shì zōng zhōng
◎世宗中
shí èr nián zhēng yuè gēng wǔ shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù yín, zhào yǒu sī: fán chén yán wén zì, jiē guó zhèng lì hài, zì jīn yán yǒu kě xíng, yǐ qí běn fēng sòng mì shū jiān, dāng xíng zhě lù fù fù suǒ sī. bǐng shēn, yǐ shuǐ hàn, miǎn zhōng dōu xī jīng nán jīng hé běi hé dōng shān dōng shǎn xī qù nián zū shuì.
十二年正月庚午朔,宋、高麗、夏遣使來賀。戊寅,詔有司:「凡陳言文字,皆國政利害,自今言有可行,以其本封送秘書監,當行者錄副付所司。」丙申,以水旱,免中都、西京、南京、河北、河東、山東、陝西去年租稅。
èr yuè rén yín, shàng zhào zhū wáng fǔ zhǎng shǐ yù zhī yuē: zhèn xuǎn rǔ děng, zhèng yù quàn dǎo zhū wáng, shǐ zhī wèi shàn. rú zhū wáng suǒ wèi yǒu suǒ wèi shàn, dāng lì chén zhī, shàng huò bù cóng, zé jù mǒu rì xíng mǒu shì yǐ zòu. ruò ā yì bù yán, zhèn wéi rǔ zuì. bǐng wǔ, shàng shū shěng zòu, lián chá dào tóng zhī chéng yáng jūn shì shān hé shàng děng qīng qiáng guān, shàng yuē: cǐ bèi àn chá míng fǎng jiē zhe zhèng shēng, kě dì qí zhèng jī, gè jìn guān jīng shǎng. qí sù yì shēng chú. gēng xū, shàng rú shùn zhōu chūn shuǐ. guǐ chǒu, hái dōu. bǐng chén, zhào: zì jīn guān zhǎng bù fǎ, qí liáo zuǒ bù néng jiū zhèng yòu bù yán shàng zhě, bìng zuò zhī. hù bù shàng shū gāo dé jī làn zhī cháo guān fèng qián sì shí wàn guàn, zhàng bā shí.
二月壬寅,上召諸王府長史諭之曰:「朕選汝等,正欲勸導諸王,使之為善。如諸王所為有所未善,當力陳之,尚或不從,則具某日行某事以奏。若阿意不言,朕惟汝罪。」丙午,尚書省奏,廉察到同知城陽軍事山和尚等清強官,上曰:「此輩暗察明訪皆著政聲,可第其政績,各進官旌賞。其速議升除。」庚戌,上如順州春水。癸丑,還都。丙辰,詔:「自今官長不法,其僚佐不能糾正又不言上者,並坐之。」戶部尚書高德基濫支朝官俸錢四十萬貫,杖八十。
sān yuè jǐ sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, zhào shàng shū shěng: zāng wū zhī guān, yǐ bèi lián wèn, ruò réng jiù zhí, bì fù hài mín. qí qiǎn shǐ zhū dào, jí rì bà zhī. dīng chǒu, zhào qiǎn sù zhí jiāng jūn wū gǔ lùn sī liè, cè fēng wáng hào wèi gāo lì guó wáng. gēng yín, yǔ tǔ. guǐ sì, yǐ qián xī běi lù zhāo tǎo shǐ yí lá dào wèi cān zhī zhèng shì. huí hé qiǎn shǐ lái gòng. dīng yǒu, běi jīng cáo guì děng móu fǎn, fú zhū.
三月己巳朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。乙亥,詔尚書省:「贓污之官,已被廉問,若仍舊職,必復害民。其遣使諸道,即日罷之。」丁丑,詔遣宿直將軍烏古論思列,冊封王皓為高麗國王。庚寅,雨土。癸巳,以前西北路招討使移剌道為參知政事。回紇遣使來貢。丁酉,北京曹貴等謀反,伏誅。
sì yuè, hàn. guǐ mǎo, shàng shū yòu chéng mèng hào bà. dīng sì, xī běi lù nà hé qī jīn děng móu fǎn, fú zhū. guǐ hài, yǐ jiǔ hàn, mìng zhù cí shān chuān. zhào zǎi chén yuē: zhū fǔ shǎo yǐn duō què yuán, dāng xuǎn jìn shì suī zī xù wèi zhì ér yǒu zhèng shēng zhě, zhuó yòng zhī. yǐ sù zhí jiāng jūn táng kuò ā hū lǐ wèi héng cì xià guó shǐ. yǐ chǒu, dà míng yǐn jīng wáng wén yǐ zāng zuì duó wáng jué, jiàng shòu dé zhōu fáng yù shǐ. huí hé shǐ shǐ lái gòng. bǐng yín, shàng shū yòu chéng xiàng hé shí liè zhì níng hōng. dīng mǎo, sòng gāo lì qiǎn shǐ hè zūn hào. zǔ xǔ lái gòng.
四月,旱。癸卯,尚書右丞孟浩罷。丁巳,西北路納合七斤等謀反,伏誅。癸亥,以久旱,命鑄祠山川。詔宰臣曰:「諸府少尹多闕員,當選進士雖資敘未至而有政聲者,擢用之。」以宿直將軍唐括阿忽里為橫賜夏國使。乙丑,大名尹荊王文以贓罪奪王爵,降授德州防禦使。回紇使使來貢。丙寅,尚書右丞相紇石烈志寧薨。丁卯,宋、高麗遣使賀尊號。阻珝來貢。
wǔ yuè guǐ yǒu, shàng rú bǎi huā chuān. jiǎ xū, mìng zhèn shān dōng dōng lù hú lá wēn měng ān mín jī. dīng chǒu, cì zǔ jū. jiǔ hàn ér yǔ. wù yín, guān jià. jìn hù cóng róu jiàn mín tián. jìn bǎi guān jí chéng yīng rén bù dé fú chún huáng yóu yī. guǐ wèi, yù zǎi chén yuē: zhèn měi cì shě, fán jiù mò mǎ zhī jù jiē jiǎ yú mín jiān, duō wáng shī bù hái qí zhǔ. cǐ dàn yā guān bù zhí, kě zé rén dài zhī. suǒ guò jí lìng xún wèn, dàn wáng shī mín jiān shí wù, bìng cháng qí zhí. yǐ yǒu, zhào gěi xī běi lù rén hù niú.
五月癸酉,上如百花川。甲戌,命賑山東東路胡剌溫猛安民飢。丁丑,次阻居。久旱而雨。戊寅,觀稼。禁扈從蹂踐民田。禁百官及承應人不得服純黃油衣。癸未,諭宰臣曰:「朕每次舍,凡就秣馬之具皆假於民間,多亡失不還其主。此彈壓官不職,可擇人代之。所過即令詢問,但亡失民間什物,並償其直。」乙酉,詔給西北路人戶牛。
liù yuè jiǎ yín, rú jīn lián chuān.
六月甲寅,如金蓮川。
jiǔ yuè bǐng zǐ, zhì zì jīn lián chuān. xīn sì, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn lái gǔ qīng chén děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, yòu wèi jiāng jūn zhān gē wò tè lá wèi xià guó shēng rì shǐ. dīng hài, tài bái zhòu jiàn, zài rì qián. fū zhōu lǐ fāng děng móu fǎn, fú zhū.
九月丙子,至自金蓮川。辛巳,以右副都點檢來谷清臣等為賀宋生日使,右衛將軍粘割斡特剌為夏國生日使。丁亥,太白晝見,在日前。鄜州李方等謀反,伏誅。
shí yuè, gāo lì guó wáng wáng hào qiǎn shǐ xiè fēng cè. yǐ wèi, lín diàn gù yòu chéng xiàng hé shí liè zhì níng sàng, zhì níng qī yǒng ān xiàn zhǔ jìn kǎi jiǎ gōng shǐ yīng gú zhòng cǎi. rén zǐ, zhào huáng tài zǐ jí zhào wáng yǒng zhōng shàng diàn, shàng gù wèi zǎi chén yuē: jīng cháng tú nì, jīn bù chú zhī, kǒng wèi hòu huàn. yòu yuē: tiān xià dà qì guī yú yǒu dé. hǎi líng shī dào, zhèn nǎi dé zhī. dàn wù xiū dé, yú hé zú lǜ. huáng tài zǐ jí yǒng zhōng jiē yuē: chéng rú shèng xùn. suì shì zhī. bǐng chén, yǐ dé zhōu fáng yù shǐ wén zī chǎn cì qí xiōng zhī zǐ yǎo zhù, qiě yù qí mǔ: wén zhī zuì, rǔ děng jiē dāng lián zuò. niàn sòng wáng yǒu dà gōng yú guó, gù zhì bù wèn, réng yǐ jiā chǎn cì rǔ zi.
十月,高麗國王王皓遣使謝封冊。乙未,臨奠故右丞相紇石烈志寧喪,志寧妻永安縣主進鎧甲、弓矢、鷹鶻、重彩。壬子,召皇太子及趙王永中上殿,上顧謂宰臣曰:「京嘗圖逆,今不除之,恐為後患。」又曰:「天下大器歸於有德。海陵失道,朕乃得之。但務修德,余何足慮。」皇太子及永中皆曰:「誠如聖訓。」遂釋之。丙辰,以德州防禦使文貲產賜其兄之子咬住,且諭其母:「文之罪,汝等皆當連坐。念宋王有大功於國,故置不問,仍以家產賜汝子。」
shí yī yuè jiǎ xū, shàng wèi zǎi chén yuē: zōng shì zhōng yǒu bù rèn guān shì zhě, ruò bù jiā ēn zé, yú qīn qīn zhī dào, yǒu suǒ wèi hóng. zhèn yù shòu yǐ sàn guān, liàng yǔ lǐn lù, wèi zhī qián dài hé rú? zuǒ chéng shí jū yuē: táo táng zhī qīn jiǔ zú, zhōu jiā zhī nèi mù jiǔ zú, jiàn yú shī shū, jiē dì wáng měi shì yě. bǐng zǐ, shàng yǐ cáo guó gōng zhǔ jiā nú fàn shì, wǎn píng lìng liú yàn bì zhàng zhī, zhǔ nǎi shé rǔ lìng, jì shēn zé gōng zhǔ, yòu yǐ tái chén xùn shì tōu ān, wèi jì bù gǎn yán, duó fèng yī yuè. yǐ shǎn xī tǒng jūn shǐ zhāng wèi yù shǐ dài fū. yǐ hù bù shàng shū cáo wàng zhī wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén wǔ, tóng zhōu mín qū lì děng móu fǎn, fú zhū. wù zǐ, shàng píng shì chén, yǔ zǎi chén yì shì, jì zhù guān yì tuì, shàng yuē: shǐ guān jì rén jūn shàn è, zhèn zhī yán dòng jí yǔ qīng děng suǒ yì, jiē dāng yǔ zhī. qí yú jì lù wú huò yǒu yǐn, kě yǐ zhèn yì yù zhī.
十一月甲戌,上謂宰臣曰:「宗室中有不任官事者,若不加恩澤,於親親之道,有所未弘。朕欲授以散官,量予廩祿,未知前代何如?」左丞石琚曰:「陶唐之親九族,周家之內睦九族,見於《詩》、《書》,皆帝王美事也。」丙子,上以曹國公主家奴犯事,宛平令劉彥弼杖之,主乃折辱令,既深責公主,又以台臣徇勢偷安,畏忌不敢言,奪俸一月。以陝西統軍使璋為御史大夫。以戶部尚書曹望之為賀宋正旦使。壬午,同州民屈立等謀反,伏誅。戊子,上屏侍臣,與宰臣議事,記注官亦退,上曰:「史官記人君善惡,朕之言動及與卿等所議,皆當與知。其於記錄無或有隱,可以朕意諭之。」
shí èr yuè yǐ wèi shuò, yǐ jì nán yǐn liú è zài dìng wǔ jūn tān mò bù dào, mìng dà lǐ shǎo qīng zhāng jiǔ sī jū zhī. dīng yǒu, zhào qiǎn guān jí hù wèi èr shí rén, fēn lù xuǎn nián èr shí yǐ shàng sì shí yǐ xià yǒu mén dì cái xíng jí shàn shè zhě, chōng hù wèi, bù dé guò bǎi rén. jì zhōu wáng qióng děng móu fǎn, fú zhū. dé zhōu fáng yù shǐ wén yǐ móu fǎn, fú zhū. xīn chǒu, chū gōng nǚ èr shí yú rén. jǐ yǒu, shū mì fù shǐ yí lá chéng bà. xīn hài, jìn shěn lù guān yǐ yàn yǐn fèi gōng wù. zhào jīn yín kēng yě tīng mín kāi cǎi, wú dé shōu shuì. guǐ chǒu, liè yú jìn jiāo. yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn tú dān kè níng wèi shū mì fù shǐ. jǐ wèi, zhào zì jīn chú míng rén zǐ sūn yǒu zài shì zhě bìng qǔ zòu cái.
十二月乙未朔,以濟南尹劉萼在定武軍貪墨不道,命大理少卿張九思鞫之。丁酉,詔遣官及護衛二十人,分路選年二十以上四十以下有門地才行及善射者,充護衛,不得過百人。冀州王瓊等謀反,伏誅。德州防禦使文以謀反,伏誅。辛丑,出宮女二十餘人。己酉,樞密副使移剌成罷。辛亥,禁審錄官以宴飲廢公務。詔金、銀坑冶聽民開採,毋得收稅。癸丑,獵於近郊。以殿前都點檢徒單克寧為樞密副使。己未,詔自今除名人子孫有在仕者並取奏裁。
shí sān nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ yǒu, shàng shū shěng zòu, nán kè chē jùn děng yīn què chǎng mào yì, wù fàn biān jiè, zuì dāng sǐ. shàng yuē: běn fēi gù yì, kě miǎn zuì fā hái, wú lìng bǐ guó zhī zhī, kǒng fù zhì qí zuì. zhào yǒu sī yán jìn zhōu xiàn fāng lǐ wèi mín hài zhě.
十三年正月乙丑朔,宋、高麗、夏遣使來賀。癸酉,尚書省奏,南客車俊等因榷場貿易,誤犯邊界,罪當死。上曰:「本非故意,可免罪發還,毋令彼國知之,恐復治其罪。」詔有司嚴禁州縣坊里為民害者。
rùn yuè rén zǐ, zhào tài zǐ zhān shì yuē: dōng gōng guān shǔ yóu dāng xuǎn yòng zhèng rén, rú xíng jiǎn bù xiū jí bù chēng zhí zhě, jù yǐ míng wén. xīn yǒu, tài bái zhòu jiàn. luò yáng xiàn zéi jù zhòng gōng lú shì xiàn, shā xiàn lìng lǐ tíng cái, wáng rù yú sòng.
閏月壬子,詔太子詹事曰:「東宮官屬尤當選用正人,如行檢不修及不稱職者,具以名聞。」辛酉,太白晝見。洛陽縣賊聚眾攻盧氏縣,殺縣令李庭才,亡入於宋。
sān yuè guǐ sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ mǎo, shàng wèi zǎi chén yuē: huì níng nǎi guó jiā xìng wáng zhī dì, zì hǎi líng qiān dōu yǒng ān, nǚ zhí rén jìn wàng jiù fēng. zhèn shí cháng jiàn nǚ zhí fēng sú, qì jīn bù wàng. jīn zhī yàn yǐn yīn lè, jiē xí hàn fēng, gài yǐ bèi lǐ yě, fēi zhèn xīn suǒ hǎo. dōng gōng bù zhī nǚ zhí fēng sú, dì yǐ zhèn gù, yóu shàng cún zhī. kǒng yì shí yī biàn cǐ fēng, fēi zhǎng jiǔ zhī jì. shén yù yī zhì huì níng, shǐ zi sūn dé jiàn jiù sú, shù jǐ xí xiào zhī. tài zǐ zhān shì liú zhòng huì qǐng zēng dōng gōng mù rén jí zhāng shè, shàng yuē: dōng gōng zhū sī jú rén zì yǒu cháng shù, zhāng shè yǐ jù, shàng hé zēng yì. tài zǐ shēng yú fù guì, yì rù yú chǐ, wéi dāng dǎo yǐ chún jiǎn. zhèn zì jí wèi yǐ lái, fú yù qì wù, wǎng wǎng réng jiù, qīng yǐ cǐ yì yù zhī.
三月癸巳朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。乙卯,上謂宰臣曰:「會寧乃國家興王之地,自海陵遷都永安,女直人浸忘舊風。朕時嘗見女直風俗,迄今不忘。今之燕飲音樂,皆習漢風,蓋以備禮也,非朕心所好。東宮不知女直風俗,第以朕故,猶尚存之。恐異時一變此風,非長久之計。甚欲一至會寧,使子孫得見舊俗,庶幾習效之。」太子詹事劉仲誨請增東宮牧人及張設,上曰:「東宮諸司局人自有常數,張設已具,尚何增益。太子生於富貴,易入於侈,惟當導以淳儉。朕自即位以來,服御器物,往往仍舊,卿以此意諭之。」
sì yuè jǐ sì, dìng chū jì zi suǒ jì cái chǎn bù jí běn jiā zhě, yǐ suǒ jì yǔ běn jiā cái chǎn tōng shù jūn fēn zhì. yǐ yǒu sī yán, tè shòu míng zhōu xiào zǐ liú zhèng tài zǐ zhǎng yǐn chéng. yǐ hài, shàng yù ruì sī diàn, mìng gē zhě gē nǚ zhí cí. gù wèi huáng tài zǐ jí zhū wáng yuē: zhèn sī xiān cháo suǒ xíng zhī shì, wèi cháng qiàn wàng, gù shí tīng cǐ cí, yì yù lìng rǔ bèi zhī zhī. rǔ bèi zì yòu wéi xí hàn rén fēng sú, bù zhī nǚ zhí chún shí zhī fēng, zhì yú wén zì yǔ yán, huò bù tōng xiǎo, shì wàng běn yě. rǔ bèi dāng tǐ zhèn yì, zhì yú zi sūn, yì dāng zūn zhèn jiào jiè yě. xīn sì, gēng dìng dào zōng miào jì wù fǎ.
四月己巳,定出繼子所繼財產不及本家者,以所繼與本家財產通數均分制。以有司言,特授洺州孝子劉政太子掌飲丞。乙亥,上御睿思殿,命歌者歌女直詞。顧謂皇太子及諸王曰:「朕思先朝所行之事,未嘗塹忘,故時聽此詞,亦欲令汝輩知之。汝輩自幼惟習漢人風俗,不知女直純實之風,至於文字語言,或不通曉,是忘本也。汝輩當體朕意,至於子孫,亦當遵朕教誡也。」辛巳,更定盜宗廟祭物法。
wǔ yuè rén chén shuò, rì yǒu shí zhī. wù xū, jìn nǚ zhí rén wú dé yì wèi hàn xìng. rén yín, zhēn dìng yǐn mèng hào hōng. jiǎ chén, shàng shū shěng guǐ, dèng zhōu mín fàn sān ōu shā rén, dāng sǐ, ér qīn lǎo wú shì. shàng yuē: zài chǒu bù zhēng wèi zhī xiào, xiào rán hòu néng yǎng. sī rén yǐ yī zhāo zhī fèn wàng qí shēn, ér yǒu shì qīn zhī xīn hū? kě lùn rú fǎ, qí qīn, guān yǔ yǎng jì. liù yuè, shū mì shǐ wán yán sī jìng hōng.
五月壬辰朔,日有食之。戊戌,禁女直人毋得譯為漢姓。壬寅,真定尹孟浩薨。甲辰,尚書省癸,鄧州民范三毆殺人,當死,而親老無侍。上曰:「在丑不爭謂之孝,孝然後能養。斯人以一朝之忿忘其身,而有事親之心乎?可論如法,其親,官與養濟。」六月,樞密使完顏思敬薨。
qī yuè gēng zǐ, fù yǐ huì níng fǔ wèi shàng jīng. gēng xū, bà suì kè zhì wěi.
七月庚子,復以會寧府為上京。庚戌,罷歲課雉尾。
bā yuè dīng mǎo, yǐ pàn dà xìng yǐn zhào wáng yǒng zhōng wèi shū mì shǐ. zhào cì zhū měng ān móu kè lián néng sān děng guān shǎng. jǐ mǎo, yù shǐ dài fū zhāng bà. bǐng xū, yǐ zuǒ fù dōu diǎn jiǎn xiāng děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. dīng hài, qiū liè.
八月丁卯,以判大興尹趙王永中為樞密使。詔賜諸猛安謀克廉能三等官賞。己卯,御史大夫璋罷。丙戌,以左副都點檢襄等為賀宋生日使。丁亥,秋獵。
jiǔ yuè xīn mǎo shuò, yǐ sù zhí jiāng jūn hú shén lài wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn hài, hái dōu. dà míng fǔ sēng lǐ zhì jiū děng móu fǎn, fú zhū.
九月辛卯朔,以宿直將軍胡什賚為夏國生日使。辛亥,還都。大名府僧李智究等謀反,伏誅。
shí yuè yǐ chǒu, suì xīng zhòu jiàn. bǐng zǐ, yǐ qián nán jīng liú shǒu táng kuò ān lǐ wèi shàng shū yòu chéng.
十月乙丑,歲星晝見。丙子,以前南京留守唐括安禮為尚書右丞。
shí yī yuè, yǐ dà xìng yǐn zhāng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ, yǐn jìn shǐ dà dòng wèi gāo lì shēng rì shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē: wài lù zhèng wǔ pǐn zhí shì duō què yuán, hé yě? tài wèi lǐ shí duì yuē: zī kǎo shǎo yǒu jí zhě. shàng yuē: gǒu yǒu xián néng, dāng bù cì yòng zhī. rén zǐ, lì bù shàng shū liáng sù qǐng jìn nú bì fú luó qǐ. shàng yuē: jìn yǐ jìn qí fú míng jīn. xíng zhī yǐ jiàn kě yě. qiě jiào huà zhī xíng, dāng zì guì jìn shǐ. zhèn gōng zhōng fú yù, cháng zì jié yuē, jiù fú míng jīn zhě, yǐ jiǎn tài bàn yǐ! jìn mín jiān fēng sú, bǐ zhèng lóng shí wén shāo chún jiǎn, qīng děng dāng gèng wù cóng jiǎn sù, shǐ mín zhī suǒ xiào yě.
十一月,以大興尹璋為賀宋正旦使,引進使大洞為高麗生日使。上謂宰臣曰:「外路正五品職事多闕員,何也?」太尉李石對曰:「資考少有及者。」上曰:「苟有賢能,當不次用之。」壬子,吏部尚書梁肅請禁奴婢服羅綺。上曰:「近已禁其服明金。行之以漸可也。且教化之行,當自貴近始。朕宮中服御,常自節約,舊服明金者,已減太半矣!近民間風俗,比正隆時聞稍淳儉,卿等當更務從儉素,使民知所效也。」
shí sì nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè.
十四年正月已丑朔,宋、高麗、夏遣使來賀。
èr yuè rén xū, yǐ dà xìng yǐn zhāng shǐ sòng yǒu zuì, zhàng bǎi wǔ shí, chú míng, réng yǐ suǒ shòu lǐ wù rù guān. bǐng yín, yǐ xíng bù shàng shū liáng sù děng wèi sòng xiáng wèn shǐ. gēng wǔ, yǐ tài wèi shàng shū lìng lǐ shí wèi tài bǎo, zhì shì. wù yín, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn bǎi xìng zū shuì.
二月壬戌,以大興尹璋使宋有罪,杖百五十,除名,仍以所受禮物入官。丙寅,以刑部尚書梁肅等為宋詳問使。庚午,以太尉、尚書令李石為太保,致仕。戊寅,詔免去年被水旱百姓租稅。
sān yuè wù zǐ shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ wǔ, shàng wèi dà chén yuē: hǎi líng chún shàng lì shì, dāng shí zǎi zhí zhǐ yǐ àn dú wèi gōng. qīng děng dāng sī jīng jì zhī shù, bù kě niǔ yú gù cháng yě. yòu zhào: měng ān móu kè zhī mín, jīn hòu bù xǔ shā shēng qí jì. ruò yù jié chén jí jì tiān rì, xǔ dé yǐn huì. zì èr yuè yī rì zhì bā yuè zhōng, bìng jìn jué yǐn yàn, yì bù xǔ fù huì tā suǒ, kǒng fáng nóng gōng. suī xián yuè yì bù xǔ tòng yǐn, fàn zhě dǐ zuì. kě biàn yù zhī. yòu mìng: yīng wèi shì yǒu bù xián nǚ zhí yǔ zhě, bìng lēi xí xué, réng zì hòu bù dé hàn yǔ. xīn chǒu, tài bái suì xīng zhòu jiàn. jiǎ chén, shàng gēng míng yōng, zhào zhōng wài. bǐng chén, tài bái suì xīng zhòu jiàn, jīng tiān.
三月戊子朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。甲午,上謂大臣曰:「海陵純尚吏事,當時宰執止以案牘為功。卿等當思經濟之術,不可狃於故常也。」又詔:「猛安謀克之民,今後不許殺生祈祭。若遇節辰及祭天日,許得飲會。自二月一日至八月終,並禁絕飲燕,亦不許赴會他所,恐妨農功。雖閒月亦不許痛飲,犯者抵罪。可遍諭之。」又命:「應衛士有不閒女直語者,並勒習學,仍自後不得漢語。」辛丑,太白、歲星晝見。甲辰,上更名雍,詔中外。丙辰,太白、歲星晝見,經天。
sì yuè yǐ chǒu, shàng yù zǎi chén yuē: wén yú mín qí fú, duō jiàn fó sì, suī yǐ tiáo jìn, shàng duō fàn zhě, yí shēn yuē shù, wú lìng tú fèi cái yòng. wù chén, yǒu shì yú tài miào, yǐ huáng tài zǐ shè xíng shì. yǐ hài, yǐ quàn nóng fù shǐ wán yán pú niè wèi héng cì gāo lì shǐ. shàng yù chuí gǒng diàn, gù wèi huáng tài zǐ jí qīn wáng yuē: rén zhī xíng, mò dà yú xiào dì, xiào dì wú bù méng tiān rì zhī yòu. rǔ děng yí jǐn xiào yú fù mǔ, yǒu yú xiōng dì. zì gǔ xiōng dì zhī jì, duō yīn qī qiè lí jiān, yǐ zhì xiāng wéi. qiě qī zhě nǎi wài shǔ ěr, kě bǐ xiōng dì zhī qīn hū? ruò qī yán shì tīng, ér xiōng dì xiāng wéi , shén fēi lǐ yě. rǔ děng dāng yǐ zhèn yán cháng míng yú xīn. wù zǐ, yǐ shū mì fù shǐ tú dān kè níng jiān dà xìng yǐn.
四月乙丑,上諭宰臣曰:「聞愚民祈福,多建佛寺,雖已條禁,尚多犯者,宜申約束,無令徒費財用。」戊辰,有事於太廟,以皇太子攝行事。乙亥,以勸農副使完顏蒲涅為橫賜高麗使。上御垂拱殿,顧謂皇太子及親王曰:「人之行,莫大於孝弟,孝弟無不蒙天日之佑。汝等宜盡孝於父母,友於兄弟。自古兄弟之際,多因妻妾離間,以至相違。且妻者乃外屬耳,可比兄弟之親乎?若妻言是聽,而兄弟相違 ,甚非理也。汝等當以朕言常銘於心。」戊子,以樞密副使徒單克寧兼大興尹。
wǔ yuè bǐng xū shuò, xiáng wèn shǐ liáng sù děng hái zì sòng. jiǎ wǔ, rú jīn lián chuān.
五月丙戌朔,詳問使梁肅等還自宋。甲午,如金蓮川。
liù yuè yǐ wèi, tài bái zhòu jiàn.
六月乙未,太白晝見。
bā yuè dīng yǐ, cì jiū lǐ shé. rì zhōng, bái lóng jiàn yù zhàng dōng xiǎo gǎng zhōng, xū yú, chéng yún léi ér qù. guǐ hài, liè yú mí lí bǔ. jǐ mǎo, tài bái zhòu jiàn.
八月丁已,次糺里舌。日中,白龍見御帳東小港中,須臾,乘雲雷而去。癸亥,獵於彌離補。己卯,太白晝見。
jiǔ yuè dīng hài, hái dōu. yǐ wèi, yǐ bīng bù shàng shū wán yán ràng děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn chóng sù wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ mǎo, shàng tuì cháo, wèi shì chén yuē: zhèn zì zài qián dǐ jí jiàn zuò yǐ zhì yú jīn, yú qīn shǔ jiù zhī wèi cháng qī xīn yǒu xùn. jìn yù shǐ tái zòu, shū mì shǐ yǒng zhōng cháng zhì shū hé nán tǒng jūn shǐ wán yán zhòng, tuō yǐ mài wèi. zhèn zhī ér bù wèn. zhèn zhī qī xīn, cǐ yī shì ěr, sù yè sī zhī, qí rú yǒu jí. jǐ yǒu, sòng qiǎn shǐ bào pìn.
九月丁亥,還都。乙未,以兵部尚書完顏讓等為賀宋生日使,宿直將軍崇肅為夏國生日使。癸卯,上退朝,謂侍臣曰:「朕自在潛邸及踐阼以至於今,於親屬舊知未嘗欺心有徇。近御史台奏,樞密使永中嘗致書河南統軍使完顏仲,托以賣為。朕知而不問。朕之欺心,此一事耳,夙夜思之,其如有疾。」己酉,宋遣使報聘。
shí yuè yǐ mǎo shuò, zhào tú huà gōng chén èr shí rén yǎn qìng gōng shèng wǔ diàn zhī zuǒ yòu wǔ.
十月乙卯朔,詔圖畫功臣二十人衍慶宮聖武殿之左右廡。
shí yī yuè jiǎ shēn shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng shēn, yù shǐ zhōng chéng liú zhòng huì děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù xū, zhào shàng shí jú shǐ, yù zhī yuē tài guān zhī shí, jiē mín zhī gāo. rì zhě pǐn wèi tài duō, bù kě biàn jǔ, tú wèi xū fèi. zì jīn zhǐ jìn kě kǒu zhě shù pǐn ér yǐ. wù shēn, yǐ yí luán jú shǐ cáo shì yuán wèi gāo lì shēng rì shǐ.
十一月甲申朔,日有食之。丙申,御史中丞劉仲誨等為賀宋正旦使。戊戌,召尚食局使,諭之曰;「太官之食,皆民脂膏。日者品味太多,不可遍舉,徒為虛費。自今止進可口者數品而已。」戊申,以儀鸞局使曹士元為高麗生日使。
shí èr yuè wù yín, yǐ píng zhāng zhèng shì wán yán shǒu dào wèi yòu chéng xiàng, shū mì fù shǐ tú dān kè níng wèi píng zhāng zhèng shì.
十二月戊寅,以平章政事完顏守道為右丞相,樞密副使徒單克寧為平章政事。
shí wǔ nián zhēng yuè. cǐ xià què.
十五年正月。(此下闕。)
qī yuè bǐng wǔ, zhān bá ēn yǔ suǒ bù kāng lǐ bèi gǔ děng nèi fù.
七月丙午,粘拔恩與所部康里孛古等內附。
jiǔ yuè wù zǐ, zhì zì jīn lián chuān. xīn mǎo, gāo lì xī jīng liú shǒu zhào wèi chǒng pàn qí jūn, qǐng yǐ cí bēi lǐng yǐ xī, yā lù jiāng yǐ dōng sì shí yú chéng nèi fù, bù nà. bǐng shēn, xìng xīn gōng.
九月戊子,至自金蓮川。辛卯,高麗西京留守趙位寵叛其君,請以慈悲嶺以西,鴨淥江以東四十於城內附,不納。丙申,幸新宮。
rùn yuè jǐ yǒu shuò, dìng yīng jìn gōng jiàn qiāng dāo lù fēn pǐn guān jiā nú kè lǚ děng xǔ dài gōng jiàn zhì. shàng wèi zuǒ chéng xiàng liáng bì yuē: jīn zhī zài guān zhě, xū zhí wèi chēng qiè suǒ wàng, rán hòu shǐ jiā miǎn lì. qí huò shāo bù rú yì, zé zhǐ yǐ dù rì wèi wù, shì qǐ zhōng chén zhī dào yé? dīng sì, yòu wèi liáng bì yuē: hǎi líng shí, lǐng shěng bǐng dé zuǒ chéng xiàng yán jiē yǒu néng míng, rán wèi zhèng bù wù yuǎn tú, zhǐ yǐ kē kè wèi shì. yán jí kě xǐ děng zài huì níng shí, yī yuè zhī jiān, zhàng ér shā zhī zhě èr shí rén, zuì jiē bù zhì yú sǐ, yú lǐ kě hū? hǎi líng wèi rén rú hǔ, cǐ bèi shàng yù yǐ shù shù yào zhī, yǐ zhì mài zhí qǔ sǐ, dé wèi néng hū? jǐ wèi, yǐ guī dé yǐn wán yán wáng xiáng děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, fú bǎo láng xié mǎo hé shàng wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn yǒu, gāo lì guó wáng zòu gào zhào wèi chǒng fú zhū, zhào wèi dá zhī. zhào qīn wáng bǎi guān qiàn rén suǒ fú hóng zǐ gǎi wèi hēi zǐ. jiǎ xū, zhào nián lǎo zhī rén wú zhù xiàn lìng. nián lǎo ér rèn cóng zhèng, qí zuǒ yì zé zhuàng zhě cān yòng.
閏月己酉朔,定應禁弓箭槍刀路分品官家奴客旅等許帶弓箭制。上謂左丞相良弼曰:「今之在官者,須職位稱愜所望,然後始加勉力。其或稍不如意,則止以度日為務,是豈忠臣之道耶?」丁巳,又謂良弼曰:「海陵時,領省秉德、左丞相言皆有能名,然為政不務遠圖,止以苛刻為事。言及可喜等在會寧時,一月之間,杖而殺之者二十人,罪皆不至於死,於理可乎?海陵為人如虎,此輩尚欲以術數要之,以至賣直取死,得為能乎?」己未,以歸德尹完顏王祥等為賀宋生日使,符寶郎斜卯和尚為夏國生日使。辛酉,高麗國王奏告趙位寵伏誅,詔慰答之。詔親王、百官傔人所服紅紫改為黑紫。甲戌,詔年老之人毋注縣令。年老而任從政,其佐亦擇壯者參用。
shí yuè yǐ mǎo, dōng liè. dīng wèi, hái dōu. shí yī yuè yǐ mǎo, shàng xìng dōng gōng. chū, táng gǔ bù zú jié dù shǐ yí lá máo dé zhī zǐ shā qí qī ér táo, shàng mìng bǔ zhī. zhì shì, huáng gū liáng guó gōng zhǔ qǐng shè zhī. shàng wèi zǎi chén yuē: gōng zhǔ fù rén, bù shí diǎn fǎ, zuì shàng kě shù. máo dé qǐng tuō zhì cǐ, qǐ kě dài yòu? bù xǔ. wù wǔ, yǐ yòu xuān zhēng shǐ jìng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. jiǎ zǐ, tài bái zhòu jiàn. wù chén, yǐ sù zhí jiāng jūn ā diǎn pú lǔ hǔ wèi gāo lì shēng rì shǐ.
十月乙卯,冬獵。丁未,還都。十一月乙卯,上幸東宮。初,唐古部族節度使移剌毛得之子殺其妻而逃,上命捕之。至是,皇姑梁國公主請赦之。上謂宰臣曰:「公主婦人,不識典法,罪尚可恕。毛得請託至此,豈可貸宥?」不許。戊午,以右宣征使靖等為賀宋正旦使。甲子,太白晝見。戊辰,以宿直將軍阿典蒲魯虎為高麗生日使。
shí liù nián zhēng yuè wù shēn shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ yín, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn lù fēn zū shuì. jiǎ zǐ, zhào zōng shǔ wèi fù yù dié zhě bìng yǔ biān cì. bǐng yín, shàng yǔ qīn wáng zǎi zhí cóng guān cóng róng lùn gǔ jīn xìng fèi shì, yuē: jīng jí zhī xìng, qí lái jiǔ yǐ, chuí jiào hòu shì, wú bù jǐn shàn. jīn zhī xué zhě, jì néng sòng zhī, bì xū xíng zhī. rán zhī ér bù néng xíng zhě duō yǐ, gǒu bù néng xíng, sòng zhī hé yì? nǚ zhí jiù fēng zuì wèi chún zhí, suī bù zhī shū, rán qí jì tiān dì, jìng qīn qī, zūn qí lǎo, jiē bīn kè, xìn péng yǒu, lǐ yì kuǎn qǔ, jiē chū zì rán, qí shàn yǔ gǔ shū suǒ zài wú yì. rǔ bèi dāng xí xué zhī, jiù fēng bù kě wàng yě! wù chén, gōng zhōng huǒ. gēng wǔ, shàng àn yīng gāo qiáo, jiàn dào cè zuì rén duò lǘ ér wò, mìng zuǒ yòu fú ér chéng zhī, sòng zhì qí jiā. xīn wèi, huáng gū yāo shàng zhì sī dì, zhū fēi jiē cóng, yàn yǐn shén huān. gōng zhǔ měi jìn jiǔ, shàng lì yǐn zhī.
十六年正月戊申朔,宋、高麗、夏遣使來賀。甲寅,詔免去年被水、旱路分租稅。甲子,詔宗屬未附玉牒者並與編次。丙寅,上與親王、宰執、從官從容論古今興廢事,曰:「經籍之興,其來久矣,垂教後世,無不盡善。今之學者,既能誦之,必須行之。然知而不能行者多矣,苟不能行,誦之何益?女直舊風最為純直,雖不知書,然其祭天地,敬親戚,尊耆老,接賓客,信朋友,禮意款曲,皆出自然,其善與古書所載無異。汝輩當習學之,舊風不可忘也!」戊辰,宮中火。庚午,上按鷹高橋,見道側醉人墮驢而臥,命左右扶而乘之,送至其家。辛未,皇姑邀上至私第,諸妃皆從,宴飲甚歡。公主每進酒,上立飲之。
èr yuè gēng yín, huáng zǐ bīn wáng fēi tú dān shì yǐ jiān, fú zhū. jǐ hài, píng zhāng zhèng shì dān kè níng bà, yǐ nǚ gù.
二月庚寅,皇子豳王妃徒單氏以奸,伏誅。己亥,平章政事單克寧罷,以女故。
sān yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. shì rì, wàn chūn jié, gǎi yòng míng rì, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù shēn, yǔ dòu yú lín huáng zhī jìng. wù wǔ, shàng yù guǎng rén diàn, huáng tài zǐ qīn wáng jiē shì shàn, shàng cóng róng xùn zhī yuē: dà fán zī yòng dāng wù jié shěng, rú qí yǒu yú, kě zhōu qīn qī, wù wàng fèi yě. yīn jǔ suǒ yù fú yuē: cǐ fú yǐ sān nián wèi cháng gèng huàn, shàng ěr wán hǎo, rǔ děng yí shí zhī. rén shēn, fù zhì wú dōu wǎn bù tū lǐ.
三月丙午朔,日有食之。是日,萬春節,改用明日,宋、高麗、夏遣使來賀。戊申,雨豆於臨潢之境。戊午,上御廣仁殿,皇太子、親王皆侍膳,上從容訓之曰:「大凡資用當務節省,如其有餘,可周親戚,勿妄費也。」因舉所御服曰:「此服已三年未嘗更換,尚爾完好,汝等宜識之。」壬申,復置吾都碗部禿里。
sì yuè bǐng xū, zhào jīng fǔ shè xué yǎng tǔ, jí dìng zōng shì zǎi xiàng zi chéng shì děng dì. wù zǐ, zhì shāng jiǎ zhōu chē bù de yòng mǎ. yǐ dōng jīng liú shǒu chóng yǐn wèi shū mì fù shǐ. rén yín, rú jīn lián chuān.
四月丙戌,詔京府設學養土,及定宗室、宰相子程試等第。戊子,制商賈舟車不得用馬。以東京留守崇尹為樞密副使。壬寅,如金蓮川。
wǔ yuè wù shēn, nán jīng gōng diàn huǒ. jiǎ yín, tài bái zhòu jiàn. gēng shēn, qiǎn shǐ dǎo yǔ jìng níng shān shén, yǒu qǐng ér yǔ.
五月戊申,南京宮殿火。甲寅,太白晝見。庚申,遣使禱雨靜寧山神,有頃而雨。
liù yuè, shān dōng liǎng lù huáng.
六月,山東兩路蝗。
qī yuè rén zǐ, xià jīn xiàn lìng yí lá shān wǎng zuò zāng, fú zhū.
七月壬子,夏津縣令移剌山往坐贓,伏誅。
bā yuè xīn sì, cì pī lì luò.
八月辛巳,次霹靂濼。
jiǔ yuè yǐ sì, zhì zì jīn lián chuān. jǐ yǒu, yù zuǒ chéng xiàng hé shí liè liáng bì yuē: xī biān zì lái bù bèi chǔ xù, qí lìng suǒ zài hé dí, yǐ wèi huǎn jí zhī bèi. guǐ chǒu, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn pú chá tōng děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn wán yán dí gǔ sù wèi xià guó shēng rì shǐ. yù zuǒ chéng xiàng liáng bì yuē: hǎi líng fēi lǐ shā lù chén xià, shén kě āi mǐn. qí bèi lùn chū děng yí hái, yǎng zhú chù fǎng qiú, guān wèi shōu zàng. xīn yǒu, yǐ nán jīng gōng diàn huǒ, liú shǒu zhuǎn yùn liǎng sī jiē dǐ zuì.
九月乙巳,至自金蓮川。己酉,諭左丞相紇石烈良弼曰:「西邊自來不備儲蓄,其令所在和糴,以為緩急之備。」癸丑,以殿前都點檢蒲察通等為賀宋生日使,宿直將軍完顏覿古速為夏國生日使。諭左丞相良弼曰:「海陵非理殺戮臣下,甚可哀憫。其孛論出等遺骸,仰逐處訪求,官為收葬。」辛酉,以南京宮殿火,留守、轉運兩司皆抵罪。
shí yuè bǐng shēn, zhào yù zǎi zhí yuē: zhū wáng xiǎo zì wèi cháng yǐ nǚ zhí yǔ mìng zhī, jīn jiē dāng gēng yì, qīng děng zé míng yǐ shàng.
十月丙申,詔諭宰執曰:「諸王小字未嘗以女直語命之,今皆當更易,卿等擇名以上。」
shí yī yuè rén yín shuò, cān zhī zhèng shì wáng wèi bà. shàng shū shěng zòu, hé běi dōng lù hú lá wēn měng ān suǒ xiá móu kè bèi shù lǔ shě sī, cān móu kè ràng qí xiōng zi pú sù liè. shàng xián ér cóng zhī, réng lìng yì jiā shě sī ēn shǎng. wù wǔ, yǐ tóng zhī xuān huī yuàn shì liú chōng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. gēng shēn, yǐ lì bù shàng shū zhāng rǔ bì wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ zǐ, yǐ zhān gē hán nú zhī zǐ xiáng gǔ wèi shàng niǎn jú zhí zhǎng, lóu shì wèi wǔ qì zhí zhǎng. chū, hán nú bèi zhǐ zhāo qì dān dà shí, hòu bù zhī suǒ zhōng, zhì shì yīn zhān bá ēn bù zhǎng sā lǐ yǎ yín tè sī děng lái, xún zhī qí sǐ jié zhī xiáng, gù lù qí hòu. qiǎn bīng bù láng zhōng yí lá zi yuán wèi gāo lì shēng rì shǐ.
十一月壬寅朔,參知政事王蔚罷。尚書省奏,河北東路胡剌溫猛安所轄謀克孛術魯舍廝,參謀克讓其兄子蒲速列。上賢而從之,仍令議加舍廝恩賞。戊午,以同知宣徽院事劉珫等為賀宋正旦使。庚申,以吏部尚書張汝弼為參知政事。甲子,以粘割韓奴之子詳古為尚輦局直長,婁室為武器直長。初,韓奴被旨招契丹大石,後不知所終,至是因粘拔恩部長撒里雅寅特斯等來,詢知其死節之詳,故錄其後。遣兵部郎中移剌子元為高麗生日使。
shí èr yuè rén shēn shuò, zhào zhū kē rén chū shēn sì shí nián fāng zhù xiàn lìng, nián suì tài yuǎn, jīn hòu shì jí sān shí èr nián, bié wú fù fàn zāng rǎn zhuī duó, biàn yǔ xiàn lìng. bǐng zǐ, zhào zhū liú yí rén lǎo bìng zhě, guān yǔ yǎng jì. shàng yù zǎi chén yuē: fán yǐ jīng zòu duàn shì yǒu wèi dāng, qīng děng wù wèi yǐ xíng, bù wèi zòu wén gǎi zhèng. zhèn yǐ wàn jǐ zhī fán, qǐ wú yī shī? qīng děng dàn yán zhī, zhèn dāng gēng gǎi, bì wú lìn yě! gēng yín, dìng què chǎng xiāng chá zuì shǎng fǎ.
十二月壬申朔,詔諸科人出身四十年方注縣令,年歲太遠,今後仕及三十二年,別無負犯贓染追奪,便與縣令。丙子,詔諸流移人老病者,官與養濟。上諭宰臣曰:「凡已經奏斷事有未當,卿等勿謂已行,不為奏聞改正。朕以萬幾之繁,豈無一失?卿等但言之,朕當更改,必無吝也!」庚寅,定榷場香茶罪賞法。
shí qī nián zhēng yuè rén yín shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gāo lì bìng biǎo xiè bù nà zhào wèi chǒng. bǐng wǔ, yǒu sī zòu, gāo lì suǒ jìn yù dài nǎi shí shì yù zhě, shàng yuē: xiǎo guó wú néng biàn shí zhě, wù yǐ wèi yù ěr! qiě rén bù yì wù, wéi dé qí wù, ruò fù què zhī, qǐ lǐ tǐ yé? wù shēn, zhào yú yǎn qìng gōng shèng wǔ diàn xī jiàn shì zǔ shén yù diàn, dōng jiàn tài zōng ruì zōng shén yù diàn. zhào xī běi lù zhāo tǎo sī qì dān mín hù, qí cháng pàn luàn zhě yǐ xíng cuò zhì, qí bù yǔ pàn luàn jí fàng liáng nú lì kě xǐ wū gǔ lǐ shí lěi bù, lìng jí chūn gēng zuò. shàng shū shěng zòu, wú dōu wǎn bù tǐ tǔ hú lǔ yǎ lǐ mì sī qǐng rù xiàn, xǔ zhī. gēng xū, zhào zhū dà chén jiā yīng qǐng gōng chén hào zhě, jì bù xǔ qí zi sūn zì chén, lì bù kǎo gōng láng qí xiáng kǎo qí láo jī, dāng cì hào zhě, jí yǐ wén. rén zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē: zōng shì zhōng nián gāo zhě, wǎng wǎng wèi yǒu guān chēng. qí xiān jiē yǒu gōng yú guó, zhèn yù shāo jiā yǐ guān, shǐ yǒu míng wèi kě chēng, rú hé? duì yuē: qīn qīn bào gōng, xiān wáng zhī lìng zé. dīng sì, zhào cháo guān jià qǔ gěi jiǎ sān rì, bù xū shēn gào. rén xū, zhào zǎi chén: hǎi líng shí, dà chén wú gū bèi lù jiā shǔ jí méi zhě, bìng shì wèi liáng. liáo yù wáng sòng tiān shuǐ jùn wáng bèi hài zi sūn, gè zàng yú guǎng níng hé nán jiù yíng. qí hòu fù zhāo: tiān shuǐ jùn wáng qīn shǔ yú dōu běi ān zàng wài, xián píng suǒ jì gǔ shi, guān wèi zàng yú běn chù. liáo yù wáng qīn shǔ wèi rù běn yíng zhě, yì qiān fù zhī.
十七年正月壬寅朔,宋、高麗、夏遣使來賀。高麗並表謝不納趙位寵。丙午,有司奏,高麗所進玉帶乃石似玉者,上曰:「小國無能辨識者,誤以為玉耳!且人不易物,惟德其物,若復卻之,豈禮體耶?」戊申,詔於衍慶宮聖武殿西建世祖神御殿,東建太宗、睿宗神御殿。詔西北路招討司契丹民戶,其嘗叛亂者已行措置,其不與叛亂及放良奴隸可徙烏古里石壘部,令及春耕作。尚書省奏,吾都碗部體土胡魯雅里密斯請入獻,許之。庚戌,詔諸大臣家應請功臣號者,既不許其子孫自陳,吏部考功郎其詳考其勞績,當賜號者,即以聞。壬子,上謂宰臣曰:「宗室中年高者,往往未有官稱。其先皆有功於國,朕欲稍加以官,使有名位可稱,如何?」對曰:「親親報功,先王之令則。」丁巳,詔朝官嫁娶給假三日,不須申告。壬戌,詔宰臣:「海陵時,大臣無辜被戮家屬籍沒者,並釋為良。遼豫王、宋天水郡王被害子孫,各葬於廣寧、河南舊塋。」其後復昭:「天水郡王親屬於都北安葬外,咸平所寄骨殖,官為葬於本處。遼豫王親屬未入本塋者,亦遷祔之」。
sān yuè xīn chǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. xīn hài, zhào miǎn hé běi shān dōng shǎn xī hé dōng xī jīng liáo dōng děng shí lù qù nián bèi hàn huáng zū shuì. zhèn dōng jīng pó sù hé sù guǎn sān lù. yǐ chǒu, shàng shū shěng zòu, sān lù zhī sù, bù néng zhōu gěi. shàng yuē: zhèn cháng yǔ qīng děng, yù fēng nián jí guǎng dí yǐ bèi xiōng qiàn. qīng děng jiē yán tiān xià cāng lǐn yíng yì. jīn yù zhèn jì, nǎi yún bù gěi. zì gǔ dì wáng jiē yǐ xù jī wèi guó jiā zhǎng jì, zhèn zhī jī sù, qǐ yù dú yòng zhī yé? jīn jì bù gěi, kě yú lín dào qǔ zhī yǐ jì. zì jīn yù bèi, dāng yǐ wèi cháng.
三月辛丑朔,宋、高麗、夏遣使來賀。辛亥,詔免河北、山東、陝西、河東、西京、遼東等十路去年被旱、蝗租稅。賑東京、婆速、曷速館三路。乙丑,尚書省奏,三路之粟,不能周給。上曰:「朕嘗語卿等,遇豐年即廣糴以備凶歉。卿等皆言天下倉廩盈溢。今欲賑濟,乃雲不給。自古帝王皆以蓄積為國家長計,朕之積粟,豈欲獨用之耶?今既不給,可於鄰道取之以濟。自今預備,當以為常。」
sì yuè jiǎ xū, zhì shì xí měng ān móu kè ruò chū shì zhě, suī nián wèi jí liù shí, yù lìng zǐ sūn xí zhě, tīng. wù yín, yù zǎi chén yuē: jùn xiàn zhī guān suī yǐ zuì jiě, yī èr suì hòu, yì xū zài yòng. měng ān móu kè jiē tài zǔ chuàng yè zhī jì yú guó qín láo yǒu gōng zhī rén, qí shì xí zhī guān, bù yí yǐ xiǎo zuì duó miǎn. wù zǐ, yǐ téng wáng fǔ zhǎng shǐ tú dān wū zhě wèi héng cì gāo lì shǐ.
四月甲戌,制世襲猛安謀克若出仕者,雖年未及六十,欲令子孫襲者,聽。戊寅,諭宰臣曰:「郡縣之官雖以罪解,一二歲後,亦須再用。猛安謀克皆太祖創業之際於國勤勞有功之人,其世襲之官,不宜以小罪奪免。」戊子,以滕王府長史徒單烏者為橫賜高麗使。
wǔ yuè, shàng shū shěng zòu, dìng huáng jiā tǎn miǎn yǐ shàng qīn yàn xiǎng bān cì, bìng cóng táng zhì. guǐ mǎo, xìng yáo cūn diàn, yuè qī pǐn yǐ xià guān jí zōng shì zi zhū jú chéng yīng rén shè liǔ, shǎng yǒu chà.
五月,尚書省奏,定皇家袒免以上親燕饗班次,並從唐制。癸卯,幸姚村淀,閱七品以下官及宗室子、諸局承應人射柳,賞有差。
liù yuè yǐ mǎo, wèi zǎi chén yuē: zhèn nián lǎo yǐ! kǒng yīn yī shí xǐ nù, chù zhì yǒu suǒ bù dāng, qīng děng jí dāng zhí zòu, wú wèi miàn cóng, chéng zhèn zhī shī. yǐ wèi, yǐ yīng wáng shuǎng zhī zǐ sī liè wèi zhōng shùn jūn jié dù fù shǐ. shuǎng rù xiè, shàng yuē: zhèn yǐ qīng jí gù, tè rèn qīng zi, suǒ jì qīng yīn xǐ ér yù yě. yù jí jiā jùn shòu, kǒng sī liè nián yòu, wèi xián zhèng shì. rǔ dāng xùn zhī, shǐ yǒu shàn kě guān, gèng dāng shēng zhuó.
六月乙卯,謂宰臣曰:「朕年老矣!恐因一時喜怒,處置有所不當,卿等即當執奏,毋為面從,成朕之失。」乙未,以英王爽之子思列為忠順軍節度副使。爽入謝,上曰:「朕以卿疾故,特任卿子,所冀卿因喜而愈也。欲即加峻授,恐思列年幼,未閒政事。汝當訓之,使有善可觀,更當升擢。」
qī yuè rén zǐ, shàng shū shěng zòu, suì yǐ yáng sān wàn cì xī běi lù shù bīng, shàng wèn rú hé yùn zhì, zǎi chén bù néng duì. shàng yuē: zhèn suī tuì cháo, liú fán zhèng wù, bù huáng ān níng. qīng děng wù wèi xì shì fēi dì wáng suǒ yí wèn, yǐ qīng děng yú guó jiā zhī shì wèi cháng yòng xīn, gù wèn zhī ěr. shì yuè, dà yǔ, hé jué.
七月壬子,尚書省奏,歲以羊三萬賜西北路戍兵,上問如何運致,宰臣不能對。上曰:「朕雖退朝,留凡政務,不遑安寧。卿等勿謂細事非帝王所宜問,以卿等於國家之事未嘗用心,故問之耳。」是月,大雨,河決。
bā yuè jǐ sì, guān jià yú jìn jiāo. rén shēn, yǐ jiān chá yù chá yù shǐ tǐ chá dōng běi lù guān lì, zhé shòu sòng dié, wèi bù chēng zhí, chī zhī wǔ shí. gēng chén, shàng wèi zǎi chén yuē: jīn zhī zài guān zhě, tóng liáo suǒ jiàn, shì suī dāng lǐ, bì yǐ wèi fēi, yì wèi cóng zhī zé kǒng rén wèi zhèng fēi jǐ chū. rú cǐ zhě duō, zhèn shén bù qǔ. jīn guān dà lǐ sì suǒ duàn, suī zhì yǒu zhèng tiáo, lǐ bù néng xíng zhě bié jù qíng jiàn, zhèn wéi qǔ qí suǒ zhǎng. fū wèi rén zhī lǐ, tā rén zhī shàn zhě cóng zhī, zé kě wèi shàn yǐ. rén wǔ, shàng wèi zǎi chén yuē: jīn zài xià liáo qǐ wú rén cái, dàn zài shàng zhě bù wèi jí yǐn, è qí cái shèng jǐ gù ěr. bǐng xū, shàng wèi yù shǐ zhōng chéng hé shí liè miǎo yuē: tái chén jiū chá lì zhì zhī néng fǒu, wù qù qí rǎo mín, qiě jì qí dé xián yě. jīn suǒ zhì zhé shòu sòng dié, tīng qí wàng gào, shǐ wèi zhèng zhě rú hé zé kě yě.
八月己巳,觀稼於近郊。壬申,以監察御察御史體察東北路官吏,輒受訟牒,為不稱職,笞之五十。庚辰,上謂宰臣曰:「今之在官者,同僚所見,事雖當理,必以為非,意謂從之則恐人謂政非己出。如此者多,朕甚不取。今觀大理寺所斷,雖制有正條,理不能行者別具情見,朕惟取其所長。夫為人之理,他人之善者從之,則可謂善矣。」壬午,上謂宰臣曰:「今在下僚豈無人材,但在上者不為汲引,惡其材勝己故耳。」丙戌,上謂御史中丞紇石烈邈曰:「台臣糾察吏治之能否,務去其擾民,且冀其得賢也。今所至輒受訟牒,聽其妄告,使為政者如何則可也。」
jiǔ yuè dīng yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, fēng zǐ yǒng dé wèi xuē wáng. yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wán yán xí ní liè děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. guǐ mǎo, yǐ bīng bù láng zhōng shí mǒ hū tǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. wù shēn, qiū liè. gēng xū, suì xīng yíng huò tài bái jù yú wěi. jiǎ zǐ, hái dōu.
九月丁酉朔,日有食之。辛丑,封子永德為薛王。以右副都點檢完顏習尼烈等為賀宋生日使。癸卯,以兵部郎中石抹忽土為夏國生日使。戊申,秋獵。庚戌,歲星、熒惑、太白聚於尾。甲子,還都。
shí yuè jǐ sì, xià guó jìn bǎi tóu zhàng, zhào què zhī jìng shàng. guǐ yǒu, yǒu sī zòu: yǎn qìng gōng suǒ huà gōng chén èr shí rén, wéi wǔ rén yǒu shì, jīn kǎo jiǎn yú shí wǔ rén gōng zhuàng, nǐ dìng shì hào yǐ jìn. zhào kě, zhào yǐ yáng shí wàn fù wū gǔ lǐ shí lěi bù xù mù, qí zī xī yǐ yǔ pín mín. dīng chǒu, zhì zhū měng ān, fù rèn bié zhí, zi xū nián èr shí wǔ yǐ shàng fāng xǔ chéng xí. xīn sì, shàng wèi zǎi chén yuē: jīn zài wèi bù wén jiàn xián, hé yě? xī dí rén jié qǐ zì xià liáo, lì fú táng zuò, shǐ jì wēi ér ān, yán shù bǎi nián zhī yǒng. rén jié suī xián, fēi lóu shī dé hé yǐ zì jiàn hū? guǐ wèi, gèng hù sòng zuì rén táo wáng zhì. shàng wèi zǎi chén yuē: jìn guān shàng fēng zhāng zhě, shū wú dà lì hài. qiě gǔ zhī jiàn zhě jì zhōng yú guó, yì yǐ qiú míng, jīn zhī jiàn zhě wèi lì ér yǐ. rú hù bù shàng shū cáo wàng zhī jì nán yǐn liáng sù jiē shàng shū yán shì, gài jì yú zhí zhèng ěr, qí yú guó zhèng jìng hé suǒ bǔ. dá guān rú cǐ, kuàng yú rén hū! xī hǎi líng nán fá, tài yī shǐ qí zǎi jí jiàn, zhì lù yú shì, cǐ běn cháo yǐ lái yī rén ér yǐ. dīng hài, shàng mìng zǎi chén yuē: jiān chá yù shǐ tián zhōng rú cháng shàng shū yán shì, jīn dāng shēng zhuó, yǐ lì qí yú.
十月己巳,夏國進百頭帳,詔卻之境上。癸酉,有司奏:「衍慶宮所畫功臣二十人,惟五人有諡,今考檢餘十五人功狀,擬定諡號以進。」詔可,詔以羊十萬付烏古里石壘部畜牧,其滋息以予貧民。丁丑,制諸猛安,父任別職,子須年二十五以上方許承襲。辛巳,上謂宰臣曰:「今在位不聞薦賢,何也?昔狄仁傑起自下僚,力扶唐祚,使既危而安,延數百年之永。仁傑雖賢,非婁師德何以自薦乎?」癸未,更護送罪人逃亡制。上謂宰臣曰:「近觀上封章者,殊無大利害。且古之諫者既忠於國,亦以求名,今之諫者為利而已。如戶部尚書曹望之、濟南尹梁肅皆上書言事,蓋覬覦執政耳,其於國政竟何所補。達官如此,況餘人乎!昔海陵南伐,太醫使祁宰極諫,至戮於市,此本朝以來一人而已。」丁亥,上命宰臣曰:「監察御史田忠孺嘗上書言事,今當升擢,以勵其餘。」
shí yī yuè wù xū, yǐ nán jīng liú shǒu tú dān kè níng wèi píng zhāng zhèng shì. gēng xū, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn cháng kǒng zhòng liǎn yǐ kùn wú mín, zì jīn zhū lù chà kē zhī fán xì zhě, yì jù yǐ wén. yǒu sī zòu, xià guó jìn yù zhàng shǐ yīn biān chén kěn qiú jìn rù, nǎi xǔ zhī. yǐ shàng shū zuǒ chéng shí jū wèi píng zhāng zhèng shì. bǐng chén, yǐ yán ān yǐn wán yán pú lá dǔ děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十一月戊戌,以南京留守徒單克寧為平章政事。庚戌,上謂宰臣曰:「朕常恐重斂以困吾民,自今諸路差科之煩細者,亦具以聞。」有司奏,夏國進御帳使因邊臣懇求進入,乃許之。以尚書左丞石琚為平章政事。丙辰,以延安尹完顏蒲剌睹等為賀宋正旦使。
shí èr yuè wù chén, yǐ bó hǎi jiù sú nán nǚ hūn qǔ duō bù yǐ lǐ, bì xiān rǎng qiè yǐ bēn, zhào jìn jué zhī, fàn zhě yǐ jiān lùn. yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn huái zhōng wèi gāo lì shēng rì shǐ. jǐ sì, tài bái zhòu jiàn. rén shēn, yǐ shàng shū yòu chéng táng kuò ān lǐ wèi zuǒ chéng, diàn qián dōu diǎn jiǎn pú chá tōng wèi yòu chéng. shàng wèi zǎi zhí yuē: zhèn jīn nián yǐ wǔ shí yǒu wǔ, ruò nián yú liù shí, suī yù yǒu wèi, ér mò zhī néng yǐ! yí jí zhèn zhī kāng qiáng, qí nǚ zhí rén měng ān móu kè jí guó jiā zhèng shì zhī wèi wán, yǔ fū fǎ lìng zhī wèi yī zhě, yí jiē xiū jǔ zhī. fán suǒ shī xíng, zhèn bù wèi dài.
十二月戊辰,以渤海舊俗男女婚娶多不以禮,必先攘竊以奔,詔禁絕之,犯者以奸論。以宿直將軍仆散懷忠為高麗生日使。己巳,太白晝見。壬申,以尚書右丞唐括安禮為左丞,殿前都點檢蒲察通為右丞。上謂宰執曰:「朕今年已五十有五,若年逾六十,雖欲有為,而莫之能矣!宜及朕之康強,其女直人猛安謀克及國家政事之未完,與夫法令之未一者,宜皆修舉之。凡所施行,朕不為怠。」
shí bā nián zhēng yuè bǐng shēn shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. rén yín, dìng shā yì jū zhōu qīn nú bì tóng jū bēi yòu, zhé shā nú bì jí qī wú zuì ér zhé ōu shā zhě zuì. gēng xū, xiū qǐ jū zhù yí lá jié shàng shū yán: měi píng rén yì shì, suī shǐ guān yì bù yǔ wén, wú yóu jì lù. shàng yǐ wèn píng zhāng zhèng shì shí jū zuǒ chéng táng kuò ān lǐ, duì yuē: gǔ zhě, tiān zǐ zhì shǐ guān yú zuǒ yòu, yán dòng bì shū, suǒ yǐ jǐng jiè rén jūn, shù jǐ yǒu suǒ wèi yě. gēng shēn, miǎn zhōng dōu hé běi hé dōng shān dōng hé nán shǎn xī děng lù qián nián bèi zāi zū shuì. rén xū, rú chūn shuǐ.
十八年正月丙申朔,宋、高麗、夏遣使來賀。壬寅,定殺異居周親奴婢、同居卑幼,輒殺奴婢及妻無罪而輒毆殺者罪。庚戌,修起居注移剌傑上書言:「每屏人議事,雖史官亦不與聞,無由紀錄。」上以問平章政事石琚、左丞唐括安禮,對曰:「古者,天子置史官於左右,言動必書,所以儆戒人君,庶幾有所畏也。」庚申,免中都、河北、河東、山東、河南、陝西等路前年被災租稅。壬戌,如春水。
èr yuè bǐng yín shuò, cì guǎn zhuāng. bǐng zǐ, cì huá gǎng. jǐ chǒu, hái gōng.
二月丙寅朔,次管莊。丙子,次華港。己丑,還宮。
sān yuè yǐ wèi shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ sì, mìng shù biān nǚ zhí rén yù jì sì hūn jià jié chén xǔ zì zào jiǔ. dīng wèi, shàng wèi zǎi zhí yuē: xiàn lìng zhī zhí zuì wèi qīn mín, dāng dé xián cái yòng zhī. ěr lái fàn fǎ zhě zhòng, shū bù wén yǒu néng zhě. bǐ zài chūn shuǐ, jiàn shí chéng yù tián liǎng xiàn lìng, jiē nián lǎo, gǒu lù ér yǐ. jī diān shàng ěr, yuǎn xiàn kě zhī. píng zhāng zhèng shì shí jū duì yuē: liáng xiāng lìng jiāo xù qìng dōu lìng lǐ bó dá jiē néng lì, kě rèn. shàng yuē: shěn rú qīng yán, kě zhuó yòng zhī. jǐ yǒu, jìn mín jiān wú dé chuàng xìng sì guān. xiàn zhōu rén yīn xiǎo èr děng móu fǎn, fú zhū.
三月乙未朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。乙巳,命戍邊女直人遇祭祀、婚嫁、節辰許自造酒。丁未,上謂宰執曰:「縣令之職最為親民,當得賢材用之。邇來犯法者眾,殊不聞有能者。比在春水,見石城、玉田兩縣令,皆年老,苟祿而已。畿甸尚爾,遠縣可知。」平章政事石琚對曰:」良鄉令焦旭、慶都令李伯達皆能吏,可任。」上曰:「審如卿言,可擢用之。」己酉,禁民間無得創興寺觀。獻州人殷小二等謀反,伏誅。
sì yuè jǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn xún xìng suǒ zhì, bì lìng tǐ fǎng guān lì zāng pǐ. xiàng yù tián zhī zhǔ bù shí mǒ yǎo nǎi néng lì yě, kě shòu běn xiàn lìng. jǐ chǒu, yǐ tài zǐ zuǒ zàn shàn ā bù hǎn dé fǔ wèi héng cì xià guó shǐ.
四月己巳,上謂宰臣曰:「朕巡幸所至,必令體訪官吏臧否。向玉田知主簿石抹杳乃能吏也,可授本縣令。」己丑,以太子左贊善阿不罕德甫為橫賜夏國使。
wǔ yuè bǐng wǔ, shàng rú jīn lián chuān.
五月丙午,上如金蓮川。
liù yuè gēng wǔ, shàng shū zuǒ chéng xiàng hé shí liè liáng bì hōng.
六月庚午,尚書左丞相紇石烈良弼薨。
rùn yuè xīn chǒu, mìng zhèn xī nán xī běi liǎng zhāo tǎo sī mín, jí wū gǔ lǐ shí lěi bù zhuǎn hù jī.
閏月辛丑,命賑西南、西北兩招討司民,及烏古里石壘部轉戶飢。
qī yuè bǐng zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē: zhí guān shǐ fàn zāng zuì, róng yǒu guò wù, zhì yú zài fàn, shì wú gǎi guò zhī xīn. zì jīn zài fàn bù yǐ zāng shù duō guǎ, bìng chú míng.
七月丙子,上謂宰臣曰:「職官始犯贓罪,容有過誤,至於再犯,是無改過之心。自今再犯不以贓數多寡,並除名。」
bā yuè yǐ sì, zhì zì jīn lián chuān. bǐng chén, yǐ shàng shū yòu chéng xiàng wán yán shǒu dào wèi zuǒ chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì shí jū wèi yòu chéng xiàng.
八月乙巳,至自金蓮川。丙辰,以尚書右丞相完顏守道為左丞相,平章政事石琚為右丞相。
jiǔ yuè xīn wèi, yǐ dà lǐ qīng zhāng jiǔ sī děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, shì yù shǐ wán yán pú lǔ hǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ yǒu, yǐ shàng shū zuǒ chéng táng kuò ān lǐ wèi píng zhāng zhèng shì. yǐ hài, yǐ yòu chéng pú chá tōng wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì yí lá dào wèi yòu chéng, xíng bù shàng shū zhān gē wò tè lá wèi cān zhī zhèng shì.
九月辛未,以大理卿張九思等為賀宋生日使,侍御史完顏蒲魯虎為夏國生日使。癸酉,以尚書左丞唐括安禮為平章政事。乙亥,以右丞蒲察通為左丞,參知政事移剌道為右丞,刑部尚書粘割斡特剌為參知政事。
shí yuè gēng yín shuò, shǎn zhōu fáng yù shǐ shí mǒ jìn jiā nú yǐ zuì chú míng. jiǎ wǔ, yù shǐ zhōng chéng liú zhòng huì shì yù shǐ lǐ yú zuò shī jiū chá dà zhǎng gōng zhǔ shì, gè xuē guān yī jiē.
十月庚寅朔,陝州防禦使石抹靳家奴以罪除名。甲午,御史中丞劉仲誨、侍御史李瑜坐失糾察大長公主事,各削官一階。
shí yī yuè gēng shēn shuò, shàng shū shěng zòu, nǐ tóng zhī yǒng níng jūn jié dù shǐ shì ā kě wèi cì shǐ, shàng yuē: ā kě nián yòu, yú shì wèi liàn, shòu zuǒ èr guān kě yě. píng zhāng zhèng shì táng kuò ān lǐ zòu yuē: chén děng yǐ ā kě zōng shì, gù nǐ shì zhí. shàng yuē: jùn shǒu xì qiān lǐ xiū qī, ān kě bù zé rén ér sī qí qīn yé? ruò yǐ qīn qīn zhī ēn, cì yǔ suī hòu, wú hài yú zhèng. shǐ zhī zhì jùn ér fēi qí cái, yī jìng hé lài yān. rén shēn, yǐ jìng nán jūn jié dù shǐ wū yán chá lá děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. bǐng zǐ, shàng shū shěng zòu, chóng xìn xiàn lìng shí ān jié mǎi chē cái yú bù mín, sān rì bù cháng qí zhí, dāng xuē guān yī jiē, jiě zhí. shàng yīn yán: fán zài guān zhě, dàn dāng qǔ qí tān wū yǔ qīng bái zhī yóu zhě shù rén chù zhì zhī, zé rén zì zhī chéng quàn yǐ. fū cháo tíng zhī zhèng, tài kuān zé rén bù zhī jù, tài měng zé xiǎo diàn yì jiāng bù miǎn yú zuì, wéi dāng yòng zhōng diǎn ěr. wù yín, shàng zé zǎi chén yuē: jìn wèn zhào chéng yuán hé gù zài rèn, qīng děng yán, cáo wáng cháng qiǎn rén yán qí cái néng gàn mǐn, gù zài rèn zhī. guān jué nǐ zhù, suī yóu qīng bèi, yǔ duó zhī quán, dāng chū yú zhèn. cáo wáng zhī yán shàng cóng zhī, jiǎ huáng tài zǐ yǒu suǒ yù, zé qí cóng kě zhī yǐ. cǐ shì yīn qīng yán shǐ zhī, qí bù zhī zhě zhī fù jǐ hé? qiě qīng děng gōng shòu qǐng shǔ, kě hū? gài chéng yuán qián wèi cáo wáng fǔ wén xué, yǔ wáng dǐ bì jiān, zhàng bǎi wǔ shí chú míng, ér fù yòng yě. bǐng xū, yǐ lì bù shàng shū wū gǔ lùn yuán zhōng wèi yù shǐ dài fū, yǐ dōng shàng gé mén shǐ zuǒ guāng qìng wèi gāo lì shēng rì shǐ.
十一月庚申朔,尚書省奏,擬同知永寧軍節度使事阿可為刺史,上曰:「阿可年幼,於事未練,授佐貳官可也。」平章政事唐括安禮奏曰:「臣等以阿可宗室,故擬是職。」上曰:「郡守系千里休戚,安可不擇人而私其親耶?若以親親之恩,賜與雖厚,無害於政。使之治郡而非其才,一境何賴焉。」壬申,以靜難軍節度使烏延查剌等為賀宋正旦使。丙子,尚書省奏,崇信縣令石安節買車材於部民,三日不償其直,當削官一階,解職。上因言:「凡在官者,但當取其貪污與清白之尤者數人黜陟之,則人自知懲勸矣。夫朝廷之政,太寬則人不知懼,太猛則小玷亦將不免於罪,惟當用中典耳。」戊寅,上責宰臣曰:「近問趙承元何故再任,卿等言,曹王嘗遣人言其才能幹敏,故再任之。官爵擬注,雖由卿輩,予奪之權,當出於朕。曹王之言尚從之,假皇太子有所諭,則其從可知矣。此事因卿言始知,其不知者知復幾何?且卿等公受請屬,可乎?」蓋承元前為曹王府文學,與王邸婢奸,杖百五十除名,而復用也。丙戌,以吏部尚書烏古論元忠為御史大夫,以東上閣門使左光慶為高麗生日使。
shí èr yuè gēng xū, fēng sūn wú dōu bǔ wēn guó gōng, má dá gé jīn yuán jùn wáng, chéng qìng dào guó gōng. rén zǐ, qún chén fèng shàng dà jīn shòu mìng wàn shì zhī bǎo.
十二月庚戌,封孫吾都補溫國公,麻達葛金源郡王,承慶道國公。壬子,群臣奉上「大金受命萬世之寶。」
shí jiǔ nián zhēng yuè gēng shēn shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. dīng mǎo, rú chūn shuǐ.
十九年正月庚申朔,宋、高麗、夏遣使來賀。丁卯,如春水。
èr yuè jǐ yǒu, hái gōng. yǐ mǎo, miǎn qù nián bèi shuǐ hàn mín tián zū shuì.
二月己酉,還宮。乙卯,免去年被水旱民田租稅。
sān yuè yǐ wèi shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, shàng shū shěng zòu, kuī kè yuàn wù guān yán kuí děng liù shí bā rén, gè hé xuē guān yī jiē. shàng yuē: yǐ chéng fèi rén zhǔ què gū, cǐ liáo fǎ yě. fǎ bì zé dāng gèng zhāng, táng sòng fǎ yǒu kě xíng zhě zé xíng zhī. jǐ sì, shàng yǔ zǎi chén lùn shǐ shì, qiě yuē: zhèn guān qián shǐ duō yì měi. dà dǐ shǐ shū zài shì guì shí, bù bì fú cí chǎn yú yě. xīn wèi, shàng wèi zǎi chén yuē: jiān xié zhī chén, yù yǒu guī qiú, wǎng wǎng sī qí dǎng yǔ, bù kěn míng yán, tuō yǐ tā shì, yáng bù yǔ ér yīn wèi zhī lì. zhèn guān gǔ zhī jiān rén, dāng guó jiā jiàn chǔ zhī shí, kǒng qí cōng míng bù lì yú jǐ, wǎng wǎng fēng yǐ yīn shì, pò huài qí yì, wéi zé hūn nuò zhě lì zhī, jì tā rì kě nòng quán wèi gōng lì yě. rú jìn wǔ yù lì qí dì, ér jiān chén jǔ zhī, jìng lì huì dì, yǐ zhì sàng luàn, cǐ míng yàn yě. dīng chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē: zhèn guān qián dài rén chén jiāng jiàn yú cháo, yǔ fù mǔ qī zǐ jué, shì yǐ bì sǐ. tóng liè mù dǔ qí sǐ, yì bù gù shēn, yòu wèi zhī jiàn. cǐ jǐn zhōng yú guó zhě, rén suǒ nán néng yě. jǐ mǎo, zhì jiū dàn zhī guān zhī yǒu fàn fǎ ér bù jǔ zhě, jiǎn fàn rén zuì yī děng kē zhī, guān qīn zhě xǔ huí bì. shàng wèi zǎi chén yuē: rén duō fèng shì lǎo, yì yù jiǎo fú. zhèn zǎo nián yì pō huò zhī, xuán wù qí fēi. qiě shàng tiān lì jūn, shǐ zhī zhì mín, ruò pán lè dài hū, yù yǐ jiǎo xìng qí fú, nán yǐ! guǒ néng ài yǎng xià mín, shàng dāng tiān xīn, fú bì bào zhī. sì yuè jǐ chǒu shuò, zhào zhèn xī nán lù zhāo tǎo sī suǒ bù mín. jǐ yǒu, yǐ shēng fù mǐn zōng, zhào zhōng wài. dīng sì, suì xīng zhòu jiàn. wǔ yuè wù yín, xìng tài níng gōng. liù yuè wù zǐ shuò, zhào gēng dìng zhì tiáo. qī yuè xīn wèi, yǒu sī zòu nǐ zhào wáng zǐ shí gǔ nǎi rén cóng, shàng bù cóng, wèi zǎi xiàng yuē: ér zuì shàng yòu, ruò fèng chéng tài guò, shǐ chǐ xīn zī dà, zú nán jié yì, cǐ bù kě zhǎng. zhū ér měi rù shì, dāng qí yǔ xiào yú lè zhī jì, zhèn bì yuān mò, lì zhī yǐ yán, shù qí zhī zhèn jiào jiè zhī yì, shǐ cháng wèi shèn ér guǎ guò yě. guǐ yǒu, mì zhōu mín xǔ tōng děng móu fǎn, fú zhū. bǐng zǐ, tài bái zhòu jiàn. gēng chén, zhì zì tài níng gōng.
三月乙未朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。乙丑,尚書省奏,虧課院務官顏葵等六十八人,各合削官一階。上曰:「以承廢人主榷沽,此遼法也。法弊則當更張,唐、宋法有可行者則行之。」己巳,上與宰臣論史事,且曰:「朕觀前史多溢美。大抵史書載事貴實,不必浮辭諂諛也。」辛未,上謂宰臣曰:「奸邪之臣,欲有規求,往往私其黨與,不肯明言,托以他事,陽不與而陰為之力。朕觀古之奸人,當國家建儲之時,恐其聰明不利於己,往往風以陰事,破壞其議,惟擇昏懦者立之,冀他日可弄權為功利也。如晉武欲立其弟,而奸臣沮之,竟立惠帝,以致喪亂,此明驗也。」丁丑,上謂宰臣曰:「朕觀前代人臣將諫於朝,與父母妻子決,示以必死。同列目睹其死,亦不顧身,又為之諫。此盡忠於國者,人所難能也。」己卯,制糾彈之官知有犯法而不舉者,減犯人罪一等科之,關親者許迴避。上謂宰臣曰:「人多奉釋老,意欲徼福。朕蚤年亦頗惑之,旋悟其非。且上天立君,使之治民,若盤樂怠忽,欲以僥倖祈福,難矣!果能愛養下民,上當天心,福必報之。」四月己丑朔,詔賑西南路招討司所部民。己酉,以升祔閔宗,詔中外。丁巳,歲星晝見。五月戊寅,幸太寧宮。六月戊子朔,詔更定製條。七月辛未,有司奏擬趙王子石古乃人從,上不從,謂宰相曰:「兒罪尚幼,若奉承太過,使侈心滋大,卒難節抑,此不可長。諸兒每入侍,當其語笑娛樂之際,朕必淵默,蒞之以嚴,庶其知朕教戒之意,使常畏慎而寡過也。」癸酉,密州民許通等謀反,伏誅。丙子,太白晝見。庚辰,至自太寧宮。
bā yuè rén chén, shàng shū yòu chéng xiàng shí jū zhì shì. wù xū, yǐ sòng dà guān qián dāng wǔ yòng. bǐng wǔ, jì nán mín liú xī zhōng móu fǎn, fú zhū.
八月壬辰,尚書右丞相石琚致仕。戊戌,以宋大觀錢當五用。丙午,濟南民劉溪忠謀反,伏誅。
jiǔ yuè wù wǔ, yǐ zuǒ xuān huī shǐ pú chá dǐng shòu děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, tài zǐ zuǒ wèi lǜ fǔ lǜ péi mǎn hú lá wèi xià guó shēng rì shǐ. guǐ hài, qiū liè. guǐ wèi, hái dōu.
九月戊午,以左宣徽使蒲察鼎壽等為賀宋生日使,太子左衛率府率裴滿胡剌為夏國生日使。癸亥,秋獵。癸未,還都。
shí yuè xīn mǎo, xī nán lù zhāo tǎo shǐ zhé diǎn yǐ zāng zuì, fú zhū. xīn hài, zhì zhī qíng fú nèi chéng qīn zhě, suī zì shǒu réng yī lǜ zuò zhī.
十月辛卯,西南路招討使哲典以贓罪,伏誅。辛亥,制知情服內成親者,雖自首仍依律坐之。
shí yī yuè rén xū, gǎi zàng zhāo dé huáng hòu, dà shè. yǐ yù shǐ zhōng chéng yí lá tīng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù chén, yǐ xī shàng gé mén shǐ lú gǒng wèi gāo lì shēng rì shǐ. rén shēn, shàng rú hé jiān dōng liè. guǐ wèi, zhì zì hé jiān.
十一月壬戌,改葬昭德皇后,大赦。以御史中丞移剌綎等為賀宋正旦使。戊辰,以西上閣門使盧拱為高麗生日使。壬申,上如河間冬獵。癸未,至自河間。
èr shí nián zhēng yuè jiǎ yín shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. wù wǔ, dìng shì lìng shǐ gé. rén xū, mìng suì yǐ qián wǔ qiān guàn zào suí cháo bǎi guān jié jiǔ jí bīng zhú yào tàn, shì pǐn zhì gěi zhī. jǐ sì, rú chūn shuǐ. bǐng zǐ, xìng shí chéng xiàn xíng gōng. dīng chǒu, yǐ yù tián xiàn xíng gōng zhī dì piān lín wèi yù lín, dà diàn luò wèi zhǎng chūn diàn.
二十年正月甲寅朔,宋、高麗、夏遣使來賀。戊午,定試令史格。壬戌,命歲以錢五千貫造隨朝百官節酒及冰、燭、藥、炭,視品秩給之。己巳,如春水。丙子,幸石城縣行宮。丁丑,以玉田縣行宮之地偏林為御林,大淀濼為長春淀。
èr yuè dīng wèi, hái dōu.
二月丁未,還都。
sān yuè guǐ chǒu shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ wèi, zhào fán fàn zuì bèi wèn zhī guān, suī yù shè, bù dé fù zhí. yǐ chǒu, yǐ xīn dìng měng ān móu kè, zhào miǎn zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī lù qù nián zū shuì. xīn sì, yǐ píng zhāng zhèng shì tú dān kè níng wèi shàng shū yòu chéng xiàng, yù shǐ dài fū wū gǔ lùn yuán zhōng wèi píng zhāng zhèng shì.
三月癸丑朔,萬春節,宋、高麗、夏遣使來賀。己未,詔凡犯罪被問之官,雖遇赦,不得復職。乙丑,以新定猛安謀克,詔免中都、西京、河北、山東、河東、陝西路去年租稅。辛巳,以平章政事徒單克寧為尚書右丞相,御史大夫烏古論元忠為平章政事。
sì yuè dīng hài, dìng mào yīn zuì shǎng. jǐ hài, zhì zōng shì jí wài bìng yī pǐn mìng fù, yī fú tīng yòng míng jīn. yǐ xī shàng gé mén shǐ guō xǐ guó wèi héng cì gāo lì shǐ. tài níng gōng huǒ. yǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē: nǚ zhí guān duō wèi zhèn shí yòng tài jiǎn, zhèn wèi bù rán. fū yī shí duō fèi, qǐ wèi měi shì. kuàng zhèn nián gāo, bù yù tú zǎi wù mìng. guì wèi tiān zǐ, néng zì jié yuē, yì bù è yě. zhèn fú yù huò jiù, cháng shǐ huàn zhuó, zhì yú pò suì, fāng shǐ gēng yì. xiàng shí zhàng mù cháng yòng tú jīn wèi shì, jīn zé bù ěr, dàn lìng zú yòng, hé bì shì fēn huá yě. gēng xū, rú jīn lián chuān.
四月丁亥,定冒蔭罪賞。己亥,制宗室及外並一品命婦,衣服聽用明金。以西上閣門使郭喜國為橫賜高麗使。太寧宮火。乙巳,上謂宰臣曰:「女直官多謂朕食用太儉,朕謂不然。夫一食多費,豈為美事。況朕年高,不欲屠宰物命。貴為天子,能自節約,亦不惡也。朕服御或舊,常使浣濯,至於破碎,方始更易。向時帳幕常用塗金為飾,今則不爾,但令足用,何必事紛華也。」庚戌,如金蓮川。
wǔ yuè bǐng yín, jīng shī dì zhèn, shēng hēi bái máo.
五月丙寅,京師地震,生黑白毛。
qī yuè, hàn.
七月,旱。
bā yuè rén wǔ, qiū liè.
八月壬午,秋獵。
jiǔ yuè rén xū, zhì zì jīn lián chuān. yǐ tài fǔ jiān lǐ yì děng wèi hè sòng shēng rì shǐ, shào fǔ shǎo jiān sài bǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. bǐng zǐ, pú sù wǎn qún mù lǎo hū móu pàn, fú zhū.
九月壬戌,至自金蓮川。以太府監李佾等為賀宋生日使,少府少監賽補為夏國生日使。丙子,蒲速宛群牧老忽謀叛,伏誅。
shí yuè gēng chén shuò, gēng dìng quán zhù xiàn lìng chéng bù gé. zhào xī běi lù zhāo tǎo sī měi jìn mǎ tuó yīng gú děng, zhé lǜ liǎn bù nèi, zì jīn bìng bà zhī. rén wǔ, shàng wèi zǎi chén yuē: chá wèn xì wēi, fēi rén jūn zhī tǐ, zhèn yì zhī zhī. rán yǐ qīng děng shū bù yòng xīn, gù shí huò chá wèn. rú shān hòu zhī dì, jiē wèi qīn wáng gōng zhǔ quán shì zhī jiā suǒ zhàn, zhuǎn hé yú mín, jiē yóu qīng děng zhī bù chá. qīng děng dāng jǐn xīn qín shì, wú lìng zhèn zhī fán láo yě. zhào xǐ yáo luò hé yí mǎ hé liǎng měng ān yú dà míng dōng píng děng lù ān zhì. wù xū, shàng wèi zǎi chén yuē: fán rén zài xià wèi, yù jì shēng jìn, miǎn wèi gōng lián xián xiào hé yǐ zhī zhī. jí qí tōng xiǎn, guān qí shī wèi, fāng jiàn běn xīn. rú zhāo tǎo zhé diǎn, chū rèn dìng zhōu tóng zhī, jì wèi dū sī, wèi cháng shǎo yǒu sī xùn, suǒ zhì jiē yǒu qīng míng, jí wèi zhāo tǎo, bù gù shǒu. rén xīn xiǎn yú shān chuān, chéng nán zhī yě. rén yín, shàng wèi zǎi chén yuē: jìn lǎn zī zhì tōng jiàn, biān cì lěi dài fèi xìng, shén yǒu jiàn jiè, sī mǎ guāng yòng xīn rú cǐ, gǔ zhī liáng shǐ wú yǐ jiā yě. xiào shū láng máo huī, zhèn lǚ wèn yǐ shì, shàn yú yīng duì, zhēn gāi bó lǎo rú, kě chú tài cháng zhí shì, yǐ bèi tǎo lùn. jiǎ chén, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn xiāng wèi yù shǐ dài fū.
十月庚辰朔,更定銓注縣令丞簿格。詔西北路招討司每進馬駝鷹鶻等,輒率斂部內,自今並罷之。壬午,上謂宰臣曰:「察問細微,非人君之體,朕亦知之。然以卿等殊不用心,故時或察問。如山後之地,皆為親王、公主、權勢之家所占,轉和於民,皆由卿等之不察。卿等當盡心勤事,毋令朕之煩勞也。」詔徙遙落河、移馬河兩猛安於大名、東平等路安置。戊戌,上謂宰臣曰:「凡人在下位,欲冀升進,勉為公廉賢肖何以知之。及其通顯,觀其施為,方見本心。如招討哲典,初任定州同知,繼為都司,未嘗少有私徇,所至皆有清名,及為招討,不固守。人心險於山川,誠難知也。」壬寅,上謂宰臣曰:「近覽《資治通鑑》,編次累代廢興,甚有鑑戒,司馬光用心如此,古之良史無以加也。校書郎毛麾,朕屢問以事,善於應對,真該博老儒,可除太常職事,以備討論。」甲辰,以殿前都點檢襄為御史大夫。
shí yī yuè dīng sì, shàng shū yòu chéng yí lá dào bà. yǐ chǒu, yǐ zhēn dìng yǐn dān shǒu sù děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ yǒu, yǐ yù shǐ dài fū xiāng wèi shàng shū yòu chéng. yǐ hài, shàng yù zǎi chén yuē: jùn shǒu xuǎn rén, zī kǎo suī wèi jí, lián néng zhě zé shēng yòng zhī, yǐ lì qí yú. yǐ tài cháng shǎo qīng rèn tì wèi gāo lì shēng rì shǐ.
十一月丁巳,尚書右丞移剌道罷。乙丑,以真定尹單守素等為賀宋正旦使。癸酉,以御史大夫襄為尚書右丞。乙亥,上諭宰臣曰:「郡守選人,資考雖未及,廉能者則升用之,以勵其餘。」以太常少卿任倜為高麗生日使。
shí èr yuè xīn sì, shàng wèi zǎi chén yuē: qí guó yòng rén, dàn yī yán hé yì biàn shēng yòng zhī, yī yán zhī shī biàn zé fá zhī. fán rén yán cí, yī de yī shī, xián zhě bù miǎn. zì gǔ yòng rén xián shì yǐ shì, ruò zhǐ yǐ zòu duì zhī jiān, ān néng zhī rén xián fǒu? zhèn zhī qǔ rén, zhòng suǒ yǔ zhě yòng zhī, bù yǐ dú jiàn wèi shì yě. jǐ hài, hé jué wèi zhōu. xīn chǒu, liè yú jìn jiāo. guǐ mǎo, tè shòu xí fēng yǎn shèng gōng kǒng zǒng yǎn zhōu qū fù lìng, fēng jué rú gù.
十二月辛巳,上謂宰臣曰:「岐國用人,但一言合意便升用之,一言之失便責罰之。凡人言辭,一得一失,賢者不免。自古用人咸試以事,若止以奏對之間,安能知人賢否?朕之取人,眾所與者用之,不以獨見為是也。」己亥,河決衛州。辛丑,獵於近郊。癸卯,特授襲封衍聖公孔總兗州曲阜令,封爵如故。