xī zōng
◎熙宗
xī zōng hóng jī zuǎn wǔ zhuāng jìng xiào chéng huáng dì, huì dǎn, běn huì hé lá, tài zǔ sūn, jǐng xuān huáng dì zi. mǔ pú chá shì. tiān fǔ sān nián jǐ hài suì shēng. tiān huì bā nián, ān bān bó jí liè gǎo hōng, tài zōng yì jiǔ wèi jué. shí nián, zuǒ fù yuán shuài zōng hàn yòu fù yuán shuài zōng fǔ zuǒ jiān jūn wán yán xī yǐn rù cháo, yǔ zōng gàn yì yuē: ān bān bó jí liè xū wèi yǐ jiǔ, jīn bù zǎo dìng, kǒng shòu fēi qí rén. hé lá, xiān dì dí sūn, dāng lì. xiāng yǔ qǐng yú tài zōng zhě zài sān, nǎi cóng zhī. sì yuè gēng wǔ, zhào yuē: ěr wèi tài zǔ zhī dí sūn, gù mìng ěr wèi ān bān bó jí liè, qí wú zì wèi chōng yòu, xiá yú tóng xì, wéi jìng jué dé. ān bān bó jí liè zhě, tài zōng cháng jū shì guān, jí dēng dà wèi, yǐ mìng dì gǎo. gǎo hōng, dì dìng yì wèi chǔ sì, gù yǐ shì mìng yān.
熙宗弘基纘武莊靖孝成皇帝,諱亶,本諱合剌,太祖孫,景宣皇帝子。母蒲察氏。天輔三年己亥歲生。天會八年,諳班勃極烈杲薨,太宗意久未決。十年,左副元帥宗翰、右副元帥宗輔、左監軍完顏希尹入朝,與宗干議曰:「諳班勃極烈虛位已久,今不早定,恐授非其人。合剌,先帝嫡孫,當立。」相與請於太宗者再三,乃從之。四月庚午,詔曰:「爾為太祖之嫡孫,故命爾為諳班勃極烈,其無自謂沖幼,狎於童戲,惟敬厥德。」諳班勃極烈者,太宗嘗居是官,及登大位,以命弟杲。杲薨,帝定議為儲嗣,故以是命焉。
shí sān nián zhēng yuè jǐ sì, tài zōng bēng. gēng wǔ, jí huáng dì wèi. jiǎ xū, zhào zhōng wài. zhào gōng sī jìn jiǔ. guǐ yǒu, qiǎn shǐ gào āi yú qí gāo lì xià jí bào jí wèi, réng zhào qí zì jīn chēng chén wù chēng zi. èr yuè yǐ sì, zhuī shì tài zǔ hòu táng kuò shì yuē shèng mù huáng hòu, péi mǎn shì yuē guāng yì huáng hòu. zhuī cè tài zǔ fēi pū sàn shì yuē dé fēi, wū gǔ lùn shì yuē xián fēi. xīn yǒu, gǎi zàng tài zǔ yú hé líng.
十三年正月己巳,太宗崩。庚午,即皇帝位。甲戌,詔中外。詔公私禁酒。癸酉,遣使告哀於齊、高麗、夏及報即位,仍詔齊自今稱臣勿稱子。二月乙巳,追諡太祖後唐括氏曰聖穆皇后,裴滿氏曰光懿皇后。追冊太祖妃仆散氏曰德妃,烏古論氏曰賢妃。辛酉,改葬太祖於和陵。
sān yuè jǐ mǎo, qí gāo lì shǐ lái diào jì. gēng chén, shì dà xíng huáng dì yuē wén liè, miào hào tài zōng. yǐ yǒu, zàng tài zōng yú hé líng. jiǎ wǔ, yǐ guó lùn yòu bó jí liè dōu yuán shuài zōng hàn wèi tài bǎo, lǐng sān xǐng shì, fēng jìn guó wáng. wù xū, zhào zhū guó shǐ cì yàn. bù jǔ lè. sì yuè wù wǔ, qí gāo lì qiǎn shǐ hè jí wèi. bǐng yín, hūn dé gōng zhào jí hōng, qiǎn shǐ zhì jì jí fù zèng. shì yuè, gān lù jiàng yú xióng yuè xiàn.
三月己卯,齊、高麗使來弔祭。庚辰,諡大行皇帝曰文烈,廟號太宗。乙酉,葬太宗於和陵。甲午,以國論右勃極烈、都元帥宗翰為太保,領三省事,封晉國王。戊戌,詔諸國使賜宴。不舉樂。四月戊午,齊、高麗遣使賀即位。丙寅,昏德公趙佶薨,遣使致祭及賻贈。是月,甘露降於熊岳縣。
wǔ yuè jiǎ shēn, zuǒ fù yuán shuài zōng fǔ hōng. jiǔ yuè rén shēn, zhuī zūn huáng kǎo fēng wáng wèi jǐng xuān huáng dì, miào hào huī zōng, huáng bǐ pú chá shì wèi huì zhāo huáng hòu. wù yín, zūn tài zǔ hòu hé shí liè shì tài zōng hòu táng kuò shì jiē wèi tài huáng tài hòu, zhào zhōng wài. yǐ yǒu, gǎi zàng huī zōng jí huì zhāo hòu yú xìng líng.
五月甲申,左副元帥宗輔薨。九月壬申,追尊皇考豐王為景宣皇帝,廟號徽宗,皇妣蒲察氏為惠昭皇后。戊寅,尊太祖後紇石烈氏、太宗後唐括氏皆為太皇太后,詔中外。乙酉,改葬徽宗及惠昭後於興陵。
shí yī yuè, yǐ shàng shū lìng sòng guó wáng zōng pán wèi tài shī. yǐ hài, chū bān lì. jǐ mǎo, yǐ yuán shuài zuǒ jiān wán yán xī yǐn wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, tài zǐ shǎo bǎo gāo qìng yì wèi zuǒ chéng, píng yáng yǐn xiāo qìng wèi yòu chéng. jǐ chǒu, jiàn tiān kāi diàn yú yáo lá. shí èr yuè guǐ hài, shǐ dìng qí gāo lì xià cháo hè cì yàn cháo cí yí. yǐ jīng xī lù yòu cì nóng mín.
十一月,以尚書令宋國王宗磐為太師。乙亥,初頒歷。己卯,以元帥左監完顏希尹為尚書左丞相兼侍中,太子少保高慶裔為左丞,平陽尹蕭慶為右丞。己丑,建天開殿於爻剌。十二月癸亥,始定齊、高麗、夏朝賀、賜宴、朝辭儀。以京西鹿囿賜農民。
shí sì nián zhēng yuè jǐ sì shuò, shàng cháo tài huáng tài hòu yú liǎng gōng. qí gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ yǒu, bān lì yú gāo lì. dīng chǒu, tài huáng tài hòu hé shí liè shì bēng. yǐ yǒu, wàn shòu jié, qí gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. shàng běn qī yuè qī rì shēng, yǐ tóng huáng kǎo jì rì, gǎi yòng zhēng yuè shí qī rì. èr yuè guǐ mǎo, shàng zūn shì yuē qīn xiàn huáng hòu, zàng ruì líng. sān yuè rén wǔ, yǐ tài bǎo zōng hàn tài shī zōng pán tài fù zōng gàn bìng lǐng sān xǐng shì. dīng yǒu, gāo lì qiǎn shǐ lái diào. bā yuè bǐng chén, zhuī zūn jiǔ dài zǔ yǐ xià yuē huáng dì huáng hòu, dìng shǐ zǔ jǐng zǔ shì zǔ tài zǔ tài zōng miào jiē bù tiāo. guǐ hài, zhào qí guó yǔ běn cháo jūn mín sù sòng xiāng guān zhě, wén yí shǔ nián, zhǐ yòng tiān huì. shí yuè jiǎ yín, yǐ wú jī wèi gāo lì wáng shēng rì shǐ, xiāo zhòng gōng wèi qí liú yù huí xiè bìng shēng rì zhēng dàn shǐ.
十四年正月己巳朔,上朝太皇太后於兩宮。齊、高麗、夏遣使來賀。癸酉,頒歷於高麗。丁丑,太皇太后紇石烈氏崩。乙酉,萬壽節,齊、高麗、夏遣使來賀。上本七月七日生,以同皇考忌日,改用正月十七日。二月癸卯,上尊諡曰欽憲皇后,葬睿陵。三月壬午,以太保宗翰、太師宗磐、太傅宗干並領三省事。丁酉,高麗遣使來吊。八月丙辰,追尊九代祖以下曰皇帝、皇后,定始祖、景祖、世祖、太祖、太宗廟皆不祧。癸亥,詔齊國與本朝軍民訴訟相關者,文移署年,止用天會。十月甲寅,以吳激為高麗王生日使,蕭仲恭為齊劉豫回謝並生日正旦使。
shí wǔ nián zhēng yuè guǐ hài shuò, shàng cháo tài huáng tài hòu yú míng dé gōng. qí gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. chū yòng dà míng lì. jǐ mǎo, wàn shòu jié, qí gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. liù yuè gēng xū, shàng shū zuǒ chéng gāo qìng yì zhuǎn lián shǐ liú sī yǒu zuì fú zhū. qī yuè xīn sì, tài bǎo lǐng sān xǐng shì jìn guó wáng zōng hàn hōng. bǐng xū yè, jīng shī dì zhèn. fēng huáng shū zōng juàn zōng gù, shū zǔ yūn jiē wèi wáng. dīng hài, tài bīng xìng làn jué. shí yuè yǐ mǎo, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn tà lǎn wèi zuǒ fù yuán shuài, fēng lǔ guó wáng. zōng bì yòu fù yuán shuài, fēng shěn wáng. zhī shū mì yuàn shì jiān shì zhōng shí lì ài zhì shì. shí yī yuè bǐng wǔ, fèi qí guó, jiàng fēng liú yù wèi shǔ wáng, zhào zhōng wài. zhì xíng tái shàng shū shěng yú biàn. shí èr yuè wù chén, liú yù shàng biǎo xiè fēng jué. guǐ wèi, zhào gǎi míng nián wèi tiān juàn yuán nián. dà shè. mìng hán fǎng yē lǜ shào wén děng biān xiū guó shǐ. yǐ xù wèi shàng shū zuǒ chéng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. xǐ shǔ wáng liú yù lín huáng fǔ.
十五年正月癸亥朔,上朝太皇太后於明德宮。齊、高麗、夏遣使來賀。初用《大明曆》。己卯,萬壽節,齊、高麗、夏遣使來賀。六月庚戌,尚書左丞高慶裔、轉連使劉思有罪伏誅。七月辛巳,太保、領三省事、晉國王宗翰薨。丙戌夜,京師地震。封皇叔宗雋、宗固,叔祖暈皆為王。丁亥,汰兵興濫爵。十月乙卯,以元帥左監軍撻懶為左副元帥,封魯國王。宗弼右副元帥,封瀋王。知樞密院事兼侍中時立愛致仕。十一月丙午,廢齊國,降封劉豫為蜀王,詔中外。置行台尚書省於汴。十二月戊辰,劉豫上表謝封爵。癸未,詔改明年為天眷元年。大赦。命韓昉、耶律紹文等編修國史。以勖為尚書左丞、同中書門下平章事。徙蜀王劉豫臨潢府。
tiān juàn yuán nián zhēng yuè wù zǐ shuò, shàng cháo míng dé gōng. gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. bān nǚ zhí xiǎo zì. fēng dà sī kōng yù wèi wáng. jiǎ chén, wàn shòu jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén xū, shàng rú yáo lá chūn shuǐ. yǐ chǒu, xìng tiān kāi diàn. jǐ sì, zhào bà lái liú shuǐ hùn tóng jiāng hù luó dì, yǔ mín gēng mù. sān yuè gēng yín, yǐ jìn yuàn xì dì fēn gěi bǎi xìng. wù shēn, yǐ hán fǎng wèi hàn lín xué shì.
天眷元年正月戊子朔,上朝明德宮。高麗、夏遣使來賀。頒女直小字。封大司空昱為王。甲辰,萬壽節,高麗、夏遣使來賀。二月壬戌,上如爻剌春水。乙丑,幸天開殿。己巳,詔罷來流水、混同江護邏地,與民耕牧。三月庚寅,以禁苑隙地分給百姓。戊申,以韓昉為翰林學士。
sì yuè dīng mǎo, mìng shào fǔ jiān lú yàn lún yíng jiàn gōng shì, zhǐ cóng jiǎn sù. rén wǔ, cháo xiǎng yú tiān yuán diàn. lì péi mǎn shì wèi guì fēi. wǔ yuè jǐ hài, zhào yǐ jīng yì cí fù liǎng kē qǔ shì.
四月丁卯,命少府監盧彥倫營建宮室,止從儉素。壬午,朝享於天元殿。立裴滿氏為貴妃。五月己亥,詔以經義、詞賦兩科取士。
liù yuè wù wǔ, shàng zhì zì tiān kāi diàn. qiū qī yuè xīn mǎo, zuǒ fù yuán shuài tà lǎn dōng jīng liú shǒu zōng juàn lái cháo. dīng yǒu, àn chū hǔ hé yì, huài lú shě, mín duō nì sǐ. rén yín, zuǒ chéng xiàng xī yǐn bà. bā yuè jiǎ yín shuò, bān xíng guān zhì. guǐ hài, huí gú qiǎn shǐ cháo gòng. jǐ mǎo, yǐ hé nán dì yǔ sòng. yǐ yòu sī shì láng zhāng tōng gǔ děng shǐ jiāng nán. yǐ jīng shī wèi shàng jīng, fǔ yuē huì níng, jiù shàng jīng wèi běi jīng. jiǔ yuè jiǎ shēn shuò, yǐ shì wèi huì níng mù, fēng dèng wáng. yǐ wèi, zhào bǎi guān gào mìng, nǚ zhí qì dān hàn rén gè yòng běn zì, bó hǎi tóng hàn rén. dīng yǒu, gǎi yān jīng shū mì yuàn wèi xíng tái shàng shū shěng. wù xū, shàng cháo míng dé gōng. jiǎ chén, yǐ yì wèi píng zhāng zhèng shì. jǐ yǒu, shěng yàn zhōng xī sān jīng píng zhōu dōng xī děng lù zhōu xiàn. xīn hài, quán xíng tái zuǒ chéng xiàng zhāng xiào chún zhì shì.
六月戊午,上至自天開殿。秋七月辛卯,左副元帥撻懶、東京留守宗雋來朝。丁酉,按出滸河溢,壞廬舍,民多溺死。壬寅,左丞相希尹罷。八月甲寅朔,頒行官制。癸亥,回鶻遣使朝貢。己卯,以河南地與宋。以右司侍郎張通古等使江南。以京師為上京,府曰會寧,舊上京為北京。九月甲申朔,以奭為會寧牧,封鄧王。乙未,詔百官誥命,女直、契丹、漢人各用本字,渤海同漢人。丁酉,改燕京樞密院為行台尚書省。戊戌,上朝明德宮。甲辰,以奕為平章政事。己酉,省燕中西三京、平州東、西等路州縣。辛亥,權行台左丞相張孝純致仕。
shí yuè jiǎ yín shuò, yǐ yù qián guǎn gōu qì dān wén zì lǐ dé gù wèi cān zhī zhèng shì. bǐng yín, fēng shū zōng qiáng wèi jì wáng, zōng mǐn xíng wáng, tài zōng zi hú lǔ bǔ děng shí sān rén wèi wáng. jǐ sì, shǐ jìn qīn wáng yǐ xià pèi dāo rù gōng. xīn wèi, dìng fēng guó zhì. guǐ yǒu, yǐ dōng jīng liú shǒu zōng juàn wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, fēng chén wáng. shí yī yuè bǐng chén, yǐ kāng zōng yǐ shàng huà xiàng gōng bì, diàn xiàn yú qián yuán diàn. shí èr yuè guǐ hài, xīn gōng chéng. jiǎ xū, gāo lì qiǎn shǐ rù gòng. dīng chǒu, lì guì fēi péi mǎn shì wèi huáng hòu.
十月甲寅朔,以御前管勾契丹文字李德固為參知政事。丙寅,封叔宗強為紀王,宗敏邢王,太宗子斛魯補等十三人為王。己巳,始禁親王以下佩刀入宮。辛未,定封國制。癸酉,以東京留守宗雋為尚書左丞相兼侍中,封陳王。十一月丙辰,以康宗以上畫像工畢,奠獻於乾元殿。十二月癸亥,新宮成。甲戌,高麗遣使入貢。丁丑,立貴妃裴滿氏為皇后。
èr nián zhēng yuè rén wǔ shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù xū, wàn shòu jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ zuǒ chéng xiàng zōng juàn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, jìn fēng gǔn guó wáng. xìng zhōng yǐn wán yán xī yǐn fù wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng. èr yuè yǐ wèi, shàng rú tiān kāi diàn. sān yuè bǐng chén, mìng bǎi guān xiáng dìng yí zhì. sì yuè jiǎ xū, bǎi guān cháo cān, chū yòng cháo fú. jǐ mǎo, sòng qiǎn shǐ xiè hé nán dì.
二年正月壬午朔,高麗、夏遣使來賀。戊戌,萬壽節,高麗、夏遣使來賀。以左丞相宗雋為太保、領三省事,進封袞國王。興中尹完顏希尹復為尚書左丞相兼侍中。二月乙未,上如天開殿。三月丙辰,命百官詳定儀制。四月甲戌,百官朝參,初用朝服。己卯,宋遣使謝河南地。
wǔ yuè wù zǐ, tài bái zhòu jiàn. yǐ sì, shàng zhì zì tiān kāi diàn. liù yuè jǐ yǒu shuò, chū yù guān fú. xīn hài, wú shí móu fǎn, fú zhū. jǐ wèi, shàng cóng róng wèi shì chén yuē: zhèn měi yuè zhēn guān zhèng yào, jiàn qí jūn chén yì lùn, dà kě guī fǎ. hàn lín xué shì hán fǎng duì yuē: jiē yóu tài zōng wēn yán fǎng wèn, fáng dù bèi jié zhōng jǐn chéng. qí shū suī jiǎn, zú yǐ wèi fǎ. shàng yuē: tài zōng gù yī dài xián jūn, míng huáng hé rú? fǎng yuē: táng zì tài zōng yǐ lái, wéi míng huáng xiàn zōng kě shù. míng huáng suǒ wèi yǒu shǐ ér wú zhōng zhě. chū yǐ jiān wēi de wèi, yòng yáo chóng sòng jǐng, wéi zhèng shì xíng, gù néng chéng kāi yuán zhī zhì. mò nián dài yú wàn jī, wěi zhèng lǐ lín fǔ, jiān yú shì yòng, yǐ zhì tiān bǎo zhī luàn. gǒu néng shèn zhōng rú shǐ, zé zhēn guān zhī fēng bù nán zhuī yǐ. shàng chēng shàn. yòu yuē: zhōu chéng wáng hé rú zhǔ? fǎng duì yuē: gǔ zhī xián jūn. shàng yuē: chéng wáng suī xián, yì zhōu gōng fǔ zuǒ zhī lì. hòu shì yí zhōu gōng shā qí xiōng, yǐ zhèn guān zhī, wèi shè jì dà jì, yì bù dāng fēi yě.
五月戊子,太白晝見。乙巳,上至自天開殿。六月己酉朔,初御冠服。辛亥,吳十謀反,伏誅。己未,上從容謂侍臣曰:「朕每閱《貞觀政要》,見其君臣議論,大可規法。」翰林學士韓昉對曰:「皆由太宗溫顏訪問,房、杜輩竭忠盡誠。其書雖簡,足以為法。」上曰:「太宗固一代賢君,明皇何如?」昉曰:「唐自太宗以來,惟明皇、憲宗可數。明皇所謂有始而無終者。初以艱危得位,用姚崇、宋璟,惟正是行,故能成開元之治。末年怠於萬機,委政李林甫,奸諛是用,以致天寶之亂。苟能慎終如始,則貞觀之風不難追矣。」上稱善。又曰:「周成王何如主?」昉對曰:「古之賢君。」上曰:「成王雖賢,亦周公輔佐之力。後世疑周公殺其兄,以朕觀之,為社稷大計,亦不當非也。」
qī yuè xīn sì, sòng guó wáng zōng pán gǔn guó wáng zōng juàn móu fǎn, fú zhū. bǐng xū, yǐ yòu fù yuán shuài zōng bì wèi dōu yuán shuài, jìn fēng guó wáng. dīng hài, yǐ zhū zōng pán děng zhào zhōng wài. jǐ chǒu, yǐ zuǒ fù yuán shuài tà lǎn wèi tái zuǒ chéng xiàng, dù chōng wèi xíng tái yòu chéng xiàng, xiāo bǎo yē lǜ huī xíng tái píng zhāng zhèng shì. jiǎ wǔ, xián zhōu xiáng wěn yí wáng yūn zuò yǔ zōng pán móu fǎn, fú zhū. xīn chǒu, yǐ tài fù lǐng sān xǐng shì zōng gàn wèi tài shī, lǐng sān xǐng rú gù, jìn fēng liáng sòng guó wáng.
七月辛巳,宋國王宗磐、袞國王宗雋謀反,伏誅。丙戌,以右副元帥宗弼為都元帥,進封國王。丁亥,以誅宗磐等詔中外。己丑,以左副元帥撻懶為台左丞相,杜充為行台右丞相,蕭寶、耶律輝行台平章政事。甲午,咸州祥穩沂王暈坐與宗磐謀反,伏誅。辛丑,以太傅、領三省事宗干為太師,領三省如故,進封梁宋國王。
bā yuè xīn hài, xíng tái zuǒ xiāng tà lǎn yì wáng gú lǎn jí huó lí hú tǔ tà lǎn zi wò dài wū dá bǔ móu fǎn, fú zhū. dīng chǒu, tài bái zhòu jiàn.
八月辛亥,行台左相撻懶、翼王鶻懶及活離胡土、撻懶子斡帶、烏達補謀反,伏誅。丁丑,太白晝見。
jiǔ yuè wù yín shuò, jiàng fēng tài zōng zhū zi. dà sī kōng yù bà. bǐng shēn, chū jū xīn gōng. lì tài zǔ yuán miào yú qìng yuán gōng, rén yín, sòng qiǎn wáng lún děng qǐ guī fù sàng jí mǔ wéi shì děng, jū lún bù qiǎn. yǐ wēn dōu sī zhōng zhū lù lián wèn. shí yuè guǐ yǒu, xià guó shǐ lái gào sàng. shí èr yuè, yù guó gōng yù hōng.
九月戊寅朔,降封太宗諸子。大司空昱罷。丙申,初居新宮。立太祖原廟於慶元宮,壬寅,宋遣王倫等乞歸父喪及母韋氏等,拘倫不遣。以溫都思忠諸路廉問。十月癸酉,夏國使來告喪。十二月,豫國公昱薨。
sān nián zhēng yuè dīng chǒu shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ sì, wàn shòu jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ dōu yuán shuài zōng bì lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. sì yuè yǐ sì shuò, wēn dōu sī zhōng lián wèn zhū lù, dé lián lì dù zūn huì yǐ xià bǎi èr shí sì rén, gè jìn yī jiē, tān lì zhāng zhěn yǐ xià èr shí yī rén jiē bà zhī. guǐ chǒu, shǔ guó gōng wán yán yín shù gē hōng. dīng mǎo, shàng rú yān jīng.
三年正月丁丑朔,高麗、夏遣使來賀。癸巳,萬壽節,高麗、夏遣使來賀。以都元帥宗弼領行台尚書省事。四月乙巳朔,溫都思忠廉問諸路,得廉吏杜遵晦以下百二十四人,各進一階,貪吏張軫以下二十一人皆罷之。癸丑,蜀國公完顏銀術哥薨。丁卯,上如燕京。
wǔ yuè bǐng zǐ, zhào yuán shuài fǔ fù qǔ hé nán shǎn xī dì. jǐ mǎo, zhào cè lǐ rén xiào wèi xià guó wáng. mìng dōu yuán shuài zōng bì yǐ bīng zì lí yáng qū biàn, yòu jiān jūn sā lí hé chū hé zhōng qū shǎn xī.
五月丙子,詔元帥府復取河南、陝西地。己卯,詔冊李仁孝為夏國王。命都元帥宗弼以兵自黎陽趨汴,右監軍撒離合出河中趨陝西。
shì yuè, hé nán píng. liù yuè, shǎn xī píng. shàng cì liáng xíng dà hàn. shǐ xiāo yàn ràng tián jué jué xī jīng qiú. qiū qī yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. yǐ mǎo, zōng bì qiǎn shǐ zòu hé nán shǎn xī jié. dīng mǎo, zhào wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng zhì shì, gěi fèng lù zhī bàn, zhí sān pǐn zhě réng gěi qiàn rén.
是月,河南平。六月,陝西平。上次涼陘大旱。使蕭彥讓、田瑴決西京囚。秋七月癸卯朔,日有食之。乙卯,宗弼遣使奏河南、陝西捷。丁卯,詔文武官五品以上致仕,給俸祿之半,職三品者仍給傔人。
bā yuè xīn sì, zhāo fǔ yù shǎn xī wǔ lù. rén wǔ, chū dìng gōng zhǔ jùn xiàn zhǔ jí fù mǎ guān pǐn. jiǔ yuè rén yín shuò, zōng bì lái cháo. wù shēn, shàng zhì yān jīng. jǐ yǒu, qīn xiǎng tài zǔ miào. gēng shēn, zōng bì hái jūn zhōng. xià guó qiǎn shǐ xiè fù zèng. guǐ hài, shā zuǒ chéng xiàng wán yán xī yǐn yòu chéng xiāo qìng jí xī yǐn zi zhāo wǔ dà jiāng jūn bǎ dā fú bǎo láng màn dài. wù chén, xià guó qiǎn shǐ xiè fēng cè. shí yī yuè guǐ chǒu, yǐ kǒng zǐ sì shí jiǔ dài sūn fán xí fēng yǎn shèng gōng. guǐ hài, yǐ dōu diǎn jiǎn xiāo zhòng gōng wèi shàng shū yòu chéng, qián xī jīng liú shǒu áng wèi píng zhāng zhèng shì. jiǎ zǐ, xíng tái shàng shū yòu chéng xiàng dù chōng hōng. shí èr yuè yǐ hài, dōu yuán shuài zōng bì shàng yán sòng jiāng yuè fēi zhāng jùn hán shì zhōng lǜ zhòng dù jiāng, zhào mìng jī zhī. dīng chǒu, dì zhèn. jǐ hài, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn ā lí bǔ wèi zuǒ fù yuán shuài, yòu jiān jūn sā lí hé wèi yòu fù yuán shuài.
八月辛巳,招撫諭陝西五路。壬午,初定公主、郡縣主及駙馬官品。九月壬寅朔,宗弼來朝。戊申,上至燕京。己酉,親饗太祖廟。庚申,宗弼還軍中。夏國遣使謝賻贈。癸亥,殺左丞相完顏希尹、右丞蕭慶及希尹子昭武大將軍把搭、符寶郎漫帶。戊辰,夏國遣使謝封冊。十一月癸丑,以孔子四十九代孫璠襲封衍聖公。癸亥,以都點檢蕭仲恭為尚書右丞,前西京留守昂為平章政事。甲子,行台尚書右丞相杜充薨。十二月乙亥,都元帥宗弼上言宋將岳飛、張俊、韓世忠率眾渡江,詔命擊之。丁丑,地震。己亥,以元帥左監軍阿離補為左副元帥,右監軍撒離合為右副元帥。
huáng tǒng yuán nián zhēng yuè xīn chǒu shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng xū, qún chén shàng zūn hào yuē chóng tiān tǐ dào qīn míng wén wǔ shèng dé huáng dì. chū yù gǔn miǎn. guǐ chǒu, xiè tài miào. dà shè. gǎi yuán. dīng sì, wàn shòu jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ wèi, chū dìng mìng fù fēng hào. xià guó qǐng zhì què chǎng, xǔ zhī. jǐ sì, fēng píng zhāng zhèng shì áng wèi qī shuǐ jùn wáng.
皇統元年正月辛丑朔,高麗、夏遣使來賀。庚戌,群臣上尊號曰崇天體道欽明文武聖德皇帝。初御袞冕。癸丑,謝太廟。大赦。改元。丁巳,萬壽節,高麗、夏遣使來賀。己未,初定命婦封號。夏國請置榷場,許之。己巳,封平章政事昂為漆水郡王。
èr yuè wù yín, zhào zhū zhì shì guān zhí jù zhì sān pǐn zhě, fèng lù rén lì gè gěi qí bàn. zōng bì kè lú zhōu. yǐ yǒu, gǎi fēng hǎi bīn wáng yē lǜ yán xǐ wèi yù wáng, hūn dé gōng zhào jí wèi tiān shuǐ jùn wáng, zhòng hūn hóu zhào huán wèi tiān shuǐ jùn gōng. wù zǐ, shàng qīn jì kǒng zǐ miào, běi miàn zài bài. tuì wèi shì chén yuē: zhèn yòu nián yóu yì, bù zhī zhì xué, suì yuè yú mài, shēn yǐ wèi huǐ. kǒng zǐ suī wú wèi, qí dào kě zūn, shǐ wàn shì jǐng yǎng. dà fán wèi shàn, bù kě bù miǎn. zì shì pō dú shàng shū lùn yǔ jí wǔ dài liáo shǐ zhū shū, huò yǐ yè jì yān.
二月戊寅,詔諸致仕官職俱至三品者,俸祿人力各給其半。宗弼克廬州。乙酉,改封海濱王耶律延禧為豫王,昏德公趙佶為天水郡王,重昏侯趙桓為天水郡公。戊子,上親祭孔子廟,北面再拜。退謂侍臣曰:「朕幼年游佚,不知志學,歲月逾邁,深以為悔。孔子雖無位,其道可尊,使萬世景仰。大凡為善,不可不勉。」自是頗讀《尚書》、《論語》及《五代》、《遼史》諸書,或以夜繼焉。
sān yuè jǐ wèi, shàng yàn qún chén yú yáo chí diàn, shì zōng bì qiǎn shǐ zòu jié, shì chén duō jìn shī chēng hè. dì lǎn zhī yuē: tài píng zhī shì, dāng shàng wén wù, zì gǔ zhì zhì, jiē yóu shì yě. sì yuè bǐng zǐ, yǐ jì nán yǐn hán fǎng cān zhī zhèng shì. xīn sì, zōng bì qǐng fá jiāng nán, cóng zhī. wǔ yuè jǐ yǒu, tài shī lǐng sān xǐng shì liáng sòng guó wáng zōng gàn hōng. gēng xū, shàng qīn lín. rì guān zòu, xū hài bù yí kū qì. shàng yuē: jūn chén zhī yì, gǔ ròu zhī qīn, qǐ kě bì zhī. suì kū zhī tòng, mìng chuò cháo qī rì.
三月己未,上宴群臣於瑤池殿,適宗弼遣使奏捷,侍臣多進詩稱賀。帝覽之曰:「太平之世,當尚文物,自古致治,皆由是也。」四月丙子,以濟南尹韓昉參知政事。辛巳,宗弼請伐江南,從之。五月己酉,太師、領三省事、梁宋國王宗干薨。庚戌,上親臨。日官奏,戌、亥不宜哭泣。上曰:「君臣之義,骨肉之親,豈可避之。」遂哭之慟,命輟朝七日。
liù yuè jiǎ xū, zhào dōu yuán shuài zōng bì yǔ zǎi zhí tóng rù zòu shì. gēng yín, xíng tái píng zhāng zhèng shì yē lǜ huī zhì shì. rén chén, yǒu sī qǐng jǔ lè, shàng yǐ zōng gàn xīn sàng bù yǔn. jiǎ wǔ, wèi wáng zōng qiáng hōng, shàng qīn lín chuò cháo rú zōng gàn sàng. qī yuè guǐ mǎo, yǐ jǐng xuān huáng dì jì chén, mìng shàng shí chè ròu. bǐng wǔ, yǐ zōng bì wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng dōu yuán shuài lǐng xíng tái rú gù. jǐ yǒu, zōng bì hái jūn zhōng. xīn hài, cān zhī zhèng shì yē lǜ ràng bà.
六月甲戌,詔都元帥宗弼與宰執同入奏事。庚寅,行台平章政事耶律暉致仕。壬辰,有司請舉樂,上以宗干新喪不允。甲午,衛王宗強薨,上親臨、輟朝如宗干喪。七月癸卯,以景宣皇帝忌辰,命尚食徹肉。丙午,以宗弼為尚書左丞相兼侍中、都元帥、領行台如故。己酉,宗弼還軍中。辛亥,參知政事耶律讓罷。
jiǔ yuè wù shēn, shàng zhì zì yān jīng. cháo tài huáng tài hòu yú míng dé gōng. zhào cì guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, rén juàn èr pǐ xù sān jīn. shì qiū, huáng. dōu yuán shuài zōng bì fá sòng, dù huái. yǐ shū ràng sòng, sòng fù shū qǐ bà bīng, zōng bì yǐ pián yí huà huái wèi jiè.
九月戊申,上至自燕京。朝太皇太后於明德宮。詔賜鰥寡孤獨不能自存者,人絹二匹、絮三斤。是秋,蝗。都元帥宗弼伐宋,渡淮。以書讓宋,宋復書乞罷兵,宗弼以便宜畫淮為界。
shí yī yuè jǐ yǒu, gāo lì guó hè shòu zūn hào. jī gǔ diàn huǒ. shí èr yuè guǐ sì, xià guó hè shòu zūn hào. tiān shuǐ jùn gōng zhào huán qǐ běn pǐn fèng, zhào zhōu jì zhī. zuǒ chéng xù jìn xiān cháo shí lù sān juǎn, shàng fén xiāng lì shòu zhī.
十一月己酉,高麗國賀受尊號。稽古殿火。十二月癸巳,夏國賀受尊號。天水郡公趙桓乞本品俸,詔賙濟之。左丞勖進先朝《實錄》三卷,上焚香立受之。
èr nián zhēng yuè yǐ wèi shuò, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ hài, shàng liè yú lái liú hé. yǐ sì, mìng fēng gāo lì. dīng wèi, shàng zhì zì lái liú hé. xīn hài, wàn shòu jié, gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. rén zǐ, yǎn shèng gōng kǒng fán hōng, zi zhěng xí. èr yuè dīng mǎo, shàng rú tiān kāi diàn. jiǎ xū, zhèn xī hé lù, wù zǐ, huáng zǐ jì ān shēng. xīn mǎo, sòng shǐ cáo xūn lái xǔ suì bì yín juàn èr shí wǔ wàn liǎng pǐ, huà huái wèi jiè, shì shì zǐ sūn, yǒng shǒu shì yán. gǎi fēng shǔ wáng liú yù wèi cáo wáng. rén chén, yǐ huáng zǐ shēng, shè zhōng wài.
二年正月乙未朔,高麗、夏遣使來賀。己亥,上獵於來流河。乙巳,命封高麗。丁未,上至自來流河。辛亥,萬壽節,高麗、夏遣使來賀。壬子,衍聖公孔璠薨,子拯襲。二月丁卯,上如天開殿。甲戌,賑熙河路,戊子,皇子濟安生。辛卯,宋使曹勛來許歲幣銀、絹二十五萬兩、匹,畫淮為界,世世子孫,永守誓言。改封蜀王劉豫為曹王。壬辰,以皇子生,赦中外。
sān yuè xīn chǒu, hái zì tiān kāi diàn. dà xuě. bǐng wǔ, yǐ zōng bì wèi tài fù. bǐng chén, qiǎn zuǒ xuān huī shǐ liú kuò yǐ gǔn miǎn guī cè cè sòng kāng wáng wèi dì. guī sòng dì mǔ wéi shì jí gù qī xíng shì tiān shuǐ jùn wáng bìng qī zhèng shì sàng yú jiāng nán. wù wǔ, lì zi jì ān wèi huáng tài zǐ. sì yuè bǐng yín, yǐ chén sòng gào zhōng wài. gēng wǔ, wǔ yún lóu zhòng míng děng diàn chéng. wǔ yuè guǐ sì shuò, bù shì cháo. shàng zì qù nián huāng yú jiǔ, yǔ jìn chén yǐn, huò jì yǐ yè. zǎi xiàng rù jiàn, zhé yǐn yǐ jiǔ, yuē: zhī qīng děng yì, jīn jì yǐn yǐ, míng rì dāng jiè. yīn fù yǐn. yǐ mǎo, cì sòng shì zhào. xīn yǒu, yàn qún chén yú wǔ yún lóu, jiē jǐn zuì ér bà.
三月辛丑,還自天開殿。大雪。丙午,以宗弼為太傅。丙辰,遣左宣徽使劉筈以袞冕圭冊冊宋康王為帝。歸宋帝母韋氏及故妻邢氏、天水郡王並妻鄭氏喪於江南。戊午,立子濟安為皇太子。四月丙寅,以臣宋告中外。庚午,五雲樓、重明等殿成。五月癸巳朔,不視朝。上自去年荒於酒,與近臣飲,或繼以夜。宰相入諫,輒飲以酒,曰:「知卿等意,今既飲矣,明日當戒。」因復飲。乙卯,賜宋誓詔。辛酉,宴群臣於五雲樓,皆盡醉而罷。
qī yuè jiǎ wǔ, huí gú qiǎn shǐ lái gòng. běi jīng guǎng níng fǔ huáng. dīng yǒu, cì zōng bì jīn quàn. bā yuè dīng mǎo, zhào guī zhū biàn zhāng shào hóng hào yú sòng. xīn wèi, fù tài zōng zi hú lú wèi wáng. zhèn shǎn xī.
七月甲午,回鶻遣使來貢。北京、廣寧府蝗。丁酉,賜宗弼金券。八月丁卯,詔歸朱弁、張邵、洪皓於宋。辛未,復太宗子胡盧為王。賑陝西。
jiǔ yuè rén chén, zhào gěi tiān shuǐ jùn wáng zǐ zhí xù, tiān shuǐ jùn gōng zǐ fèng gěi.
九月壬辰,詔給天水郡王子、侄、婿,天水郡公子俸給。
shí yī yuè jiǎ yín, píng zhāng zhèng shì qī shuǐ jùn wáng áng hōng, zhuī fēng yùn wáng. shí èr yuè yǐ chǒu, gāo lì wáng qiǎn shǐ xiè fēng cè. gēng wǔ, sòng qiǎn shǐ xiè guī sān sàng jí mǔ wéi shì. rén shēn, shàng liè yú hé yé dāi mǐ lù. guǐ wèi, hái gōng. jiǎ shēn, huáng tài zǐ jì ān hōng.
十一月甲寅,平章政事漆水郡王昂薨,追封鄆王。十二月乙丑,高麗王遣使謝封冊。庚午,宋遣使謝歸三喪及母韋氏。壬申,上獵於核耶呆米路。癸未,還宮。甲申,皇太子濟安薨。
sān nián zhēng yuè jǐ chǒu shuò, yǐ huáng tài zǐ sàng bù yù zhèng diàn, qún chén yì biàn diàn chēng hè. sòng gāo lì xià shǐ yì huáng jí diàn yáo hè. yǐ sì, wàn shòu jié, rú zhēng dàn yí. sān yuè xīn mǎo, yǐ shàng shū zuǒ chéng xù wèi píng zhāng zhèng shì, diàn qián dōu diǎn jiǎn zōng xiàn shàng shū zuǒ chéng. dīng yǒu, tài huáng tài hòu táng kuò shì bēng. jǐ yǒu, fēng zǐ dào jì wèi wèi wáng.
三年正月己丑朔,以皇太子喪不御正殿,群臣詣便殿稱賀。宋、高麗、夏使詣皇極殿遙賀。乙巳,萬壽節,如正旦儀。三月辛卯,以尚書左丞勖為平章政事,殿前都點檢宗憲尚書左丞。丁酉,太皇太后唐括氏崩。己酉,封子道濟為魏王。
wǔ yuè dīng sì shuò, jīng zhào jìn ruì mài. guǐ hài, shàng zhì jì tài huáng tài hòu. jiǎ shēn, chū lì tài miào shè jì. liù yuè jǐ yǒu, chū zhì xiāo yì jūn. qī yuè bǐng yín, shàng zhì jì tài huáng tài hòu. gēng chén, tài yuán lù jìn xiè zhì bìng ruì mài.
五月丁巳朔,京兆進瑞麥。癸亥,上致祭太皇太后。甲申,初立太廟、社稷。六月己酉,初置驍毅軍。七月丙寅,上致祭太皇太后。庚辰,太原路進獬豸並瑞麥。
bā yuè xīn mǎo, zhào gěi tiān shuǐ jùn wáng sūn jí tiān shuǐ jùn gōng xù fèng lù. bǐng shēn, lǎo rén xīng jiàn. yǐ sì, shì tài huáng tài hòu yuē qīn rén huáng hòu. wù shēn, zàng gōng líng. shí èr yuè guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī.
八月辛卯,詔給天水郡王孫及天水郡公婿俸祿。丙申,老人星見。乙巳,諡太皇太后曰欽仁皇后。戊申,葬恭陵。十二月癸未朔,日有食之。
sì nián zhēng yuè guǐ chǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ yín, zhào yǐ qù nián sòng bì cì shǐ zǔ yǐ xià zōng shì. jǐ wèi, yǐ sòng shǐ wáng lún wèi píng zhōu zhuǎn yùn shǐ, jì shòu mìng, fù cí, zuì qí fǎn fù, zhū zhī. yǐ chǒu, shǎn xī jìn jiā hé shí yǒu èr jīng, jīng jiē qī suì. jǐ sì, wàn shòu jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, shàng jì qīn rén huáng hòu, kū jǐn āi. èr yuè guǐ wèi, shàng rú dōng jīng. bǐng shēn, cì bǎi pō hé chūn shuǐ. dīng yǒu, huí gú qiǎn shǐ lái hè, yǐ nián hé hán nú bào zhī.
四年正月癸丑朔,宋、高麗、夏遣使來賀。甲寅,詔以去年宋幣賜始祖以下宗室。己未,以宋使王倫為平州轉運使,既受命,復辭,罪其反覆,誅之。乙丑,陝西進嘉禾十有二莖,莖皆七穗。己巳,萬壽節,宋、高麗、夏遣使來賀。乙亥,上祭欽仁皇后,哭盡哀。二月癸未,上如東京。丙申,次百泊河春水。丁酉,回鶻遣使來賀,以粘合韓奴報之。
wǔ yuè xīn hài shuò, cì xūn fēng diàn. liù yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī.
五月辛亥朔,次薰風殿。六月辛巳朔,日有食之。
qī yuè gēng wǔ, jiàn yuán miào yú dōng jīng. bā yuè guǐ wèi, shā wèi wáng dào jì. jiǔ yuè yǐ yǒu, shàng rú dōng jīng. rén zǐ, tián yú shā hé, shè hǔ huò zhī. yǐ mǎo, qiǎn shǐ jì liáo zhǔ líng. xīn yǒu, zhào xūn fēng diàn èr shí lǐ nèi jí xún xìng suǒ guò wǔ lǐ nèi, bìng fù yī suì. guǐ yǒu, xíng tái zuǒ chéng xiàng zhāng xiào chún hōng. shí yuè rén chén, lì jiè dài jī mín chóu shǎng gé. jiǎ chén, yǐ hé shuò zhū jùn dì zhèn, zhào fù bǎi xìng yī nián, qí yā sǐ wú rén shōu zàng zhě, guān wèi liǎn cáng zhī. shǎn xī pú jiě rǔ cài děng chù yīn suì jī, liú mín diǎn gù wèi nú bì zhě, guān gěi juàn shú wèi liáng, fàng hái qí xiāng. shí yī yuè jǐ yǒu, shàng liè yú hǎi dǎo. shí èr yuè jiǎ wǔ, zhì dōng jīng.
七月庚午,建原廟於東京。八月癸未,殺魏王道濟。九月乙酉,上如東京。壬子,畋於沙河,射虎獲之。乙卯,遣使祭遼主陵。辛酉,詔薰風殿二十里內及巡幸所過五里內,並復一歲。癸酉,行台左丞相張孝純薨。十月壬辰,立借貸饑民酬賞格。甲辰,以河朔諸郡地震,詔復百姓一年,其壓死無人收葬者,官為斂藏之。陝西、蒲、解、汝、蔡等處因歲飢,流民典雇為奴婢者,官給絹贖為良,放還其鄉。十一月己酉,上獵於海島。十二月甲午,至東京。
wǔ nián zhēng yuè dīng wèi shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ hài, wàn shòu jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè yǐ wèi, cì jì zhōu chūn shuǐ. sān yuè wù chén, cì tiān kāi diàn. wǔ yuè wù wǔ, chū yòng yù zhì xiǎo zì. rén yín, yǐ píng zhāng zhèng shì xù jiàn, shàng wèi zhǐ jiǔ, réng bù gào tíng chén. liù yuè yǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī.
五年正月丁未朔,宋、高麗、夏遣使來賀。癸亥,萬壽節,宋、高麗、夏遣使來賀。二月乙未,次濟州春水。三月戊辰,次天開殿。五月戊午,初用御製小字。壬寅,以平章政事勖諫,上為止酒,仍布告廷臣。六月乙亥朔,日有食之。
bā yuè wù xū, fā tiān kāi diàn. jiǔ yuè gēng shēn, zhì zì dōng jīng. shí yuè xīn mǎo, zēng shì tài zǔ. rùn yuè wù yín, dà míng fǔ jìn niú shēng lín. rén chén, huái zhōu jìn jiā hé. shí èr yuè wù shēn, zēng shì shǐ zǔ yǐ xià shí dì jí tài zōng huī zōng. dīng sì, shè.
八月戊戌,發天開殿。九月庚申,至自東京。十月辛卯,增諡太祖。閏月戊寅,大名府進牛生麟。壬辰,懷州進嘉禾。十二月戊申,增諡始祖以下十帝及太宗、徽宗。丁巳,赦。
liù nián zhēng yuè xīn wèi shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. rén shēn, fēng tài zǔ zhū sūn wèi wáng. yǐ hài, tián yú móu lēi. jiǎ shēn, hái jīng shī. dīng hài, wàn shòu jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng yín, yǐ biān dì cì xià guó. rén chén, rú chūn shuǐ. dì cóng qín, dǎo qí wù rù dà zé zhōng, dì mǎ xiàn, yīn bù chū, yì bù zuì dǎo zhě. yǐ wèi, fēng wēi hē wèi wáng. èr yuè bǐng yín, yòu chéng xiàng hán qǐ xiān hōng.
六年正月辛未朔,宋、高麗、夏遣使來賀。壬申,封太祖諸孫為王。乙亥,畋於謀勒。甲申,還京師。丁亥,萬壽節,宋、高麗、夏遣使來賀。庚寅,以邊地賜夏國。壬辰,如春水。帝從禽,導騎誤入大澤中,帝馬陷,因步出,亦不罪導者。乙未,封偎喝為王。二月丙寅,右丞相韓企先薨。
sān yuè rén shēn, yǐ ā lí bǔ wèi xíng tái yòu chéng xiàng. sì yuè gēng zǐ shuò, shàng zhì zì chūn shuǐ. yǐ tóng pàn dà zōng zhèng shì zōng gù wèi tài bǎo yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. wù wǔ, xíng tái yòu chéng xiàng ā lí bǔ hōng. wǔ yuè rén shēn, gāo lì wáng kǎi hōng. xīn mǎo, yǐ zuǒ xuān huī shǐ liú kuò wèi xíng tái yòu chéng xiàng.
三月壬申,以阿離補為行台右丞相。四月庚子朔,上至自春水。以同判大宗正事宗固為太保、右丞相兼中書令。戊午,行台右丞相阿離補薨。五月壬申,高麗王楷薨。辛卯,以左宣徽使劉筈為行台右丞相。
liù yuè yǐ sì, shā yǔ wén xū zhōng jí gāo shì tán. yǐ chǒu, qiǎn shǐ diào jì gāo lì, bìng qǐ fù sì wáng xiàn. jiǔ yuè wù chén shuò, yǐ xǔ wáng pò biàn, ruì zōng píng shǎn xī, zhèng wáng kè liáo jí lóu shì yín shù kě jiē yǒu dà gōng, bìng wèi lì bēi. wù yín, cáo wáng liú yù hōng. shì suì, qiǎn zhān gē hán nú zhāo yē lù: dà shí, bèi hài.
六月乙巳,殺宇文虛中及高士談。乙丑,遣使弔祭高麗,並起復嗣王晛。九月戊辰朔,以許王破汴,睿宗平陝西,鄭王克遼及婁室、銀術可皆有大功,並為立碑。戊寅,曹王劉豫薨。是歲,遣粘割韓奴招耶律大石,被害。
qī nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. xīn sì, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ wèi, yǐ xī jīng lù yòu wèi mín tián. dīng hài, tài bái jīng tiān. sān yuè wù yín, gāo lì qiǎn shǐ xiè diào jì qǐ fù. sì yuè wù wǔ, yàn biàn diàn. shàng zuì jiǔ, shā hù bù shàng shū zōng lǐ. liù yuè dīng yǒu, shā héng hǎi jūn jié dù shǐ tián jué zuǒ sī láng zhōng xī yì hàn lín dài zhì xíng jù zhān jí wáng zhí gāo fèng tíng wáng xiào zhào yì xìng gōng yí jiàn děng.
七年正月乙丑朔,宋、高麗、夏遣使來賀。辛巳,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。癸未,以西京鹿囿為民田。丁亥,太白經天。三月戊寅,高麗遣使謝弔祭、起復。四月戊午,宴便殿。上醉酒,殺戶部尚書宗禮。六月丁酉,殺橫海軍節度使田瑴、左司郎中奚毅、翰林待制邢具瞻及王植、高鳳廷、王效、趙益興、龔夷鑒等。
qī yuè jǐ sì, tài bái jīng tiān, qū shè jī nèi. jiǔ yuè, tài bǎo yòu chéng xiàng zōng gù hōng. yǐ dōu yuán shuài zōng bì wèi tài shī lǐng sān xǐng shì, dōu yuán shuài xíng tái shàng shū shěng shì rú gù, píng zhāng zhèng shì xù wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, dōu diǎn jiǎn zōng xián wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, xíng tái yòu chéng xiàng liú kuò yòu chéng xiāo zhòng gōng wèi píng zhāng zhèng shì, lǐ dé gù wèi shàng shū yòu chéng, mì shū jiān xiāo yì wèi cān zhī zhèng shì. shí yuè rén zǐ, píng zhāng xíng tái shàng shū shěng shì xī bǎo hōng. shí yī yuè guǐ yǒu, yǐ gōng bù shì láng pū sàn tài wān wèi yù shǐ dài fū. yǐ hài, bīng bù shàng shū bǐng dé jìn sān jiǎo yáng. jǐ mǎo, zhào jiǎn cháng shàn yáng shǐ wǔ zhī èr. guǐ wèi, yǐ shàng shū zuǒ chéng zōng xiàn wèi xíng tái píng zhāng zhèng shì, tóng pàn dà zōng zhèng shì liàng wèi shàng shū zuǒ chéng. shí èr yuè wù wǔ, cān zhī zhèng shì hán fǎng bà. bīng bù shàng shū bǐng dé wèi cān zhī zhèng shì.
七月己巳,太白經天,曲赦畿內。九月,太保、右丞相宗固薨。以都元帥宗弼為太師、領三省事,都元帥、行台尚書省事如故,平章政事勖為左丞相兼侍中,都點檢宗賢為右丞相兼中書令,行台右丞相劉筈、右丞蕭仲恭為平章政事,李德固為尚書右丞,秘書監蕭肄為參知政事。十月壬子,平章行台尚書省事奚寶薨。十一月癸酉,以工部侍郎仆散太彎為御史大夫。乙亥,兵部尚書秉德進三角羊。己卯,詔減常膳羊豕五之二。癸未,以尚書左丞宗憲為行台平章政事,同判大宗正事亮為尚書左丞。十二月戊午,參知政事韓昉罷。兵部尚書秉德為參知政事。
bā nián zhēng yuè gēng shēn shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng zǐ, wàn shòu jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén zǐ, yǐ gē lǔ gé bō gǔ děng wèi héng cì gāo lì xià guó shǐ. jiǎ yín, yǐ dà lǐ qīng zōng ān děng wèi gāo lì wáng xiàn fēng cè shǐ. yǐ mǎo, shàng rú tiān kāi diàn. sì yuè wù zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, qiǎn cān zhī zhèng shì bǐng dé děng wèi lián chá guān lì. gēng xū, zhì zì tiān kāi diàn. jiǎ yín, liáo shǐ chéng. liù yuè yǐ mǎo, píng zhāng zhèng shì xiāo zhòng gōng wèi xíng tái zuǒ chéng xiàng, zuǒ chéng liàng wèi píng zhāng zhèng shì, dōu diǎn jiǎn táng kuò biàn wèi shàng shū zuǒ chéng. gāo lì qiǎn shǐ xiè fēng cè.
八年正月庚申朔,宋、高麗、夏遣使來賀。丙子,萬壽節,宋、高麗、夏遣使來賀。二月壬子,以哥魯葛波古等為橫賜高麗、夏國使。甲寅,以大理卿宗安等為高麗王晛封冊使。乙卯,上如天開殿。四月戊子朔,日有食之。辛丑,遣參知政事秉德等為廉察官吏。庚戌,至自天開殿。甲寅,《遼史》成。六月乙卯,平章政事蕭仲恭為行台左丞相,左丞亮為平章政事,都點檢唐括辯為尚書左丞。高麗遣使謝封冊。
qī yuè yǐ hài, yù shǐ dài fū pū sàn wān bà, yǐ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ ā lǔ dài wèi yù shǐ dài fū. wù yín, yǐ shàng shū zuǒ chéng táng kuò biàn fèng zhí bù jǐn, zhàng zhī. bā yuè wù xū, zōng bì jìn tài zǔ shí lù, shàng fén xiāng lì shòu zhī. gēng zǐ, yǐ shàng shū zuǒ chéng xiàng xù lǐng xíng tái shàng shū shěng shì, yòu chéng xiàng zōng xián wèi tài bǎo shàng shū zuǒ chéng xiàng. bǐng wǔ, yǐ xíng tái zuǒ chéng xiàng xiāo zhòng gōng wèi shàng shū yòu chéng xiàng. rùn yuè gēng shēn, zǎi chén yǐ xī lín duō lù, qǐng shàng liè. shàng kǒng hài jià, bù yǔn. bǐng yín, tài miào chéng. jiǔ yuè bǐng shēn, shàng shū zuǒ chéng táng kuò biàn bà. yǐ zuǒ xuān huī shǐ bǐng wèi shàng shū zuǒ chéng. shí yuè xīn yǒu, tài shī lǐng sān xǐng shì dōu yuán shuài yuè guó wáng zōng bì hōng.
七月乙亥,御史大夫仆散彎罷,以侍衛親軍都指揮使阿魯帶為御史大夫。戊寅,以尚書左丞唐括辯奉職不謹,杖之。八月戊戌,宗弼進《太祖實錄》,上焚香立受之。庚子,以尚書左丞相勖領行台尚書省事,右丞相宗賢為太保、尚書左丞相。丙午,以行台左丞相蕭仲恭為尚書右丞相。閏月庚申,宰臣以西林多鹿,請上獵。上恐害稼,不允。丙寅,太廟成。九月丙申,尚書左丞唐括辯罷。以左宣徽使稟為尚書左丞。十月辛酉,太師、領三省事、都元帥、越國王宗弼薨。
shí yī yuè rén chén, tài bái jīng tiān. yǐ wèi, zuǒ chéng xiàng zōng xián zuǒ chéng bǐng děng yán, zhōu jùn zhǎng lì dāng bìng yòng běn guó rén. shàng yuē: sì hǎi zhī nèi, jiē zhèn chén zǐ, ruò fēn bié dài zhī, qǐ néng zhì yī. yàn bù yún hū, yí rén wù shǐ, shǐ rén wù yí. zì jīn běn guó jí zhū sè rén, liàng cái tōng yòng zhī. xīn chǒu, yǐ shàng shū zuǒ chéng xiàng zōng xián wèi zuǒ fù yuán shuài, píng zhāng zhèng shì liàng wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, cān zhī zhèng shì bǐng dé wèi píng zhāng zhèng shì. gēng xū, zuǒ fù yuán shuài zōng xián fù wèi tài bǎo, zuǒ chéng xiàng zuǒ fù yuán shuài rú gù. shí èr yuè yǐ mǎo, yǐ yòu chéng xiàng xiāo zhòng gōng wèi tài fù lǐng sān xǐng shì, zuǒ chéng xiàng liàng wèi shàng shū yòu chéng xiàng. yǐ hài, yǐ zuǒ chéng xiàng zōng xián wèi tài shī lǐng sān xǐng shì jiān dōu yuán shuài.
十一月壬辰,太白經天。乙未,左丞相宗賢、左丞稟等言,州郡長吏當並用本國人。上曰:「四海之內,皆朕臣子,若分別待之,豈能致一。諺不云乎,『疑人勿使,使人勿疑』。自今本國及諸色人,量才通用之。」辛丑,以尚書左丞相宗賢為左副元帥,平章政事亮為尚書左丞相兼侍中,參知政事秉德為平章政事。庚戌,左副元帥宗賢復為太保,左丞相、左副元帥如故。十二月乙卯,以右丞相蕭仲恭為太傅、領三省事,左丞相亮為尚書右丞相。乙亥,以左丞相宗賢為太師、領三省事兼都元帥。
jiǔ nián zhēng yuè jiǎ shēn shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù xū, tài shī lǐng sān xǐng shì dōu yuán shuài zōng xián bà. lǐng xíng tái shàng shū shěng shì xù wèi tài shī lǐng sān xǐng shì, tóng pàn dà zōng zhèng shì chōng wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, yòu chéng xiàng liàng jiān dōu yuán shuài. gēng zǐ, wàn shòu jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. rén yín, zuǒ chéng xiàng chōng hōng. bǐng wǔ, yǐ yòu chéng xiàng liàng wèi zuǒ chéng xiàng, pàn dà zōng zhèng shì zōng běn wèi shàng shū yòu chéng xiàng, zuǒ fù yuán shuài zōng mǐn wèi dōu yuán shuài, nán jīng liú shǒu zōng xián wèi zuǒ fù yuán shuài jiān xī jīng liú shǒu. jǐ yǒu, zōng xián fù wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì.
九年正月甲申朔,宋、高麗、夏遣使來賀。戊戌,太師、領三省事、都元帥宗賢罷。領行台尚書省事勖為太師、領三省事,同判大宗正事充為尚書左丞相,右丞相亮兼都元帥。庚子,萬壽節,宋、高麗、夏遣使來賀。壬寅,左丞相充薨。丙午,以右丞相亮為左丞相,判大宗正事宗本為尚書右丞相,左副元帥宗敏為都元帥,南京留守宗賢為左副元帥兼西京留守。己酉,宗賢復為太保、領三省事。
èr yuè jiǎ yín, huì níng mù táng kuò biàn fù wèi shàng shū zuǒ chéng, shàng shū zuǒ chéng bǐng wèi xíng tái píng zhāng zhèng shì. sān yuè guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, yǐ sī kōng zōng běn wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, zuǒ chéng xiàng liàng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì.
二月甲寅,會寧牧唐括辯復為尚書左丞,尚書左丞稟為行台平章政事。三月癸未朔,日有食之。辛丑,以司空宗本為尚書右丞相兼中書令,左丞相亮為太保、領三省事。
sì yuè rén shēn yè, dà fēng yǔ, léi diàn zhèn huài qǐn diàn chī wěi, yǒu huǒ rù shàng qǐn, shāo wéi màn, dì qū bié diàn bì zhī. dīng chǒu, yǒu lóng dòu yú lì zhōu yú lín hé shuǐ shàng. dà fēng huài mín jū guān shě, wǎ mù rén chù jiē piāo yáng shí shù lǐ, sǐ shāng zhě shù bǎi rén. wǔ yuè wù zǐ, yǐ sì yuè rén shēn dīng chǒu tiān biàn, sì shè. mìng hàn lín xué shì zhāng jūn cǎo zhào, cān zhī zhèng shì xiāo yì tī qí yǔ yǐ wèi fěi bàng, shàng nù, shā jūn. shì rì, qū shè shàng jīng qiú. gēng yín, chū tài bǎo lǐng sān xǐng shì liàng lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. wù shēn, wǔ kù shǔ lìng yē lǜ bā jīn wàng chēng shàng yán sù zhí jiāng jūn xiāo róng yǔ zuò wáng yuán wèi dǎng, zhū zhī.
四月壬申夜,大風雨,雷電震壞寢殿鴟尾,有火入上寢,燒幃幔,帝趨別殿避之。丁丑,有龍斗於利州榆林河水上。大風壞民居、官舍,瓦木人畜皆飄揚十數里,死傷者數百人。五月戊子,以四月壬申、丁丑天變,肆赦。命翰林學士張鈞草詔,參知政事蕭肄擿其語以為誹謗,上怒,殺鈞。是日,曲赦上京囚。庚寅,出太保、領三省事亮領行台尚書省事。戊申,武庫署令耶律八斤妄稱上言宿直將軍蕭榮與胙王元為黨,誅之。
liù yuè jǐ wèi, yǐ dōu yuán shuài zōng mǐn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì jiān zuǒ fù yuán shuài, zuǒ chéng xiàng zōng xián jiān dōu yuán shuài. bā yuè gēng shēn, yǐ liú kuò wèi sī kōng, xíng tái yòu chéng xiàng rú gù. zǎi chén yì xǐ liáo yáng bó hǎi zhī mín yú yàn nán, cóng zhī. shì cóng gāo shòu xīng děng dāng qiān, sù yú hòu, hòu yǐ bái shàng, shàng nù yì zhě, zhàng píng zhāng zhèng shì bǐng dé, shā zuǒ sī láng zhōng sān hé. jiǔ yuè bǐng shēn, yǐ lǐng xíng tái shàng shū shěng shì liàng fù wèi píng zhāng zhèng shì. wù xū, yǐ yòu chéng xiàng zōng běn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, zuǒ fù yuán shuài zōng mǐn lǐng xíng tái shàng shū shěng shì, píng zhāng zhèng shì bǐng dé wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, sī kōng liú kuò wèi píng zhāng zhèng shì. gēng zǐ, yǐ yù shǐ dài fū zōng fǔ wèi cān zhī zhèng shì.
六月己未,以都元帥宗敏為太保、領三省事兼左副元帥,左丞相宗賢兼都元帥。八月庚申,以劉筈為司空,行台右丞相如故。宰臣議徙遼陽、勃海之民於燕南,從之。侍從高壽星等當遷,訴於後,後以白上,上怒議者,杖平章政事秉德,殺左司郎中三合。九月丙申,以領行台尚書省事亮復為平章政事。戊戌,以右丞相宗本為太保、領三省事,左副元帥宗敏領行台尚書省事,平章政事秉德為尚書左丞相兼中書令,司空劉筈為平章政事。庚子,以御史大夫宗甫為參知政事。
shí yuè yǐ chǒu, shā běi jīng liú shǒu zuò wáng yuán jí dì ān wǔ jūn jié dù shǐ chá lá zuǒ wèi jiāng jūn tè sī. dà shè. guǐ yǒu, yǐ hàn lín xué shì jīng wèi yù shǐ dài fū. shí yī yuè guǐ wèi, shā huáng hòu péi mǎn shì. zhào zuò wáng fēi sā mǎo rù gōng. wù zǐ, shā gù dèng wáng zǐ ā lǎn dá lǎn. guǐ sì, shàng liè yú hū lá hún tǔ wēn. qiǎn shǐ shā dé fēi wū gǔ lùn shì jí jiā gǔ shì zhāng shì. shí èr yuè jǐ yǒu shuò, shàng zhì zì liè suǒ. bǐng chén, shā fēi péi mǎn shì yú qǐn diàn. ér píng zhāng zhèng shì liàng yīn qún chén zhèn kǒng, yǔ suǒ qīn fù mǎ táng kuò biàn qǐn diàn xiǎo dǐ dà xìng guó hù wèi shí rén zhǎng hū tǔ a lǐ chū hǔ děng móu wèi luàn. dīng sì, yǐ hū tǔ a lǐ chū hǔ dāng nèi zhí, mìng shěng lìng shǐ lǐ lǎo sēng yǔ xìng guó. yè èr gǔ, xìng guó qiè fú, jiǎo zhào kāi gōng mén, zhào biàn děng. liàng huái dāo yǔ qí mèi fū tè sī suí biàn rù zhì gōng mén, shǒu zhě yǐ biàn fù mǎ, bù yí, nèi zhī. jí diàn mén, wèi shì jué, chōu rèn jié zhī, mò gǎn dòng. hū tǔ ā liàng chū hǔ zhì dì qián, dì qiú tà shàng cháng suǒ zhì pèi dāo, bù zhī yǐ wèi xìng guó yì zhì qí chù, hū tǔ a lǐ chū hǔ suì jìn shì dì, liàng fù qián shǒu rèn zhī, xuè jiàn mǎn qí miàn yǔ yī. dì bēng, shí nián sān shí yī. zuǒ chéng xiàng bǐng dé děng suì fèng liàng zuò, luó bài hū wàn suì, lì yǐ wèi dì. jiàng dì wèi dōng hūn wáng, zàng yú huáng hòu péi mǎn shì mù zhōng. zhēn yuán sān nián, gǎi zàng yú dà fáng shān liǎo xiāng diān, zhū wáng tóng zhào yù. dà dìng chū, zhuī shì wǔ líng huáng dì, miào hào mǐn zōng, líng yuē sī líng. bié lì miào. shí jiǔ nián, shēng fù yú tài miào, zēng shì hóng jī zuǎn wǔ zhuāng jìng xiào chéng huáng dì. èr shí qī nián, gǎi miào hào xī zōng. èr shí bā nián, yǐ sī líng xiá xiǎo, gǎi zàng yú é méi gǔ, réng hào sī líng. zhào zhōng wài.
十月乙丑,殺北京留守胙王元及弟安武軍節度使查剌、左衛將軍特思。大赦。癸酉,以翰林學士京為御史大夫。十一月癸未,殺皇后裴滿氏。召胙王妃撒卯入宮。戊子,殺故鄧王子阿懶、達懶。癸巳,上獵於忽剌渾土溫。遣使殺德妃烏古論氏及夾谷氏、張氏。十二月己酉朔,上至自獵所。丙辰,殺妃裴滿氏於寢殿。而平章政事亮因群臣震恐,與所親駙馬唐括辯、寢殿小底大興國、護衛十人長忽土、阿里出虎等謀為亂。丁巳,以忽土、阿里出虎當內直,命省令史李老僧語興國。夜二鼓,興國竊符,矯詔開宮門,召辯等。亮懷刀與其妹夫特廝隨辯入至宮門,守者以辯駙馬,不疑,內之。及殿門,衛士覺,抽刃劫之,莫敢動。忽土、阿亮出虎至帝前,帝求榻上常所置佩刀,不知已為興國易置其處,忽土、阿里出虎遂進弒帝,亮復前手刃之,血濺滿其面與衣。帝崩,時年三十一。左丞相秉德等遂奉亮坐,羅拜呼萬歲,立以為帝。降帝為東昏王,葬於皇后裴滿氏墓中。貞元三年,改葬於大房山蓼香甸,諸王同兆域。大定初,追諡武靈皇帝,廟號閔宗,陵曰思陵。別立廟。十九年,升祔於太廟,增諡弘基纘武莊靖孝成皇帝。二十七年,改廟號熙宗。二十八年,以思陵狹小,改葬於峨眉谷,仍號思陵。詔中外。
zàn yuē: xī zōng zhī shí, sì fāng wú shì, jìng lǐ zōng shì dà chén, wěi yǐ guó zhèng, qí jì tǐ shǒu wén zhī zhì, yǒu zú guān zhě. mò nián xù jiǔ wàng shā, rén huái wēi jù. suǒ wèi qián yǒu chán ér bù jiàn, hòu yǒu zéi ér bù zhī. xún zhì qí huò, fēi yī zhāo yī xī gù yě.
贊曰:熙宗之時,四方無事,敬禮宗室大臣,委以國政,其繼體守文之治,有足觀者。末年酗酒妄殺,人懷危懼。所謂前有讒而不見,後有賊而不知。馴致其禍,非一朝一夕故也。