皇帝梓宮,哭盡哀。平章政事、右副元帥仆散忠義等還自軍,上謁。丙戌,以仆散忠義為尚書右丞相、元帥左監軍紇石烈志寧為左副元帥。戊子,葬睿宗皇帝於景陵,大赦。己丑,詔左副元帥紇石烈志寧經略南邊。壬辰,華州防禦使蒲察世傑、丹州刺史赤盞胡速魯改敗宋兵於德順州。
shí yī yuè guǐ sì shuò, zhào yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì fá sòng. dīng yǒu, dì zhí guān, lián néng wū làn bù zhí gè wèi sān děng ér chù zhì zhī.
十一月癸巳朔,詔右丞相仆散忠義伐宋。丁酉,第職官,廉能、污濫、不職各為三等而黜陟之。
shí èr yuè yǐ yǒu, qiǎn shàng shū xíng bù shì láng liú zhòng yuān děng lián chá xuān yù dōng jīng běi jīng děng lù.
十二月乙酉,遣尚書刑部侍郎劉仲淵等廉察宣諭東京、北京等路。
sān nián zhēng yuè rén chén shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng zǐ, tài bái zhòu jiàn. rén zǐ, qiǎn kè shěng shǐ wū jū rén shǎng láo hé nán jūn shì. guǐ chǒu, fù qǔ dé shùn zhōu.
三年正月壬辰朔,高麗、夏遣使來賀。庚子,太白晝見。壬子,遣客省使烏居仁賞勞河南軍士。癸丑,復取德順州。
èr yuè jiǎ zǐ, zhào tài zǐ shǎo zhān shì yáng bó xióng děng lián wèn shān xī lù. gēng wǔ, shàng wèi zǎi xiàng yuē: wān zhōu jī mín, liú sàn zhú shí, shén kě jīn xù. yí yú shān xī, fù mín shàn jì, réng yú dào lù jì kǒu gěi shí. rén shēn, zhào fǔ yù shǎn xī. gēng chén, tài bǎo dōu yuán shuài bēn dǔ hōng. bǐng xū, zhào jǐng yuán děng yǐ luàn yán fú zhū. gēng yín, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè wàn chūn jié. gāo lì qiǎn shǐ hè jí wèi. dōng jīng sēng fǎ tōng yǐ yāo shù luàn zhòng, dōu tǒng fǔ tǎo píng zhī.
二月甲子,詔太子少詹事楊伯雄等廉問山西路。庚午,上謂宰相曰:「灣州饑民,流散逐食,甚可矜恤。移於山西,富民贍濟,仍於道路計口給食。」壬申,詔撫諭陝西。庚辰,太保、都元帥奔睹薨。丙戌,趙景元等以亂言伏誅。庚寅,高麗、夏遣使來賀萬春節。高麗遣使賀即位。東京僧法通以妖術亂眾,都統府討平之。
sān yuè bǐng shēn, zhōng dōu yǐ nán bā lù huáng, zhào shàng shū shěng qiǎn guān bǔ zhī. rén yín, zhào hù bù shì láng wèi zǐ píng děng jiǔ rén, fēn yì zhū lù měng ān móu kè, quàn nóng jí lián wèn. zhào lín huáng hàn mín suì shí yú huì níng fǔ jì xìn děng zhōu. gēng xū, zhào miǎn qù nián zū shuì.
三月丙申,中都以南八路蝗,詔尚書省遣官捕之。壬寅,詔戶部侍郎魏子平等九人,分詣諸路猛安謀克,勸農及廉問。詔臨潢漢民遂食於會寧府濟、信等州。庚戌,詔免去年租稅。
sì yuè xīn yǒu shuò, yòu fù yuán shuài wán yán sī jìng bà. dīng mǎo, píng zhāng zhèng shì wán yán gòu yīng yù shǐ dài fū bái yàn jìng bà. yǐ cān zhī zhèng shì lǐ shí wèi yù shǐ dài fū. dīng chǒu, zhào lì fàn zāng zuì, suī huì shè bù xù. jǐ mǎo, yǐ yǐn jìn shǐ hán gāng wèi héng cì gāo lì shǐ. yǐ yǒu, zhèn shān xī lù měng ān móu kè pín mín, gěi liù shí rì liáng. shì yuè, qǔ shāng guó huán zhōu, sòng suǒ qīn yī shí liù zhōu zhì shì jiē fù.
四月辛酉朔,右副元帥完顏思敬罷。丁卯,平章政事完顏彀英、御史大夫白彥敬罷。以參知政事李石為御史大夫。丁丑,詔吏犯贓罪,雖會赦不敘。己卯,以引進使韓綱為橫賜高麗使。乙酉,賑山西路猛安謀克貧民,給六十日糧。是月,取商、虢、環州,宋所侵一十六州至是皆復。
wǔ yuè xīn mǎo shuò, yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì cháo jīng shī. yǐ wèi, yǐ zhòng wǔ, xìng guǎng lè yuán shè liǔ, mìng huáng tài zǐ qīn wáng bǎi guān jiē shè, shèng zhě cì wù yǒu chà. shàng fù yù cháng wǔ diàn, cì yàn jī qiú. zì shì suì yǐ wèi cháng. bǐng shēn, sòng rén gōng pò líng bì hóng xiàn. jǐ hài, bà hé nán shān dōng shǎn xī tǒng jūn sī, zhì dōu tǒng fù tǒng. yǐ tài zǐ zhān shì wán yán shǒu dào cóng huáng tài zǐ, shàng zhào yù shǒu dào yuē: qīng rèn zhí zhèng, suǒ zé fēi qīng, zì jīn wú cóng xíng. xīn chǒu, yǐ yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì jiān dōu yuán shuài. guǐ mǎo, pū sàn zhōng yì hái jūn. hé nán lù dōu tǒng xī tà bù yě pàn rù yú sòng. bǐng wǔ, sòng rén gōng pò sù zhōu. xīn hài, gēng dìng chū zhēng jūn táo wáng fǎ. shàng shū shěng qǐng jí tiān dé jiān bèi zhū dà chén zhū nú lì jí cóng wō wò luàn zhě wèi jūn, shàng yǐ sì fāng fǔ dìng, mín yì shāo sū, ér fù qiān jūn, fēi zhǎng cè, bù tīng. guǐ chǒu, zhào yù qì dān yú dǎng pú sù yuè děng, rú néng zì xīn, bìng shì qí zuì. ruò zhí pú sù yuè fù zǐ yǐ lái zhě, réng guān shǎng zhī. zuǒ fù yuán shuài hé shí liè zhì níng fù qǔ sù zhōu, hé nán fù tǒng bèi shù lǔ dìng fāng sǐ yú zhèn. yǐ mǎo, yǐ běi jīng liú shǒu wán yán sī jìng fù wèi yòu fù yuán shuài. zhōng dōu huáng. zhào cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào àn wèn dà xìng fǔ bǔ huáng guān.
五月辛卯朔,右丞相仆散忠義朝京師。乙未,以重五,幸廣樂園射柳,命皇太子、親王、百官皆射,勝者賜物有差。上復御常武殿,賜宴擊球。自是歲以為常。丙申,宋人攻破靈璧、虹縣。己亥,罷河南、山東、陝西統軍司,置都統、副統。以太子詹事完顏守道從皇太子,上召諭守道曰:「卿任執政,所責非輕,自今毋從行。」辛丑,以右丞相仆散忠義兼都元帥。癸卯,仆散忠義還軍。河南路都統奚撻不也叛入於宋。丙午,宋人攻破宿州。辛亥,更定出征軍逃亡法。尚書省請籍天德間被誅大臣諸奴隸及從窩斡亂者為軍,上以四方甫定,民意稍蘇,而復簽軍,非長策,不聽。癸丑,詔諭契丹餘黨蒲速越等,如能自新,並釋其罪。若執蒲速越父子以來者,仍官賞之。左副元帥紇石烈志寧復取宿州,河南副統孛術魯定方死於陣。乙卯,以北京留守完顏思敬復為右副元帥。中都蝗。詔參知政事完顏守道按問大興府捕蝗官。
liù yuè gēng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. yǐ xíng bù shàng shū sū bǎo héng wèi cān zhī zhèng shì. bǐng zǐ, zhào yuē: zhèng lóng zhī mò, jì zhōu lù táo huí jūn shì wèi zhōng dōu jūn suǒ yāo shā zhě, guān wèi shōu zàng. jǐ mǎo, guān jià yú jìn jiāo. jiǎ shēn, tài shī shàng shū lìng zhāng hào bà. yǐ sù zhí jiāng jūn ā lēi gēn hé yǎn wèi héng cì xià guó shǐ.
六月庚申朔,日有食之。以刑部尚書蘇保衡為參知政事。丙子,詔曰:「正隆之末,濟州路逃回軍士為中都軍所邀殺者,官為收葬。」己卯,觀稼於近郊。甲申,太師、尚書令張浩罷。以宿直將軍阿勒根和衍為橫賜夏國使。
qī yuè gēng xū, tài bái zhòu jiàn. yǐ tài zǐ tài shī zōng xiàn wèi píng zhāng zhèng shì. yǐ kǒng zǒng wèi xí fēng yǎn shèng gōng.
七月庚戌,太白晝見。以太子太師宗憲為平章政事。以孔總為襲封衍聖公。
bā yuè bǐng yín, tài bái jīng tiān. gēng wǔ, zhào yuē: zǔ zōng shí yǒu láo xiào wèi zēng qiān shǎng zhě, wǔ pǐn yǐ shàng zòu wén, liù pǐn yǐ xià jí wú zhí shì zhě shàng shū shěng yuē liàng shēng chú. jiǎ xū, zhào cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào zhāo fǔ qì dān yú dǎng. wù yín, zhào bà qì dān měng ān móu kè, qí hù fēn lì nǚ zhí měng ān móu kè. mìng zhū guān yuán nián lǎo zhě, xǔ cún mǎ yī èr pǐ, yú bìng kuò mǎi rù guān. chì diàn qián dōu diǎn jiǎn táng kuò dé wēn: chóng jiǔ chū liè, guó cháo jiù sú. jīn hù cóng jūn èr qiān, néng wú rǎo mín? kě yán wèi yuē shù, réng yǐ qián wàn guàn fēn cì zhī. yǐ yǒu, rú dà fáng shān. dīng hài, jiàn xiǎng yú ruì líng. wù zǐ, hái gōng.
八月丙寅,太白經天。庚午,詔曰:「祖宗時有勞效未曾遷賞者,五品以上奏聞,六品以下及無職事者尚書省約量升除。」甲戌,詔參知政事完顏守道招撫契丹餘黨。戊寅,詔罷契丹猛安謀克,其戶分隸女直猛安謀克。命諸官員年老者,許存馬一二匹,余並括買入官。敕殿前都點檢唐括德溫:「重九出獵,國朝舊俗。今扈從軍二千,能無擾民?可嚴為約束,仍以錢萬貫分賜之。」乙酉,如大房山。丁亥,薦享於睿陵。戊子,還宮。
jiǔ yuè guǐ sì, yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn xí ní liè wèi xià guó shēng rì shǐ. dīng yǒu, qiū liè. yǐ chóng jiǔ, bài tiān yú běi jiāo. bǐng wǔ, zhào hàn lín dài zhì liú zhòng huì děng lián wèn chē jià suǒ jīng zhōu xiàn. yǐ mǎo, hái gōng.
九月癸巳,以宿直將軍仆散習尼列為夏國生日使。丁酉,秋獵。以重九,拜天於北郊。丙午,詔翰林待制劉仲誨等廉問車駕所經州縣。乙卯,還宮。
shí yuè jiǎ zǐ, dà xiǎng yú tài miào. bǐng yín, yǐ xǔ wáng fǔ zhǎng shǐ yí lá tiān fú liú wèi gāo lì shēng rì shǐ. guǐ yǒu, dōng liè.
十月甲子,大享於太廟。丙寅,以許王府長史移剌天佛留為高麗生日使。癸酉,冬獵。
shí yī yuè gēng yín, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. rén chén, hái dōu. wù shēn, zhào: qiú shì guān zhé rù quán yào zhī mén, zhuī yī guān, réng jiàng chú. yǐ qǐng qiú yǒu suǒ kuì xiàn jí shòu zhī zhě, jù zhuàng zòu cái. gēng xū, bǎi guān qǐng shàng zūn hào, bù yǔn. zhào: zhōng dōu píng zhōu jí jī huāng dì bìng jīng qì dān piāo lüè, yǒu zhì mài qī zǐ zhě, guān wèi shōu shú. rén zǐ, shàng shū zuǒ chéng dí yǒng gù bà. guǐ chǒu, bà gòng jīn xiàn duàn pǐ. jiǎ yín, yǐ shàng shū yòu chéng hé shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng, lì bù shàng shū shí jū wèi cān zhī zhèng shì.
十一月庚寅,太白晝見,經天。壬辰,還都。戊申,詔:「求仕官輒入權要之門,追一官,仍降除。以請求有所饋獻及受之者,具狀奏裁。」庚戌,百官請上尊號,不允。詔:「中都、平州及饑荒地並經契丹剽掠,有質賣妻子者,官為收贖。」壬子,尚書左丞翟永固罷。癸丑,罷貢金線段匹。甲寅,以尚書右丞紇石烈良弼為左丞,吏部尚書石琚為參知政事。
shí èr yuè dīng chǒu, là, liè yú jìn jiāo. yǐ suǒ huò jiàn shān líng, zì shì suì yǐ wèi cháng. zhào liú mín wèi fù yè, zēng xiàn zhāo yòu. jǐ mǎo, cān zhī zhèng shì sū bǎo héng zhì zì jūn, xīn sì, yǐ wèi shàng shū yòu chéng.
十二月丁丑,臘,獵於近郊。以所獲薦山陵,自是歲以為常。詔流民未復業,增限招誘。己卯,參知政事蘇保衡至自軍,辛巳,以為尚書右丞。
sì nián zhēng yuè dīng hài shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù zǐ, bà lù fǔ zhōu yuán rì jí wàn chūn jié gòng xiàn. shàng wèi shì chén yuē: qín wáng zōng hàn yǒu gōng yú guó, hé nǎi wú sì? jiē wèi zhī suǒ duì. shàng yuē: zhèn cháng wén zōng hàn zài xī jīng kēng shā gài zhě qiān rén, dé fēi qí bào yé? guǐ sì, bǎi guān fù qǐng shàng zūn hào, bù yǔn. dīng yǒu, rú ān zhōu chūn shuǐ. rén yín, zhì ān zhōu. dà xuě. zhào hù cóng rén shě mín jiā zhě, rén rì zhī qián yī bǎi yǔ qí zhǔ. jiǎ chén, yuán shuài fǔ yán: sòng qiǎn shěn yì guān hú fǎng zhì shàng shū yòu pú shè shū, lái yì hé hǎo. yǐ qí yán shī xìn, jū fǎng jūn zhōng, yǐ shū dá zhī. jí yǐ shū jìn, shàng lǎn zhī yuē: sòng zhī shī xìn, xíng rén hé zuì? dāng jí qiǎn hái. biān shì lìng yuán shuài fǔ cóng yí cuò huà. yǐ sì, shàng shū shěng zòu: xú zhōu mín cáo guī tǎo zéi jiāng zhì, ér zi bì yì zài zéi zhōng, bìng shā zhī. fǎ dāng bǔ èr guān, xù zá bān. shàng yǐ suǒ zòu wèi dāng, jìn yī guān, zhèng bān yòng zhī. xīn hài, huò tóu é. qiǎn shǐ jiàn shān líng, zì shì suì yǐ wèi cháng.
四年正月丁亥朔,高麗、夏遣使來賀。戊子,罷路府州元日及萬春節貢獻。上謂侍臣曰:「秦王宗翰有功於國,何乃無嗣?」皆未知所對。上曰:「朕嘗聞宗翰在西京坑殺丐者千人,得非其報耶?」癸巳,百官復請上尊號,不允。丁酉,如安州春水。壬寅,至安州。大雪。詔扈從人舍民家者,人日支錢一百與其主。甲辰,元帥府言:「宋遣審議官胡昉致尚書右僕射書,來議和好。以其言失信,拘昉軍中,以書答之。」及以書進,上覽之曰:「宋之失信,行人何罪?當即遣還。邊事令元帥府從宜措畫。」乙巳,尚書省奏:「徐州民曹圭討賊江志,而子弼亦在賊中,並殺之。法當補二官,敘雜班。」上以所奏未當,進一官,正班用之。辛亥,獲頭鵝。遣使薦山陵,自是歲以為常。
èr yuè dīng sì, miǎn ān zhōu jīn nián fù yì, jí bǎo sāi xiàn yù chéng biān wú èr cūn fán hù cóng rén cháng zhǐ qí jiā zhě, yì fù yī nián. xīn yǒu, liè yú gāo yáng zhī běi. gēng wǔ, hái dōu. gēng chén, yǐ běi jīng sù jià yǒng guì, zhào miǎn jīn nián kè jiǎ.
二月丁巳,免安州今年賦役,及保塞縣御城邊吳二村凡扈從人嘗止其家者,亦復一年。辛酉,獵於高陽之北。庚午,還都。庚辰,以北京粟價踴貴,詔免今年課甲。
sān yuè bǐng xū shuò, wàn chūn jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. zhào miǎn běi jīng suì kè duàn pǐ yī nián. gēng zǐ, jīng shī dì zhèn. rén yín, bǎi guān fù qǐng shàng zūn hào, bù yǔn.
三月丙戌朔,萬春節,高麗、夏遣使來賀。詔免北京歲課段匹一年。庚子,京師地震。壬寅,百官復請上尊號,不允。
sì yuè dīng sì, píng zhāng zhèng shì wán yán yuán yí bà. jiǎ xū, chū gōng nǚ èr shí yī rén.
四月丁巳,平章政事完顏元宜罷。甲戌,出宮女二十一人。
wǔ yuè, hàn. guǐ mǎo, chì yǒu sī shěn yuān yù, jìn gōng zhōng yīn lè, fàng qiú chǎng yì fū. yǐ sì, zhào lǐ bù shàng shū wáng jìng dǎo yǔ yú běi yuè. jǐ yǒu, mìng cān zhī zhèng shì shí jū děng yú běi jiāo wàng jì dǎo yǔ. rén zǐ, yǔ. wō gàn yú dǎng pú sù yuè fú zhū.
五月,旱。癸卯,敕有司審冤獄,禁宮中音樂,放球場役夫。乙巳,詔禮部尚書王競禱雨於北嶽。己酉,命參知政事石琚等於北郊望祭禱雨。壬子,雨。窩干餘黨蒲速越伏誅。
liù yuè jiǎ yín shuò, rì yǒu shí zhī. rén xū, shàng shū zuǒ chéng hé shí liè liáng bì zhì zì zhēng nán yuán shuài fǔ. jiǎ zǐ, yǐ yǔ zú, mìng yǒu sī jì xiè yuè zhèn hǎi dú yú běi jiāo. jǐ sì, xìng dōng gōng, shì huáng tài zǐ jí. gēng wǔ, chū dìng jì wǔ yuè sì dú lǐ. xīn wèi, guān jià yú jìn jiāo. gēng chén, zhào yù yuán shuài fǔ yuē: suǒ qǐng fá sòng jūn wàn wǔ qiān, jīn yǐ qí sān qiān, bù sì qiān fù zhī. zhào shǎn xī yuán shuài fǔ yì rù shǔ lì hài yǐ wén.
六月甲寅朔,日有食之。壬戌,尚書左丞紇石烈良弼至自征南元帥府。甲子,以雨足,命有司祭謝岳鎮海瀆於北郊。己巳,幸東宮,視皇太子疾。庚午,初定祭五嶽四瀆禮。辛未,觀稼於近郊。庚辰,詔諭元帥府曰:「所請伐宋軍萬五千,今以騎三千,步四千赴之。」詔陝西元帥府議入蜀利害以聞。
qī yuè rén chén, gù wèi wáng xiāng fēi jí qí zi hé shàng yǐ yāo wàng fú zhū. gēng zǐ, yǐ shàng shū zuǒ chéng hé shí liè liáng bì wèi píng zhāng zhèng shì. xīn chǒu, dà fēng léi yǔ, bá mù.
七月壬辰,故衛王襄妃及其子和尚以妖妄伏誅。庚子,以尚書左丞紇石烈良弼為平章政事。辛丑,大風雷雨,拔木。
bā yuè jiǎ yín shuò, zhào zhēng nán yuán shuài fǔ yuē: qián suǒ qǐng shōu fù jiù jiāng, qǐ hòu qiū liáng jìn fā, jīn yǐ qiū liáng, fù qí hé shí? wù wǔ, yǐ cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào wèi shàng shū zuǒ chéng, dà xìng yǐn táng kuò ān lǐ wèi cān zhī zhèng shì. rén shēn, shàng wèi zǎi chén yuē: qīng měi zòu jiē cháng shì, fán zhì guó ān mín jí cháo zhèng bù biàn yú mín zhě, wèi cháng jí yě. rú cǐ, zé zǎi xiàng zhī rèn shuí bù néng zhī? jǐ mǎo, rú dà fáng shān. xīn sì, zhì jì yú shān líng.
八月甲寅朔,詔征南元帥府曰:「前所請收復舊疆,乞候秋涼進發,今已秋涼,復俟何時?」戊午,以參知政事完顏守道為尚書左丞,大興尹唐括安禮為參知政事。壬申,上謂宰臣曰:「卿每奏皆常事,凡治國安民及朝政不便於民者,未嘗及也。如此,則宰相之任誰不能之?」己卯,如大房山。辛巳,致祭於山陵。
jiǔ yuè guǐ wèi shuò, hái dōu. yǐ yǒu, shàng wèi zǎi chén yuē: xíng shì zhī jiā, qīn shí sù sòng, qǐng shǔ dào dá, guān lì wǎng wǎng qū fǎ xùn qíng, yí yī qiè jìn zhǐ. jǐ chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē: běi jīng yì zhōu lín huáng děng lù cháng jīng qì dān kòu lüè, píng jì èr zhōu jìn fù huáng hàn, bǎi xìng jiān shí, fù mǔ xiōng dì bù néng xiāng bǎo, duō mào yù wèi nú, zhèn shén mǐn zhī. kě sù qiǎn shǐ yuè shí qí shù, chū nèi kù wù shú zhī. yǐ wèi, xìng yīng fáng, zhǔ zhě yǐ yīng sǔn zhì nèi shěng táng shàng, shàng nù yuē: cǐ zǎi xiàng tīng shì, qǐ zhì yīng sǔn chù yé? tòng zé qí rén, bǐ zhì tā suǒ. jǐ hài, yǐ sù zhí jiāng jūn wū lǐ yǎ wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn hài, yǐ tài zǐ shǎo zhān shì wū gǔ lùn sān hé wèi gāo lì shēng rì shǐ.
九月癸未朔,還都。乙酉,上謂宰臣曰:「形勢之家,親識訴訟,請屬道達,官吏往往屈法徇情,宜一切禁止。」己丑,上謂宰臣曰:「北京、懿州、臨潢等路嘗經契丹寇掠,平、薊二州近復蝗旱,百姓艱食,父母兄弟不能相保,多冒鬻為奴,朕甚閔之。可速遣使閱實其數,出內庫物贖之。」乙未,幸鷹房,主者以鷹隼置內省堂上,上怒曰:「此宰相聽事,豈置鷹隼處耶?」痛責其人,俾置他所。己亥,以宿直將軍烏里雅為夏國生日使。辛亥,以太子少詹事烏古論三合為高麗生日使。
shí yuè guǐ chǒu shuò, liè yú mì yún xiàn. bǐng yín, hái dōu. jǐ mǎo, mìng tài níng jūn jié dù shǐ zhāng hóng xìn děng èr shí sì rén fēn lù tōng jiǎn zhū lù wù lì.
十月癸丑朔,獵於密雲縣。丙寅,還都。己卯,命泰寧軍節度使張弘信等二十四人分路通檢諸路物力。
shí yī yuè yǐ yǒu, zhēng nán dōu tǒng tú dān kè níng bài sòng bīng, qǔ chǔ zhōu. jǐ chǒu, fēng zǐ yǒng gōng wèi zhèng wáng. xīn mǎo, dōng liè. yǐ wèi, zhào jìn shī fá sòng. wù xū, cì hé jiān fǔ. xīn chǒu, shàng shū shěng huǒ. jiǎ chén, cì qīng zhōu. rùn yuè rén zǐ shuò, hái dōu.
十一月乙酉,征南都統徒單克寧敗宋兵,取楚州。己丑,封子永功為鄭王。辛卯,冬獵。乙未,詔進師伐宋。戊戌,次河間府。辛丑,尚書省火。甲辰,次清州。閏月壬子朔,還都。
shí èr yuè dīng hài, shàng shū shěng zòu dōu tǒng gāo jǐng shān qǔ shāng zhōu. jǐ chǒu, là, liè yú jìn jiāo. xīn mǎo, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. shì suì, dà yǒu nián. duàn sǐ zuì shí yǒu qī rén.
十二月丁亥,尚書省奏都統高景山取商州。己丑,臘,獵於近郊。辛卯,太白晝見,經天。是歲,大有年。斷死罪十有七人。
wǔ nián zhēng yuè xīn hài shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ mǎo, zhào tài zhōu lín huáng jiē jìng shè biān bǎo qī shí, zhù bīng wàn sān qiān. jǐ wèi, sòng tōng wèn shǐ wèi qǐ děng yǐ guó shū lái. shū bù chēng dà, chēng zhí sòng huáng dì, chēng míng zài bài fèng shū yú shū dà jīn huáng dì. suì bì èr shí wàn. xīn wèi, zhào zhōng wài. fù mìng yǒu sī, hàn huáng shuǐ yì zhī chù, yǔ miǎn zū fù. guǐ yǒu, mìng yuán shuài fǔ zhū xīn jiù jūn yǐ liù wàn rén liú shù, yú bìng fàng hái. yǐ sòng guó suì bì xī shǎng zhū jūn.
五年正月辛亥朔,高麗、夏遣使來賀。乙卯,詔泰州、臨潢接境設邊堡七十,駐兵萬三千。己未,宋通問使魏杞等以國書來。書不稱「大」,稱「侄宋皇帝」,稱名「再拜奉書於叔大金皇帝」。歲幣二十萬。辛未,詔中外。復命有司,旱、蝗、水溢之處,與免租賦。癸酉,命元帥府諸新舊軍以六萬人留戍,余並放還。以宋國歲幣悉賞諸軍。
èr yuè rén wǔ, yǐ zuǒ fù dōu diǎn jiǎn wán yán zhòng děng wèi sòng bào wèn shǐ. rén yín, bà nà sù bǔ guān lìng. wù shēn, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè.
二月壬午,以左副都點檢完顏仲等為宋報問使。壬寅,罷納粟補官令。戊申,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。
sān yuè rén shēn, qún chén fèng shàng zūn hào yuē yīng tiān xìng zuò rén dé shèng xiào huáng dì, zhào zhōng wài.
三月壬申,群臣奉上尊號曰應天興祚仁德聖孝皇帝,詔中外。
sì yuè guǐ mǎo, xī jīng liú shǒu shòu wáng jīng móu fǎn, yù chéng, tè miǎn sǐ, zhàng zhī, chú míng, lán zhōu ān zhì. yǐ sì, yòu fù yuán shuài wán yán sī jìng bà. dīng wèi, yòu chéng xiàng dōu yuán shuài pū sàn zhōng yì hái zì jūn.
四月癸卯,西京留守壽王京謀反,獄成,特免死,杖之,除名,嵐州安置。乙巳,右副元帥完顏思敬罷。丁未,右丞相、都元帥仆散忠義還自軍。
wǔ yuè rén zǐ, zuǒ fù yuán shuài hé shí liè zhì níng yǐ zhào rù jiàn. dīng sì, yǐ pū sàn zhōng yì wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, hé shí liè zhì níng wèi píng zhāng zhèng shì, hái jūn. yǐ chǒu, yǐ píng zhāng zhèng shì zōng xiàn wèi shàng shū yòu chéng xiàng. guǐ yǒu, bà shān dōng lù dōu tǒng fǔ, yǐ qí jūn gè lì zǒng guǎn fǔ.
五月壬子,左副元帥紇石烈志寧以召入見。丁巳,以仆散忠義為尚書左丞相,紇石烈志寧為平章政事,還軍。乙丑,以平章政事宗憲為尚書右丞相。癸酉,罷山東路都統府,以其軍各隸總管府。
liù yuè jiǎ chén, zhī chǎn dà ān diàn zhù. bǐng wǔ, jīng shī dì zhèn, yǔ máo.
六月甲辰,芝產大安殿柱。丙午,京師地震,雨毛。
qī yuè wù shēn shuò, jīng shī dì fù zhèn. bà shǎn xī dōu tǒng fǔ, fù zhì tǒng jūn sī jīng zhào, xǐ shǎn xī yuán shuài fǔ hé zhōng.
七月戊申朔,京師地復震。罷陝西都統府,復置統軍司京兆,徙陝西元帥府河中。
bā yuè jǐ mǎo, qián sù zhōu fáng yù shǐ wū lín dá lá sā yǐ yǔ sòng lǐ shì fǔ jiāo tōng, fú zhū. guǐ sì, sòng xià qiǎn shǐ hè zūn hào.
八月己卯,前宿州防禦使烏林答剌撒以與宋李世輔交通,伏誅。癸巳,宋、夏遣使賀尊號。
jiǔ yuè dīng wèi shuò, yǐ lì bù shàng shū gāo kàn děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. wù shēn, qiū liè. gēng xū, yǐ sù zhí jiāng jūn shù hǔ pú chá wèi xià guó shēng rì shǐ. jiǎ xū, hái dōu.
九月丁未朔,以吏部尚書高衎等為賀宋生日使。戊申,秋獵。庚戌,以宿直將軍術虎蒲查為夏國生日使。甲戌,還都。
shí yuè dīng chǒu shuò, dì zhèn. xīn sì, yǐ dà zōng zhèng chéng zhāng wèi gāo lì shēng rì shǐ. yǐ wèi, dōng liè. xīn chǒu, hái dōu.
十月丁丑朔,地震。辛巳,以大宗正丞璋為高麗生日使。乙未,冬獵。辛丑,還都。
shí yī yuè bǐng wǔ shuò, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn zài wèi rì qiǎn, wèi néng biàn shí chén xià xián fǒu? quán lài qīng děng jǐn gōng jǔ jiàn. jīn liù pǐn yǐ xià shū fá rén cái, hé yǐ fù zhèn qiú xián zhī yì. guǐ chǒu, xìng dōng gōng. wù wǔ, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wū gǔ lùn zhān méi hé wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ hài, lì zhū lù tōng jiǎn dì tǔ děng shuì fǎ. guǐ yǒu, dà wù. zhòu huì.
十一月丙午朔,上謂宰臣曰:「朕在位日淺,未能遍識臣下賢否?全賴卿等盡公舉薦。今六品以下殊乏人材,何以副朕求賢之意。」癸丑,幸東宮。戊午,以右副都點檢烏古論粘沒曷為賀宋正旦使。癸亥,立諸路通檢地土等稅法。癸酉,大霧。晝晦。
shí èr yuè jǐ chǒu, liè yú jìn jiāo. gāo lì qiǎn shǐ hè zūn hào.
十二月己丑,獵於近郊。高麗遣使賀尊號。
liù nián zhēng yuè bǐng wǔ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng wǔ, chì yǒu sī: gōng zhōng zhāng shè wú yǐ tú jīn wèi shì.
六年正月丙午朔,宋、高麗、夏遣使來賀。庚午,敕有司:「宮中張設毋以塗金為飾。」
èr yuè dīng hài, shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān dōu yuán shuài yí guó gōng pú sàn zhōng yì hōng. rén yín, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè.
二月丁亥,尚書左丞相兼都元帥沂國公僕散忠義薨。壬寅,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。
sān yuè jiǎ yín, shàng rú xī jīng. gēng shēn, cì guī huà zhōu, xī jīng liú shǒu táng kuò dé wēn shàng yè. wù chén, zhì xī jīng. gēng wǔ, cháo yè tài zǔ miào. rén shēn, jī qiú, bǎi xìng zòng guān.
三月甲寅,上如西京。庚申,次歸化州,西京留守唐括德溫上謁。戊辰,至西京。庚午,朝謁太祖廟。壬申,擊球,百姓縱觀。
sì yuè jiǎ xū shuò, zhào yuè shuò jìn tú zǎi. wù xū, yǐ shàng shū yòu sī láng zhōng yí lá dào wèi héng cì gāo lì shǐ, sù zhí jiāng jūn xié mǎo guāi lá wèi héng cì xià guó shǐ. xīn chǒu, tài bái zhòu jiàn.
四月甲戌朔,詔月朔禁屠宰。戊戌,以尚書右司郎中移剌道為橫賜高麗使,宿直將軍斜卯摑剌為橫賜夏國使。辛丑,太白晝見。
wǔ yuè wù shēn, xìng huá yán sì, guān gù liáo zhū dì tóng xiàng, zhào zhǔ sēng jǐn shì zhī. rén zǐ, zhào yún zhōng dà tóng xiàn jí jǐng xún yuàn gěi fù yī nián. rén xū, zhào jiāng xìng yín shān, zhū hù cóng jūn shì cì qián wǔ wàn guàn, yǒu gǎn sǔn miáo jià zhě, bìng cháng zhī.
五月戊申,幸華嚴寺,觀故遼諸帝銅像,詔主僧謹視之。壬子,詔雲中大同縣及警巡院給復一年。壬戌,詔將幸銀山,諸扈從軍士賜錢五萬貫,有敢損苗稼者,並償之。
liù yuè xīn sì, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. bǐng xū, fā zì xī jīng. gēng zǐ, liè yú yín shān.
六月辛巳,太白晝見,經天。丙戌,發自西京。庚子,獵於銀山。
qī yuè xīn yǒu, cì sān chā kǒu.
七月辛酉,次三叉口。
bā yuè xīn wèi shuò, cì liáng xíng. gēng chén, liè yú wàng yún zhī nán shān.
八月辛未朔,次涼陘。庚辰,獵於望雲之南山。
jiǔ yuè xīn chǒu shuò, zhì zì xī jīng. dīng wèi, yǐ hù bù shàng shū wèi zǐ píng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xīn hài, yǐ hàn lín dài zhì yí lá xī zài wèi xià guó shēng rì shǐ. zé zhōu cì shǐ liú dé yù děng yǐ dào yòng guān qián fú zhū. rén zǐ, tài bái zhòu jiàn. guǐ chǒu, shàng shū yòu chéng xiàng zōng xiàn hōng. bǐng chén, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān.
九月辛丑朔,至自西京。丁未,以戶部尚書魏子平為賀宋生日使。辛亥,以翰林待制移剌熙載為夏國生日使。澤州刺史劉德裕等以盜用官錢伏誅。壬子,太白晝見。癸丑,尚書右丞相宗憲薨。丙辰,太白晝見,經天。
shí yuè jǐ mǎo, yǐ shàng shū bīng bù shì láng yí lá àn dá wèi gāo lì shēng rì shǐ. jiǎ shēn, cháo xiǎng yú tài miào. zhào miǎn xióng mò děng zhōu jīn nián zū. rén chén, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. dīng yǒu, rú ān sù zhōu. dōng liè.
十月己卯,以尚書兵部侍郎移剌按答為高麗生日使。甲申,朝享於太廟。詔免雄、莫等州今年租。壬辰,太白晝見,經天。丁酉,如安肅州。冬獵。
shí yī yuè bǐng wǔ, hái dōu. guǐ chǒu, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wū gǔ lùn yuán zhōng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē: cháo guān dāng shèn xuǎn qí rén, shù kě jī lì qí yú, ruò bù dāng, zé qǐ jì yú zhī xīn. qīng děng bì zhī rén cái yōu liè, jǔ shí cái yòng zhī. gēng shēn, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. dīng mǎo, cān zhī zhèng shì shí jū yǐ mǔ yōu bà.
十一月丙午,還都。癸丑,以右副都點檢烏古論元忠為賀宋正旦使。上謂宰臣曰:「朝官當慎選其人,庶可激勵其餘,若不當,則啟覬覦之心。卿等必知人才優劣,舉實才用之。」庚申,太白晝見,經天。丁卯,參知政事石琚以母憂罷。
shí èr yuè jiǎ xū, zhào yǒu sī, měi yuè shuò wàng jí shàng qī rì wú zòu xíng míng. wù zǐ, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. jiǎ wǔ, tài zhōu mín hé zhù móu fǎn, fú zhū. bǐng shēn, yǐ píng zhāng zhèng shì hé shí liè liáng bì wèi shàng shū yòu chéng xiàng, hé shí liè zhì níng wèi shū mì shǐ.
十二月甲戌,詔有司,每月朔望及上七日毋奏刑名。戊子,太白晝見,經天。甲午,泰州民合住謀反,伏誅。丙申,以平章政事紇石烈良弼為尚書右丞相,紇石烈志寧為樞密使。
qī nián zhēng yuè gēng zǐ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. xīn hài, shí jū qǐ fù cān zhī zhèng shì. rén zǐ, shàng fú gǔn miǎn, yù dà ān diàn, shòu zūn hào cè bǎo lǐ. guǐ chǒu, dà shè, gēng shēn, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn tú dān hé xǐ wèi shū mì fù shǐ.
七年正月庚子朔,宋、高麗、夏遣使來賀。辛亥,石琚起復參知政事。壬子,上服袞冕,御大安殿,受尊號冊寶禮。癸丑,大赦,庚申,以元帥左監軍徒單合喜為樞密副使。
èr yuè gēng yín, shàng shū yòu chéng sū bǎo héng hōng. bǐng shēn, yǐ cān zhī zhèng shì shí jū wèi shàng shū yòu chéng.
二月庚寅,尚書右丞蘇保衡薨。丙申,以參知政事石琚為尚書右丞。
sān yuè jǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè.
三月己亥朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。
sì yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. rén chén, yǐ yù shǐ dài fū lǐ shí wèi sī tú, dài fū rú gù.
四月戊辰朔,日有食之。壬辰,以御史大夫李石為司徒,大夫如故。
wǔ yuè bǐng wǔ, dà xìng fǔ yù kōng, zhào cì qián sān bǎi guàn wèi yàn lè zhī yòng, yǐ láo zhī. jiǎ yín, yǐ běi jīng liú shǒu nòu wǎn wēn dūn wù dài wèi cān zhī zhèng shì.
五月丙午,大興府獄空,詔賜錢三百貫為宴樂之用,以勞之。甲寅,以北京留守耨碗溫敦兀帶為參知政事。
liù yuè guǐ yǒu, mìng dì yī yòng lóng wén zhě bà zhī.
六月癸酉,命地衣用龍文者罷之。
qī yuè wù shēn, jìn fú yòng jīn xiàn, qí zhī mài zhě, jiē dǐ zuì. bǐng chén, xìng dōng gōng. jǐ wèi, xìng dōng gōng shì huáng tài zǐ jí.
七月戊申,禁服用金線,其織賣者,皆抵罪。丙辰,幸東宮。己未,幸東宮視皇太子疾。
rùn yuè dīng mǎo, guān jià yú jìn jiāo. wù chén, xǔ wáng yǒng zhōng jìn fēng yuè wáng, zhèng wáng yǒng gōng fēng suí wáng, yǒng chéng fēng shěn wáng. jiǎ xū, zhào qiǎn mì shū jiān yí lá zi jìng jīng lüè běi biān. wù yín, xìng dōng gōng. jǐ mǎo, qìng yún huán rì. rén wǔ, guān jià yú jìn jiāo. wù zǐ, guān jià yú běi jiāo.
閏月丁卯,觀稼於近郊。戊辰,許王永中進封越王,鄭王永功封隨王,永成封審王。甲戌,詔遣秘書監移剌子敬經略北邊。戊寅,幸東宮。己卯,慶雲環日。壬午,觀稼於近郊。戊子,觀稼於北郊。
bā yuè xīn hài, qìng yún huán rì. guǐ chǒu, shàng shū yòu chéng xiàng jiān xiū guó shǐ hé shí liè liáng bì jìn tài zōng shí lù, shàng lì shòu zhī. jǐ wèi, rú dà fáng shān. rén xū, zhì jì ruì líng.
八月辛亥,慶雲環日。癸丑,尚書右丞相監修國史紇石烈良弼進《太宗實錄》,上立受之。己未,如大房山。壬戌,致祭睿陵。
jiǔ yuè yǐ chǒu shuò, hái gōng. jǐ sì, yòu sān bù jiǎn fǎ guān hán zàn yǐ bǔ huáng shòu lù, chú míng. zhào lì rén dàn fàn zāng zuì, suī huì shè, fēi dài zhǐ bù xù. yǐ quàn nóng shǐ pú chá shā lǔ wō děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xīn wèi, cān zhī zhèng shì táng kuò ān lǐ bà. yǐ hài, yǐ sù zhí jiāng jūn táng kuò gú lǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. gēng chén, dì zhèn. xīn sì, yǐ dōu shuǐ jiān lǐ wèi guó wèi gāo lì shēng rì shǐ. yǐ yǒu, qiū liè. gēng yín, cì bǎo zhōu. zhào xiū qǐ jū zhù wáng tiān qí chá fǎng suǒ jīng guò zhōu xiàn guān.
九月乙丑朔,還宮。己巳,右三部檢法官韓贊以捕蝗受賂,除名。詔吏人但犯贓罪,雖會赦,非待旨不敘。以勸農使蒲察莎魯窩等為賀宋生日使。辛未,參知政事唐括安禮罷。乙亥,以宿直將軍唐括鶻魯為夏國生日使。庚辰,地震。辛巳,以都水監李衛國為高麗生日使。乙酉,秋獵。庚寅,次保州。詔修起居注王天祺察訪所經過州縣官。
shí yuè yǐ wèi shuò, shàng wèi shì chén yuē: jìn wén zhèn suǒ xìng jùn yì, huì yàn qǐn táng yǔ, hòu jiē bì zhī, cǐ shén wú wèi, kě xuān yù, lìng réng jiù jū zhǐ. wù shēn, hái dōu. dīng sì, shàng wèi zǎi chén yuē: hǎi líng bù biàn rén cái yōu liè, wéi xùn jǐ yù, duō suǒ shēng zhuó. zhèn jí wèi yǐ lái, yǐ cǐ wèi jiè, zhǐ qǔ shí cái yòng zhī. jìn wén lí zhōu tóng zhī yí lá yán shòu zài guān wū làn, xún qí chū shēn, nǎi zhèng lóng shí yīng fáng zi. rú yīng fáng chú rén zhī lèi, kě diǎn chéng mù mín yé? zì jīn rú cǐ jú fēn, bù dé shòu yǐ lín mín zhí rèn. yǐ yù shǐ zhōng chéng mèng hào wèi cān zhī zhèng shì. shì rì, cān zhī zhèng shì nòu wǎn wēn dūn wù dài hōng. xīn yǒu, chì yǒu sī yú dōng gōng liáng lóu qián zēng jiàn diàn wèi, mèng hào jiàn yuē: huáng tài zǐ suī wèi chǔ èr, yí shì yǐ jiǎn dé, bù dāng yǔ zhì zūn gōng shì xiāng qí. nǎi bà zhī.
十月乙未朔,上謂侍臣曰:「近聞朕所幸郡邑,會宴寢堂宇,後皆避之,此甚無謂,可宣諭,令仍舊居止。」戊申,還都。丁巳,上謂宰臣曰:「海陵不辨人才優劣,惟徇己欲,多所升擢。朕即位以來,以此為戒,止取實才用之。近聞蠡州同知移剌延壽在官污濫,詢其出身,乃正隆時鷹房子。如鷹房、廚人之類,可典城牧民耶?自今如此局分,不得授以臨民職任。」以御史中丞孟浩為參知政事。是日,參知政事耨碗溫敦兀帶薨。辛酉,敕有司於東宮涼樓前增建殿位,孟浩諫曰:「皇太子雖為儲貳,宜示以儉德,不當與至尊宮室相俟。」乃罷之。
shí yī yuè yǐ chǒu shuò, shàng wèi zǎi chén yuē: wén xiàn lìng duō fēi qí rén, qí lìng lì bù chá qí shàn è, míng jiā chù zhì. xīn wèi, yǐ hé jiān yǐn tú dān kè níng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén shēn, tài bái zhòu jiàn. dīng chǒu, suì xīng zhòu jiàn. dīng hài, shū mì fù shǐ tú dān hé xǐ bà.
十一月乙丑朔,上謂宰臣曰:「聞縣令多非其人,其令吏部察其善惡,明加黜陟。」辛未,以河間尹徒單克寧等為賀宋正旦使。壬申,太白晝見。丁丑,歲星晝見。丁亥,樞密副使徒單合喜罷。
shí èr yuè wù xū, dōng jīng liú shǒu tú dān hé xǐ běi jīng liú shǒu wán yán móu yǎn zhào zhōu fáng yù shǐ pú chá tōng cháo cí, cì tōng jīn dài, yù zhī yuē: qīng suī yǒu cái, rán yòng xīn duō zhà, zhèn zuǒ yòu xū zhōng shí rén, gù mìng qīng bǔ wài. cì qīng jīn dài zhě, dá qīng fú láo zhī jiǔ yě! yòu gù wèi zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī yuē: rú qīng bù kě wèi wú cái, suǒ qiàn zhě chún shí ěr! jiǎ chén, yǐ běi jīng liú shǒu wán yán sī jìng wèi píng zhāng zhèng shì. shì suì, duàn sǐ qiú èr shí rén.
十二月戊戌,東京留守徒單合喜、北京留守完顏謀衍、肇州防禦使蒲察通朝辭,賜通金帶,諭之曰:「卿雖有才,然用心多詐,朕左右須忠實人,故命卿補外。賜卿金帶者,答卿服勞之久也!」又顧謂左宣徽使敬嗣暉曰:「如卿不可謂無才,所欠者純實耳!」甲辰,以北京留守完顏思敬為平章政事。是歲,斷死囚二十人。
bā nián zhēng yuè jiǎ zǐ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn zhì tiān xià, fāng yǔ qīng děng gòng zhī, shì yǒu bù kě, gè dāng miàn chén, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi, shèn wú ā shùn qǔ róng. qīng děng zhì wèi gōng xiāng, zhèng háng dào yáng míng zhī shí, gǒu huò tōu ān zì biàn, suī wèi jīn rì zhī xìng, hòu shì yǐ wèi hé rú? qún chén jiē chēng wàn suì. xīn wèi, wèi mì shū jiān yí lá zi jìng děng yuē: xī táng yú zhī shí, wèi yǒu huá shì, hàn wéi xiào wén wù wèi chún jiǎn. zhèn yú gōng shì wéi kǒng guò dù, qí huò xìng xiū, jí sǔn gōng rén suì fèi yǐ chōng zhī, jīn yì bù fù yíng jiàn yǐ! rú yàn yǐn zhī shì, jìn wéi tài zǐ shēng rì jí suì yuán cháng yǐn jiǔ, wǎng zhě yì zhǐ shàng yuán zhōng qiū yǐn zhī, yì wèi cháng zhì zuì. zhì yú fó fǎ, yóu suǒ wèi xìn. liáng wǔ dì wèi tóng tài sì nú, liáo dào zōng yǐ mín hù cì sì sēng, fù jiā yǐ sān gōng zhī guān, qí huò shēn yǐ! gēng chén, xíng huáng tài zǐ cè lǐ.
八年正月甲子朔,宋、高麗、夏遣使來賀。乙丑,上謂宰臣曰:「朕治天下,方與卿等共之,事有不可,各當面陳,以輔朕之不逮,慎毋阿順取容。卿等致位公相,正行道揚名之時,苟或偷安自便,雖為今日之幸,後世以為何如?」群臣皆稱萬歲。辛未,謂秘書監移剌子敬等曰:「昔唐、虞之時,未有華飾,漢惟孝文務為純儉。朕於宮室惟恐過度,其或興修,即損宮人歲費以充之,今亦不復營建矣!如宴飲之事,近惟太子生日及歲元嘗飲酒,往者亦止上元、中秋飲之,亦未嘗至醉。至於佛法,尤所未信。梁武帝為同泰寺奴,遼道宗以民戶賜寺僧,復加以三公之官,其惑深矣!」庚辰,行皇太子冊禮。
èr yuè jiǎ wǔ shuò, zhì zi wèi gǎi jià mǔ fú sàng sān nián. shàng yù zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī yuē: fán wèi rén chén, shàng yù yào jūn zhī ēn, xià yù gàn mín zhī yù, bì kuī zhōng jié, qīng yí jiè zhī!
二月甲午朔,制子為改嫁母服喪三年。上諭左宣徽使敬嗣暉曰:「凡為人臣,上欲要君之恩,下欲干民之譽,必虧忠節,卿宜戒之!」
sān yuè guǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ sì, mìng yǐ zhí guān zǐ bǔ lìng shǐ. dīng chǒu, mìng hù wèi qīn jūn bǎi hù wǔ shí hù, fēi zhí rì bù dé dài dāo rù gōng, jǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn.
三月癸亥朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。己巳,命以職官子補令史。丁丑,命護衛親軍百戶、五十戶,非直日不得帶刀入宮,己丑,太白晝見。
sì yuè bǐng wǔ, zhào yuē: mǎ zhě jūn lǚ suǒ yòng, niú zhě nóng gēng zhī zī, shā niú yǒu jìn, mǎ yì hé shū, qí lìng jìn zhī. wù shēn, jī qiú cháng wǔ diàn, sī tiān mǎ guì zhōng jiàn yuē: bì xià wèi tiān xià zhǔ, xì shè jì zhī zhòng, yòu chūn qiū gāo, wéi liè jī qiú wēi shì yě, yí xī bà zhī. shàng yuē: zhèn yǐ shì xí wǔ ěr! wǔ yuè jiǎ zǐ, běi wàng diàn dà zhèn fēng yǔ báo, guǎng shí lǐ, zhǎng liù shí lǐ. zhào hù gōng liǎng bù, zì jīn gōng zhōng zhī shì, bìng wù yòng huáng jīn. yǐ chǒu, shàng rú liáng xíng. dīng mǎo, suì xīng zhòu jiàn. gēng yín, gǎi wàng guó yá yuē jìng níng shān, hé lǐ hǔ dōng chuān yuē jīn lián chuān.
四月丙午,詔曰:「馬者軍旅所用,牛者農耕之資,殺牛有禁,馬亦何殊,其令禁之。」戊申,擊球常武殿,司天馬貴中諫曰:「陛下為天下主,系社稷之重,又春秋高,圍獵擊球危事也,宜悉罷之。」上曰:「朕以示習武耳!」五月甲子,北望淀大震、風、雨雹,廣十里,長六十里。詔戶、工兩部,自今宮中之飾,並勿用黃金。乙丑,上如涼陘。丁卯,歲星晝見。庚寅,改旺國崖曰靜寧山,曷里滸東川曰金蓮川。
liù yuè, hé jué lǐ gù dù, shuǐ rù cáo zhōu.
六月,河決李固渡,水入曹州。
qī yuè jiǎ zǐ, zhì dào qún mù mǎ zhě sǐ, gào zhě gěi qián sān bǎi guàn. wù chén, shàng wèi píng zhāng zhèng shì wán yán sī jìng děng yuē: zhèn sī dé xián shì, wù mèi bù wàng. zì jīn zhāo chén chū wài, jí lìng tǐ fǎng wài rèn zhí guān lián néng zhě, jí cǎo lái zhī shì kě yǐ zhù zhì zhě, jù xìng míng yǐ wén. jiǎ xū, qiū liè. jǐ mǎo, cì sān chā kǒu. shàng yù diǎn jiǎn sī yuē: yán lù hé jià shèn jiā, qí hù cóng rén shǎo yǒu róu jiàn, zé dāng rǔ zuì.
七月甲子,制盜群牧馬者死,告者給錢三百貫。戊辰,上謂平章政事完顏思敬等曰:「朕思得賢士,寤寐不忘。自今朝臣出外,即令體訪外任職官廉能者,及草萊之士可以助治者,具姓名以聞。」甲戌,秋獵。己卯,次三叉口。上諭點檢司曰:「沿路禾稼甚佳,其扈從人少有蹂踐,則當汝罪。」
bā yuè yǐ mǎo, zhì zì liáng xíng.
八月乙卯,至自涼陘。
jiǔ yuè xīn yǒu, shàng yù shàng shū yòu chéng shí jū cān zhèng mèng hào yuē: wén wèi zhōu cǎi dì xùn, yì fū shù bǎi qiān rén, zhèn suǒ yòng jǐ hé? ér rǎo dòng rú cǐ. zì jīn chāi yì fán chēng yù qián zhě, jiē xū bǐng zòu, réng lìng fù cè. guǐ hài, yǐ yòu xuān huī shǐ yí lá shén dú wò děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. jǐ sì, yǐ yǐn jìn shǐ gāo xī fǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. gēng wǔ, shàng xìng dōng gōng. guǐ yǒu, shàng yù zǎi chén yuē: qīng děng jǔ yòng rén cái, fán jǐ suǒ zhī shí, bì shǐ tā rén jǔ zòu, zhèn shén bù xǐ. rú qí guǒ xián, hé bì yǐ qīn shū wèi bì jì yě. yǐ hù bù shàng shū wèi zǐ píng wèi cān zhī zhèng shì. xīn sì, shàng wèi yù shǐ dài fū lǐ shí yuē: tái xiàn gù zài fēn bié xié zhèng, rán nèi wài bǎi sī qǐ wèi wú rén? wéi jiàn qīng děng hé rén zhī zuì, bù wén jǔ shàn. zì jīn yí lìng jiān chá yù shǐ fēn lù cì jǔ shàn è yǐ wén. shàng cháng mìng zuǒ wèi jiāng jūn dà pán fǎng qiú liáng gōng, ér pán duō zì qǔ, hù wèi lóu shì yǐ gào, shàng mìng diǎn jiǎn sī jū pán. pán mèi wèi bǎo lín, pán shǔ nèi shì sēng ér yán zhī bǎo lín, bǎo lín yǐ wén, mìng zhàng sēng ér bǎi, chū pán wèi lǒng zhōu fáng yù shǐ.
九月辛酉,上諭尚書右丞石琚、參政孟浩曰:「聞蔚州采地蕈,役夫數百千人,朕所用幾何?而擾動如此。自今差役凡稱御前者,皆須稟奏,仍令附冊。」癸亥,以右宣徽使移剌神獨斡等為賀宋生日使。己巳,以引進使高希甫為夏國生日使。庚午,上幸東宮。癸酉,上諭宰臣曰:「卿等舉用人材,凡己所知識,必使他人舉奏,朕甚不喜。如其果賢,何必以親疏為避忌也。」以戶部尚書魏子平為參知政事。辛巳,上謂御史大夫李石曰:「台憲固在分別邪正,然內外百司豈謂無人?惟見卿等劾人之罪,不聞舉善。自今宜令監察御史分路刺舉善惡以聞。」上嘗命左衛將軍大磐訪求良弓,而磐多自取,護衛婁室以告,上命點檢司鞫磐。磐妹為寶林,磐屬內侍僧兒言之寶林,寶林以聞,命杖僧兒百,出磐為隴州防禦使。
shí yuè jǐ chǒu shuò, yǐ jiè yù guān lì tān mò, zhào zhōng wài. yǐ wèi, mìng zhuō zhōu cì shǐ jiān tí diǎn shān líng, měi yǐ shuò wàng zhì jì, shuò zé yòng sù, wàng zé yòng ròu, réng yǐ míng nián zhēng yuè wèi shǒu. jí mìng tú huà gōng chén yú tài zǔ miào, qí wèi lì bēi zhě lì zhī. yǐ hàn lín dài zhì jìng wèi gāo lì shēng rì shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē: hǎi líng shí, xiū qǐ jū zhù bù rèn zhí chén, gù suǒ shū duō bù shí. kě fǎng qiú dé shí, xiáng ér lù zhī. cān zhèng mèng hào jìn yuē: liáng shǐ zhí bǐ, jūn jǔ bì shū, zì gǔ dì wáng bù zì guān shǐ, yì zhèng zài cǐ. xīn hài, zhào bà fù zhōu suì gòng lù jīn.
十月己丑朔,以戒諭官吏貪墨,詔中外。乙未,命涿州刺史兼提點山陵,每以朔望致祭,朔則用素,望則用肉,仍以明年正月為首。及命圖畫功臣於太祖廟,其未立碑者立之。以翰林待制靖為高麗生日使。上謂宰臣曰:「海陵時,修起居注不任直臣,故所書多不實。可訪求得實,詳而錄之。」參政孟浩進曰:「良史直筆,君舉必書,自古帝王不自觀史,意正在此。」辛亥,詔罷復州歲貢鹿筋。
shí yī yuè yǐ chǒu, xìng dōng gōng. yǐ tóng qiān dà zōng zhèng shì pì hé tǔ děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十一月乙丑,幸東宮。以同簽大宗正事辟合土等為賀宋正旦使。
shí èr yuè wù zǐ shuò, qiǎn wǔ dìng jūn jié dù shǐ yí lá àn děng zhāo yù zǔ xǔ.
十二月戊子朔,遣武定軍節度使移剌按等招諭阻珝。
jiǔ nián zhēng yuè wù wǔ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. xīn yǒu, shàng yǔ xuān huī shǐ jìng sì huī mì shū jiān yí lá zi jìng lùn gǔ jīn shì, yīn yuē: wáng liáo rì tú shí yáng sān bǎi, yì qǐ néng jǐn yòng, tú shāng shēng ěr! zhèn suī chù zhì zūn, měi dāng shí, cháng sī pín mín jī něi, yóu zài jǐ yě. bǐ shēn wèi è ér kǒu qí fú, hé yì zhī yǒu? rú hǎi líng yǐ zhāng zhòng kē wèi jiàn yì dài fū, hé yǐ dé wén zhōng yán. zhèn yǔ dà chén lùn yì yī shì, fēi zhèng bù yán, qīng děng bù yǐ zhèng duì, qǐ rén chén zhī dào yě! gēng wǔ, zhào zhū zhōu xiàn hé dí, wú dé yì pèi bǎi xìng. wù yín, qì dān wài shī lá děng móu pàn, fú zhū. bǐng xū, zhì hàn rén bó hǎi xiōng dì zhī qī, fú què guī zōng, yǐ lǐ xù hūn zhě, tīng.
九年正月戊午朔,宋、高麗、夏遣使來賀。辛酉,上與宣徽使敬嗣暉、秘書監移剌子敬論古今事,因曰:「亡遼日屠食羊三百,亦豈能盡用,徒傷生耳!朕雖處至尊,每當食,常思貧民飢餒,猶在己也。彼身為惡而口祈福,何益之有?如海陵以張仲軻為諫議大夫,何以得聞忠言。朕與大臣論議一事,非正不言,卿等不以正對,豈人臣之道也!」庚午,詔諸州縣和糴,毋得抑配百姓。戊寅,契丹外失剌等謀叛,伏誅。丙戌,制漢人、渤海兄弟之妻,服闋歸宗,以禮續婚者,聽。
èr yuè gēng yín, zhì wàng yán biān guān bīng mǎ zhě, tú èr nián. bǐng shēn, zhào gǎi zàng hàn èr yàn wáng yú chéng dōng. gēng zǐ, yǐ zhōng dōu děng lù shuǐ, miǎn shuì, zhào zhōng wài. yòu yǐ cáo dān èr zhōu bèi shuǐ yóu shén, gěi fù yī nián. jiǎ yín, zhào nǚ zhí rén yǔ zhū sè rén gōng shì xiāng guān, zhǐ jiù nǚ zhí lǐ wèn.
二月庚寅,制妄言邊關兵馬者,徒二年。丙申,詔改葬漢二燕王於城東。庚子,以中都等路水,免稅,詔中外。又以曹、單二州被水尤甚,給復一年。甲寅,詔女直人與諸色人公事相關,只就女直理問。
sān yuè dīng sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. dīng mǎo, yǐ shàng shū shěng dìng wǎng bǔ zǒu shòu fǎ, huò zhì tú, shàng yuē: yǐ qín shòu zhī gù ér dǐ mín yǐ tú, shì zhòng qín shòu ér qīng mín mìng yě, qǐ zhèn yì zāi! zì jīn yǒu fàn, kě zhàng ér shì zhī. zhào yù shǐ zhōng chéng yí lá dào lián wèn shān dōng hé nán. xīn wèi, jìn mín jiān chēng yán xiāo jīn, tiáo lǐ nèi jiù yǒu zhě, gǎi zuò míng jīn zì. xīn sì, yǐ dà míng lù zhū měng ān mín hù jiān shí, qiǎn shǐ fā cāng lǐn jiǎn jià chū zhī.
三月丁巳朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。丁卯,以尚書省定網捕走獸法,或至徒,上曰:「以禽獸之故而抵民以徒,是重禽獸而輕民命也,豈朕意哉!自今有犯,可杖而釋之。」詔御史中丞移剌道廉問山東、河南。辛未,禁民間稱言「銷金」,條理內舊有者,改作「明金」字。辛巳,以大名路諸猛安民戶艱食,遣使發倉廩減價出之。
sì yuè jǐ chǒu, wèi zǎi chén yuē: zhèn guān zài wèi zhī chén, chū rù shì shí, jìng qiú shēng yù yǐ qǔ jué wèi, yì jì xiǎn dá, jí xùn mò gǒu róng wèi zì ān jì, zhèn shén bù qǔ. yí xuān yù bǎi guān, shǐ zhī zhèn yì. guǐ sì, qiǎn hàn lín xiū zhuàn pú chá wù hǔ jiān chá yù shǐ wán yán gú shā fēn yì hé běi xī lù dà míng hé nán shān dōng děng lù quàn měng ān móu kè nóng.
四月己丑,謂宰臣曰:「朕觀在位之臣,初入仕時,競求聲譽以取爵位,亦既顯達,即徇默苟容為自安計,朕甚不取。宜宣諭百官,使知朕意。」癸巳,遣翰林修撰蒲察兀虎、監察御史完顏鶻沙分詣河北西路、大名、河南、山東等路勸猛安謀克農。
wǔ yuè bǐng chén shuò, yǐ fú bǎo láng tú dān huái zhēn wèi héng cì gāo lì shǐ, sù zhí jiāng jūn wán yán sài yě wèi héng cì xià guó shǐ. wù chén, shàng shū shěng zòu yuè wáng yǒng zhōng suí wáng yǒng gōng èr fǔ yǒu suǒ xìng zào, fā yì fū. shàng yuē: zhèn jiàn gōng zhōng zhú yǒu kū cuì zhě, yù lìng gèng zhí, kǒng láo rén ér zhǐ. èr wáng fǔ gè yǒu yǐn cóng rén lì, yòu nú bì shén duō, hé dé gèng yì bǎi xìng. ěr děng dàn yǐ lì wèi qǐng, hǎi líng héng yì wú dù, kě jǐn wèi lì yé! zì jīn zài dōu fú yì, jiǔ wèi lì zhě réng jiù, yú bìng guān gěi yōng zhí, zhòng zhě zòu wén.
五月丙辰朔,以符寶郎徒單懷貞為橫賜高麗使,宿直將軍完顏賽也為橫賜夏國使。戊辰,尚書省奏越王永中、隋王永功二府有所興造,發役夫。上曰:「朕見宮中竹有枯瘁者,欲令更植,恐勞人而止。二王府各有引從人力,又奴婢甚多,何得更役百姓。爾等但以例為請,海陵橫役無度,可盡為例耶!自今在都浮役,久為例者仍舊,於並官給傭直,重者奏聞。」
liù yuè gēng yín, jì zhōu zhāng hé děng fǎn, fú zhū. wù xū, yǐ jiǔ hàn, mìng gōng zhōng wú yòng shàn. gēng zǐ, yǔ.
六月庚寅,冀州張和等反,伏誅。戊戌,以久旱,命宮中毋用扇。庚子,雨。
qī yuè yǐ mǎo shuò, bà dōng běi lù cǎi zhū. rén shēn, guān jià yú jìn jiāo.
七月乙卯朔,罷東北路採珠。壬申,觀稼於近郊。
bā yuè jiǎ shēn shuò, yǒu sī zòu rì shí, yǐ yǔ bù jiàn, fá gǔ yòng bì rú cháng lǐ.
八月甲申朔,有司奏日食,以雨不見,伐鼓用幣如常禮。
jiǔ yuè jiǎ yín shuò, yǐ xíng bù shàng shū gāo dé jī děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn pū sàn shǒu zhōng wèi xià guó shēng rì shǐ, tí diǎn sī tiān tāi mǎ guì zhōng wèi gāo lì shēng rì shǐ. bà huáng tài zǐ yuè liào, suì gěi qián wǔ wàn guàn. shàng wèi tái chén yuē: bǐ wén cháo guān nèi yǒu lǎn zhōng guān wù yǐ guī dài lì zhě, rǔ hé bù yán? jiē duì yuē: bù zhī. shàng yuē: zhèn shàng zhī zhī, rǔ yǒu bù zhī zhě hū? zhèn ruò jǔ xíng, rǔ jiāng ān yòng! rén xū, qiū liè.
九月甲寅朔,以刑部尚書高德基等為賀宋生日使,宿直將軍仆散守中為夏國生日使,提點司天台馬貴中為高麗生日使。罷皇太子月料,歲給錢五萬貫。上謂台臣曰:「比聞朝官內有攬中官物以規貸利者,汝何不言?」皆對曰:「不知。」上曰:「朕尚知之,汝有不知者乎?朕若舉行,汝將安用!」壬戌,秋獵。
shí yuè dīng hài, hái dōu. xīn chǒu, yǐ shàng shū yòu chéng xiàng hé shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng xiàng, shū mì shǐ hé shí liè zhì níng wèi yòu chéng xiàng. zhào zōng miào zhī jì, yǐ lù dài niú, zhe wèi lìng. bǐng wǔ, dà xiǎng yú tài miào. xīn hài, yǐ píng zhāng zhèng shì wán yán sī jìng wèi shū mì shǐ.
十月丁亥,還都。辛丑,以尚書右丞相紇石烈良弼為左丞相,樞密使紇石烈志寧為右丞相。詔宗廟之祭,以鹿代牛,著為令。丙午,大享於太廟。辛亥,以平章政事完顏思敬為樞密使。
shí yī yuè jǐ wèi, yǐ shàng shū zuǒ chéng wán yán shǒu dào wèi píng zhāng zhèng shì, yòu chéng shí jū wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì mèng hào wèi yòu chéng. gēng shēn, shàng xìng dōng gōng. xīn yǒu, yǐ jīng zhào yǐn yì děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén xū, dōng liè. bǐng zǐ, hái dōu.
十一月己未,以尚書左丞完顏守道為平章政事,右丞石琚為左丞,參知政事孟浩為右丞。庚申,上幸東宮。辛酉,以京兆尹毅等為賀宋正旦使。壬戌,冬獵。丙子,還都。
shí èr yuè bǐng xū, zhào zhèn lín huáng tài zhōu shān dōng dōng lù, hé běi dōng lù zhū měng ān mín. yǐ dōng jīng liú shǒu tú dān hé xǐ wèi píng zhāng zhèng shì. dīng yǒu, tài bái zhòu jiàn. xīn chǒu, liè yú jìn jiāo. bǐng wǔ, zhì zhí guān fàn gōng zuì, zài guān yǐ chéng fú zhě, suī qù guān yóu lùn.
十二月丙戌,詔賑臨潢、泰州、山東東路,河北東路諸猛安民。以東京留守徒單合喜為平章政事。丁酉,太白晝見。辛丑,獵於近郊。丙午,制職官犯公罪,在官已承伏者,雖去官猶論。
shí nián zhēng yuè rén zǐ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ zǐ, mìng gōng zhōng yuán xiāo wú dé zhāng dēng. jiǎ xū, yǐ sī tú yù shǐ dài fū lǐ shí wèi tài wèi shàng shū lìng.
十年正月壬子朔,宋、高麗、夏遣使來賀。甲子,命宮中元宵無得張燈。甲戌,以司徒、御史大夫李石為太尉、尚書令。
èr yuè jiǎ wǔ, ān huà jūn jié dù shǐ tú dān zi wēn fù shǐ lǎo jūn nú yǐ zāng zuì, fú zhū. wù shēn, shàng wèi jìn chén yuē: hù wèi yǐ hòu jiē shì zhì mín zhī guān, qí lìng jiào yǐ dú shū.
二月甲午,安化軍節度使徒單子溫、副使老君奴以贓罪,伏誅。戊申,上謂近臣曰:「護衛以後皆是治民之官,其令教以讀書。」
sān yuè rén zǐ shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng chén, shàng yīn mìng hù wèi zhōng shàn shè zhě yā cì sòng shǐ shè gōng yàn, sòng shǐ zhōng wǔ shí, yā yàn zhě cái zhōng qí qī, wèi zuǒ yòu jiāng jūn yuē: hù wèi shí nián chū wèi wǔ pǐn zhí guān, měi sān rì shàng zhí, yì yì qīng yǐ, qǐ tú lìng bǎo shí ān wò ér yǐ! gōng shǐ bù xí, jiāng yān yòng zhī? wù wǔ, yǐ hé nán tǒng jūn shǐ zōng xù wèi cān zhī zhèng shì. gēng wǔ, shàng wèi cān zhèng zōng xù yuē: qīng zuó wèi hé nán tǒng jūn shí, yán huáng hé dī sào lì hài, shén hé zhèn yì. zhèn měi niàn bǎi xìng chà diào, guān lì hù wèi jiān bì, bù zǎo jì liào, lín qī xīng huǒ lǜ liǎn, suǒ fèi bèi xǐ, wèi hài fēi xì. qīng jì cān cháo zhèng, jiē dāng gé bì, zé lì xíng zhī. yòu yù zuǒ chéng shí jū yuē: nǚ zhí rén jìng jū dá yào, bù zhī lǘ yán jí kǔ. rǔ děng zì chéng bù zhì shì, mín jiān hé shì bù zhī, fán yǒu lì hài, yí xī fū chén.
三月壬子朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。丙辰,上因命護衛中善射者押賜宋使射弓宴,宋使中五十,押宴者才中其七,謂左右將軍曰:「護衛十年出為五品職官,每三日上直,役亦輕矣,豈徒令飽食安臥而已!弓矢不習,將焉用之?」戊午,以河南統軍使宗敘為參知政事。庚午,上謂參政宗敘曰:「卿昨為河南統軍時,言黃河堤埽利害,甚合朕意。朕每念百姓差調,官吏互為奸弊,不早計料,臨期星火率斂,所費倍蓰,為害非細。卿既參朝政,皆當革弊,擇利行之。」又諭左丞石琚曰:「女直人徑居達要,不知閭閻疾苦。汝等自丞簿至是,民間何事不知,凡有利害,宜悉敷陳。」
sì yuè dīng yǒu, zhì mìng fù fàn jiān, bù yòng fū yīn yǐ zi fēng zhě, bù jū cǐ fǎ.
四月丁酉,制命婦犯奸,不用夫蔭以子封者,不拘此法。
wǔ yuè yǐ mǎo, rú liǔ hé chuān.
五月乙卯,如柳河川。
rùn yuè gēng chén, xià guó rèn dé jìng xié qí zhǔ lǐ rén xiào, shǐ shàng biǎo, qǐng zhōng fēn qí guó. shàng wèn zǎi chén lǐ shí, shí děng yǐ wèi shì xì bǐ guó, bù rú xǔ zhī. shàng yuē: bǐ jié yú quán chén ěr! zhào bù xǔ, bìng què qí gòng wù.
閏月庚辰,夏國任得敬脅其主李仁孝,使上表,請中分其國。上問宰臣李石,石等以為事系彼國,不如許之。上曰:「彼劫於權臣耳!」詔不許,並卻其貢物。
qī yuè rén wǔ, qiū liè. wù xū, fàng wéi chǎng yì fū. zhào hù cóng liáng shí bìng cóng guān gěi. yǐ sì, chì hù cóng rén zòng xù mù róu jiàn hé jià zhě, zhàng zhī, réng cháng qí zhí.
七月壬午,秋獵。戊戌,放圍場役夫。詔扈從糧食並從官給。乙巳,敕扈從人縱畜牧蹂踐禾稼者,杖之,仍償其直。
bā yuè jǐ wèi, zhì zì liǔ hé chuān. rén shēn, qiǎn cān zhī zhèng shì zōng xù běi xún.
八月己未,至自柳河川。壬申,遣參知政事宗敘北巡。
jiǔ yuè gēng chén, shàng shū zuǒ chéng xiàng hé shí liè liáng bì dīng yōu, qǐ fù rú gù. rén wǔ, yǐ qiān shū shū mì yuàn shì yí lá zi jìng wèi hè sòng shēng rì shǐ. gēng yín, yǐ hù bù láng zhōng jiā gǔ a lǐ bǔ wèi xià guó shēng rì shǐ.
九月庚辰,尚書左丞相紇石烈良弼丁憂,起復如故。壬午,以簽書樞密院事移剌子敬為賀宋生日使。庚寅,以戶部郎中夾谷阿里補為夏國生日使。
shí yuè jǐ yǒu, yǐ dà zōng zhèng chéng jiū wèi gāo lì shēng rì shǐ. jiǎ yín, rú bà zhōu, dōng liè. yǐ chǒu, shàng wèi dà chén yuē: bǐ yīn xún liè, wén gù ān xiàn lìng gāo chāng yì bù zhí, yǐ lìng bà zhī. bà zhōu sī hòu chéng fèng xiān fèng zhí jǐn kè, kě jìn yī jiē, chú gù ān lìng. xīn wèi, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn fán lùn shì yǒu wèi néng shēn jiū qí lì hài zhě, qīng děng yí xī xīn lùn liè, wú wèi miàn cóng ér tuì yǒu hòu yán.
十月己酉,以大宗正丞糺為高麗生日使。甲寅,如霸州,冬獵。乙丑,上謂大臣曰:「比因巡獵,聞固安縣令高昌裔不職,已令罷之。霸州司候成奉先奉職謹恪,可進一階,除固安令。」辛未,上謂宰臣曰:「朕凡論事有未能深究其利害者,卿等宜悉心論列,無為面從而退有後言。」
shí yī yuè xīn sì, zhì dào tài miào wù zhě yǔ dào gōng zhōng wù lùn tóng. jiǎ shēn, shàng xìng dōng gōng. dīng hài, yǐ tài zǐ zhān shì pú sù chá pú yuè děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ sì, xià guó yǐ zhū rèn dé jìng qiǎn shǐ lái xiè, zhào wèi yù zhī.
十一月辛巳,制盜太廟物者與盜宮中物論同。甲申,上幸東宮。丁亥,以太子詹事蒲速察蒲越等為賀宋正旦使。癸巳,夏國以誅任得敬遣使來謝,詔慰諭之。
shí èr yuè bǐng yín, shàng wèi zǎi chén yuē: bǐ tǐ zhōng bù jiā, yǒu fáng cháo shì. jīn guān suǒ zòu shì, jiē yī tiáo gé, shū wú yī lì guó zhī shì. ruò yī zhāo xíng yī shì, suì jì yǒu yú, zé qí lì bó yǐ! zhèn jū shēn gōng, qǐ néng xī zhī wài shì? qīng děng yóu dāng zhù yì.
十二月丙寅,上謂宰臣曰:「比體中不佳,有妨朝事。今觀所奏事,皆依條格,殊無一利國之事。若一朝行一事,歲計有餘,則其利博矣!朕居深宮,豈能悉知外事?卿等尤當注意。」
shí yī nián zhēng yuè bǐng zǐ shuò, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. dīng chǒu, fēng zǐ yǒng shēng wèi xú wáng, yǒng dǎo wèi téng wáng, yǒng jì wèi xuē wáng. rén wǔ, zhào zhí guān nián qī shí yǐ shàng zhì shì zhě, bù jū guān pǐn, bìng gěi fèng lù zhī bàn. bǐng shēn, mìng zhèn nán jīng tún tián měng ān bèi shuǐ zāi zhě. wù xū, shàng shū shěng zòu fén yáng jūn jié dù fù shǐ niú xìn chāng shēng rì shòu kuì xiàn, fǎ dāng duó guān. shàng yuē: cháo tíng xíng shì gǒu bù zì zhèng, hé yǐ zhèng tiān xià. shàng shū shěng shū mì yuàn shēng rì jié chén kuì xiàn bù shǎo, cǐ ér bù wèn, xiǎo guān kuì xiàn jí jiā àn hé, qǐ zhèng tiān xià zhī dào? zì jīn zǎi zhí shū mì kuì xiàn yì yí bà qù! shàng wèi zǎi chén yuē: wǎng suì qīng shǔ shān xī, jìn lù hé jià shén guǎng, dài wú xù mù zhī dì, yīn mìng wǔ lǐ wài nǎi dé gēng kěn. jīn wén mín jiē qù zhī tā suǒ, shén kě jīn mǐn, qí lìng yī jiù gēng zhǒng. shì yǒu lèi cǐ, qīng děng yí jí gào zhèn.
十一年正月丙子朔,宋、夏遣使來賀。丁丑,封子永升為徐王,永蹈為滕王,永濟為薛王。壬午,詔職官年七十以上致仕者,不拘官品,並給俸祿之半。丙申,命賑南京屯田猛安被水災者。戊戌,尚書省奏汾陽軍節度副使牛信昌生日受饋獻,法當奪官。上曰:「朝廷行事苟不自正,何以正天下。尚書省、樞密院生日節辰饋獻不少,此而不問,小官饋獻即加按劾,豈正天下之道?自今宰執樞密饋獻亦宜罷去!」上謂宰臣曰:「往歲清暑山西,近路禾稼甚廣,殆無畜牧之地,因命五里外乃得耕墾。今聞民皆去之他所,甚可矜憫,其令依舊耕種。事有類此,卿等宜即告朕。」
sān yuè yǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. xīn sì, mìng yǒu sī yǐ tiān shuǐ jùn gōng lǚ chèn yī yī pǐn lǐ zàng yú gǒng luò zhī yuán.
三月乙亥朔,萬春節,宋、夏遣使來賀。辛巳,命有司以天水郡公旅櫬依一品禮葬於鞏洛之原。
sì yuè dīng wèi, guī dé fǔ mín zāng ān ér móu fǎn, fú zhū. dà lǐ qīng lǐ chāng tú yǐ lián wèn zhēn dìng yǐn tú dān zhēn xián píng yǐn shí mǒ ā méi lá shòu zāng bù fǎ, jì dé zuì zhuàng, bù jí chù bà, zhàng zhī sì shí. guǐ hài, cān zhī zhèng shì wèi zǐ píng bà. gāo lì guó wáng xiàn dì hào, fèi qí zhǔ zì lì, zhà chēng ràng guó, qiǎn shǐ yǐ biǎo lái shàng.
四月丁未,歸德府民臧安兒謀反,伏誅。大理卿李昌圖以廉問真定尹徒單貞、咸平尹石抹阿沒剌受贓不法,既得罪狀,不即黜罷,杖之四十。癸亥,參知政事魏子平罷。高麗國王晛弟皓,廢其主自立,詐稱讓國,遣使以表來上。
wǔ yuè xīn mǎo, zhào qiǎn lì bù shì láng jìng shǐ gāo lì wèn gù. guǐ sì, yǐ nán jīng liú shǒu yí lá chéng wèi shū mì fù shǐ.
五月辛卯,詔遣吏部侍郎靖使高麗問故。癸巳,以南京留守移剌成為樞密副使。
liù yuè jǐ yǒu, zhào yuē: zhū lù cháng gòng shù nèi, tóng zhōu shā yuàn yáng fēi jí yòng, tú láo mín ěr, zì jīn bà zhī. zhèn jū shēn gōng, láo mín zhī shì qǐ néng jǐn zhī? shì cǐ dāng jù yǐ wén. wù wǔ, guān jià yú jìn jiāo. jiǎ zǐ, píng zhāng zhèng shì tú dān hé xǐ hōng.
六月己酉,詔曰:「諸路常貢數內,同州沙苑羊非急用,徒勞民爾,自今罷之。朕居深宮,勞民之事豈能盡知?似此當具以聞。」戊午,觀稼於近郊。甲子,平章政事徒單合喜薨。
qī yuè jiǎ shēn, cān zhī zhèng shì zōng xù hōng.
七月甲申,參知政事宗敘薨。
bā yuè guǐ mǎo shuò, tài bái zhòu jiàn. zhào cháo chén yuē: zhèn cháng yù rǔ děng, guó jiā lì biàn, zhì tǐ qiǎn què, jiē kě zhí yán. wài lù guān mín yì cháng yán shì, rǔ děng zhōng wú yī yǔ. fán zhèng shì suǒ xíng, qǐ néng jiē dāng? zì jīn zhí yán dé shī, wú yǒu suǒ yǐn. yǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē: suí cháo zhī guān, zì wèi lì yī kǎo zé dāng dé mǒu zhí, liǎng kǎo zé dāng dé mǒu zhí. dì wù yīn xún, lù lù ér yǐ. zì jīn yǐ wài lù guān yǔ nèi chú zhě, chá qí gōng qín zé shēng yòng zhī, dàn gǒu jiǎn yú shì, bù xū rèn mǎn, biàn yǐ běn pǐn chū zhī. shǎng fá bù míng, qǐ néng quàn miǎn. gēng xū, zhào yuē: yīng yīn wō wò bèi lüè nǚ zhí jí zhū sè rén wèi jīng shuā fàng zhě, guān wèi shú fàng. yǐn nì zhě, yǐ wéi zhì lùn. qí nián yòu bù néng chēng shuō zhù guàn zhě, cóng biàn zhù zuò. shàng wèi zǎi chén yuē: wǔ pǐn yǐ xià què yuán shén duō, ér nán yú dé rén. sān pǐn yǐ shàng zhèn zé zhī zhī, wǔ pǐn yǐ xià bù néng zhī yě. qīng děng huì wú yī yán jiàn jǔ zhě. yù huà jiǔ ān zhī jì, xìng bǎi xìng zhī lì, ér wú liáng fǔ zuǒ, suǒ xíng jiē xún cháng shì ěr, suī rì rì shì cháo, hé yì zhī yǒu. qīng děng yí miǎn sī zhī. jǐ sì, yǐ shàng shū xíng bù shì láng wū lín dá tiān xī děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, jìn shì jú shǐ liú chōng wèi xià guó shēng rì shǐ.
八月癸卯朔,太白晝見。詔朝臣曰:「朕嘗諭汝等,國家利便,治體遣闕,皆可直言。外路官民亦嘗言事,汝等終無一語。凡政事所行,豈能皆當?自今直言得失,毋有所隱。」乙巳,上謂宰臣曰:「隨朝之官,自謂歷一考則當得某職,兩考則當得某職。第務因循,碌碌而已。自今以外路官與內除者,察其公勤則升用之,但苟簡於事,不須任滿,便以本品出之。賞罰不明,豈能勸勉。」庚戌,詔曰:「應因窩斡被掠女直及諸色人未經刷放者,官為贖放。隱匿者,以違制論。其年幼不能稱說住貫者,從便住坐。」上謂宰臣曰:「五品以下闕員甚多,而難於得人。三品以上朕則知之,五品以下不能知也。卿等會無一言見舉者。欲畫久安之計,興百姓之利,而無良輔佐,所行皆尋常事耳,雖日日視朝,何益之有。卿等宜勉思之。」己巳,以尚書刑部侍郎烏林答天錫等為賀宋生日使,近侍局使劉珫為夏國生日使。
jiǔ yuè guǐ wèi, liè yú héng shān. gēng yín, hái dōu.
九月癸未,獵於橫山。庚寅,還都。
shí yuè rén yín shuò, yǐ zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ yín, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn yǐ xíng zhī shì, qīng děng yǐ wèi chéng mìng bù kě fù gèng, dàn chéng shùn ér yǐ, yī wú zhí zòu. qiě qīng děng fán yǒu zòu, hé cháng bù cóng. zì jīn zhèn zhǐ suī chū, yí shěn ér xíng, yǒu wèi biàn zhě, jí zòu gǎi zhī. huò zài xià wèi yǒu yán shàng shū shěng suǒ xíng wèi biàn, yì dāng cóng ér gǎi zhī, wú jù ér bù cóng. bǐng yín, shàng shū zuǒ chéng xiàng hé shí liè liáng bì jìn ruì zōng shí lù. wù chén, shàng wèi zǎi chén yuē: yǎn qìng gōng tú huà gōng chén, yǐ mìng zēng wèi èr shí rén. rú chéng xiàng hán qǐ xiān, zì běn cháo xìng guó yǐ lái, xiàn zhāng fǎ dù, duō chū qí shǒu. zhì yú guān jué dà zhèng, dàn yǔ dà chén móu yì, zhōng bù shǐ wài rén zhī jué. hàn rén zǎi xiàng, qián hòu wú bǐ, ruò bāo xiǎn zhī, yì zú shì quàn, shèn wú yí zhī.
十月壬寅朔,以左宣徽使敬嗣暉為參知政事。甲寅,上謂宰臣曰:「朕已行之事,卿等以為成命不可復更,但承順而已,一無執奏。且卿等凡有奏,何嘗不從。自今朕旨雖出,宜審而行,有未便者,即奏改之。或在下位有言尚書省所行未便,亦當從而改之,毋拒而不從。」丙寅,尚書左丞相紇石烈良弼進《睿宗實錄》。戊辰,上謂宰臣曰:「衍慶宮圖畫功臣,已命增為二十人。如丞相韓企先,自本朝興國以來,憲章法度,多出其手。至於關決大政,但與大臣謀議,終不使外人知覺。漢人宰相,前後無比,若褒顯之,亦足示勸,慎無遺之。」
shí yī yuè dīng chǒu, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ zōng níng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù yín, xìng dōng gōng. shàng wèi huáng tài zǐ yuē: wú ér zài chǔ èr zhī wèi, zhèn wèi rǔ cuò tiān xià, dāng wú fù yǒu jīng yíng zhī shì. rǔ wéi wú wàng zǔ zōng chún hòu zhī fēng, yǐ qín xiū dào dé wèi xiào, míng xìn shǎng fá wèi zhì ér yǐ. xī táng tài zōng wèi qí zi gāo zōng yuē: wú fá gāo lì bù kè zhōng, rǔ kě jì zhī. rú cǐ zhī shì, zhèn bù yǐ yí rǔ. rú liáo zhī hǎi bīn wáng, yǐ guó rén ài qí zi, jí ér shā zhī, cǐ hé lǐ yě. zi wèi zhòng ài, yù wèi měi shì, suǒ wèi ruò cǐ, ān yǒu bù wáng. táng tài zōng yǒu dào zhī jūn, ér wèi qí zi gāo zōng yuē: ěr yú lǐ jī wú ēn. jīn yǐ shì chū zhī, wǒ sǐ, yí jí shòu yǐ pú shè, bǐ bì zhì sǐ lì yǐ. jūn rén zhě, yān yòng wěi wèi. shòu ēn yú fù, ān yǒu wàng bào yú zi zhě hū? zhèn yù chén xià, wéi yǐ chéng shí ěr. qún chén jiē chēng wàn suì. bǐng xū, cháo xiǎng yú tài miào. dīng hài, yǒu shì yú yuán qiū, dà shè. guǐ sì, qún chén fèng shàng zūn hào yuē yīng tiān xìng zuò qīn wén guǎng wǔ rén dé shèng xiào huáng dì. yǐ wèi, zhào zhōng wài.
十一月丁丑,以西南路招討使宗寧等為賀宋正旦使。戊寅,幸東宮。上謂皇太子曰:「吾兒在儲貳之位,朕為汝措天下,當無復有經營之事。汝惟無忘祖宗純厚之風,以勤修道德為孝,明信賞罰為治而已。昔唐太宗謂其子高宗曰:『吾伐高麗不克終,汝可繼之。』如此之事,朕不以遺汝。如遼之海濱王,以國人愛其子,嫉而殺之,此何理也。子為眾愛,愈為美事,所為若此,安有不亡。唐太宗有道之君,而謂其子高宗曰:『爾於李績無恩。今以事出之,我死,宜即授以僕射,彼必致死力矣。』君人者,焉用偽為。受恩於父,安有忘報於子者乎?朕御臣下,惟以誠實耳。」群臣皆稱萬歲。丙戌,朝享於太廟。丁亥,有事於圓丘,大赦。癸巳,群臣奉上尊號曰應天興祚欽文廣武仁德聖孝皇帝。乙未,詔中外。
shí èr yuè guǐ mǎo, dōng liè. yǐ mǎo, hái gōng. bǐng chén, cān zhī zhèng shì jìng sì huī hōng. xīn yǒu, jìn fēng yuè wáng yǒng zhōng zhào wáng, suí wáng yǒng gōng cáo wáng, shěn wáng yǒng chéng bīn wáng, xú wáng yǒng shēng yú wáng, téng wáng yǒng dǎo xú wáng, xuē wáng yǒng jì téng wáng. yǐ chǒu, zhào wáng yǒng zhōng cáo wáng yǒng gōng jù shòu měng ān, réng mìng yǒng gōng qīn zhì shì, yǐ xí wèi zhèng.
十二月癸卯,冬獵。乙卯,還宮。丙辰,參知政事敬嗣暉薨。辛酉,進封越王永中趙王,隨王永功曹王,沈王永成豳王,徐王永升虞王,滕王永蹈徐王,薛王永濟滕王。乙丑,趙王永中、曹王永功俱授猛安,仍命永功親治事,以習為政。