shì zōng shàng
◎世宗上
shì zōng guāng tiān xīng yùn wén dé wǔ gōng shèng míng rén xiào huáng dì, huì yōng, běn huì wū lù, tài zǔ sūn, ruì zōng zi yě. mǔ yuē zhēn yì huáng hòu lǐ shì. tiān fǔ qī nián guǐ mǎo suì, shēng yú shàng jīng. tǐ mào qí wěi, měi xū rán, zhǎng guò qí fù, xiōng jiān yǒu qī zǐ rú běi dǒu xíng. xìng rén xiào, chén jìng míng dá. shàn qí shè, guó rén tuī wèi dì yī, měi chū liè, qí lǎo jiē suí ér guān zhī. huáng tǒng jiān, yǐ zōng shì zi lì shòu guāng lù dài fu, fēng gé wáng, wèi bīng bù shàng shū. tiān dé chū, pàn huì níng mù. míng nián, pàn dà zōng zhèng shì, gǎi zhōng jīng liú shǒu, é gǎi yān jīng, wèi jǐ, wèi jǐ nán yǐn. zhēn yuán chū, wèi xī jīng liú shǒu, sān nián, gǎi dōng jīng, jìn fēng zhào wáng. zhèng lóng èr nián, lì jiàng fēng zhèng guó gōng, jìn fēng wèi guó. sān nián, zài rèn liú shǒu, xǐ fēng cáo guó. liù nián wǔ yuè, jū zhēn yì huáng hòu sàng. yī rì fāng qǐn, yǒu hóng guāng zhào shì, jí huáng lóng jiàn qǐn shì shàng. yòu cháng yè yǒu dà xīng liú rù liú shǒu dì zhōng. shì suì, dōng liáng shuǐ zhǎng yì, bào zhì chéng xià, shuǐ yǔ chéng děng, jué nǚ qiáng shí xià zhōng liú rù chéng, tuān jī rú yǒng, chéng zhōng rén huáng hài, shàng qīn dēng chéng, jǔ jiǔ lèi zhī, shuǐ tuì.
世宗光天兴运文德武功圣明仁孝皇帝,讳雍,本讳乌禄,太祖孙,睿宗子也。母曰贞懿皇后李氏。天辅七年癸卯岁,生于上京。体貌奇伟,美须髯,长过其腹,胸间有七子如北斗形。性仁孝,沉静明达。善骑射,国人推为第一,每出猎,耆老皆随而观之。皇统间,以宗室子例授光禄大夫,封葛王,为兵部尚书。天德初,判会宁牧。明年,判大宗正事,改中京留守,俄改燕京,未几,为济南尹。贞元初,为西京留守,三年,改东京,进封赵王。正隆二年,例降封郑国公,进封卫国。三年,再任留守,徙封曹国。六年五月,居贞懿皇后丧。一日方寝,有红光照室,及黄龙见寝室上。又尝夜有大星流入留守第中。是岁,东梁水涨溢,暴至城下,水与城等,决女墙石罅中流入城,湍激如涌,城中人惶骇,上亲登城,举酒酹之,水退。
hǎi líng nán fá, tiān xià sāo dòng. shì shí, jí qì dān bù rén dīng zhuàng wèi bīng, bù rén bù yuàn xíng, yǐ gào shǐ zhě, shǐ zhě zào hé wèi hǎi líng bù yǐ gào, bù rén suì fǎn. zhì shì, xián píng fǔ móu kè kuò lǐ xiàn hán zhōu, jù xián píng, jiāng fàn dōng jīng.
海陵南伐,天下骚动。是时,籍契丹部人丁壮为兵,部人不愿行,以告使者,使者燥合畏海陵不以告,部人遂反。至是,咸平府谋克括里陷韩州,据咸平,将犯东京。
bā yuè, qǐ fù dōng jīng liú shǒu. pó sù lù bīng sì bǎi lái huì tǎo kuò lǐ, fù dé chéng zhōng zǐ dì yuàn wèi bīng zhě shù bǎi rén. dì jiù xìng zhōng shǎo yǐn lǐ shí yǐ bìng miǎn, jiā jū liáo yáng. wù wǔ, fā dōng jīng, yǐ shí zhǔ liú wù. zéi chān zhě wén pí gǔ shēng zhèn tiān, jiàn jīng qí bì yě, fù yán guó gōng bīng shí wàn qiě zhì, zéi zhòng zhì shěn zhōu, dùn qù. huì wū yán chá lá děng bài zéi bīng, hái zhì cháng ān xiàn, hǎi líng shǐ pó sù lù zǒng guǎn wán yán móu yǎn lái tǎo zéi, yǐ bīng shǔ zhī.
八月,起复东京留守。婆速路兵四百来会讨括里,复得城中子弟愿为兵者数百人。帝舅兴中少尹李石以病免,家居辽阳。戊午,发东京,以石主留务。贼觇者闻鼙鼓声震天,见旌旗蔽野,傅言国公兵十万且至,贼众至渖州,遁去。会乌延查剌等败贼兵,还至常安县,海陵使婆速路总管完颜谋衍来讨贼,以兵属之。
jiǔ yuè, zhì dōng jīng. fù liú shǒu gāo cún fú, qí nǚ zài hǎi líng hòu gōng, hǎi líng shǐ cún fú cì qǐ jū. shì yǐ zào bīng qì yú cái zào jiǎ shù shí, cún fú xuān yán, liú shǒu hé wéi zào jiǎ, mì shǐ rén yǐ bái hǎi líng, suì yǔ tuī guān lǐ yàn lóng tuō wèi jī qiú, móu bù lì. cún fú jiā rén yǐ qí móu lái gào, píng dìng zhī jūn lǐ pú sù yuè yì yán qí shì. hǎi líng cháng wén shàng yǒu jí, jí shǐ jìn xí lái guān dòng jìng, zhì shì, yòu shǐ móu liáng hǔ tú huái běi zhū wáng, shàng zhī zhī, xīn cháng yǐn yōu. jí tǎo kuò lǐ hái zhì qīng hé, yù gù lì liù jīn chéng chuán zì nán lái, jù yán hǎi líng shā qí mǔ, shā xiōng zi tán nú a lǐ bái jí shū mì shǐ pū sàn hū tǔ děng, yòu yuē:" qiě qiǎn rén lái hài zōng shì xiōng dì yǐ!" shàng wén zhī, yì jù. jí wén cún fú tú jǐ, shì qiě yǒu jī, lǐ shí quàn shàng zǎo tú zhī. yú shì, yǐ yì bèi zéi shì, zhào guān shǔ huì qīng ān sì, yàn lóng xiān dào, cún fú lèi zhào shǐ lái, bìng yú zuò shàng zhí zhī. shì yuè, fù yǒu yún lái zì xī, huáng lóng jiàn yún zhōng.
九月,至东京。副留守高存福,其女在海陵后宫,海陵使存福伺起居。适以造兵器余材造甲数十,存福宣言,留守何为造甲,密使人以白海陵,遂与推官李彦隆托为击球,谋不利。存福家人以其谋来告,平定知军李蒲速越亦言其事。海陵尝闻上有疾,即使近习来观动静,至是,又使谋良虎图淮北诸王,上知之,心常隐忧。及讨括里还至清河,遇故吏六斤乘传自南来,具言海陵杀其母,杀兄子檀奴、阿里白及枢密使仆散忽土等,又曰:“且遣人来害宗室兄弟矣!”上闻之,益惧。及闻存福图己,事且有迹,李石劝上早图之。于是,以议备贼事,召官属会清安寺,彦隆先到,存福累召始来,并于座上执之。是月,复有云来自西,黄龙见云中。
shí yuè xīn chǒu, nán zhēng wàn hù wán yán fú shòu gāo zhōng jiàn lú wàn jiā nú děng zì shān dōng lǜ suǒ lǐng bīng èr wàn, wán yán móu yǎn zì cháng ān lǜ bīng wǔ qiān jiē lái fù. móu yǎn jí yǐ chén lǐ shàng yè. yǐ sì, zhū jūn rù chéng, gòng jī shā cún fú děng. shì yè, zhū jūn bèi jiǎ huán wèi huáng chéng. bǐng wǔ, qìng yún jiàn, guān shǔ zhū jūn quàn jìn, gù ràng liáng jiǔ, yú shì qīn gào tiān tài zǔ miào, hái yù xuān zhèng diàn, jí huáng dì wèi. yǐ wán yán móu yǎn wèi yòu fù yuán shuài, gāo zhōng jiàn yuán shuài zuǒ jiān jūn, wán yán fú shòu yòu jiān jūn, lú wàn jiā nú xiǎn dé jūn jié dù shǐ. dīng wèi, dà shè, gǎi yuán dà dìng. xià zhào bào yáng hǎi líng zuì è shù shí shì. jǐ yǒu, xiǎng jiàng shì, cì guān shǎng gè yǒu chà, réng gěi fù sān nián. huì níng hú lǐ gǎi sù pín děng lù nán fá zhū jūn, huì shàng shū shěng, zòu qǐng yǐ cóng jūn lái zhě bǔ zhū jú sī chéng yìng rén jí guān lì quē yuán. shàng yuē:" jiù rén nán zhēng zhě jí hái, hé yǐ chù zhī. bì bù kě quē zhě, liàng yòng xīn rén kě yě." xīn hài, yǐ lì shè jūn jié dù shǐ dú jí yì wèi cān zhī zhèng shì. zhōng dōu liú shǒu xī běi miàn xíng yíng dū tǒng wán yán gòu yīng jiāng bīng sān wàn zhù guī huà, yǐ wéi zuǒ fù yuán shuài. dīng sì, chū nèi fǔ jīn yín qì wù shàn jūn, lì mín chū cái wù zuǒ guān yòng zhě shén zhòng. rén xū, yǐ qián lín huáng yǐn yàn wèi zuǒ chéng xiàng. guǐ hài, zhào yù nán jīng tài fù shàng shū lìng zhāng hào. jiǎ zǐ, xīng píng jūn jié dù shǐ zhāng xuán sù shàng yè. shàng shū shěng zòu:" zhèng lóng jūn xìng zhī yú, jìn qián sù zhě yí liàng shòu yǐ guān." cóng zhī. zhào qiǎn yí lá zhá bā zhāo qì dān zhū bù wèi luàn zhě. yǐ qián zhào zhōu fáng yù shǐ shén tǔ mèn wèi yuán shuài yòu dōu jiān.
十月辛丑,南征万户完颜福寿、高忠建、卢万家奴等自山东率所领兵二万,完颜谋衍自常安率兵五千皆来附。谋衍即以臣礼上谒。乙巳,诸军入城,共击杀存福等。是夜,诸军被甲环卫皇城。丙午,庆云见,官属诸军劝进,固让良久,于是亲告天太祖庙,还御宣政殿,即皇帝位。以完颜谋衍为右副元帅,高忠建元帅左监军,完颜福寿右监军,卢万家奴显德军节度使。丁未,大赦,改元大定。下诏暴扬海陵罪恶数十事。己酉,飨将士,赐官赏各有差,仍给复三年。会宁、胡里改、速频等路南伐诸军,会尚书省,奏请以从军来者补诸局司承应人及官吏阙员。上曰:“旧人南征者即还,何以处之。必不可阙者,量用新人可也。”辛亥,以利涉军节度使独吉义为参知政事。中都留守、西北面行营都统完颜彀英将兵三万驻归化,以为左副元帅。丁巳,出内府金银器物赡军,吏民出财物佐官用者甚众。壬戌,以前临潢 尹晏为左丞相。癸亥,诏谕南京太傅、尚书令张浩。甲子,兴平军节度使张玄素上谒。尚书省奏:“正隆军兴之余,进钱粟者宜量授以官。”从之。诏遣移剌札八招契丹诸部为乱者。以前肇州防御使神土懑为元帅右都监。
shí yī yuè jǐ sì shuò, yǐ zuǒ chéng xiàng yàn jiān dōu yuán shuài. xīn wèi, yǐ hù bù shàng shū lǐ shí wèi cān zhī zhèng shì. jǐ mǎo, zhào diào mín jiān mǎ chōng jūn yòng, shì bì hái zhǔ, sǐ zhě gěi jià. ā suǒ zhāng shā tóng zhī zhōng dōu liú shǒu shì shā lí zhǐ, ā suǒ zì chēng zhōng dōu liú shǒu, zhāng zì chēng tóng zhī liú shǒu shì, shǐ shí jiā nú děng lái shàng biǎo hè. xīn sì, yǐ rú zhōng dōu qī rì zhào qún chén. rén wǔ, zhào zhōng dōu zhuǎn yùn shǐ zuǒ yuān yuē:" fán gōng diàn zhāng shè wú dé zēng zhì, wú yì yī fū yǐ rǎo bǎi xìng, dàn jǐn wéi jìn, yán chū rù ér jǐ." yǐ shàng shū yòu sī yuán wài láng wán yán wù gǔ chū wèi zhào yù gāo lí shǐ. guǐ wèi, qiǎn quán yuán shuài zuǒ dōu jiān wú zhá hū yòu dōu jiān shén tǔ mèn guǎng níng yǐn pū sàn hún tǎn tǎo qì dān zhū bù. jiǎ shēn, zhuī zūn huáng kǎo yōu wáng wèi huáng dì, shì jiǎn sù, miào hào ruì zōng, huáng bǐ pú chá shì yuē qīn cí huáng hòu, lǐ shì yuē zhēn yì huáng hòu. qún chén shàng zūn hào yuē rén míng shèng xiào huáng dì. yǐ yǒu, zhuī fù dōng hūn wáng dì hào, shì wǔ líng, miào hào mǐn zōng, zhào zhōng wài. fēng zǐ shí lǔ lá wèi xǔ wáng, hú tǔ wǎ wèi chǔ wáng. wù zǐ, cí yè tài zǔ miào jí zhēn yì huáng hòu yuán líng. jǐ chǒu, rú zhōng dōu. cì xiǎo liáo kǒu. shǐ zhōng dōu liú shǒu zōng xiàn xiān wǎng. rén chén, cì liáng yú wù. shū mì fù shǐ, běi miàn xíng yíng dū tǒng bái yàn jìng nán jīng liú shǒu běi miàn xíng yíng fù tǒng gē shí liè zhì níng yǐ suǒ tǒng jūn shù lái shàng. ān wǔ jūn jié dù shǐ shuǎng lái guī. yǐ wèi, wán yán yuán yí děng shì hǎi líng yú yáng zhōu. bǐng shēn, cì yì zhōu. dīng yǒu, sòng rén pò shǎn zhōu, fáng yù shǐ zhé kě zhí jiàng, tóng zhī fáng yù shǐ shì lǐ róu lì sǐ zhī.
十一月己巳朔,以左丞相晏兼都元帅。辛未,以户部尚书李石为参知政事。己卯,诏调民间马充军用,事毕还主,死者给价。阿琐、璋杀同知中都留守事沙离只,阿琐自称中都留守,璋自称同知留守事,使石家奴等来上表贺。辛巳,以如中都期日诏群臣。壬午,诏中都转运使左渊曰:“凡宫殿张设毋得增置,无役一夫以扰百姓,但谨围禁,严出入而己。”以尚书右司员外郎完颜兀古出为诏谕高丽使。癸未,遣权元帅左都监吾札忽、右都监神土懑、广宁尹仆散浑坦讨契丹诸部。甲申,追尊皇考幽王为皇帝,谥简肃,庙号睿宗,皇妣蒲察氏曰钦慈皇后,李氏曰贞懿皇后。群臣上尊号曰仁明圣孝皇帝。乙酉,追复东昏王帝号,谥武灵,庙号闵宗,诏中外。封子实鲁剌为许王,胡土瓦为楚王。戊子,辞谒太祖庙及贞懿皇后园陵。己丑,如中都。次小辽口。使中都留守宗宪先往。壬辰,次梁鱼务。枢密副使,北面行营都统白彦敬、南京留守北面行营副统纥石烈志宁以所统军数来上。安武军节度使爽来归。乙未,完颜元宜等弑海陵于扬州。丙申,次义州。丁酉,宋人破陕州,防御使折可直降,同知防御使事李柔立死之。
shí èr yuè yǐ mǎo, cì sān hé xiàn, zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng lái zhāo. bǐng chén, cì tōng zhōu, yán ān yǐn táng kuò dé wēn lái zhāo. dīng sì, zhì zhōng dōu. wù wǔ, yè tài zǔ miào. sì wèi, yù zhēn yuán diàn, shòu qún chén cháo. gēng shēn, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn děng wéi bào yù sòng guó shǐ. rén shù, zhào jūn shì zì dōng jīng hù cóng zhì jīng shī zhě fù sān nián. tóng zhī hé jiān yǐn gāo chāng fú shàng shū chén pián yí, shàng lǎn zhī zài sān. zhào nèi wài dà xiǎo zhí guān chén pián yí. bǐng yín, zhào zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng guī cuò nán biān jí shǎn xī děng lù shì.
十二月乙卯,次三河县,左副元帅完颜彀英来朝。丙辰,次通州,延安尹唐括德温来朝。丁巳,至中都。戊午,谒太祖庙。巳未,御贞元殿,受群臣朝。庚申,以元帅左监军高忠建等为报谕宋国使。壬戍,诏军士自东京扈从至京师者复三年。同知河间尹高昌福上书陈便宜,上览之再三。诏内外大小职官陈便宜。丙寅,诏左副元帅完颜彀英规措南边及陕西等路事。
èr nián zhēng yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. fá gǔ yòng bì, shàng chè lè jiǎn shàn, bù shì cháo. gēng wǔ, shàng wèi zǎi xiàng yuē:" jìn xián tuì bù xiào, zǎi xiàng zhī zhí yě. yǒu cái néng gāo yú jǐ zhě, huò jù qí fēn quán, wǎng wǎng bù kěn yǐn zhì tóng liè, zhèn shén bù qǔ. qīng děng wú yǐ cǐ wéi xīn." yǐ qián hàn lín xué shì chéng zhǐ zhì shì dí yǒng gù wèi shàng shū zuǒ chéng, jǐ nán yǐn pū sàn zhōng yì wèi yòu chéng. dū tǒng xié gē fù tǒng wán yán bù huī zuò shàn yì zhì zhōng dōu guān lì, xié gē chú míng, bù huī xuē liǎng jiē, bà zhī. xīn wèi, yù tài hé diàn, yàn bǎi guān, zōng qī mìng fù cì lài yǒu chà. rén shēn, chì yù shǐ tái jiǎn chá liù bù wén yí, jī ér bù xíng, xíng ér shī dàng, jiē jǔ hé zhī. jiǎ xū, chú yíng sài shén fó jìn lìng. yǐ hài, rú dà fáng shān. bǐng zǐ, xiàn xiǎng shān líng, lǐ bì, yù liè ér hái, zuǒ chéng xiàng yàn děng jiàn yuē:" biān shì wèi níng, bù yí yóu xìng." wù yín, hái gōng. yīn yù yàn děng yuē:" zhèn cháng mù gǔ zhī dì wáng, xū xīn shòu jiàn. qīng děng yǒu yán jí yán, wú jiān mò yǐ zì biàn." xīn sì, yǐ bīng bù shàng shū kě xǐ děng móu fǎn, fú zhū, zhào zhōng wài. shì rì, cì hù cóng měng ān móu kè jiǎ shì xià zhì a lǐ xǐ yǒu chà. qiǎn zuǒ fù diǎn jiǎn pú chá ā bèi hǎn děng shǎng lài hé nán jiàng shì. yǐ qián quàn nóng shǐ yí lá yuán yí wèi yù shǐ dài fū. zhào qián gōng bù shàng shū sū bǎo héng tài zǐ shǎo bǎo gāo sī lián zhèn cì shān dōng bǎi xìng sù bó, wú qī zhě jù xìng míng yǐ wén. gēng yín, xíng nà sù bǔ guān fǎ. qiǎn yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn lǜ shī tǎo xiāo wō wò. rén chén, shàng wèi zǎi zhí yuē:" zhèn jí wèi wèi bàn nián, kě xíng zhī shì shén duō, jìn rì quán wú fū zòu. zhèn shēn jū jiǔ zhòng, zhèng lài qīng děng zàn xiāng, gè sī suǒ zhǎng yǐ wén, zhèn qǐ yǒu juàn dài." guǐ sì, tài bái zhòu jiàn. jiǎ wǔ, shàng wèi zǎi zhí yuē:" qīng děng dāng cān mín jiān lì hài, jí shí shì zhī kě fǒu, yǐ shí fū zòu. bù kě gōng yú zhé cóng zì biàn, yōu yóu ér yǐ." mìng hé běi shān dōng shǎn xī děng lù zhēng nán bù jūn bìng fàng huán jiā. xián píng jì zhōu jūn èr wàn rù tún jīng shī. bǐng shēn, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ wán yán sī jìng bīng bù shàng shū ā lín dū běi biān jiàng shì.
二年正月戊辰朔,日有食之。伐鼓用币,上彻乐减膳,不视朝。庚午,上谓宰相曰:“进贤退不肖,宰相之职也。有才能高于己者,或惧其分权,往往不肯引置同列,朕甚不取。卿等毋以此为心。”以前翰林学士承旨致仕翟永固为尚书左丞,济南尹仆散忠义为右丞。都统斜哥、副统完颜布辉坐擅易置中都官吏,斜哥除名,布辉削两阶,罢之。辛未,御太和殿,宴百官,宗戚命妇赐赉有差。壬申,敕御史台检察六部文移,稽而不行,行而失当,皆举劾之。甲戌,除迎赛神佛禁令。乙亥,如大房山。丙子,献享山陵,礼毕,欲猎而还,左丞相晏等谏曰:“边事未宁,不宜游幸。”戊寅,还宫。因谕晏等曰:“朕常慕古之帝王,虚心受谏。卿等有言即言,毋缄默以自便。”辛巳,以兵部尚书可喜等谋反,伏诛,诏中外。是日,赐扈从猛安谋克甲士下至阿里喜有差。遣左副点检蒲察阿孛罕等赏赉河南将士。以前劝农使移剌元宜为御史大夫。诏前工部尚书苏保衡、太子少保高思廉振赐山东百姓粟帛,无妻者具姓名以闻。庚寅,行纳粟补官法。遣右副元帅完颜谋衍率师讨萧窝斡。壬辰,上谓宰执曰:“朕即位未半年,可行之事甚多,近日全无敷奏。朕深居九重,正赖卿等赞襄,各思所长以闻,朕岂有倦怠。”癸巳,太白昼见。甲午,上谓宰执曰:“卿等当参民间利害,及时事之可否,以时敷奏。不可公余辄从自便,优游而已。”命河北、山东、陕西等路征南步军并放还家。咸平、济州军二万入屯京师。丙申,以西南路招讨使完颜思敬、兵部尚书阿邻督北边将士。
èr yuè jǐ hài, qián hàn lín dài zhì dà yǐng yǐ yán dào zéi wǔ hǎi líng, zhàng ér chú míng, qǐ wèi mì shū chéng. bǔ quē mǎ qīn yǐ chǎn shì hǎi líng de xìng, chú míng. gēng zǐ, zhào qián hù bù shàng shū liáng jīn qiú hù bù láng zhōng yē lǜ dào ān fǔ shān dōng bǎi xìng. zhāo yù dào zéi huò bì zéi jí bì yáo yì zài tā suǒ zhě, bìng lìng guī yè, jí shí nóng zhǒng, wú wèn zuì míng qīng zhòng, bìng yǔ yuán miǎn. rén yín, tài fù shàng shū lìng zhāng hào lái jiàn. guǐ mǎo, yǐ shàng chū jí wèi, qiǎn liáo yáng zhǔ bù shí mǒ yí dié dōng jīng qū yuàn dōu jiān yí lá gé bǔ zhāo qì dān pàn rén, wèi bái yàn jìng gē shí liè zhì níng suǒ hài, bìng zèng zhèn guó shàng jiàng jūn, lìng qí jiā gè shí wǔ pǐn fèng, réng shōu lù qí zi. jiǎ chén, yǐ zhāng hào wèi tài shī, shàng shū lìng rú gù, yù shǐ dài fū yí lá yuán yí wèi píng zhāng zhèng shì. xīn hài, dìng shì xí měng ān móu kè qiān shòu gé. rén zǐ, yǐ tài bǎo zuǒ lǐng jūn dà dū dū bēn dǔ wèi dōu yuán shuài, tài bǎo rú gù. guǐ chǒu, zhào jiàng xiāo yù jìng sì huī xǔ lín děng guān, fàng guī tián lǐ. jiǎ yín, fù yòng jìn shì wèi shàng shū shěng lìng shǐ. bǐng chén, sōng zhōu cì shǐ shí mǒ shù tū cì děng bài sòng bīng yú shòu ān xiàn. dīng sì, zhèng zhōu fáng yù shǐ pú chá shì jié qǔ shǎn zhōu. jiǎ zǐ, zhào dōu yuán shuài bēn dǔ kāi fǔ shān dōng, jīng lüè biān shì. zé zhōu cì shǐ tè mò gē jí qí qī gāo fú niáng fú zhū.
二月己亥,前翰林待制大颖以言盗贼忤海陵,杖而除名,起为秘书丞。补阙马钦以谄事海陵得幸,除名。庚子,诏前户部尚书梁钅求、户部郎中耶律道安抚山东百姓。招谕盗贼或避贼及避徭役在他所者,并令归业,及时农种,无问罪名轻重,并与原免。壬寅,太傅、尚书令张浩来见。癸卯,以上初即位,遣辽阳主簿石抹移迭、东京曲院都监移剌葛补招契丹叛人,为白彦敬、纥石烈志宁所害,并赠镇国上将军,令其家各食五品俸,仍收录其子。甲辰,以张浩为太师,尚书令如故,御史大夫移剌元宜为平章政事。辛亥,定世袭猛安谋克迁授格。壬子,以太保、左领军大都督奔睹为都元帅,太保如故。癸丑,诏降萧玉、敬嗣晖、许霖等官,放归田里。甲寅,复用进士为尚书省令史。丙辰,嵩州刺史石抹术突刺等败宋兵于寿安县。丁巳,郑州防御使蒲察世杰取陕州。甲子,诏都元帅奔睹开府山东,经略边事。泽州刺史特末哥及其妻高福娘伏诛。
rùn yuè jiǎ xū, shàng wèi zǎi chén yuē:" bǐ wén wài yì yán, zòu shì shén nán. zhèn yú kě xíng zhě wèi cháng bù cóng. zì jīn fū zòu wù yǒu suǒ yǐn, zhèn gù lè wén zhī." wù zǐ, shàng wèi zǎi chén yuē:" chén mín shàng shū zhě, duō chì shàng shū shěng xiáng yuè, ér bù jí jù zòu, tiān xià jiāng wèi zhèn tú shòu qí yán ér bù xíng yě. qí jí tiáo jù yǐ wén." gēng yín, zhào píng zhāng zhèng shì yí lá yuán yí tài zhōu lù guī cuò biān shì. xīn mǎo, tài hé hòu dé diàn huǒ. yǐ wèi, shàng shū bīng bù shì láng wēn dūn shù tū lá děng yǔ wō wò zhàn, bài yú shèng zhōu.
闰月甲戌,上谓宰臣曰:“比闻外议言,奏事甚难。朕于可行者未尝不从。自今敷奏勿有所隐,朕固乐闻之。”戊子,上谓宰臣曰:“臣民上书者,多敕尚书省详阅,而不即具奏,天下将谓朕徒受其言而不行也。其亟条具以闻。”庚寅,诏平章政事移剌元宜泰州路规措边事。辛卯,太和、厚德殿火。乙未,尚书兵部侍郎温敦术突剌等与窝斡战,败于胜州。
sān yuè guǐ hài, cān zhī zhèng shì dú jí yì bà. yuán shuài zuǒ dōu jiān tú dān hé jiā bài sòng jiāng wú lín yú dé shùn zhōu. jiǎ chén, zhuī xuē lǐ tōng guān zhí. yǐ sì, miǎn nán jīng zhèng lóng dīng fū dài yì qián. xīn hài, yǐ lián píng jiè yù zhōng wài guān lì. guǐ hài, zhào hé nán shǎn xī shān dōng, zuó yīn bǔ zéi, liáng mín bèi lǔ wèi zéi zhě, lí zhèng zhī.
三月癸亥,参知政事独吉义罢。元帅左都监徒单合嘉败宋将吴璘于德顺州。甲辰,追削李通官职。乙巳,免南京正隆丁夫贷役钱。辛亥,以廉平诫谕中外官吏。癸亥,诏河南、陕西、山东,昨因捕贼,良民被虏为贼者,厘正之。
sì yuè jǐ sì, yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn děng bài wō wò yú zhǎng luò. xīn wèi, jiàng fèi dì liàng wèi hǎi líng jùn wáng. yǐ hài, zhào jiǎn yù shàn jí gōng zhōng shí wù zhī bàn. xià guó qiǎn shǐ lái hè jí wèi, jí jìn fāng wù, jí hè wàn chūn jié. yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn fù bài wō wò yú méng yǔ sōng hé. xīn sì, yàn xià shǐ zhēn yuán diàn. gù shì, wài guó shǐ sān jié rén cóng jiē zuò wǔ xià cì shí. shàng chá qí shí bù jīng tiǎn, yuē:" hé yǐ fú yuǎn rén zhī xīn." zhǎng shí guān jiē zhàng liù shí. guǐ wèi, xià shǐ cháo cí, qǐ hù shì, cóng zhī. jǐ chǒu, yǐ zuǒ chéng xiàng yàn wèi tài wèi. rén chén, zhào zhēng qì dān bù jiàng shì yuē:" yīng qì dān yǔ dà jūn wèi zhàn ér jiàng zhě, bù dé shā shāng, réng ān fǔ zhī. hòu zhāo yòu lái jiàng zhě, chú nú bì yǐ yǐ lǔ wèi dìng, qí qīn shǔ shǐ gè hái qí jiā, réng guān wèi shú zhī."
四月己巳,右副元帅完颜谋衍等败窝斡于长泺。辛未,降废帝亮为海陵郡王。乙亥,诏减御膳及宫中食物之半。夏国遣使来贺即位,及进方物,及贺万春节。右副元帅完颜谋衍复败窝斡于霿{雨松}河。辛巳,宴夏使贞元殿。故事,外国使三节人从皆坐庑下赐食。上察其食不精腆,曰:“何以服远人之心。”掌食官皆杖六十。癸未,夏使朝辞,乞互市,从之。己丑,以左丞相晏为太尉。壬辰,诏征契丹部将士曰:“应契丹与大军未战而降者,不得杀伤,仍安抚之。后招诱来降者,除奴婢以已虏为定,其亲属使各还其家,仍官为赎之。”
wǔ yuè dīng yǒu shuò, yǐ hé sù guǎn jié dù shǐ bái yàn jìng wèi yù shǐ dài fū. wù xū, qiǎn yuán shuài zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn huì běi zhēng jiàng shuài tǎo qì dān. jǐ hài, yǐ lín hǎi jūn jié dù shǐ gē shí liè zhì níng wèi yuán shuài yòu jiān jūn. yòu fù yuán shuài wán yán móu yǎn yuán shuài yòu jiān jūn wán yán fú shòu zuò dòu liú, zhào hái jīng shī, jiē bà zhī. rén yín, lì chǔ wáng yǔn dí wèi huáng tài zǐ, zhào zhōng wài. dīng sì, yā jūn wàn hù péi mǎn àn lá měng ān yí lá shā lǐ lá bài sòng bīng yú huá zhōu.
五月丁酉朔,以曷速馆节度使白彦敬为御史大夫。戊戌,遣元帅左监军高忠建会北征将帅讨契丹。己亥,以临海军节度使纥石烈志宁为元帅右监军。右副元帅完颜谋衍、元帅右监军完颜福寿坐逗遛,召还京师,皆罢之。壬寅,立楚王允迪为皇太子,诏中外。丁巳,押军万户裴满按剌、猛安移剌沙里剌败宋兵于华州。
liù yuè wù chén, mìng yù shǐ dài fū bái yàn jìng xī běi lù shì mǎ. gēng wǔ, yǐ shàng shū yòu chéng pū sàn zhōng yì wèi píng zhāng zhèng shì jiān yòu fù yuán shuài, jīng lüè qì dān. zhào chū nèi fǔ jīn yín gěi zhēng qì dān jūn yòng. wù yín, zhào jū yōng guān gǔ běi kǒu jī chá qì dān jiān xì, bǔ huò zhě jiā guān shǎng. jǐ mǎo, zhào shǒu yù gǔ běi kǒu jí shí mén guān. gēng chén, sòng qiǎn shǐ hè jí wèi. rén wǔ, yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì yǔ wō wò zhàn yú huā dào. wù zǐ, yǐ nán jīng liú shǒu gē shí liè liáng bì wèi shàng shū yòu chéng. gēng yín, yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì dà bài wō wò yú niǎo lǐng xī xiàn quán. huò qí dì niǎo. rén chén, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ wán yán sī jìng wèi yuán shuài yòu dōu jiān.
六月戊辰,命御史大夫白彦敬西北路市马。庚午,以尚书右丞仆散忠义为平章政事兼右副元帅,经略契丹。诏出内府金银给征契丹军用。戊寅,诏居庸关、古北口讥察契丹奸细,捕获者加官赏。己卯,诏守御古北口及石门关。庚辰,宋遣使贺即位。壬午,右副元帅仆散忠义与窝斡战于花道。戊子,以南京留守纥石烈良弼为尚书右丞。庚寅,右副元帅仆散忠义大败窝斡于袅岭西陷泉。获其弟袅。壬辰,以西南路招讨使完颜思敬为元帅右都监。
qī yuè dīng yǒu, fù qǔ yuán zhōu. bǐng wǔ, sòng zhǔ fù wèi yú zi yǎn. jiǎ yín, zhào yù qì dān. dīng sì, sù pín jūn shì shù lǐ gǔ děng wū wán yán móu yǎn zi xié gē jì shū qí fù móu fǎn, bìng yǐ qí shū shàng zhī. shàng lǎn shū yuē:" cǐ wū yě, zhǐ xùn gào zhě." xùn zhī, guǒ wū yě. shù lǐ gǔ fú zhū. gēng shēn, tài wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng yàn zhì shì. rén xū, zhào fā jì zhōu huì níng fǔ jūn zài jīng shī zhě, yǐ wǔ qiān rén fù běi jīng dū tǒng fǔ. shǎn xī dū tǒng zhāng bài sòng jiāng wú lín yú zhāng yì bǎo.
七月丁酉,复取原州。丙午,宋主傅位于子甗。甲寅,诏谕契丹。丁巳,速频军士术里古等诬完颜谋衍子斜哥寄书其父谋反,并以其书上之。上览书曰:“此诬也,止讯告者。”讯之,果诬也。术里古伏诛。庚申,太尉、尚书左丞相晏致仕。壬戌,诏发济州会宁府军在京师者,以五千人赴北京都统府。陕西都统璋败宋将吴璘于张义堡。
bā yuè yǐ chǒu shuò, xī mǒ bái móu kè xú liè děng jiàng. zuǒ jiān jūn gāo zhōng jiàn pò xī yú kǎo lǎo shān, jí zhāo xiáng páng jìn xī liù yíng, yǒu bù jiàng zhě, gōng pò zhī. jǐn shā qí nán zǐ, yǐ qí fù nǚ tóng rú fēn gěi zhū jūn. dīng mǎo, yǒng xīng xiàn jìn jiā hé. rén shēn, wàn hù wēn dí hǎn ā lǔ dài yǔ xī zhàn yú gǔ běi kǒu, bài yān, zhào tóng pàn dà zōng zhèng shì wán yán móu yǎn děng yù zhī. guǐ yǒu, shàng wèi zǎi chén yuē:" bǎi xìng shàng shū chén shí zhèng, qí yán yóu yǒu suǒ bǔ. qīng děng wèi jū jī yào, lüè wú xiàn tì, kě hū? fū tīng duàn yù sòng, bù shū qī huì, hé rén bù néng? táng yú zhī shèng, yóu wù jiān lǎn bó zhào, nǎi néng chéng zhì. zhèng lóng zhuān rèn dú jiàn, gù qǔ bài wáng. zhèn zǎo yè zī zī, jì wén dǎng lùn, qīng děng yí tǐ zhèn yì." zhào:" bǎi sī guān lì, fán shàng shū yán shì huò wèi yǒu sī suǒ yì, xǔ jìn biǎo yǐ wén, zhèn jiāng qīn lǎn, yǐ guān rén cái yōu liè." xià guó qiǎn shǐ hè zūn hào. dīng chǒu, miǎn qí guó fēi hán wáng hēng shū mì hū tǔ liú shǒu zé děng jiā qīn shǔ zài gōng jí zhě. zhào yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng yǐ suǒ bù jūn yǔ dà jūn huì tǎo wō wò. yǐ yǒu, zhào zuǒ jiàn yì dài fū shí jū jiān chá yù shǐ féng zhòng lián chá hé běi dōng lù. dīng hài, zhào yù shǐ tái yuē:" qīng děng suǒ hé, wéi zhū jú xíng yí jī huǎn, jí huǎn yú fù jú zhě ěr, cǐ xì shì yě. zì sān gōng yǐ xià, guān liáo shàn è xié zhèng, dāng shěn chá zhī. ruò zhǐ lǐ xì wù ér lüè qí dà zhě, jiāng zhì qīng děng zuì yǐ!" qì dān lǎo hé shàng jiàng. xīn mǎo, bà zhū guān zhēng shuì.
八月乙丑朔,奚抹白谋克徐列等降。左监军高忠建破奚于栲栳山,及招降旁近奚六营,有不降者,攻破之。尽杀其男子,以其妇女童孺分给诸军。丁卯,永兴县进嘉禾。壬申,万户温迪罕阿鲁带与奚战于古北口,败焉,诏同判大宗正事完颜谋衍等御之。癸酉,上谓宰臣曰:“百姓上书陈时政,其言犹有所补。卿等位居机要,略无献替,可乎?夫听断狱讼,簿书期会,何人不能?唐、虞之圣,犹务兼览博照,乃能成治。正隆专任独见,故取败亡。朕早夜孜孜,冀闻谠论,卿等宜体朕意。”诏:“百司官吏,凡上书言事或为有司所抑,许进表以闻,朕将亲览,以观人材优劣。”夏国遣使贺尊号。丁丑,免齐国妃、韩王亨、枢密忽土、留守赜等家亲属在宫籍者。诏元帅右都监完颜思敬以所部军与大军会讨窝斡。乙酉,诏左谏议大夫石琚、监察御史冯仲廉察河北东路。丁亥,诏御史台曰:“卿等所劾,惟诸局行移稽缓,及缓于赴局者耳,此细事也。自三公以下,官僚善恶邪正,当审察之。若止理细务而略其大者,将治卿等罪矣!”契丹老和尚降。辛卯,罢诸关征税。
jiǔ yuè jiǎ wǔ shuò, wán yán móu yǎn qín xī měng ān hé zhù. yuán shuài zuǒ dōu jiān tú dān hé xǐ dà bài sòng jiāng wú lín yú dé shùn zhōu. yǐ wèi, zhào shàng shū yòu chéng gē shí liè liáng bì yǐ pián yí zhāo fǔ xī qì dān zhī pàn zhě. gēng zǐ, yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng huò qì dān wō wò, yú zhòng xī píng. yǐ shàng shū zuǒ sī yuán wài láng wán yán zhèng chén wèi xià guó shēng rì shǐ. rén yín, liè yú jìn jiāo. yǐ sì, yǐ yí lá wō wò píng, zhào zhōng wài. gēng xū, gǎi zàng ruì zōng huáng dì. rén zǐ, yǐ yuán shuài yòu dōu jiān wán yán sī jìng wèi yòu fù yuán shuài. wù wǔ, zhào sī jìng jīng lüè nán biān. xīn yǒu, fèng qiān ruì zōng huáng dì zǐ gōng yú pán níng gōng. guǐ hài, yuán shuài zuǒ jiān jūn tú dān hé xǐ děng bài sòng bīng yú dé shùn zhōu. hé nán tǒng jūn shǐ zōng yǐn fù qǔ rǔ zhōu.
九月甲午朔,完颜谋衍擒奚猛安合住。元帅左都监徒单合喜大败宋将吴璘于德顺州。乙未,诏尚书右丞纥石烈良弼以便宜招抚奚、契丹之叛者。庚子,元帅右都监完颜思敬获契丹窝斡,余众悉平。以尚书左司员外郎完颜正臣为夏国生日使。壬寅,猎于近郊。乙巳,以移剌窝斡平,诏中外。庚戌,改葬睿宗皇帝。壬子,以元帅右都监完颜思敬为右副元帅。戊午,诏思敬经略南边。辛酉,奉迁睿宗皇帝梓宫于磐宁宫。癸亥,元帅左监军徒单合喜等败宋兵于德顺州。河南统军使宗尹复取汝州。
shí yuè dīng mǎo, yǐ zuǒ fù yuán shuài wán yán gòu yīng wèi píng zhāng zhèng shì. wù chén, rú shān líng, yè ruì zōng huáng dì zǐ gōng, kū jǐn āi. píng zhāng zhèng shì yòu fù yuán shuài pū sàn zhōng yì děng hái zì jūn, shàng yè. bǐng xū, yǐ pū sàn zhōng yì wèi shàng shū yòu chéng xiàng yuán shuài zuǒ jiān jūn gē shí liè zhì níng wèi zuǒ fù yuán shuài. wù zǐ, zàng ruì zōng huáng dì yú jǐng líng, dà shè. jǐ chǒu, zhào zuǒ fù yuán shuài gē shí liè zhì níng jīng lüè nán biān. rén chén, huá zhōu fáng yù shǐ pú chá shì jié dān zhōu cì shǐ chì zhǎn hú sù lǔ gǎi bài sòng bīng yú dé shùn zhōu.
十月丁卯,以左副元帅完颜彀英为平章政事。戊辰,如山陵,谒睿宗皇帝梓宫,哭尽哀。平章政事、右副元帅仆散忠义等还自军,上谒。丙戌,以仆散忠义为尚书右丞相、元帅左监军纥石烈志宁为左副元帅。戊子,葬睿宗皇帝于景陵,大赦。己丑,诏左副元帅纥石烈志宁经略南边。壬辰,华州防御使蒲察世杰、丹州刺史赤盏胡速鲁改败宋兵于德顺州。
shí yī yuè guǐ sì shuò, zhào yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì fá sòng. dīng yǒu, dì zhí guān, lián néng wū làn bù zhí gè wèi sān děng ér chù zhì zhī.
十一月癸巳朔,诏右丞相仆散忠义伐宋。丁酉,第职官,廉能、污滥、不职各为三等而黜陟之。
shí èr yuè yǐ yǒu, qiǎn shàng shū xíng bù shì láng liú zhòng yuān děng lián chá xuān yù dōng jīng běi jīng děng lù.
十二月乙酉,遣尚书刑部侍郎刘仲渊等廉察宣谕东京、北京等路。
sān nián zhēng yuè rén chén shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng zǐ, tài bái zhòu jiàn. rén zǐ, qiǎn kè shěng shǐ wū jū rén shǎng láo hé nán jūn shì. guǐ chǒu, fù qǔ dé shùn zhōu.
三年正月壬辰朔,高丽、夏遣使来贺。庚子,太白昼见。壬子,遣客省使乌居仁赏劳河南军士。癸丑,复取德顺州。
èr yuè jiǎ zǐ, zhào tài zǐ shǎo zhān shì yáng bó xióng děng lián wèn shān xī lù. gēng wǔ, shàng wèi zǎi xiàng yuē:" wān zhōu jī mín, liú sàn zhú shí, shén kě jīn xù. yí yú shān xī, fù mín shàn jì, réng yú dào lù jì kǒu gěi shí." rén shēn, zhào fǔ yù shǎn xī. gēng chén, tài bǎo dōu yuán shuài bēn dǔ hōng. bǐng xū, zhào jǐng yuán děng yǐ luàn yán fú zhū. gēng yín, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè wàn chūn jié. gāo lí qiǎn shǐ hè jí wèi. dōng jīng sēng fǎ tōng yǐ yāo shù luàn zhòng, dū tǒng fǔ tǎo píng zhī.
二月甲子,诏太子少詹事杨伯雄等廉问山西路。庚午,上谓宰相曰:“湾州饥民,流散逐食,甚可矜恤。移于山西,富民赡济,仍于道路计口给食。”壬申,诏抚谕陕西。庚辰,太保、都元帅奔睹薨。丙戌,赵景元等以乱言伏诛。庚寅,高丽、夏遣使来贺万春节。高丽遣使贺即位。东京僧法通以妖术乱众,都统府讨平之。
sān yuè bǐng shēn, zhōng dōu yǐ nán bā lù huáng, zhào shàng shū shěng qiǎn guān bǔ zhī. rén yín, zhào hù bù shì láng wèi zǐ píng děng jiǔ rén, fēn yì zhū lù měng ān móu kè, quàn nóng jí lián wèn. zhào lín huáng hàn mín suì shí yú huì níng fǔ jì xìn děng zhōu. gēng xū, zhào miǎn qù nián zū shuì.
三月丙申,中都以南八路蝗,诏尚书省遣官捕之。壬寅,诏户部侍郎魏子平等九人,分诣诸路猛安谋克,劝农及廉问。诏临潢汉民遂食于会宁府济、信等州。庚戌,诏免去年租税。
sì yuè xīn yǒu shuò, yòu fù yuán shuài wán yán sī jìng bà. dīng mǎo, píng zhāng zhèng shì wán yán gòu yīng yù shǐ dài fū bái yàn jìng bà. yǐ cān zhī zhèng shì lǐ shí wèi yù shǐ dài fū. dīng chǒu, zhào lì fàn zāng zuì, suī huì shè bù xù. jǐ mǎo, yǐ yǐn jìn shǐ hán gāng wèi héng cì gāo lí shǐ. yǐ yǒu, zhèn shān xī lù měng ān móu kè pín mín, gěi liù shí rì liáng. shì yuè, qǔ shāng guó huán zhōu, sòng suǒ qīn yī shí liù zhōu zhì shì jiē fù.
四月辛酉朔,右副元帅完颜思敬罢。丁卯,平章政事完颜彀英、御史大夫白彦敬罢。以参知政事李石为御史大夫。丁丑,诏吏犯赃罪,虽会赦不叙。己卯,以引进使韩纲为横赐高丽使。乙酉,赈山西路猛安谋克贫民,给六十日粮。是月,取商、虢、环州,宋所侵一十六州至是皆复。
wǔ yuè xīn mǎo shuò, yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì cháo jīng shī. yǐ wèi, yǐ zhòng wǔ, xìng guǎng yuè yuán shè liǔ, mìng huáng tài zǐ qīn wáng bǎi guān jiē shè, shèng zhě cì wù yǒu chà. shàng fù yù cháng wǔ diàn, cì yàn jī qiú. zì shì suì yǐ wéi cháng. bǐng shēn, sòng rén gōng pò líng bì hóng xiàn. jǐ hài, bà hé nán shān dōng shǎn xī tǒng jūn sī, zhì dū tǒng fù tǒng. yǐ tài zǐ zhān shì wán yán shǒu dào cóng huáng tài zǐ, shàng zhào yù shǒu dào yuē:" qīng rèn zhí zhèng, suǒ zé fēi qīng, zì jīn wú cóng xíng." xīn chǒu, yǐ yòu chéng xiàng pū sàn zhōng yì jiān dōu yuán shuài. guǐ mǎo, pū sàn zhōng yì hái jūn. hé nán lù dū tǒng xī tà bù yě pàn rù yú sòng. bǐng wǔ, sòng rén gōng pò sù zhōu. xīn hài, gēng dìng chū zhēng jūn táo wáng fǎ. shàng shū shěng qǐng jí tiān dé jiān bèi zhū dà chén zhū nú lì jí cóng wō wò luàn zhě wèi jūn, shàng yǐ sì fāng fǔ dìng, mín yì shāo sū, ér fù qiān jūn, fēi cháng cè, bù tīng. guǐ chǒu, zhào yù qì dān yú dǎng pú sù yuè děng, rú néng zì xīn, bìng shì qí zuì. ruò zhí pú sù yuè fù zǐ yǐ lái zhě, réng guān shǎng zhī. zuǒ fù yuán shuài gē shí liè zhì níng fù qǔ sù zhōu, hé nán fù tǒng bèi shù lǔ dìng fāng sǐ yú zhèn. yǐ mǎo, yǐ běi jīng liú shǒu wán yán sī jìng fù wèi yòu fù yuán shuài. zhōng dōu huáng. zhào cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào àn wèn dà xīng fǔ bǔ huáng guān.
五月辛卯朔,右丞相仆散忠义朝京师。乙未,以重五,幸广乐园射柳,命皇太子、亲王、百官皆射,胜者赐物有差。上复御常武殿,赐宴击球。自是岁以为常。丙申,宋人攻破灵璧、虹县。己亥,罢河南、山东、陕西统军司,置都统、副统。以太子詹事完颜守道从皇太子,上召谕守道曰:“卿任执政,所责非轻,自今毋从行。”辛丑,以右丞相仆散忠义兼都元帅。癸卯,仆散忠义还军。河南路都统奚挞不也叛入于宋。丙午,宋人攻破宿州。辛亥,更定出征军逃亡法。尚书省请籍天德间被诛大臣诸奴隶及从窝斡乱者为军,上以四方甫定,民意稍苏,而复签军,非长策,不听。癸丑,诏谕契丹余党蒲速越等,如能自新,并释其罪。若执蒲速越父子以来者,仍官赏之。左副元帅纥石烈志宁复取宿州,河南副统孛术鲁定方死于阵。乙卯,以北京留守完颜思敬复为右副元帅。中都蝗。诏参知政事完颜守道按问大兴府捕蝗官。
liù yuè gēng shēn shuò, rì yǒu shí zhī. yǐ xíng bù shàng shū sū bǎo héng wèi cān zhī zhèng shì. bǐng zǐ, zhào yuē:" zhèng lóng zhī mò, jì zhōu lù táo huí jūn shì wèi zhōng dōu jūn suǒ yāo shā zhě, guān wèi shōu zàng." jǐ mǎo, guān jià yú jìn jiāo. jiǎ shēn, tài shī shàng shū lìng zhāng hào bà. yǐ sù zhí jiāng jūn ā lēi gēn hé yǎn wèi héng cì xià guó shǐ.
六月庚申朔,日有食之。以刑部尚书苏保衡为参知政事。丙子,诏曰:“正隆之末,济州路逃回军士为中都军所邀杀者,官为收葬。”己卯,观稼于近郊。甲申,太师、尚书令张浩罢。以宿直将军阿勒根和衍为横赐夏国使。
qī yuè gēng xū, tài bái zhòu jiàn. yǐ tài zǐ tài shī zōng xiàn wèi píng zhāng zhèng shì. yǐ kǒng zǒng wèi xí fēng yǎn shèng gōng.
七月庚戌,太白昼见。以太子太师宗宪为平章政事。以孔总为袭封衍圣公。
bā yuè bǐng yín, tài bái jīng tiān. gēng wǔ, zhào yuē:" zǔ zōng shí yǒu láo xiào wèi zēng qiān shǎng zhě, wǔ pǐn yǐ shàng zòu wén, liù pǐn yǐ xià jí wú zhí shì zhě shàng shū shěng yuē liàng shēng chú." jiǎ xū, zhào cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào zhāo fǔ qì dān yú dǎng. wù yín, zhào bà qì dān měng ān móu kè, qí hù fēn lì nǚ zhí měng ān móu kè. mìng zhū guān yuán nián lǎo zhě, xǔ cún mǎ yī èr pǐ, yú bìng kuò mǎi rù guān. chì diàn qián dōu diǎn jiǎn táng kuò dé wēn:" chóng jiǔ chū liè, guó cháo jiù sú. jīn hù cóng jūn èr qiān, néng wú rǎo mín? kě yán wèi yuē shù, réng yǐ qián wàn guàn fēn cì zhī." yǐ yǒu, rú dà fáng shān. dīng hài, jiàn xiǎng yú ruì líng. wù zǐ, hái gōng.
八月丙寅,太白经天。庚午,诏曰:“祖宗时有劳效未曾迁赏者,五品以上奏闻,六品以下及无职事者尚书省约量升除。”甲戌,诏参知政事完颜守道招抚契丹余党。戊寅,诏罢契丹猛安谋克,其户分隶女直猛安谋克。命诸官员年老者,许存马一二匹,余并括买入官。敕殿前都点检唐括德温:“重九出猎,国朝旧俗。今扈从军二千,能无扰民?可严为约束,仍以钱万贯分赐之。”乙酉,如大房山。丁亥,荐享于睿陵。戊子,还宫。
jiǔ yuè guǐ sì, yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn xí ní liè wéi xià guó shēng rì shǐ. dīng yǒu, qiū liè. yǐ chóng jiǔ, bài tiān yú běi jiāo. bǐng wǔ, zhào hàn lín dài zhì liú zhòng huì děng lián wèn chē jià suǒ jīng zhōu xiàn. yǐ mǎo, hái gōng.
九月癸巳,以宿直将军仆散习尼列为夏国生日使。丁酉,秋猎。以重九,拜天于北郊。丙午,诏翰林待制刘仲诲等廉问车驾所经州县。乙卯,还宫。
shí yuè jiǎ zǐ, dà xiǎng yú tài miào. bǐng yín, yǐ xǔ wáng fǔ zhǎng shǐ yí lá tiān fú liú wèi gāo lí shēng rì shǐ. guǐ yǒu, dōng liè.
十月甲子,大享于太庙。丙寅,以许王府长史移剌天佛留为高丽生日使。癸酉,冬猎。
shí yī yuè gēng yín, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. rén chén, hái dōu. wù shēn, zhào:" qiú shì guān zhé rù quán yào zhī mén, zhuī yī guān, réng jiàng chú. yǐ qǐng qiú yǒu suǒ kuì xiàn jí shòu zhī zhě, jù zhuàng zòu cái." gēng xū, bǎi guān qǐng shàng zūn hào, bù yǔn. zhào:" zhōng dōu píng zhōu jí jī huāng dì bìng jīng qì dān piāo lüè, yǒu zhì mài qī zǐ zhě, guān wèi shōu shú." rén zǐ, shàng shū zuǒ chéng dí yǒng gù bà. guǐ chǒu, bà gòng jīn xiàn duàn pǐ. jiǎ yín, yǐ shàng shū yòu chéng gē shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng, lì bù shàng shū shí jū wèi cān zhī zhèng shì.
十一月庚寅,太白昼见,经天。壬辰,还都。戊申,诏:“求仕官辄入权要之门,追一官,仍降除。以请求有所馈献及受之者,具状奏裁。”庚戌,百官请上尊号,不允。诏:“中都、平州及饥荒地并经契丹剽掠,有质卖妻子者,官为收赎。”壬子,尚书左丞翟永固罢。癸丑,罢贡金线段匹。甲寅,以尚书右丞纥石烈良弼为左丞,吏部尚书石琚为参知政事。
shí èr yuè dīng chǒu, là, liè yú jìn jiāo. yǐ suǒ huò jiàn shān líng, zì shì suì yǐ wéi cháng. zhào liú mín wèi fù yè, zēng xiàn zhāo yòu. jǐ mǎo, cān zhī zhèng shì sū bǎo héng zhì zì jūn, xīn sì, yǐ wéi shàng shū yòu chéng.
十二月丁丑,腊,猎于近郊。以所获荐山陵,自是岁以为常。诏流民未复业,增限招诱。己卯,参知政事苏保衡至自军,辛巳,以为尚书右丞。
sì nián zhēng yuè dīng hài shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù zǐ, bà lù fǔ zhōu yuán rì jí wàn chūn jié gòng xiàn. shàng wèi shì chén yuē:" qín wáng zōng hàn yǒu gōng yú guó, hé nǎi wú sì?" jiē wèi zhī suǒ duì. shàng yuē:" zhèn cháng wén zōng hàn zài xī jīng kēng shā gài zhě qiān rén, dé fēi qí bào yé?" guǐ sì, bǎi guān fù qǐng shàng zūn hào, bù yǔn. dīng yǒu, rú ān zhōu chūn shuǐ. rén yín, zhì ān zhōu. dà xuě. zhào hù cóng rén shě mín jiā zhě, rén rì zhī qián yī bǎi yǔ qí zhǔ. jiǎ chén, yuán shuài fǔ yán:" sòng qiǎn shěn yì guān hú fǎng zhì shàng shū yòu pú yè shū, lái yì hé hǎo. yǐ qí yán shī xìn, jū fǎng jūn zhōng, yǐ shū dá zhī." jí yǐ shū jìn, shàng lǎn zhī yuē:" sòng zhī shī xìn, xíng rén hé zuì? dāng jí qiǎn hái. biān shì lìng yuán shuài fǔ cóng yí cuò huà." yǐ sì, shàng shū shěng zòu:" xú zhōu mín cáo guī tǎo zéi jiāng zhì, ér zi bì yì zài zéi zhōng, bìng shā zhī. fǎ dāng bǔ èr guān, xù zá bān." shàng yǐ suǒ zòu wèi dāng, jìn yī guān, zhèng bān yòng zhī. xīn hài, huò tóu é. qiǎn shǐ jiàn shān líng, zì shì suì yǐ wéi cháng.
四年正月丁亥朔,高丽、夏遣使来贺。戊子,罢路府州元日及万春节贡献。上谓侍臣曰:“秦王宗翰有功于国,何乃无嗣?”皆未知所对。上曰:“朕尝闻宗翰在西京坑杀丐者千人,得非其报耶?”癸巳,百官复请上尊号,不允。丁酉,如安州春水。壬寅,至安州。大雪。诏扈从人舍民家者,人日支钱一百与其主。甲辰,元帅府言:“宋遣审议官胡昉致尚书右仆射书,来议和好。以其言失信,拘昉军中,以书答之。”及以书进,上览之曰:“宋之失信,行人何罪?当即遣还。边事令元帅府从宜措画。”乙巳,尚书省奏:“徐州民曹圭讨贼江志,而子弼亦在贼中,并杀之。法当补二官,叙杂班。”上以所奏未当,进一官,正班用之。辛亥,获头鹅。遣使荐山陵,自是岁以为常。
èr yuè dīng sì, miǎn ān zhōu jīn nián fù yì, jí bǎo sāi xiàn yù chéng biān wú èr cūn fán hù cóng rén cháng zhǐ qí jiā zhě, yì fù yī nián. xīn yǒu, liè yú gāo yáng zhī běi. gēng wǔ, hái dōu. gēng chén, yǐ běi jīng sù jià yǒng guì, zhào miǎn jīn nián kè jiǎ.
二月丁巳,免安州今年赋役,及保塞县御城边吴二村凡扈从人尝止其家者,亦复一年。辛酉,猎于高阳之北。庚午,还都。庚辰,以北京粟价踊贵,诏免今年课甲。
sān yuè bǐng xū shuò, wàn chūn jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. zhào miǎn běi jīng suì kè duàn pǐ yī nián. gēng zǐ, jīng shī dì zhèn. rén yín, bǎi guān fù qǐng shàng zūn hào, bù yǔn.
三月丙戌朔,万春节,高丽、夏遣使来贺。诏免北京岁课段匹一年。庚子,京师地震。壬寅,百官复请上尊号,不允。
sì yuè dīng sì, píng zhāng zhèng shì wán yán yuán yí bà. jiǎ xū, chū gōng nǚ èr shí yī rén.
四月丁巳,平章政事完颜元宜罢。甲戌,出宫女二十一人。
wǔ yuè, hàn. guǐ mǎo, chì yǒu sī shěn yuān yù, jìn gōng zhōng yīn yuè, fàng qiú chǎng yì fū. yǐ sì, zhào lǐ bù shàng shū wáng jìng dǎo yǔ yú běi yuè. jǐ yǒu, mìng cān zhī zhèng shì shí jū děng yú běi jiāo wàng jì dǎo yǔ. rén zǐ, yǔ. wō gàn yú dǎng pú sù yuè fú zhū.
五月,旱。癸卯,敕有司审冤狱,禁宫中音乐,放球场役夫。乙巳,诏礼部尚书王竞祷雨于北岳。己酉,命参知政事石琚等于北郊望祭祷雨。壬子,雨。窝干余党蒲速越伏诛。
liù yuè jiǎ yín shuò, rì yǒu shí zhī. rén xū, shàng shū zuǒ chéng gē shí liè liáng bì zhì zì zhēng nán yuán shuài fǔ. jiǎ zǐ, yǐ yǔ zú, mìng yǒu sī jì xiè yuè zhèn hǎi dú yú běi jiāo. jǐ sì, xìng dōng gōng, shì huáng tài zǐ jí. gēng wǔ, chū dìng jì wǔ yuè sì dú lǐ. xīn wèi, guān jià yú jìn jiāo. gēng chén, zhào yù yuán shuài fǔ yuē:" suǒ qǐng fá sòng jūn wàn wǔ qiān, jīn yǐ qí sān qiān, bù sì qiān fù zhī." zhào shǎn xī yuán shuài fǔ yì rù shǔ lì hài yǐ wén.
六月甲寅朔,日有食之。壬戌,尚书左丞纥石烈良弼至自征南元帅府。甲子,以雨足,命有司祭谢岳镇海渎于北郊。己巳,幸东宫,视皇太子疾。庚午,初定祭五岳四渎礼。辛未,观稼于近郊。庚辰,诏谕元帅府曰:“所请伐宋军万五千,今以骑三千,步四千赴之。”诏陕西元帅府议入蜀利害以闻。
qī yuè rén chén, gù wèi wáng xiāng fēi jí qí zi hé shàng yǐ yāo wàng fú zhū. gēng zǐ, yǐ shàng shū zuǒ chéng gē shí liè liáng bì wèi píng zhāng zhèng shì. xīn chǒu, dà fēng léi yǔ, bá mù.
七月壬辰,故卫王襄妃及其子和尚以妖妄伏诛。庚子,以尚书左丞纥石烈良弼为平章政事。辛丑,大风雷雨,拔木。
bā yuè jiǎ yín shuò, zhào zhēng nán yuán shuài fǔ yuē:" qián suǒ qǐng shōu fù jiù jiāng, qǐ hòu qiū liáng jìn fā, jīn yǐ qiū liáng, fù qí hé shí?" wù wǔ, yǐ cān zhī zhèng shì wán yán shǒu dào wèi shàng shū zuǒ chéng, dà xīng yǐn táng kuò ān lǐ wèi cān zhī zhèng shì. rén shēn, shàng wèi zǎi chén yuē:" qīng měi zòu jiē cháng shì, fán zhì guó ān mín jí cháo zhèng bù biàn yú mín zhě, wèi cháng jí yě. rú cǐ, zé zǎi xiàng zhī rèn shuí bù néng zhī?" jǐ mǎo, rú dà fáng shān. xīn sì, zhì jì yú shān líng.
八月甲寅朔,诏征南元帅府曰:“前所请收复旧疆,乞候秋凉进发,今已秋凉,复俟何时?”戊午,以参知政事完颜守道为尚书左丞,大兴尹唐括安礼为参知政事。壬申,上谓宰臣曰:“卿每奏皆常事,凡治国安民及朝政不便于民者,未尝及也。如此,则宰相之任谁不能之?”己卯,如大房山。辛巳,致祭于山陵。
jiǔ yuè guǐ wèi shuò, hái dōu. yǐ yǒu, shàng wèi zǎi chén yuē:" xíng shì zhī jiā, qīn shí sù sòng, qǐng shǔ dào dá, guān lì wǎng wǎng qū fǎ xùn qíng, yí yī qiè jìn zhǐ." jǐ chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē:" běi jīng yì zhōu lín huáng děng lù cháng jīng qì dān kòu lüè, píng jì èr zhōu jìn fù huáng hàn, bǎi xìng jiān shí, fù mǔ xiōng dì bù néng xiāng bǎo, duō mào yù wèi nú, zhèn shén mǐn zhī. kě sù qiǎn shǐ yuè shí qí shù, chū nèi kù wù shú zhī." yǐ wèi, xìng yīng fáng, zhǔ zhě yǐ yīng sǔn zhì nèi xǐng táng shàng, shàng nù yuē:" cǐ zǎi xiàng tīng shì, qǐ zhì yīng sǔn chù yé?" tòng zé qí rén, bǐ zhì tā suǒ. jǐ hài, yǐ sù zhí jiāng jūn wū lǐ yǎ wèi xià guó shēng rì shǐ. xīn hài, yǐ tài zǐ shǎo zhān shì wū gǔ lùn sān hé wéi gāo lí shēng rì shǐ.
九月癸未朔,还都。乙酉,上谓宰臣曰:“形势之家,亲识诉讼,请属道达,官吏往往屈法徇情,宜一切禁止。”己丑,上谓宰臣曰:“北京、懿州、临潢等路尝经契丹寇掠,平、蓟二州近复蝗旱,百姓艰食,父母兄弟不能相保,多冒鬻为奴,朕甚闵之。可速遣使阅实其数,出内库物赎之。”乙未,幸鹰房,主者以鹰隼置内省堂上,上怒曰:“此宰相听事,岂置鹰隼处耶?”痛责其人,俾置他所。己亥,以宿直将军乌里雅为夏国生日使。辛亥,以太子少詹事乌古论三合为高丽生日使。
shí yuè guǐ chǒu shuò, liè yú mì yún xiàn. bǐng yín, hái dōu. jǐ mǎo, mìng tài níng jūn jié dù shǐ zhāng hóng xìn děng èr shí sì rén fēn lù tōng jiǎn zhū lù wù lì.
十月癸丑朔,猎于密云县。丙寅,还都。己卯,命泰宁军节度使张弘信等二十四人分路通检诸路物力。
shí yī yuè yǐ yǒu, zhēng nán dū tǒng tú dān kè níng bài sòng bīng, qǔ chǔ zhōu. jǐ chǒu, fēng zǐ yǒng gōng wèi zhèng wáng. xīn mǎo, dōng liè. yǐ wèi, zhào jìn shī fá sòng. wù xū, cì hé jiān fǔ. xīn chǒu, shàng shū shěng huǒ. jiǎ chén, cì qīng zhōu. rùn yuè rén zǐ shuò, hái dōu.
十一月乙酉,征南都统徒单克宁败宋兵,取楚州。己丑,封子永功为郑王。辛卯,冬猎。乙未,诏进师伐宋。戊戌,次河间府。辛丑,尚书省火。甲辰,次清州。闰月壬子朔,还都。
shí èr yuè dīng hài, shàng shū shěng zòu dū tǒng gāo jǐng shān qǔ shāng zhōu. jǐ chǒu, là, liè yú jìn jiāo. xīn mǎo, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. shì suì, dà yǒu nián. duàn sǐ zuì shí yǒu qī rén.
十二月丁亥,尚书省奏都统高景山取商州。己丑,腊,猎于近郊。辛卯,太白昼见,经天。是岁,大有年。断死罪十有七人。
wǔ nián zhēng yuè xīn hài shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ mǎo, zhào tài zhōu lín huáng jiē jìng shè biān bǎo qī shí, zhù bīng wàn sān qiān. jǐ wèi, sòng tōng wèn shǐ wèi qǐ děng yǐ guó shū lái. shū bù chēng" dà", chēng" zhí sòng huáng dì", chēng míng" zài bài fèng shū yú shū dà jīn huáng dì". suì bì èr shí wàn. xīn wèi, zhào zhōng wài. fù mìng yǒu sī, hàn huáng shuǐ yì zhī chù, yǔ miǎn zū fù. guǐ yǒu, mìng yuán shuài fǔ zhū xīn jiù jūn yǐ liù wàn rén liú shù, yú bìng fàng hái. yǐ sòng guó suì bì xī shǎng zhū jūn.
五年正月辛亥朔,高丽、夏遣使来贺。乙卯,诏泰州、临潢接境设边堡七十,驻兵万三千。己未,宋通问使魏杞等以国书来。书不称“大”,称“侄宋皇帝”,称名“再拜奉书于叔大金皇帝”。岁币二十万。辛未,诏中外。复命有司,旱、蝗、水溢之处,与免租赋。癸酉,命元帅府诸新旧军以六万人留戍,余并放还。以宋国岁币悉赏诸军。
èr yuè rén wǔ, yǐ zuǒ fù dōu diǎn jiǎn wán yán zhòng děng wéi sòng bào wèn shǐ. rén yín, bà nà sù bǔ guān lìng. wù shēn, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
二月壬午,以左副都点检完颜仲等为宋报问使。壬寅,罢纳粟补官令。戊申,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。
sān yuè rén shēn, qún chén fèng shàng zūn hào yuē yìng tiān xìng zuò rén dé shèng xiào huáng dì, zhào zhōng wài.
三月壬申,群臣奉上尊号曰应天兴祚仁德圣孝皇帝,诏中外。
sì yuè guǐ mǎo, xī jīng liú shǒu shòu wáng jīng móu fǎn, yù chéng, tè miǎn sǐ, zhàng zhī, chú míng, lán zhōu ān zhì. yǐ sì, yòu fù yuán shuài wán yán sī jìng bà. dīng wèi, yòu chéng xiàng dōu yuán shuài pū sàn zhōng yì hái zì jūn.
四月癸卯,西京留守寿王京谋反,狱成,特免死,杖之,除名,岚州安置。乙巳,右副元帅完颜思敬罢。丁未,右丞相、都元帅仆散忠义还自军。
wǔ yuè rén zǐ, zuǒ fù yuán shuài gē shí liè zhì níng yǐ zhào rù jiàn. dīng sì, yǐ pū sàn zhōng yì wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, gē shí liè zhì níng wèi píng zhāng zhèng shì, hái jūn. yǐ chǒu, yǐ píng zhāng zhèng shì zōng xiàn wèi shàng shū yòu chéng xiàng. guǐ yǒu, bà shān dōng lù dū tǒng fǔ, yǐ qí jūn gè lì zǒng guǎn fǔ.
五月壬子,左副元帅纥石烈志宁以召入见。丁巳,以仆散忠义为尚书左丞相,纥石烈志宁为平章政事,还军。乙丑,以平章政事宗宪为尚书右丞相。癸酉,罢山东路都统府,以其军各隶总管府。
liù yuè jiǎ chén, zhī chǎn dà ān diàn zhù. bǐng wǔ, jīng shī dì zhèn, yǔ máo.
六月甲辰,芝产大安殿柱。丙午,京师地震,雨毛。
qī yuè wù shēn shuò, jīng shī dì fù zhèn. bà shǎn xī dū tǒng fǔ, fù zhì tǒng jūn sī jīng zhào, xǐ shǎn xī yuán shuài fǔ hé zhōng.
七月戊申朔,京师地复震。罢陕西都统府,复置统军司京兆,徙陕西元帅府河中。
bā yuè jǐ mǎo, qián sù zhōu fáng yù shǐ wū lín dá lá sā yǐ yǔ sòng lǐ shì fǔ jiāo tōng, fú zhū. guǐ sì, sòng xià qiǎn shǐ hè zūn hào.
八月己卯,前宿州防御使乌林答剌撒以与宋李世辅交通,伏诛。癸巳,宋、夏遣使贺尊号。
jiǔ yuè dīng wèi shuò, yǐ lì bù shàng shū gāo kàn děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. wù shēn, qiū liè. gēng xū, yǐ sù zhí jiāng jūn shù hǔ pú chá wèi xià guó shēng rì shǐ. jiǎ xū, hái dōu.
九月丁未朔,以吏部尚书高衎等为贺宋生日使。戊申,秋猎。庚戌,以宿直将军术虎蒲查为夏国生日使。甲戌,还都。
shí yuè dīng chǒu shuò, dì zhèn. xīn sì, yǐ dà zōng zhèng chéng zhāng wèi gāo lí shēng rì shǐ. yǐ wèi, dōng liè. xīn chǒu, hái dōu.
十月丁丑朔,地震。辛巳,以大宗正丞璋为高丽生日使。乙未,冬猎。辛丑,还都。
shí yī yuè bǐng wǔ shuò, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn zài wèi rì qiǎn, wèi néng biàn shí chén xià xián fǒu? quán lài qīng děng jǐn gōng jǔ jiàn. jīn liù pǐn yǐ xià shū fá rén cái, hé yǐ fù zhèn qiú xián zhī yì." guǐ chǒu, xìng dōng gōng. wù wǔ, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wū gǔ lùn zhān méi hé wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ hài, lì zhū lù tōng jiǎn dì tǔ děng shuì fǎ. guǐ yǒu, dà wù. zhòu huì.
十一月丙午朔,上谓宰臣曰:“朕在位日浅,未能遍识臣下贤否?全赖卿等尽公举荐。今六品以下殊乏人材,何以副朕求贤之意。”癸丑,幸东宫。戊午,以右副都点检乌古论粘没曷为贺宋正旦使。癸亥,立诸路通检地土等税法。癸酉,大雾。昼晦。
shí èr yuè jǐ chǒu, liè yú jìn jiāo. gāo lí qiǎn shǐ hè zūn hào.
十二月己丑,猎于近郊。高丽遣使贺尊号。
liù nián zhēng yuè bǐng wǔ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng wǔ, chì yǒu sī:" gōng zhōng zhāng shè wú yǐ tú jīn wèi shì."
六年正月丙午朔,宋、高丽、夏遣使来贺。庚午,敕有司:“宫中张设毋以涂金为饰。”
èr yuè dīng hài, shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān dōu yuán shuài yí guó gōng pú sàn zhōng yì hōng. rén yín, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
二月丁亥,尚书左丞相兼都元帅沂国公仆散忠义薨。壬寅,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。
sān yuè jiǎ yín, shàng rú xī jīng. gēng shēn, cì guī huà zhōu, xī jīng liú shǒu táng kuò dé wēn shàng yè. wù chén, zhì xī jīng. gēng wǔ, cháo yè tài zǔ miào. rén shēn, jī qiú, bǎi xìng zòng guān.
三月甲寅,上如西京。庚申,次归化州,西京留守唐括德温上谒。戊辰,至西京。庚午,朝谒太祖庙。壬申,击球,百姓纵观。
sì yuè jiǎ xū shuò, zhào yuè shuò jìn tú zǎi. wù xū, yǐ shàng shū yòu sī láng zhōng yí lá dào wèi héng cì gāo lí shǐ, sù zhí jiāng jūn xié mǎo guāi lá wèi héng cì xià guó shǐ. xīn chǒu, tài bái zhòu jiàn.
四月甲戌朔,诏月朔禁屠宰。戊戌,以尚书右司郎中移剌道为横赐高丽使,宿直将军斜卯掴剌为横赐夏国使。辛丑,太白昼见。
wǔ yuè wù shēn, xìng huá yán sì, guān gù liáo zhū dì tóng xiàng, zhào zhǔ sēng jǐn shì zhī. rén zǐ, zhào yún zhōng dà tóng xiàn jí jǐng xún yuàn gěi fù yī nián. rén xū, zhào jiāng xìng yín shān, zhū hù cóng jūn shì cì qián wǔ wàn guàn, yǒu gǎn sǔn miáo jià zhě, bìng cháng zhī.
五月戊申,幸华严寺,观故辽诸帝铜像,诏主僧谨视之。壬子,诏云中大同县及警巡院给复一年。壬戌,诏将幸银山,诸扈从军士赐钱五万贯,有敢损苗稼者,并偿之。
liù yuè xīn sì, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. bǐng xū, fā zì xī jīng. gēng zǐ, liè yú yín shān.
六月辛巳,太白昼见,经天。丙戌,发自西京。庚子,猎于银山。
qī yuè xīn yǒu, cì sān chā kǒu.
七月辛酉,次三叉口。
bā yuè xīn wèi shuò, cì liáng xíng. gēng chén, liè yú wàng yún zhī nán shān.
八月辛未朔,次凉陉。庚辰,猎于望云之南山。
jiǔ yuè xīn chǒu shuò, zhì zì xī jīng. dīng wèi, yǐ hù bù shàng shū wèi zǐ píng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xīn hài, yǐ hàn lín dài zhì yí lá xī zài wèi xià guó shēng rì shǐ. zé zhōu cì shǐ liú dé yù děng yǐ dào yòng guān qián fú zhū. rén zǐ, tài bái zhòu jiàn. guǐ chǒu, shàng shū yòu chéng xiàng zōng xiàn hōng. bǐng chén, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān.
九月辛丑朔,至自西京。丁未,以户部尚书魏子平为贺宋生日使。辛亥,以翰林待制移剌熙载为夏国生日使。泽州刺史刘德裕等以盗用官钱伏诛。壬子,太白昼见。癸丑,尚书右丞相宗宪薨。丙辰,太白昼见,经天。
shí yuè jǐ mǎo, yǐ shàng shū bīng bù shì láng yí lá àn dá wèi gāo lí shēng rì shǐ. jiǎ shēn, cháo xiǎng yú tài miào. zhào miǎn xióng mò děng zhōu jīn nián zū. rén chén, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. dīng yǒu, rú ān sù zhōu. dōng liè.
十月己卯,以尚书兵部侍郎移剌按答为高丽生日使。甲申,朝享于太庙。诏免雄、莫等州今年租。壬辰,太白昼见,经天。丁酉,如安肃州。冬猎。
shí yī yuè bǐng wǔ, hái dōu. guǐ chǒu, yǐ yòu fù dōu diǎn jiǎn wū gǔ lùn yuán zhōng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē:" cháo guān dāng shèn xuǎn qí rén, shù kě jī lì qí yú, ruò bù dàng, zé qǐ jì yú zhī xīn. qīng děng bì zhī rén cái yōu liè, jǔ shí cái yòng zhī." gēng shēn, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. dīng mǎo, cān zhī zhèng shì shí jū yǐ mǔ yōu bà.
十一月丙午,还都。癸丑,以右副都点检乌古论元忠为贺宋正旦使。上谓宰臣曰:“朝官当慎选其人,庶可激励其余,若不当,则启觊觎之心。卿等必知人才优劣,举实才用之。”庚申,太白昼见,经天。丁卯,参知政事石琚以母忧罢。
shí èr yuè jiǎ xū, zhào yǒu sī, měi yuè shuò wàng jí shàng qī rì wú zòu xíng míng. wù zǐ, tài bái zhòu jiàn, jīng tiān. jiǎ wǔ, tài zhōu mín hé zhù móu fǎn, fú zhū. bǐng shēn, yǐ píng zhāng zhèng shì gē shí liè liáng bì wèi shàng shū yòu chéng xiàng, gē shí liè zhì níng wèi shū mì shǐ.
十二月甲戌,诏有司,每月朔望及上七日毋奏刑名。戊子,太白昼见,经天。甲午,泰州民合住谋反,伏诛。丙申,以平章政事纥石烈良弼为尚书右丞相,纥石烈志宁为枢密使。
qī nián zhēng yuè gēng zǐ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn hài, shí jū qǐ fù cān zhī zhèng shì. rén zǐ, shàng fú gǔn miǎn, yù dà ān diàn, shòu zūn hào cè bǎo lǐ. guǐ chǒu, dà shè, gēng shēn, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn tú dān hé xǐ wèi shū mì fù shǐ.
七年正月庚子朔,宋、高丽、夏遣使来贺。辛亥,石琚起复参知政事。壬子,上服衮冕,御大安殿,受尊号册宝礼。癸丑,大赦,庚申,以元帅左监军徒单合喜为枢密副使。
èr yuè gēng yín, shàng shū yòu chéng sū bǎo héng hōng. bǐng shēn, yǐ cān zhī zhèng shì shí jū wèi shàng shū yòu chéng.
二月庚寅,尚书右丞苏保衡薨。丙申,以参知政事石琚为尚书右丞。
sān yuè jǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
三月己亥朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。
sì yuè wù chén shuò, rì yǒu shí zhī. rén chén, yǐ yù shǐ dài fū lǐ shí wèi sī tú, dài fū rú gù.
四月戊辰朔,日有食之。壬辰,以御史大夫李石为司徒,大夫如故。
wǔ yuè bǐng wǔ, dà xīng fǔ yù kōng, zhào cì qián sān bǎi guàn wèi yàn lè zhī yòng, yǐ láo zhī. jiǎ yín, yǐ běi jīng liú shǒu nòu wǎn wēn dūn wù dài wèi cān zhī zhèng shì.
五月丙午,大兴府狱空,诏赐钱三百贯为宴乐之用,以劳之。甲寅,以北京留守耨碗温敦兀带为参知政事。
liù yuè guǐ yǒu, mìng dì yī yòng lóng wén zhě bà zhī.
六月癸酉,命地衣用龙文者罢之。
qī yuè wù shēn, jìn fú yòng jīn xiàn, qí zhī mài zhě, jiē dǐ zuì. bǐng chén, xìng dōng gōng. jǐ wèi, xìng dōng gōng shì huáng tài zǐ jí.
七月戊申,禁服用金线,其织卖者,皆抵罪。丙辰,幸东宫。己未,幸东宫视皇太子疾。
rùn yuè dīng mǎo, guān jià yú jìn jiāo. wù chén, xǔ wáng yǒng zhōng jìn fēng yuè wáng, zhèng wáng yǒng gōng fēng suí wáng, yǒng chéng fēng shěn wáng. jiǎ xū, zhào qiǎn mì shū jiān yí lá zi jìng jīng lüè běi biān. wù yín, xìng dōng gōng. jǐ mǎo, qìng yún huán rì. rén wǔ, guān jià yú jìn jiāo. wù zǐ, guān jià yú běi jiāo.
闰月丁卯,观稼于近郊。戊辰,许王永中进封越王,郑王永功封随王,永成封审王。甲戌,诏遣秘书监移剌子敬经略北边。戊寅,幸东宫。己卯,庆云环日。壬午,观稼于近郊。戊子,观稼于北郊。
bā yuè xīn hài, qìng yún huán rì. guǐ chǒu, shàng shū yòu chéng xiàng jiān xiū guó shǐ gē shí liè liáng bì jìn tài zōng shí lù, shàng lì shòu zhī. jǐ wèi, rú dà fáng shān. rén xū, zhì jì ruì líng.
八月辛亥,庆云环日。癸丑,尚书右丞相监修国史纥石烈良弼进《太宗实录》,上立受之。己未,如大房山。壬戌,致祭睿陵。
jiǔ yuè yǐ chǒu shuò, hái gōng. jǐ sì, yòu sān bù jiǎn fǎ guān hán zàn yǐ bǔ huáng shòu lù, chú míng. zhào lì rén dàn fàn zāng zuì, suī huì shè, fēi dài zhǐ bù xù. yǐ quàn nóng shǐ pú chá shā lǔ wō děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. xīn wèi, cān zhī zhèng shì táng kuò ān lǐ bà. yǐ hài, yǐ sù zhí jiāng jūn táng kuò gǔ lǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. gēng chén, dì zhèn. xīn sì, yǐ dōu shuǐ jiān lǐ wèi guó wèi gāo lí shēng rì shǐ. yǐ yǒu, qiū liè. gēng yín, cì bǎo zhōu. zhào xiū qǐ jū zhù wáng tiān qí chá fǎng suǒ jīng guò zhōu xiàn guān.
九月乙丑朔,还宫。己巳,右三部检法官韩赞以捕蝗受赂,除名。诏吏人但犯赃罪,虽会赦,非待旨不叙。以劝农使蒲察莎鲁窝等为贺宋生日使。辛未,参知政事唐括安礼罢。乙亥,以宿直将军唐括鹘鲁为夏国生日使。庚辰,地震。辛巳,以都水监李卫国为高丽生日使。乙酉,秋猎。庚寅,次保州。诏修起居注王天祺察访所经过州县官。
shí yuè yǐ wèi shuò, shàng wèi shì chén yuē:" jìn wén zhèn suǒ xìng jùn yì, huì yàn qǐn táng yǔ, hòu jiē bì zhī, cǐ shén wú wèi, kě xuān yù, lìng réng jiù jū zhǐ." wù shēn, hái dōu. dīng sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" hǎi líng bù biàn rén cái yōu liè, wéi xùn jǐ yù, duō suǒ shēng zhuó. zhèn jí wèi yǐ lái, yǐ cǐ wéi jiè, zhǐ qǔ shí cái yòng zhī. jìn wén lí zhōu tóng zhī yí lá yán shòu zài guān wū làn, xún qí chū shēn, nǎi zhèng lóng shí yīng fáng zi. rú yīng fáng chú rén zhī lèi, kě diǎn chéng mù mín yé? zì jīn rú cǐ jú fēn, bù dé shòu yǐ lín mín zhí rèn." yǐ yù shǐ zhōng chéng mèng hào wèi cān zhī zhèng shì. shì rì, cān zhī zhèng shì nòu wǎn wēn dūn wù dài hōng. xīn yǒu, chì yǒu sī yú dōng gōng liáng lóu qián zēng jiàn diàn wèi, mèng hào jiàn yuē:" huáng tài zǐ suī wèi chǔ èr, yí shì yǐ jiǎn dé, bù dàng yǔ zhì zūn gōng shì xiāng qí." nǎi bà zhī.
十月乙未朔,上谓侍臣曰:“近闻朕所幸郡邑,会宴寝堂宇,后皆避之,此甚无谓,可宣谕,令仍旧居止。”戊申,还都。丁巳,上谓宰臣曰:“海陵不辨人才优劣,惟徇己欲,多所升擢。朕即位以来,以此为戒,止取实才用之。近闻蠡州同知移剌延寿在官污滥,询其出身,乃正隆时鹰房子。如鹰房、厨人之类,可典城牧民耶?自今如此局分,不得授以临民职任。”以御史中丞孟浩为参知政事。是日,参知政事耨碗温敦兀带薨。辛酉,敕有司于东宫凉楼前增建殿位,孟浩谏曰:“皇太子虽为储贰,宜示以俭德,不当与至尊宫室相俟。”乃罢之。
shí yī yuè yǐ chǒu shuò, shàng wèi zǎi chén yuē:" wén xiàn lìng duō fēi qí rén, qí lìng lì bù chá qí shàn è, míng jiā chù zhì." xīn wèi, yǐ hé jiān yǐn tú dān kè níng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén shēn, tài bái zhòu jiàn. dīng chǒu, suì xīng zhòu jiàn. dīng hài, shū mì fù shǐ tú dān hé xǐ bà.
十一月乙丑朔,上谓宰臣曰:“闻县令多非其人,其令吏部察其善恶,明加黜陟。”辛未,以河间尹徒单克宁等为贺宋正旦使。壬申,太白昼见。丁丑,岁星昼见。丁亥,枢密副使徒单合喜罢。
shí èr yuè wù xū, dōng jīng liú shǒu tú dān hé xǐ běi jīng liú shǒu wán yán móu yǎn zhào zhōu fáng yù shǐ pú chá tōng cháo cí, cì tōng jīn dài, yù zhī yuē:" qīng suī yǒu cái, rán yòng xīn duō zhà, zhèn zuǒ yòu xū zhōng shí rén, gù mìng qīng bǔ wài. cì qīng jīn dài zhě, dá qīng fú láo zhī jiǔ yě!" yòu gù wèi zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī yuē:" rú qīng bù kě wèi wú cái, suǒ qiàn zhě chún shí ěr!" jiǎ chén, yǐ běi jīng liú shǒu wán yán sī jìng wèi píng zhāng zhèng shì. shì suì, duàn sǐ qiú èr shí rén.
十二月戊戌,东京留守徒单合喜、北京留守完颜谋衍、肇州防御使蒲察通朝辞,赐通金带,谕之曰:“卿虽有才,然用心多诈,朕左右须忠实人,故命卿补外。赐卿金带者,答卿服劳之久也!”又顾谓左宣徽使敬嗣晖曰:“如卿不可谓无才,所欠者纯实耳!”甲辰,以北京留守完颜思敬为平章政事。是岁,断死囚二十人。
bā nián zhēng yuè jiǎ zǐ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn zhì tiān xià, fāng yǔ qīng děng gòng zhī, shì yǒu bù kě, gè dāng miàn chén, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi, shèn wú ē shùn qǔ róng. qīng děng zhì wèi gōng xiāng, zhèng háng dào yáng míng zhī shí, gǒu huò tōu ān zì biàn, suī wèi jīn rì zhī xìng, hòu shì yǐ wéi hé rú?" qún chén jiē chēng wàn suì. xīn wèi, wèi mì shū jiān yí lá zi jìng děng yuē:" xī táng yú zhī shí, wèi yǒu huá shì, hàn wéi xiào wén wù wèi chún jiǎn. zhèn yú gōng shì wéi kǒng guò dù, qí huò xīng xiū, jí sǔn gōng rén suì fèi yǐ chōng zhī, jīn yì bù fù yíng jiàn yǐ! rú yàn yǐn zhī shì, jìn wéi tài zǐ shēng rì jí suì yuán cháng yǐn jiǔ, wǎng zhě yì zhǐ shàng yuán zhōng qiū yǐn zhī, yì wèi cháng zhì zuì. zhì yú fó fǎ, yóu suǒ wèi xìn. liáng wǔ dì wèi tóng tài sì nú, liáo dào zōng yǐ mín hù cì sì sēng, fù jiā yǐ sān gōng zhī guān, qí huò shēn yǐ!" gēng chén, xíng huáng tài zǐ cè lǐ.
八年正月甲子朔,宋、高丽、夏遣使来贺。乙丑,上谓宰臣曰:“朕治天下,方与卿等共之,事有不可,各当面陈,以辅朕之不逮,慎毋阿顺取容。卿等致位公相,正行道扬名之时,苟或偷安自便,虽为今日之幸,后世以为何如?”群臣皆称万岁。辛未,谓秘书监移剌子敬等曰:“昔唐、虞之时,未有华饰,汉惟孝文务为纯俭。朕于宫室惟恐过度,其或兴修,即损宫人岁费以充之,今亦不复营建矣!如宴饮之事,近惟太子生日及岁元尝饮酒,往者亦止上元、中秋饮之,亦未尝至醉。至于佛法,尤所未信。梁武帝为同泰寺奴,辽道宗以民户赐寺僧,复加以三公之官,其惑深矣!”庚辰,行皇太子册礼。
èr yuè jiǎ wǔ shuò, zhì zi wèi gǎi jià mǔ fú sāng sān nián. shàng yù zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī yuē:" fán wéi rén chén, shàng yù yào jūn zhī ēn, xià yù gàn mín zhī yù, bì kuī zhōng jié, qīng yí jiè zhī!"
二月甲午朔,制子为改嫁母服丧三年。上谕左宣徽使敬嗣晖曰:“凡为人臣,上欲要君之恩,下欲干民之誉,必亏忠节,卿宜戒之!”
sān yuè guǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ sì, mìng yǐ zhí guān zǐ bǔ lìng shǐ. dīng chǒu, mìng hù wèi qīn jūn bǎi hù wǔ shí hù, fēi zhí rì bù dé dài dāo rù gōng, jǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn.
三月癸亥朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。己巳,命以职官子补令史。丁丑,命护卫亲军百户、五十户,非直日不得带刀入宫,己丑,太白昼见。
sì yuè bǐng wǔ, zhào yuē:" mǎ zhě jūn lǚ suǒ yòng, niú zhě nóng gēng zhī zī, shā niú yǒu jìn, mǎ yì hé shū, qí lìng jìn zhī." wù shēn, jī qiú cháng wǔ diàn, sī tiān mǎ guì zhōng jiàn yuē:" bì xià wèi tiān xià zhǔ, xì shè jì zhī zhòng, yòu chūn qiū gāo, wéi liè jī qiú wēi shì yě, yí xī bà zhī." shàng yuē:" zhèn yǐ shì xí wǔ ěr!" wǔ yuè jiǎ zǐ, běi wàng diàn dà zhèn fēng yǔ báo, guǎng shí lǐ, zhǎng liù shí lǐ. zhào hù gōng liǎng bù, zì jīn gōng zhōng zhī shì, bìng wù yòng huáng jīn. yǐ chǒu, shàng rú liáng xíng. dīng mǎo, suì xīng zhòu jiàn. gēng yín, gǎi wàng guó yá yuē jìng níng shān, hé lǐ hǔ dōng chuān yuē jīn lián chuān.
四月丙午,诏曰:“马者军旅所用,牛者农耕之资,杀牛有禁,马亦何殊,其令禁之。”戊申,击球常武殿,司天马贵中谏曰:“陛下为天下主,系社稷之重,又春秋高,围猎击球危事也,宜悉罢之。”上曰:“朕以示习武耳!”五月甲子,北望淀大震、风、雨雹,广十里,长六十里。诏户、工两部,自今宫中之饰,并勿用黄金。乙丑,上如凉陉。丁卯,岁星昼见。庚寅,改旺国崖曰静宁山,曷里浒东川曰金莲川。
liù yuè, hé jué lǐ gù dù, shuǐ rù cáo zhōu.
六月,河决李固渡,水入曹州。
qī yuè jiǎ zǐ, zhì dào qún mù mǎ zhě sǐ, gào zhě gěi qián sān bǎi guàn. wù chén, shàng wèi píng zhāng zhèng shì wán yán sī jìng děng yuē:" zhèn sī dé xián shì, wù mèi bù wàng. zì jīn zhāo chén chū wài, jí lìng tǐ fǎng wài rèn zhí guān lián néng zhě, jí cǎo lái zhī shì kě yǐ zhù zhì zhě, jù xìng míng yǐ wén." jiǎ xū, qiū liè. jǐ mǎo, cì sān chā kǒu. shàng yù diǎn jiǎn sī yuē:" yán lù hé jià shèn jiā, qí hù cóng rén shǎo yǒu róu jiàn, zé dāng rǔ zuì."
七月甲子,制盗群牧马者死,告者给钱三百贯。戊辰,上谓平章政事完颜思敬等曰:“朕思得贤士,寤寐不忘。自今朝臣出外,即令体访外任职官廉能者,及草莱之士可以助治者,具姓名以闻。”甲戌,秋猎。己卯,次三叉口。上谕点检司曰:“沿路禾稼甚佳,其扈从人少有蹂践,则当汝罪。”
bā yuè yǐ mǎo, zhì zì liáng xíng.
八月乙卯,至自凉陉。
jiǔ yuè xīn yǒu, shàng yù shàng shū yòu chéng shí jū cān zhèng mèng hào yuē:" wén wèi zhōu cǎi dì xùn, yì fū shù bǎi qiān rén, zhèn suǒ yòng jǐ hé? ér rǎo dòng rú cǐ. zì jīn chāi yì fán chēng yù qián zhě, jiē xū bǐng zòu, réng lìng fù cè." guǐ hài, yǐ yòu xuān huī shǐ yí lá shén dú wò děng wéi hè sòng shēng rì shǐ. jǐ sì, yǐ yǐn jìn shǐ gāo xī fǔ wèi xià guó shēng rì shǐ. gēng wǔ, shàng xìng dōng gōng. guǐ yǒu, shàng yù zǎi chén yuē:" qīng děng jǔ yòng rén cái, fán jǐ suǒ zhī shí, bì shǐ tā rén jǔ zòu, zhèn shén bù xǐ. rú qí guǒ xián, hé bì yǐ qīn shū wèi bì jì yě." yǐ hù bù shàng shū wèi zǐ píng wèi cān zhī zhèng shì. xīn sì, shàng wèi yù shǐ dài fū lǐ shí yuē:" tái xiàn gù zài fēn bié xié zhèng, rán nèi wài bǎi sī qǐ wèi wú rén? wéi jiàn qīng děng hé rén zhī zuì, bù wén jǔ shàn. zì jīn yí lìng jiān chá yù shǐ fēn lù cì jǔ shàn è yǐ wén." shàng cháng mìng zuǒ wèi jiāng jūn dà pán fǎng qiú liáng gōng, ér pán duō zì qǔ, hù wèi lóu shì yǐ gào, shàng mìng diǎn jiǎn sī jū pán. pán mèi wèi bǎo lín, pán shǔ nèi shì sēng ér yán zhī bǎo lín, bǎo lín yǐ wén, mìng zhàng sēng ér bǎi, chū pán wèi lǒng zhōu fáng yù shǐ.
九月辛酉,上谕尚书右丞石琚、参政孟浩曰:“闻蔚州采地蕈,役夫数百千人,朕所用几何?而扰动如此。自今差役凡称御前者,皆须禀奏,仍令附册。”癸亥,以右宣徽使移剌神独斡等为贺宋生日使。己巳,以引进使高希甫为夏国生日使。庚午,上幸东宫。癸酉,上谕宰臣曰:“卿等举用人材,凡己所知识,必使他人举奏,朕甚不喜。如其果贤,何必以亲疏为避忌也。”以户部尚书魏子平为参知政事。辛巳,上谓御史大夫李石曰:“台宪固在分别邪正,然内外百司岂谓无人?惟见卿等劾人之罪,不闻举善。自今宜令监察御史分路刺举善恶以闻。”上尝命左卫将军大磐访求良弓,而磐多自取,护卫娄室以告,上命点检司鞫磐。磐妹为宝林,磐属内侍僧儿言之宝林,宝林以闻,命杖僧儿百,出磐为陇州防御使。
shí yuè jǐ chǒu shuò, yǐ jiè yù guān lì tān mò, zhào zhōng wài. yǐ wèi, mìng zhuō zhōu cì shǐ jiān tí diǎn shān líng, měi yǐ shuò wàng zhì jì, shuò zé yòng sù, wàng zé yòng ròu, réng yǐ míng nián zhēng yuè wéi shǒu. jí mìng tú huà gōng chén yú tài zǔ miào, qí wèi lì bēi zhě lì zhī. yǐ hàn lín dài zhì jìng wèi gāo lí shēng rì shǐ. shàng wèi zǎi chén yuē:" hǎi líng shí, xiū qǐ jū zhù bù rèn zhí chén, gù suǒ shū duō bù shí. kě fǎng qiú dé shí, xiáng ér lù zhī." cān zhèng mèng hào jìn yuē:" liáng shǐ zhí bǐ, jūn jǔ bì shū, zì gǔ dì wáng bù zì guān shǐ, yì zhèng zài cǐ." xīn hài, zhào bà fù zhōu suì gòng lù jīn.
十月己丑朔,以戒谕官吏贪墨,诏中外。乙未,命涿州刺史兼提点山陵,每以朔望致祭,朔则用素,望则用肉,仍以明年正月为首。及命图画功臣於太祖庙,其未立碑者立之。以翰林待制靖为高丽生日使。上谓宰臣曰:“海陵时,修起居注不任直臣,故所书多不实。可访求得实,详而录之。”参政孟浩进曰:“良史直笔,君举必书,自古帝王不自观史,意正在此。”辛亥,诏罢复州岁贡鹿筋。
shí yī yuè yǐ chǒu, xìng dōng gōng. yǐ tóng qiān dà zōng zhèng shì pì hé tǔ děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十一月乙丑,幸东宫。以同签大宗正事辟合土等为贺宋正旦使。
shí èr yuè wù zǐ shuò, qiǎn wǔ dìng jūn jié dù shǐ yí lá àn děng zhāo yù zǔ xǔ.
十二月戊子朔,遣武定军节度使移剌按等招谕阻珝。
jiǔ nián zhēng yuè wù wǔ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn yǒu, shàng yǔ xuān huī shǐ jìng sì huī mì shū jiān yí lá zi jìng lùn gǔ jīn shì, yīn yuē:" wáng liáo rì tú shí yáng sān bǎi, yì qǐ néng jǐn yòng, tú shāng shēng ěr! zhèn suī chù zhì zūn, měi dāng shí, cháng sī pín mín jī něi, yóu zài jǐ yě. bǐ shēn wéi è ér kǒu qí fú, hé yì zhī yǒu? rú hǎi líng yǐ zhāng zhòng kē wèi jiàn yì dài fū, hé yǐ dé wén zhōng yán. zhèn yǔ dà chén lùn yì yī shì, fēi zhèng bù yán, qīng děng bù yǐ zhèng duì, qǐ rén chén zhī dào yě!" gēng wǔ, zhào zhū zhōu xiàn hé dí, wú dé yì pèi bǎi xìng. wù yín, qì dān wài shī lá děng móu pàn, fú zhū. bǐng xū, zhì hàn rén bó hǎi xiōng dì zhī qī, fú què guī zōng, yǐ lǐ xù hūn zhě, tīng.
九年正月戊午朔,宋、高丽、夏遣使来贺。辛酉,上与宣徽使敬嗣晖、秘书监移剌子敬论古今事,因曰:“亡辽日屠食羊三百,亦岂能尽用,徒伤生耳!朕虽处至尊,每当食,常思贫民饥馁,犹在己也。彼身为恶而口祈福,何益之有?如海陵以张仲轲为谏议大夫,何以得闻忠言。朕与大臣论议一事,非正不言,卿等不以正对,岂人臣之道也!”庚午,诏诸州县和籴,毋得抑配百姓。戊寅,契丹外失剌等谋叛,伏诛。丙戌,制汉人、渤海兄弟之妻,服阕归宗,以礼续婚者,听。
èr yuè gēng yín, zhì wàng yán biān guān bīng mǎ zhě, tú èr nián. bǐng shēn, zhào gǎi zàng hàn èr yàn wáng yú chéng dōng. gēng zǐ, yǐ zhōng dōu děng lù shuǐ, miǎn shuì, zhào zhōng wài. yòu yǐ cáo dān èr zhōu bèi shuǐ yóu shén, gěi fù yī nián. jiǎ yín, zhào nǚ zhí rén yǔ zhū sè rén gōng shì xiāng guān, zhǐ jiù nǚ zhí lǐ wèn.
二月庚寅,制妄言边关兵马者,徒二年。丙申,诏改葬汉二燕王于城东。庚子,以中都等路水,免税,诏中外。又以曹、单二州被水尤甚,给复一年。甲寅,诏女直人与诸色人公事相关,只就女直理问。
sān yuè dīng sì shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng mǎo, yǐ shàng shū shěng dìng wǎng bǔ zǒu shòu fǎ, huò zhì tú, shàng yuē:" yǐ qín shòu zhī gù ér dǐ mín yǐ tú, shì zhòng qín shòu ér qīng mín mìng yě, qǐ zhèn yì zāi! zì jīn yǒu fàn, kě zhàng ér shì zhī." zhào yù shǐ zhōng chéng yí lá dào lián wèn shān dōng hé nán. xīn wèi, jìn mín jiān chēng yán" xiāo jīn", tiáo lǐ nèi jiù yǒu zhě, gǎi zuò" míng jīn" zì. xīn sì, yǐ dà míng lù zhū měng ān mín hù jiān shí, qiǎn shǐ fā cāng lǐn jiǎn jià chū zhī.
三月丁巳朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。丁卯,以尚书省定网捕走兽法,或至徒,上曰:“以禽兽之故而抵民以徒,是重禽兽而轻民命也,岂朕意哉!自今有犯,可杖而释之。”诏御史中丞移剌道廉问山东、河南。辛未,禁民间称言“销金”,条理内旧有者,改作“明金”字。辛巳,以大名路诸猛安民户艰食,遣使发仓廪减价出之。
sì yuè jǐ chǒu, wèi zǎi chén yuē:" zhèn guān zài wèi zhī chén, chū rù shì shí, jìng qiú shēng yù yǐ qǔ jué wèi, yì jì xiǎn dá, jí xùn mò gǒu róng wèi zì ān jì, zhèn shén bù qǔ. yí xuān yù bǎi guān, shǐ zhī zhèn yì." guǐ sì, qiǎn hàn lín xiū zhuàn pú chá wù hǔ jiān chá yù shǐ wán yán gǔ shā fēn yì hé běi xī lù dà míng hé nán shān dōng děng lù quàn měng ān móu kè nóng.
四月己丑,谓宰臣曰:“朕观在位之臣,初入仕时,竞求声誉以取爵位,亦既显达,即徇默苟容为自安计,朕甚不取。宜宣谕百官,使知朕意。”癸巳,遣翰林修撰蒲察兀虎、监察御史完颜鹘沙分诣河北西路、大名、河南、山东等路劝猛安谋克农。
wǔ yuè bǐng chén shuò, yǐ fú bǎo láng tú dān huái zhēn wèi héng cì gāo lí shǐ, sù zhí jiāng jūn wán yán sài yě wèi héng cì xià guó shǐ. wù chén, shàng shū shěng zòu yuè wáng yǒng zhōng suí wáng yǒng gōng èr fǔ yǒu suǒ xìng zào, fā yì fū. shàng yuē:" zhèn jiàn gōng zhōng zhú yǒu kū cuì zhě, yù lìng gèng zhí, kǒng láo rén ér zhǐ. èr wáng fǔ gè yǒu yǐn cóng rén lì, yòu nú bì shén duō, hé dé gèng yì bǎi xìng. ěr děng dàn yǐ lì wèi qǐng, hǎi líng héng yì wú dù, kě jǐn wèi lì yé! zì jīn zài dōu fú yì, jiǔ wèi lì zhě réng jiù, yú bìng guān gěi yōng zhí, zhòng zhě zòu wén."
五月丙辰朔,以符宝郎徒单怀贞为横赐高丽使,宿直将军完颜赛也为横赐夏国使。戊辰,尚书省奏越王永中、隋王永功二府有所兴造,发役夫。上曰:“朕见宫中竹有枯瘁者,欲令更植,恐劳人而止。二王府各有引从人力,又奴婢甚多,何得更役百姓。尔等但以例为请,海陵横役无度,可尽为例耶!自今在都浮役,久为例者仍旧,于并官给佣直,重者奏闻。”
liù yuè gēng yín, jì zhōu zhāng hé děng fǎn, fú zhū. wù xū, yǐ jiǔ hàn, mìng gōng zhōng wú yòng shàn. gēng zǐ, yǔ.
六月庚寅,冀州张和等反,伏诛。戊戌,以久旱,命宫中毋用扇。庚子,雨。
qī yuè yǐ mǎo shuò, bà dōng běi lù cǎi zhū. rén shēn, guān jià yú jìn jiāo.
七月乙卯朔,罢东北路采珠。壬申,观稼于近郊。
bā yuè jiǎ shēn shuò, yǒu sī zòu rì shí, yǐ yǔ bú jiàn, fá gǔ yòng bì rú cháng lǐ.
八月甲申朔,有司奏日食,以雨不见,伐鼓用币如常礼。
jiǔ yuè jiǎ yín shuò, yǐ xíng bù shàng shū gāo dé jī děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn pū sàn shǒu zhōng wèi xià guó shēng rì shǐ, tí diǎn sī tiān tāi mǎ guì zhōng wèi gāo lí shēng rì shǐ. bà huáng tài zǐ yuè liào, suì gěi qián wǔ wàn guàn. shàng wèi tái chén yuē:" bǐ wén cháo guān nèi yǒu lǎn zhōng guān wù yǐ guī dài lì zhě, rǔ hé bù yán?" jiē duì yuē:" bù zhī." shàng yuē:" zhèn shàng zhī zhī, rǔ yǒu bù zhī zhě hū? zhèn ruò jǔ xíng, rǔ jiāng ān yòng!" rén xū, qiū liè.
九月甲寅朔,以刑部尚书高德基等为贺宋生日使,宿直将军仆散守中为夏国生日使,提点司天台马贵中为高丽生日使。罢皇太子月料,岁给钱五万贯。上谓台臣曰:“比闻朝官内有揽中官物以规贷利者,汝何不言?”皆对曰:“不知。”上曰:“朕尚知之,汝有不知者乎?朕若举行,汝将安用!”壬戌,秋猎。
shí yuè dīng hài, hái dōu. xīn chǒu, yǐ shàng shū yòu chéng xiàng gē shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng xiàng, shū mì shǐ gē shí liè zhì níng wèi yòu chéng xiàng. zhào zōng miào zhī jì, yǐ lù dài niú, zhe wèi lìng. bǐng wǔ, dà xiǎng yú tài miào. xīn hài, yǐ píng zhāng zhèng shì wán yán sī jìng wèi shū mì shǐ.
十月丁亥,还都。辛丑,以尚书右丞相纥石烈良弼为左丞相,枢密使纥石烈志宁为右丞相。诏宗庙之祭,以鹿代牛,著为令。丙午,大享于太庙。辛亥,以平章政事完颜思敬为枢密使。
shí yī yuè jǐ wèi, yǐ shàng shū zuǒ chéng wán yán shǒu dào wèi píng zhāng zhèng shì, yòu chéng shí jū wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì mèng hào wèi yòu chéng. gēng shēn, shàng xìng dōng gōng. xīn yǒu, yǐ jīng zhào yǐn yì děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. rén xū, dōng liè. bǐng zǐ, hái dōu.
十一月己未,以尚书左丞完颜守道为平章政事,右丞石琚为左丞,参知政事孟浩为右丞。庚申,上幸东宫。辛酉,以京兆尹毅等为贺宋正旦使。壬戌,冬猎。丙子,还都。
shí èr yuè bǐng xū, zhào zhèn lín huáng tài zhōu shān dōng dōng lù, hé běi dōng lù zhū měng ān mín. yǐ dōng jīng liú shǒu tú dān hé xǐ wèi píng zhāng zhèng shì. dīng yǒu, tài bái zhòu jiàn. xīn chǒu, liè yú jìn jiāo. bǐng wǔ, zhì zhí guān fàn gōng zuì, zài guān yǐ chéng fú zhě, suī qù guān yóu lùn.
十二月丙戌,诏赈临潢、泰州、山东东路,河北东路诸猛安民。以东京留守徒单合喜为平章政事。丁酉,太白昼见。辛丑,猎于近郊。丙午,制职官犯公罪,在官已承伏者,虽去官犹论。
shí nián zhēng yuè rén zǐ shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ zǐ, mìng gōng zhōng yuán xiāo wú de zhāng dēng. jiǎ xū, yǐ sī tú yù shǐ dài fū lǐ shí wèi tài wèi shàng shū lìng.
十年正月壬子朔,宋、高丽、夏遣使来贺。甲子,命宫中元宵无得张灯。甲戌,以司徒、御史大夫李石为太尉、尚书令。
èr yuè jiǎ wǔ, ān huà jūn jié dù shǐ tú dān zi wēn fù shǐ lǎo jūn nú yǐ zāng zuì, fú zhū. wù shēn, shàng wèi jìn chén yuē:" hù wèi yǐ hòu jiē shì zhì mín zhī guān, qí lìng jiào yǐ dú shū."
二月甲午,安化军节度使徒单子温、副使老君奴以赃罪,伏诛。戊申,上谓近臣曰:“护卫以后皆是治民之官,其令教以读书。”
sān yuè rén zǐ shuò, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng chén, shàng yīn mìng hù wèi zhōng shàn shè zhě yā cì sòng shǐ shè gōng yàn, sòng shǐ zhōng wǔ shí, yā yàn zhě cái zhōng qí qī, wèi zuǒ yòu jiāng jūn yuē:" hù wèi shí nián chū wèi wǔ pǐn zhí guān, měi sān rì shàng zhí, yì yì qīng yǐ, qǐ tú lìng bǎo shí ān wò ér yǐ! gōng shǐ bù xí, jiāng yān yòng zhī?" wù wǔ, yǐ hé nán tǒng jūn shǐ zōng xù wèi cān zhī zhèng shì. gēng wǔ, shàng wèi cān zhèng zōng xù yuē:" qīng zuó wèi hé nán tǒng jūn shí, yán huáng hé dī sào lì hài, shén hé zhèn yì. zhèn měi niàn bǎi xìng chà diào, guān lì hù wèi jiān bì, bù zǎo jì liào, lín qī xīng huǒ lǜ liǎn, suǒ fèi bèi xǐ, wéi hài fēi xì. qīng jì cān cháo zhèng, jiē dāng gé bì, zé lì xíng zhī." yòu yù zuǒ chéng shí jū yuē:" nǚ zhí rén jìng jū dá yào, bù zhī lǘ yán jí kǔ. rǔ děng zì chéng bù zhì shì, mín jiān hé shì bù zhī, fán yǒu lì hài, yí xī fū chén."
三月壬子朔,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。丙辰,上因命护卫中善射者押赐宋使射弓宴,宋使中五十,押宴者才中其七,谓左右将军曰:“护卫十年出为五品职官,每三日上直,役亦轻矣,岂徒令饱食安卧而已!弓矢不习,将焉用之?”戊午,以河南统军使宗叙为参知政事。庚午,上谓参政宗叙曰:“卿昨为河南统军时,言黄河堤埽利害,甚合朕意。朕每念百姓差调,官吏互为奸弊,不早计料,临期星火率敛,所费倍蓰,为害非细。卿既参朝政,皆当革弊,择利行之。”又谕左丞石琚曰:“女直人径居达要,不知闾阎疾苦。汝等自丞簿至是,民间何事不知,凡有利害,宜悉敷陈。”
sì yuè dīng yǒu, zhì mìng fù fàn jiān, bù yòng fū yīn yǐ zi fēng zhě, bù jū cǐ fǎ.
四月丁酉,制命妇犯奸,不用夫荫以子封者,不拘此法。
wǔ yuè yǐ mǎo, rú liǔ hé chuān.
五月乙卯,如柳河川。
rùn yuè gēng chén, xià guó rèn dé jìng xié qí zhǔ lǐ rén xiào, shǐ shàng biǎo, qǐng zhōng fēn qí guó. shàng wèn zǎi chén lǐ shí, shí děng yǐ wéi shì xì bǐ guó, bù rú xǔ zhī. shàng yuē:" bǐ jié yú quán chén ěr!" zhào bù xǔ, bìng què qí gòng wù.
闰月庚辰,夏国任得敬胁其主李仁孝,使上表,请中分其国。上问宰臣李石,石等以为事系彼国,不如许之。上曰:“彼劫于权臣耳!”诏不许,并却其贡物。
qī yuè rén wǔ, qiū liè. wù xū, fàng wéi chǎng yì fū. zhào hù cóng liáng shí bìng cóng guān gěi. yǐ sì, chì hù cóng rén zòng xù mù róu jiàn hé jià zhě, zhàng zhī, réng cháng qí zhí.
七月壬午,秋猎。戊戌,放围场役夫。诏扈从粮食并从官给。乙巳,敕扈从人纵畜牧蹂践禾稼者,杖之,仍偿其直。
bā yuè jǐ wèi, zhì zì liǔ hé chuān. rén shēn, qiǎn cān zhī zhèng shì zōng xù běi xún.
八月己未,至自柳河川。壬申,遣参知政事宗叙北巡。
jiǔ yuè gēng chén, shàng shū zuǒ chéng xiàng gē shí liè liáng bì dīng yōu, qǐ fù rú gù. rén wǔ, yǐ qiān shū shū mì yuàn shì yí lá zi jìng wèi hè sòng shēng rì shǐ. gēng yín, yǐ hù bù láng zhōng jiā gǔ a lǐ bǔ wèi xià guó shēng rì shǐ.
九月庚辰,尚书左丞相纥石烈良弼丁忧,起复如故。壬午,以签书枢密院事移剌子敬为贺宋生日使。庚寅,以户部郎中夹谷阿里补为夏国生日使。
shí yuè jǐ yǒu, yǐ dà zōng zhèng chéng jiū wèi gāo lí shēng rì shǐ. jiǎ yín, rú bà zhōu, dōng liè. yǐ chǒu, shàng wèi dà chén yuē:" bǐ yīn xún liè, wén gù ān xiàn lìng gāo chāng yì bù zhí, yǐ lìng bà zhī. bà zhōu sī hòu chéng fèng xiān fèng zhí jǐn kè, kě jìn yī jiē, chú gù ān lìng." xīn wèi, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn fán lùn shì yǒu wèi néng shēn jiū qí lì hài zhě, qīng děng yí xī xīn lùn liè, wú wéi miàn cóng ér tuì yǒu hòu yán."
十月己酉,以大宗正丞糺为高丽生日使。甲寅,如霸州,冬猎。乙丑,上谓大臣曰:“比因巡猎,闻固安县令高昌裔不职,已令罢之。霸州司候成奉先奉职谨恪,可进一阶,除固安令。”辛未,上谓宰臣曰:“朕凡论事有未能深究其利害者,卿等宜悉心论列,无为面从而退有后言。”
shí yī yuè xīn sì, zhì dào tài miào wù zhě yǔ dào gōng zhōng wù lùn tóng. jiǎ shēn, shàng xìng dōng gōng. dīng hài, yǐ tài zǐ zhān shì pú sù chá pú yuè děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ sì, xià guó yǐ zhū rèn dé jìng qiǎn shǐ lái xiè, zhào wèi yù zhī.
十一月辛巳,制盗太庙物者与盗宫中物论同。甲申,上幸东宫。丁亥,以太子詹事蒲速察蒲越等为贺宋正旦使。癸巳,夏国以诛任得敬遣使来谢,诏慰谕之。
shí èr yuè bǐng yín, shàng wèi zǎi chén yuē:" bǐ tǐ zhōng bù jiā, yǒu fáng cháo shì. jīn guān suǒ zòu shì, jiē yī tiáo gé, shū wú yī lì guó zhī shì. ruò yī zhāo xíng yī shì, suì jì yǒu yú, zé qí lì bó yǐ! zhèn jū shēn gōng, qǐ néng xī zhī wài shì? qīng děng yóu dāng zhù yì."
十二月丙寅,上谓宰臣曰:“比体中不佳,有妨朝事。今观所奏事,皆依条格,殊无一利国之事。若一朝行一事,岁计有余,则其利博矣!朕居深宫,岂能悉知外事?卿等尤当注意。”
shí yī nián zhēng yuè bǐng zǐ shuò, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. dīng chǒu, fēng zǐ yǒng shēng wèi xú wáng, yǒng dǎo wèi téng wáng, yǒng jì wèi xuē wáng. rén wǔ, zhào zhí guān nián qī shí yǐ shàng zhì shì zhě, bù jū guān pǐn, bìng gěi fèng lù zhī bàn. bǐng shēn, mìng zhèn nán jīng tún tián měng ān bèi shuǐ zāi zhě. wù xū, shàng shū shěng zòu fén yáng jūn jié dù fù shǐ niú xìn chāng shēng rì shòu kuì xiàn, fǎ dāng duó guān. shàng yuē:" cháo tíng xíng shì gǒu bù zì zhèng, hé yǐ zhèng tiān xià. shàng shū shěng shū mì yuàn shēng rì jié chén kuì xiàn bù shǎo, cǐ ér bù wèn, xiǎo guān kuì xiàn jí jiā àn hé, qǐ zhèng tiān xià zhī dào? zì jīn zǎi zhí shū mì kuì xiàn yì yí bà qù!" shàng wèi zǎi chén yuē:" wǎng suì qīng shǔ shān xī, jìn lù hé jià shén guǎng, dài wú xù mù zhī dì, yīn mìng wǔ lǐ wài nǎi dé gēng kěn. jīn wén mín jiē qù zhī tā suǒ, shén kě jīn mǐn, qí lìng yī jiù gēng zhòng. shì yǒu lèi cǐ, qīng děng yí jí gào zhèn."
十一年正月丙子朔,宋、夏遣使来贺。丁丑,封子永升为徐王,永蹈为滕王,永济为薛王。壬午,诏职官年七十以上致仕者,不拘官品,并给俸禄之半。丙申,命赈南京屯田猛安被水灾者。戊戌,尚书省奏汾阳军节度副使牛信昌生日受馈献,法当夺官。上曰:“朝廷行事苟不自正,何以正天下。尚书省、枢密院生日节辰馈献不少,此而不问,小官馈献即加按劾,岂正天下之道?自今宰执枢密馈献亦宜罢去!”上谓宰臣曰:“往岁清暑山西,近路禾稼甚广,殆无畜牧之地,因命五里外乃得耕垦。今闻民皆去之他所,甚可矜悯,其令依旧耕种。事有类此,卿等宜即告朕。”
sān yuè yǐ hài shuò, wàn chūn jié, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. xīn sì, mìng yǒu sī yǐ tiān shuǐ jùn gōng lǚ chèn yī yī pǐn lǐ zàng yú gǒng luò zhī yuán.
三月乙亥朔,万春节,宋、夏遣使来贺。辛巳,命有司以天水郡公旅榇依一品礼葬于巩洛之原。
sì yuè dīng wèi, guī dé fǔ mín zāng ān ér móu fǎn, fú zhū. dà lǐ qīng lǐ chāng tú yǐ lián wèn zhēn dìng yǐn tú dān zhēn xián píng yǐn shí mǒ ā méi lá shòu zāng bù fǎ, jì dé zuì zhuàng, bù jí chù bà, zhàng zhī sì shí. guǐ hài, cān zhī zhèng shì wèi zǐ píng bà. gāo lí guó wáng xiàn dì hào, fèi qí zhǔ zì lì, zhà chēng ràng guó, qiǎn shǐ yǐ biǎo lái shàng.
四月丁未,归德府民臧安儿谋反,伏诛。大理卿李昌图以廉问真定尹徒单贞、咸平尹石抹阿没剌受赃不法,既得罪状,不即黜罢,杖之四十。癸亥,参知政事魏子平罢。高丽国王晛弟皓,废其主自立,诈称让国,遣使以表来上。
wǔ yuè xīn mǎo, zhào qiǎn lì bù shì láng jìng shǐ gāo lí wèn gù. guǐ sì, yǐ nán jīng liú shǒu yí lá chéng wéi shū mì fù shǐ.
五月辛卯,诏遣吏部侍郎靖使高丽问故。癸巳,以南京留守移剌成为枢密副使。
liù yuè jǐ yǒu, zhào yuē:" zhū lù cháng gòng shù nèi, tóng zhōu shā yuàn yáng fēi jí yòng, tú láo mín ěr, zì jīn bà zhī. zhèn jū shēn gōng, láo mín zhī shì qǐ néng jǐn zhī? shì cǐ dāng jù yǐ wén." wù wǔ, guān jià yú jìn jiāo. jiǎ zǐ, píng zhāng zhèng shì tú dān hé xǐ hōng.
六月己酉,诏曰:“诸路常贡数内,同州沙苑羊非急用,徒劳民尔,自今罢之。朕居深宫,劳民之事岂能尽知?似此当具以闻。”戊午,观稼于近郊。甲子,平章政事徒单合喜薨。
qī yuè jiǎ shēn, cān zhī zhèng shì zōng xù hōng.
七月甲申,参知政事宗叙薨。
bā yuè guǐ mǎo shuò, tài bái zhòu jiàn. zhào cháo chén yuē:" zhèn cháng yù rǔ děng, guó jiā lì biàn, zhì tǐ qiǎn quē, jiē kě zhí yán. wài lù guān mín yì cháng yán shì, rǔ děng zhōng wú yī yǔ. fán zhèng shì suǒ xíng, qǐ néng jiē dāng? zì jīn zhí yán dé shī, wú yǒu suǒ yǐn." yǐ sì, shàng wèi zǎi chén yuē:" suí cháo zhī guān, zì wèi lì yī kǎo zé dāng de mǒu zhí, liǎng kǎo zé dāng de mǒu zhí. dì wù yīn xún, lù lù ér yǐ. zì jīn yǐ wài lù guān yǔ nèi chú zhě, chá qí gōng qín zé shēng yòng zhī, dàn gǒu jiǎn yú shì, bù xū rèn mǎn, biàn yǐ běn pǐn chū zhī. shǎng fá bù míng, qǐ néng quàn miǎn." gēng xū, zhào yuē:" yīng yīn wō wò bèi lüè nǚ zhí jí zhū sè rén wèi jīng shuā fàng zhě, guān wèi shú fàng. yǐn nì zhě, yǐ wéi zhì lùn. qí nián yòu bù néng chēng shuō zhù guàn zhě, cóng biàn zhù zuò." shàng wèi zǎi chén yuē:" wǔ pǐn yǐ xià quē yuán shén duō, ér nán yú dé rén. sān pǐn yǐ shàng zhèn zé zhī zhī, wǔ pǐn yǐ xià bù néng zhī yě. qīng děng huì wú yī yán jiàn jǔ zhě. yù huà jiǔ ān zhī jì, xìng bǎi xìng zhī lì, ér wú liáng fǔ zuǒ, suǒ xíng jiē xún cháng shì ěr, suī rì rì shì cháo, hé yì zhī yǒu. qīng děng yí miǎn sī zhī." jǐ sì, yǐ shàng shū xíng bù shì láng wū lín dá tiān xī děng wéi hè sòng shēng rì shǐ, jìn shì jú shǐ liú chōng wèi xià guó shēng rì shǐ.
八月癸卯朔,太白昼见。诏朝臣曰:“朕尝谕汝等,国家利便,治体遣阙,皆可直言。外路官民亦尝言事,汝等终无一语。凡政事所行,岂能皆当?自今直言得失,毋有所隐。”乙巳,上谓宰臣曰:“随朝之官,自谓历一考则当得某职,两考则当得某职。第务因循,碌碌而已。自今以外路官与内除者,察其公勤则升用之,但苟简于事,不须任满,便以本品出之。赏罚不明,岂能劝勉。”庚戌,诏曰:“应因窝斡被掠女直及诸色人未经刷放者,官为赎放。隐匿者,以违制论。其年幼不能称说住贯者,从便住坐。”上谓宰臣曰:“五品以下阙员甚多,而难于得人。三品以上朕则知之,五品以下不能知也。卿等会无一言见举者。欲画久安之计,兴百姓之利,而无良辅佐,所行皆寻常事耳,虽日日视朝,何益之有。卿等宜勉思之。”己巳,以尚书刑部侍郎乌林答天锡等为贺宋生日使,近侍局使刘珫为夏国生日使。
jiǔ yuè guǐ wèi, liè yú héng shān. gēng yín, hái dōu.
九月癸未,猎于横山。庚寅,还都。
shí yuè rén yín shuò, yǐ zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī wèi cān zhī zhèng shì. jiǎ yín, shàng wèi zǎi chén yuē:" zhèn yǐ xíng zhī shì, qīng děng yǐ wéi chéng mìng bù kě fù gèng, dàn chéng shùn ér yǐ, yī wú zhí zòu. qiě qīng děng fán yǒu zòu, hé cháng bù cóng. zì jīn zhèn zhǐ suī chū, yí shěn ér xíng, yǒu wèi biàn zhě, jí zòu gǎi zhī. huò zài xià wèi yǒu yán shàng shū shěng suǒ xíng wèi biàn, yì dāng cóng ér gǎi zhī, wú jù ér bù cóng." bǐng yín, shàng shū zuǒ chéng xiàng gē shí liè liáng bì jìn ruì zōng shí lù. wù chén, shàng wèi zǎi chén yuē:" yǎn qìng gōng tú huà gōng chén, yǐ mìng zēng wèi èr shí rén. rú chéng xiàng hán qǐ xiān, zì běn cháo xīng guó yǐ lái, xiàn zhāng fǎ dù, duō chū qí shǒu. zhì yú guān jué dà zhèng, dàn yǔ dà chén móu yì, zhōng bù shǐ wài rén zhī jué. hàn rén zǎi xiàng, qián hòu wú bǐ, ruò bāo xiǎn zhī, yì zú shì quàn, shèn wú yí zhī."
十月壬寅朔,以左宣徽使敬嗣晖为参知政事。甲寅,上谓宰臣曰:“朕已行之事,卿等以为成命不可复更,但承顺而已,一无执奏。且卿等凡有奏,何尝不从。自今朕旨虽出,宜审而行,有未便者,即奏改之。或在下位有言尚书省所行未便,亦当从而改之,毋拒而不从。”丙寅,尚书左丞相纥石烈良弼进《睿宗实录》。戊辰,上谓宰臣曰:“衍庆宫图画功臣,已命增为二十人。如丞相韩企先,自本朝兴国以来,宪章法度,多出其手。至于关决大政,但与大臣谋议,终不使外人知觉。汉人宰相,前后无比,若褒显之,亦足示劝,慎无遗之。”
shí yī yuè dīng chǒu, yǐ xī nán lù zhāo tǎo shǐ zōng níng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù yín, xìng dōng gōng. shàng wèi huáng tài zǐ yuē:" wú ér zài chǔ èr zhī wèi, zhèn wèi rǔ cuò tiān xià, dāng wú fù yǒu jīng yíng zhī shì. rǔ wéi wú wàng zǔ zōng chún hòu zhī fēng, yǐ qín xiū dào dé wèi xiào, míng xìn shǎng fá wèi zhì ér yǐ. xī táng tài zōng wèi qí zi gāo zōng yuē:' wú fá gāo lí bù kè zhōng, rǔ kě jì zhī.' rú cǐ zhī shì, zhèn bù yǐ yí rǔ. rú liáo zhī hǎi bīn wáng, yǐ guó rén ài qí zi, jí ér shā zhī, cǐ hé lǐ yě. zi wèi zhòng ài, yù wèi měi shì, suǒ wéi ruò cǐ, ān yǒu bù wáng. táng tài zōng yǒu dào zhī jūn, ér wèi qí zi gāo zōng yuē:' ěr yú lǐ jī wú ēn. jīn yǐ shì chū zhī, wǒ sǐ, yí jí shòu yǐ pú yè, bǐ bì zhì sǐ lì yǐ.' jūn rén zhě, yān yòng wěi wèi. shòu ēn yú fù, ān yǒu wàng bào yú zi zhě hū? zhèn yù chén xià, wéi yǐ chéng shí ěr." qún chén jiē chēng wàn suì. bǐng xū, cháo xiǎng yú tài miào. dīng hài, yǒu shì yú yuán qiū, dà shè. guǐ sì, qún chén fèng shàng zūn hào yuē yìng tiān xìng zuò qīn wén guǎng wǔ rén dé shèng xiào huáng dì. yǐ wèi, zhào zhōng wài.
十一月丁丑,以西南路招讨使宗宁等为贺宋正旦使。戊寅,幸东宫。上谓皇太子曰:“吾儿在储贰之位,朕为汝措天下,当无复有经营之事。汝惟无忘祖宗纯厚之风,以勤修道德为孝,明信赏罚为治而已。昔唐太宗谓其子高宗曰:‘吾伐高丽不克终,汝可继之。’如此之事,朕不以遗汝。如辽之海滨王,以国人爱其子,嫉而杀之,此何理也。子为众爱,愈为美事,所为若此,安有不亡。唐太宗有道之君,而谓其子高宗曰:‘尔于李绩无恩。今以事出之,我死,宜即授以仆射,彼必致死力矣。’君人者,焉用伪为。受恩于父,安有忘报于子者乎?朕御臣下,惟以诚实耳。”群臣皆称万岁。丙戌,朝享于太庙。丁亥,有事于圆丘,大赦。癸巳,群臣奉上尊号曰应天兴祚钦文广武仁德圣孝皇帝。乙未,诏中外。
shí èr yuè guǐ mǎo, dōng liè. yǐ mǎo, hái gōng. bǐng chén, cān zhī zhèng shì jìng sì huī hōng. xīn yǒu, jìn fēng yuè wáng yǒng zhōng zhào wáng, suí wáng yǒng gōng cáo wáng, shěn wáng yǒng chéng bīn wáng, xú wáng yǒng shēng yú wáng, téng wáng yǒng dǎo xú wáng, xuē wáng yǒng jì téng wáng. yǐ chǒu, zhào wáng yǒng zhōng cáo wáng yǒng gōng jù shòu měng ān, réng mìng yǒng gōng qīn zhì shì, yǐ xí wéi zhèng.
十二月癸卯,冬猎。乙卯,还宫。丙辰,参知政事敬嗣晖薨。辛酉,进封越王永中赵王,随王永功曹王,沈王永成豳王,徐王永升虞王,滕王永蹈徐王,薛王永济滕王。乙丑,赵王永中、曹王永功俱授猛安,仍命永功亲治事,以习为政。