hǎi líng
◎海陵
fèi dì hǎi líng shù rén liàng, zì yuán gōng, běn huì dí gǔ nǎi, liáo wáng zōng gàn dì èr zi yě. mǔ dà shì. tiān fǔ liù nián rén yín suì shēng. tiān juàn sān nián, nián shí bā, yǐ zōng shì zi wèi fèng guó shàng jiāng jūn, fù liáng wáng zōng bì jūn qián rèn shǐ, yǐ wèi xíng jūn wàn hù, qiān biāo qí shàng jiāng jūn. huáng tǒng sì nián, jiā lóng hǔ wèi shàng jiāng jūn, wèi zhōng jīng liú shǒu, qiān guāng lù dài fū. wèi rén piào jí, duō cāi jì, cán rěn rèn shù. chū, xī zōng yǐ tài zǔ dí sūn sì wèi, liàng yì yǐ wèi zōng gàn tài zǔ zhǎng zi, ér jǐ yì tài zǔ sūn, suì huái jì yú. zài zhōng jīng, zhuān wù lì wēi, yǐ yàn fú xiǎo rén. měng ān xiāo yù qīng xiǎn gǎn jué, liàng jié nà zhī, měi yǔ lùn tiān xià shì. yù chuāi zhī qí yì, yīn quàn hǎi líng jǔ dà shì, yǔ zài yù chuán.
廢帝海陵庶人亮,字元功,本諱迪古乃,遼王宗干第二子也。母大氏。天輔六年壬寅歲生。天眷三年,年十八,以宗室子為奉國上將軍,赴梁王宗弼軍前任使,以為行軍萬戶,遷驃騎上將軍。皇統四年,加龍虎衛上將軍,為中京留守,遷光祿大夫。為人僄急,多猜忌,殘忍任數。初,熙宗以太祖嫡孫嗣位,亮意以為宗干太祖長子,而己亦太祖孫,遂懷覬覦。在中京,專務立威,以厭伏小人。猛安蕭裕傾險敢決,亮結納之,每與論天下事。裕揣知其意,因勸海陵舉大事,語在《裕傳》。
qī nián wǔ yuè, zhào wèi tóng pàn dà zōng zhèng shì, jiā tè jìn. shí yī yuè, bài shàng shū zuǒ chéng, wù lǎn chí quán bǐng, yòng qí fù xīn wèi shěng tái yào zhí, yǐn xiāo yù wèi bīng bù shì láng. yī rì yīn zhào duì, yǔ jí tài zǔ chuàng yè jiān nán, liàng yīn wū yàn liú tì, xī zōng yǐ wèi zhōng. bā nián liù yuè, bài píng zhāng zhèng shì. shí yī yuè, bài yòu chéng xiàng.
七年五月,召為同判大宗正事,加特進。十一月,拜尚書左丞,務攬持權柄,用其腹心為省台要職,引蕭裕為兵部侍郎。一日因召對,語及太祖創業艱難,亮因嗚咽流涕,熙宗以為忠。八年六月,拜平章政事。十一月,拜右丞相。
jiǔ nián zhēng yuè, jiān dōu yuán shuài. xī zōng shǐ xiǎo dǐ dà xìng guó cì liàng shēng rì, dào hòu yì fù cì lǐ wù, xī zōng bù yuè, zhàng xìng guó bǎi, zhuī qí cì wù, hǎi líng yóu cǐ bù zì ān. sān yuè, bài tài bǎo lǐng sān xǐng shì, yì yāo qiú rén yù, yǐn yòng shì wàng zǐ sūn, jié qí huān xīn. sì yuè, xué shì zhāng jūn cǎo zhào wǔ zhǐ sǐ, xī zōng wèn: shuí shǐ wèi zhī? zuǒ chéng xiàng zōng xián duì yuē: tài bǎo shí rán. xī zōng bù yuè, suì chū wèi lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. guò zhōng jīng, yǔ xiāo yù dìng yuē ér qù. zhì liáng xiāng, zhào hái. hǎi líng mò cè suǒ yǐ zhào hái zhī yì, dà kǒng. jì zhì, fù wèi píng zhāng zhèng shì, yóu shì yì wēi pò.
九年正月,兼都元帥。熙宗使小底大興國賜亮生日,悼後亦附賜禮物,熙宗不悅,杖興國百,追其賜物,海陵由此不自安。三月,拜太保、領三省事,益邀求人譽,引用勢望子孫,結其歡心。四月,學士張鈞草詔忤旨死,熙宗問:「誰使為之?」左丞相宗賢對曰:「太保實然。」熙宗不悅,遂出為領行台尚書省事。過中京,與蕭裕定約而去。至良鄉,召還。海陵莫測所以召還之意,大恐。既至,復為平章政事,由是益危迫。
xī zōng cháng yǐ shì zhàng zuǒ chéng táng kuò biàn jí yòu chéng xiàng bǐng dé, biàn jí yǔ dà lǐ qīng wū dài móu fèi lì, ér wū dài xiān cǐ móu gào hǎi líng. tā rì, hǎi líng yǔ biàn yǔ jí fèi lì shì, yuē: ruò jǔ dà shì, shuí kě lì zhě? biàn yuē: zuò wáng cháng shèng hū? wèn qí cì, yuē: dèng wáng zǐ ā lǎn. liàng yuē: ā lǎn shǔ shū, ān dé lì? biàn yuē: gōng qǐ yǒu yì xié? hǎi líng yuē: guǒ bù dé yǐ, shě wǒ qí shuí! yú shì dàn xī xiāng yǔ mì móu. hù wèi jiāng jūn tè sī yí zhī, yǐ gào dào hòu yuē: biàn děng gōng yú měi qiè qiè jù yǔ, qiè yí zhī. hòu yǐ gào xī zōng. xī zōng nù, zhào biàn wèi yuē: ěr yǔ liàng móu hé shì, jiāng rú wǒ hé? zhàng zhī. liàng yīn cǐ jì cháng shèng ā lǎn, qiě è tè sī. yīn hé nán bīng shì sūn jìn zì chēng huáng dì àn chá dài wáng, ér xī zōng zhī dì zhǐ yǒu cháng shèng chá lá, hǎi líng chéng cǐ gòu cháng shèng chá lá ā lǎn dá lǎn. xī zōng shǐ tè sī jū zhī, wú zhuàng. hǎi líng yuē: tè sī jū bù yǐ shí. suì jù shā zhī. hù wèi shí rén zhǎng pū sàn hū tǔ jiù shòu zōng gàn ēn. tú dān a lǐ chū hǔ yǔ hǎi líng yīn jiā. dà xìng guó gěi shì qǐn diàn, shí shí chéng yè cóng zhǔ zhě qǔ fú yào guī jiā, yǐ wèi cháng. xìng guó cháng yǐ lǐ lǎo sēng shǔ hǎi líng, dé wèi shàng shū shěng lìng shǐ, gù shǐ lǎo sēng jié xìng guó wèi nèi yīng, ér xìng guó yì yǐ bèi zhàng yuàn xī zōng, suì yǔ liàng yuē.
熙宗嘗以事杖左丞唐括辯及右丞相秉德,辯及與大理卿烏帶謀廢立,而烏帶先此謀告海陵。他日,海陵與辯語及廢立事,曰:「若舉大事,誰可立者?」辯曰:「胙王常勝乎?」問其次,曰:「鄧王子阿懶。」亮曰:「阿懶屬疏,安得立?」辯曰:「公豈有意邪?」海陵曰:「果不得已,捨我其誰!」於是旦夕相與密謀。護衛將軍特思疑之,以告悼後曰:「辯等公餘每竊竊聚語,竊疑之。」後以告熙宗。熙宗怒,召辯謂曰:「爾與亮謀何事,將如我何?」杖之。亮因此忌常勝、阿懶,且惡特思。因河南兵士孫進自稱皇弟按察大王,而熙宗之弟止有常勝、查剌,海陵乘此構常勝、查剌、阿懶、達懶。熙宗使特思鞫之,無狀。海陵曰:「特思鞫不以實。」遂俱殺之。護衛十人長仆散忽土舊受宗干恩。徒單阿里出虎與海陵姻家。大興國給事寢殿,時時乘夜從主者取符鑰歸家,以為常。興國嘗以李老僧屬海陵,得為尚書省令史,故使老僧結興國為內應,而興國亦以被杖怨熙宗,遂與亮約。
shí èr yuè dīng sì, hū tǔ a lǐ chū hǔ nèi zhí. shì yè, xìng guó qǔ fú yào qǐ mén nà hǎi líng bǐng dé biàn wū dài tú dān zhēn lǐ lǎo sēng děng rén zhì qǐn diàn, suì shì xī zōng. bǐng dé děng wèi yǒu suǒ shǔ. hū tǔ yuē: shǐ zhě yì lì píng zhāng, jīn fù hé yí. nǎi fèng hǎi líng zuò, jiē bài, chēng wàn suì. zhà yǐ xī zōng yù yì lì hòu, zhào dà chén, suì shā cáo guó wáng zōng mǐn, zuǒ chéng xiàng zōng xián. shì rì, yǐ bǐng dé wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng zuǒ fù yuán shuài, biàn wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, wū dài wèi píng zhāng zhèng shì, hū tǔ wèi zuǒ fù diǎn jiǎn, a lǐ chū hǔ wèi yòu fù diǎn jiǎn, zhēn wèi zuǒ wèi jiāng jūn, xìng guó wèi guǎng níng yǐn. yú shì zì tài shī lǐng sān xǐng shì xù yǐ xià èr shí rén jìn jué zēng zhí gè yǒu chà. jǐ wèi, dà shè. gǎi huáng tǒng jiǔ nián wèi tiān dé yuán nián. cān zhī zhèng shì xiāo yì chú míng. zhèn nán tǒng jūn bèi jí wèi shàng shū zuǒ chéng. cì zuǒ chéng xiàng bǐng dé yòu chéng xiàng biàn píng zhāng zhèng shì wū dài guǎng níng yǐn xìng guó diǎn jiǎn hū tǔ a lǐ chū hǔ zuǒ wèi jiāng jūn zhēn shàng shū shěng lìng shǐ lǎo sēng biàn fù xíng bù shàng shū a lǐ děng qián juàn mǎ niú yáng yǒu chà. jiǎ zǐ, shì tài zǔ miào, zhào bǐng dé biàn wū dài hū tǔ a lǐ chū hǔ xìng guó liù rén cì shì quàn. bǐng yín, yǐ yān jīng lù dōu zhuǎn yùn shǐ liú lín wèi cān zhī zhèng shì. guǐ yǒu, tài fù lǐng sān xǐng shì xiāo zhòng gōng, shàng shū yòu chéng bǐng bà. yǐ xíng tái shàng shū zuǒ chéng wēn dōu sī zhōng wèi yòu chéng. yǐ hài, zhuī shì huáng kǎo tài shī xiàn gǔ hóng dào wén zhāo wǔ liè zhāng xiào ruì míng huáng dì, miào hào dé zōng, míng qí gù jū yuē xìng shèng gōng. sòng gāo lì xià hè zhēng dàn shǐ zhōng dào qiǎn hái.
十二月丁巳,忽土、阿里出虎內直。是夜,興國取符鑰啟門納海陵、秉德、辯、烏帶、徒單貞、李老僧等人至寢殿,遂弒熙宗。秉德等未有所屬。忽土曰:「始者議立平章,今復何疑。」乃奉海陵坐,皆拜,稱萬歲。詐以熙宗欲議立後,召大臣,遂殺曹國王宗敏,左丞相宗賢。是日,以秉德為左丞相兼侍中、左副元帥,辯為右丞相兼中書令,烏帶為平章政事,忽土為左副點檢,阿里出虎為右副點檢,貞為左衛將軍,興國為廣寧尹。於是自太師、領三省事勖以下二十人進爵增職各有差。己未,大赦。改皇統九年為天德元年。參知政事蕭肄除名。鎮南統軍孛極為尚書左丞。賜左丞相秉德、右丞相辯、平章政事烏帶、廣寧尹興國、點檢忽土、阿里出虎、左衛將軍貞、尚書省令史老僧、辯父刑部尚書阿里等錢絹馬牛羊有差。甲子,誓太祖廟,召秉德、辯、烏帶、忽土、阿里出虎、興國六人賜誓券。丙寅,以燕京路都轉運使劉麟為參知政事。癸酉,太傅、領三省事蕭仲恭,尚書右丞稟罷。以行台尚書左丞溫都思忠為右丞。乙亥,追諡皇考太師憲古弘道文昭武烈章孝睿明皇帝,廟號德宗,名其故居曰興聖宮。宋、高麗、夏賀正旦使中道遣還。
èr nián zhēng yuè xīn sì, yǐ tóng zhī zhōng jīng liú shǒu shì xiāo yù wèi mì shū jiān. guǐ sì, zūn dí mǔ tú dān shì jí mǔ dà shì jiē wèi huáng tài hòu. míng tú dān shì gōng yuē yǒng shòu, dà shì gōng yuē yǒng níng. yǐ sì, yǐ lì guān shǒu wù nóng shí shèn xíng fá yáng cè lòu xù qióng mín jié cái yòng shěn cái shí qī shì zhào zhōng wài. qiǎn shì wèi qīn bù jūn dōu zhǐ huī shǐ wán yán sī gōng děng yǐ fèi lì shì bào yù sòng gāo lì xià guó. yǐ zuǒ chéng xiàng jiān zuǒ fù yuán shuài bǐng dé lǐng xíng tái shàng shū shěng shì.
二年正月辛巳,以同知中京留守事蕭裕為秘書監。癸巳,尊嫡母徒單氏及母大氏皆為皇太后。名徒單氏宮曰永壽,大氏宮曰永寧。乙巳,以勵官守、務農時、慎刑罰、揚側陋、恤窮民、節財用、審才實七事詔中外。遣侍衛親步軍都指揮使完顏思恭等以廢立事報諭宋、高麗、夏國。以左丞相兼左副元帥秉德領行台尚書省事。
èr yuè wù shēn shuò, fēng zǐ yuán shòu wèi chóng wáng. gēng xū, jiàng qián dì wèi dōng hūn wáng. gěi tiān shuǐ jùn gōng sūn nǚ èr rén yuè fèng. jiǎ zǐ, yǐ bīng bù shàng shū wán yán yuán yí děng chōng hè sòng shēng rì shǐ. wù chén, qún chén shàng zūn hào yuē fǎ tiān yīng yùn ruì wǔ xuān wén dà míng shèng xiào huáng dì, zhào zhōng wài. yǒng shòu yǒng níng liǎng tài hòu fù zǔ zèng guān yǒu chà. yǐ yòu chéng xiàng táng kuò biàn wèi zuǒ chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì wū dài wèi yòu chéng xiàng. sān yuè bǐng xū, sòng gāo lì qiǎn shǐ hè jí wèi. yǐ dì gǔn wèi sī tú jiān dōu yuán shuài. zhào yǐ tiān shuǐ jùn wáng yù dài guī sòng. sì yuè wù wǔ, shā tài fù lǐng sān xǐng shì zōng běn, shàng shū zuǒ chéng xiàng táng kuò biàn, pàn dà zōng zhèng fǔ shì zōng měi. qiǎn shǐ shā lǐng xíng tái shàng shū shěng shì bǐng dé, dōng jīng liú shǒu zōng yì, běi jīng liú shǒu biàn jí tài zōng zi sūn qī shí yú rén, zhōu sòng guó wáng zōng hàn zi sūn sān shí yú rén, zhū zōng shì wǔ shí yú rén. xīn yǒu, yǐ shàng shū shěng yì shǐ xiāo yù wèi lǐ bù shàng shū, mì shū jiān xiāo yù wèi shàng shū zuǒ chéng, sī tú gǔn lǐng sān xǐng shì fēng wáng, dōu yuán shuài rú gù, yòu chéng xiàng wū dài sī kōng zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, píng zhāng zhèng shì liú kuò wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, zuǒ chéng zōng yì, yòu chéng wēn dōu sī zhōng wèi píng zhāng zhèng shì, cān zhī zhèng shì liú lín wèi shàng shū yòu chéng, diàn qián zuǒ fù diǎn jiǎn pū sàn hū tǔ wèi diàn qián dōu diǎn jiǎn.
二月戊申朔,封子元壽為崇王。庚戌,降前帝為東昏王。給天水郡公孫女二人月俸。甲子,以兵部尚書完顏元宜等充賀宋生日使。戊辰,群臣上尊號曰法天膺運睿武宣文大明聖孝皇帝,詔中外。永壽、永寧兩太后父祖贈官有差。以右丞相唐括辯為左丞相,平章政事烏帶為右丞相。三月丙戌,宋、高麗遣使賀即位。以弟袞為司徒兼都元帥。詔以天水郡王玉帶歸宋。四月戊午,殺太傅、領三省事宗本,尚書左丞相唐括辯,判大宗正府事宗美。遣使殺領行台尚書省事秉德,東京留守宗懿,北京留守卞及太宗子孫七十餘人,周宋國王宗翰子孫三十餘人,諸宗室五十餘人。辛酉,以尚書省譯史蕭玉為禮部尚書,秘書監蕭裕為尚書左丞,司徒袞領三省事、封王,都元帥如故,右丞相烏帶司空、左丞相兼侍中,平章政事劉筈為尚書右丞相兼中書令,左丞宗義,右丞溫都思忠為平章政事,參知政事劉麟為尚書右丞,殿前左副點檢仆散忽土為殿前都點檢。
wǔ yuè wù zǐ, yǐ píng zhāng xíng tái shàng shū shěng shì yòu fù yuán shuài dà biàn wèi xíng tái shàng shū yòu chéng xiàng, yuán shuài rú gù. rén chén, yǐ zuǒ fù yuán shuài sā lí hē wèi xíng tái shàng shū zuǒ chéng xiàng, yuán shuài rú gù. tóng pàn dà zōng zhèng shì zōng ān wèi yù shǐ dài fū. liù yuè bǐng wǔ shuò, gāo lì qiǎn shǐ hè jí wèi. jiǎ zǐ, tài miào chū shè sì shén mén jí sì yú fú sī.
五月戊子,以平章行台尚書省事、右副元帥大抃為行台尚書右丞相,元帥如故。壬辰,以左副元帥撒離喝為行台尚書左丞相,元帥如故。同判大宗正事宗安為御史大夫。六月丙午朔,高麗遣使賀即位。甲子,太廟初設四神門及四隅罘罳。
qī yuè jǐ chǒu, sī kōng zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng wū dài bà. yǐ píng zhāng zhèng shì wēn dōu sī zhōng wèi zuǒ chéng xiàng, shàng shū zuǒ chéng xiāo yù wèi píng zhāng zhèng shì, yòu chéng liú lín wèi zuǒ chéng, shì wèi qīn jūn bù jūn dōu zhǐ huī shǐ wán yán sī gōng wèi yòu chéng. cān zhī zhèng shì zhāng hào dīng yōu, qǐ fù rú gù. wù xū, xià guó qiǎn shǐ hè jí wèi jí shòu zūn hào. bā yuè wù shēn, yǐ sī tú gǔn wèi tài wèi lǐng sān xǐng shì, dōu yuán shuài rú gù. yǐ lǐ bù shàng shū xiāo yù wèi cān zhī zhèng shì.
七月己丑,司空、左丞相兼侍中烏帶罷。以平章政事溫都思忠為左丞相,尚書左丞蕭裕為平章政事,右丞劉麟為左丞,侍衛親軍步軍都指揮使完顏思恭為右丞。參知政事張浩丁憂,起復如故。戊戌,夏國遣使賀即位及受尊號。八月戊申,以司徒袞為太尉、領三省事,都元帥如故。以禮部尚書蕭玉為參知政事。
jiǔ yuè jiǎ wǔ, lì huì fēi tú dān shì wèi huáng hòu. shí yuè guǐ mǎo, tài shī lǐng sān xǐng shì xù zhì shì. xīn wèi, shā tài huáng tài fēi xiāo shì jí qí zi rèn wáng wēi hē. shǐ shǐ shā xíng tái zuǒ chéng xiàng zuǒ fù yuán shuài sā lí hē yú biàn, bìng shā píng zhāng zhèng shì zōng yì qián gōng bù shàng shū móu lǐ yě yù shǐ dài fū zōng ān, jiē yí qí zú. yǐ wèi wáng wò dài zhī sūn huó lǐ jiǎ hǎo xiū shì, yì zú zhī. shí yī yuè guǐ wèi, shàng shū yòu chéng xiàng liú kuò bà. yǐ huì níng mù tú dān gōng wèi píng zhāng zhèng shì. shàng shū zuǒ chéng liú lín yòu chéng wán yán sī gōng bà. yǐ cān zhī zhèng shì zhāng hào wèi shàng shū yòu chéng. yǐ yǒu, yǐ xíng tái shàng shū zuǒ chéng zhāng tōng gǔ wèi shàng shū zuǒ chéng. bǐng xū, bái hóng guàn rì. dīng hài, yǐ tài hòu zhǐ chēng lìng zhǐ. wù zǐ, yǐ shí èr shì jiè yuē guān lì. jǐ chǒu, mìng shù guān xǔ qiú cì shì èr rén, bǎi xìng yì xǔ zhì qiè.
九月甲午,立惠妃徒單氏為皇后。十月癸卯,太師、領三省事勖致仕。辛未,殺太皇太妃蕭氏及其子任王偎喝。使使殺行台左丞相、左副元帥撒離喝於汴,並殺平章政事宗義、前工部尚書謀里野、御史大夫宗安,皆夷其族。以魏王斡帶之孫活里甲好修飾,亦族之。十一月癸未,尚書右丞相劉筈罷。以會寧牧徒單恭為平章政事。尚書左丞劉麟、右丞完顏思恭罷。以參知政事張浩為尚書右丞。乙酉,以行台尚書左丞張通古為尚書左丞。丙戌,白虹貫日。丁亥,以太后旨稱令旨。戊子,以十二事戒約官吏。己丑,命庶官許求次室二人,百姓亦許置妾。
shí èr yuè guǐ mǎo shuò, zhào qù qún chén suǒ shàng zūn hào. bǐng wǔ, chū dìng xí fēng yǎn shèng gōng fèng gé. mìng wài guān qù suǒ shǔ bǎi lǐ wài zhě bù xǔ cān yè, bǎi lǐ nèi zhě wǎng hái bù dé guò sān rì. guǐ chǒu, lì tài zǔ shè bēi yú hé shí liè bù zhōng, shàng jí huáng hòu zhì diàn yú bēi xià. jiǎ yín, yě rén lái xiàn yì xiāng, què zhī. yǐ mǎo, yǒu sī zòu qìng yún jiàn, shàng yuē: zhèn hé dé yǐ dāng cǐ. zì jīn ruì yīng wú dé shàng wén, ruò yǒu yāo yì, dāng yǐ yù zhèn, shǐ zì jǐng yān. jǐ wèi, bà xíng tái shàng shū shěng. gǎi dōu yuán shuài fǔ wèi shū mì yuàn. zhào gǎi dìng jì jué fǎ. yǐ yòu fù yuán shuài dà biàn wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, cān zhī xíng tái shàng shū shěng shì zhāng zhōng fú wèi cān zhī zhèng shì, dōu yuán shuài gǔn wèi shū mì shǐ, tài wèi lǐng sān xǐng shì rú gù, yuán shuài zuǒ jiān jūn áng wèi shū mì fù shǐ, xíng bù shàng shū zhào zī fú wèi yù shǐ dài fū.
十二月癸卯朔,詔去群臣所上尊號。丙午,初定襲封衍聖公俸格。命外官去所屬百里外者不許參謁,百里內者往還不得過三日。癸丑,立太祖射碑於紇石烈部中,上及皇后致奠於碑下。甲寅,野人來獻異香,卻之。乙卯,有司奏慶雲見,上曰:「朕何德以當此。自今瑞應毋得上聞,若有妖異,當以諭朕,使自警焉。」己未,罷行台尚書省。改都元帥府為樞密院。詔改定繼絕法。以右副元帥大抃為尚書右丞相兼中書令,參知行台尚書省事張中孚為參知政事,都元帥袞為樞密使,太尉、領三省事如故,元帥左監軍昂為樞密副使,刑部尚書趙資福為御史大夫。
sān nián zhēng yuè guǐ yǒu shuò, sòng xià gāo lì qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, cān zhī zhèng shì xiāo yù dīng yōu, qǐ fù rú gù. guǐ wèi, lì chūn, guān jī tǔ niú. dīng hài, chū zào dēng shān yú gōng zhōng. wù zǐ, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ wǔ, chū zhì guó zi jiān. wèi yù shǐ dài fū zhào zī fú yuē: rǔ děng duō xùn sī qíng, wèi wén yǒu suǒ dàn hé, zhèn shén bù qǔ. zì jīn bǎi guān yǒu bù fǎ zhě, bì dāng jǔ hé, wú dàn quán guì. yǐ wèi, shàng chū liè, zǎi xiàng yǐ xià cí yú jìn jiāo. shàng zhù mǎ jiè zhī yuē: zhèn bù xī gāo jué hòu lù yǐ rèn rǔ děng, bǐ wén shì duō liú zhì, qǐ rǔ děng gǒu tú zì ān bù yǐ mín shì wèi niàn yé? zì jīn zhèn jiāng chá qí qín duò, yǐ wèi shǎng fá, qí gè miǎn zhī. dīng yǒu, bái hóng guàn rì. èr yuè dīng sì, hái gōng.
三年正月癸酉朔,宋、夏、高麗遣使來賀。乙亥,參知政事蕭玉丁憂,起復如故。癸未,立春,觀擊土牛。丁亥,初造燈山於宮中。戊子,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。甲午,初置國子監。謂御史大夫趙資福曰:「汝等多徇私情,未聞有所彈劾,朕甚不取。自今百官有不法者,必當舉劾,無憚權貴。」乙未,上出獵,宰相以下辭於近郊。上駐馬戒之曰:「朕不惜高爵厚祿以任汝等,比聞事多留滯,豈汝等苟圖自安不以民事為念耶?自今朕將察其勤惰,以為賞罰,其各勉之。」丁酉,白虹貫日。二月丁巳,還宮。
sān yuè gēng yín, yǐ hàn lín xué shì liú zhǎng yán děng wèi sòng shēng rì shǐ. rén chén, zhào guǎng yàn chéng, jiàn gōng shì. jǐ hài, wèi shì chén yuē: zuó tài zǐ shēng rì, huáng hòu xiàn zhèn yī wù, dà shì zhēn yì, qīng shì guān zhī. jí chū zhū jiàng náng zhōng, nǎi tián jiā jià sè yuán. hòu yì tài zǐ shēng shēn gōng zhī zhōng, bù zhī mín jiān jià sè zhī jiān nán, gù yǐ wèi xiàn, zhèn shén xián zhī. sì yuè bǐng wǔ, zhào qiān dōu yān jīng. xīn yǒu, yǒu sī tú shàng yàn chéng gōng shì zhì dù, yíng jiàn yīn yáng wǔ xìng suǒ yí. hǎi líng yuē: guó jiā jí xiōng, zài dé bù zài dì. shǐ jié zhòu jū zhī, suī bo shàn dì hé yì. shǐ yáo shùn jū zhī, hé yòng bo wèi. bǐng yín, bà suì gòng yīng sǔn. yí zhōu nán zǐ wú zhēn fàn fǎ, dāng sǐ, yǒu sī yǐ qí mǔ lǎo jí wú shì wèi qǐng, mìng guān yǔ yǎng jì, zhe wèi lìng. rùn yuè xīn wèi shuò, mìng shàng shū yòu chéng zhāng hào diào xuǎn yān jīng, réng yù hào wú sī xùn. bǐng zǐ, mìng tài guān cháng shàn wéi jìn yú ròu, jiù gòng é yā děng xī bà zhī. dīng chǒu, bà huáng tǒng jiān yuàn zhōng suǒ yǎng qín shòu. guī dé jūn jié dù shǐ ā lǔ bǔ yǐ chè guān shě cái mù gòu sī dì, cì sǐ. wù xū, zhào cháo guān chēng jí bù zhì shì zhě, shàng shū shěng lìng jiān chá yù shǐ yǔ tài yī tóng zhěn shì, wú shí zhě zuò zhī.
三月庚寅,以翰林學士劉長言等為宋生日使。壬辰,詔廣燕城,建宮室。己亥,謂侍臣曰:「昨太子生日,皇后獻朕一物,大是珍異,卿試觀之。」即出諸絳囊中,乃田家稼穡圓。「後意太子生深宮之中,不知民間稼穡之艱難,故以為獻,朕甚賢之。」四月丙午,詔遷都燕京。辛酉,有司圖上燕城宮室制度,營建陰陽五姓所宜。海陵曰:「國家吉凶,在德不在地。使桀、紂居之,雖卜善地何益。使堯、舜居之,何用卜為。」丙寅,罷歲貢鷹隼。沂州男子吳真犯法,當死,有司以其母老疾無侍為請,命官與養濟,著為令。閏月辛未朔,命尚書右丞張浩調選燕京,仍諭浩無私徇。丙子,命太官常膳惟進魚肉,舊貢鵝鴨等悉罷之。丁丑,罷皇統間苑中所養禽獸。歸德軍節度使阿魯補以撤官舍材木構私第,賜死。戊戌,詔朝官稱疾不治事者,尚書省令監察御史與太醫同診視,無實者坐之。
wǔ yuè rén zǐ, yǐ jiè chì zǎi xiàng yǐ xià guān, zhào zhōng wài. wù chén, zǎi chén qǐng yì pín yù yǐ guǎng sì xù. shàng mìng tú dān zhēn yǔ zǎi chén, qián suǒ zhū dǎng rén zhū fù rén zhōng duō zhèn zhōng biǎo qīn, yù nà zhī guān zhōng. píng zhāng zhèng shì xiāo yù bù kě, shàng bù cóng. suì nà zōng běn zi shā lǔ chuài, zōng gù zi hú lǐ lá hú shī dǎ, bǐng dé dì jiū lǐ děng qī gōng zhōng. liù yuè bǐng zǐ, shā tài fǔ jiān wán yán féng liù. sòng qiǎn shǐ qí qǐng shān líng, bù xǔ. jiǔ yuè gēng xū, cì yān jīng yì fū bó, rén yī pǐ. yǐ dōng jīng lù bīng mǎ dōu zǒng guǎn fǔ pàn guān xiāo zi mǐn wèi gāo lì shēng rì shǐ, xiū qǐ jū zhù xiāo péng gē wèi xià guó shēng rì shǐ.
五月壬子,以戒敕宰相以下官,詔中外。戊辰,宰臣請益嬪御以廣嗣續。上命徒單貞語宰臣,前所誅黨人諸婦人中多朕中表親,欲納之官中。平章政事蕭裕不可,上不從。遂納宗本子莎魯啜,宗固子胡里剌、胡失打,秉德弟糺里等妻宮中。六月丙子,殺太府監完顏馮六。宋遣使祈請山陵,不許。九月庚戌,賜燕京役夫帛,人一匹。以東京路兵馬都總管府判官蕭子敏為高麗生日使,修起居注蕭彭哥為夏國生日使。
shí yuè jǐ sì, shā lán zi shān měng ān xiāo gǒng. yǐ yòu fù diǎn jiǎn bù shù lǔ ā hǎi děng wèi sòng zhēng dàn shǐ. shí yī yuè guǐ hài, zhào bà shì xí wàn hù guān, qián hòu cì xìng rén gè fù běn xìng. shí èr yuè wù chén, zhàng shòu níng xiàn zhǔ xú niǎn. guǐ yǒu, liè yú jìn jiāo. yǐ yǒu, hái gōng. shì suì, zi chóng wáng yuán shòu hōng.
十月己巳,殺蘭子山猛安蕭拱。以右副點檢不術魯阿海等為宋正旦使。十一月癸亥,詔罷世襲萬戶官,前後賜姓人各複本姓。十二月戊辰,杖壽寧縣主徐輦。癸酉,獵於近郊。乙酉,還宮。是歲,子崇王元壽薨。
sì nián zhēng yuè dīng yǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. qún chén qǐng lì huáng tài zǐ, cóng zhī. wù xū, chū dìng dōng gōng guān shǔ. lì bǔ dào shǎng gé. guǐ mǎo, tài bái jīng tiān. rén zǐ, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ hài, cháo yè shì zǔ tài zǔ tài zōng dé zōng líng. jiǎ zǐ, hái gōng. èr yuè dīng mǎo, lì zi guāng yīng wèi huáng tài zǐ, gēng wǔ, zhào zhōng wài. jiǎ xū, rú yān jīng. zhāo yì jūn jié dù shǐ xiāo zhòng xuān jiā nú gào qí zhǔ yuàn bàng. shàng yuē: zhòng xuān zhī zhí dí niǎn ā bù jìn yǐ fěi bàng zhū, gù gǎn wàng sù. mìng shā gào zhě. dí niǎn ā bù zhě, xiāo gǒng yě. wù zǐ, cì tài zhōu.
四年正月丁酉朔,宋、高麗、夏遣使來賀。群臣請立皇太子,從之。戊戌,初定東宮官屬。立捕盜賞格。癸卯,太白經天。壬子,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。癸亥,朝謁世祖、太祖、太宗、德宗陵。甲子,還宮。二月丁卯,立子光英為皇太子,庚午,詔中外。甲戌,如燕京。昭義軍節度使蕭仲宣家奴告其主怨謗。上曰:「仲宣之侄迪輦阿不近以誹謗誅,故敢妄訴。」命殺告者。迪輦阿不者,蕭拱也。戊子,次泰州。
sān yuè bǐng shēn shuò, yǐ xíng bù shàng shū tián xiù yǐng děng wèi sòng shēng rì shǐ. sì yuè bǐng yín shuò, yǒu sī qǐng jīn suì hé nán běi xuǎn rén bìng fù zhōng jīng quán zhù, cóng zhī. rén chén, shàng zì tài zhōu rú liáng xíng. wǔ yuè dīng yǒu, liè yú lì liè zhǐ shān. jiǎ yín, cì liè shì, rén yī yáng. yǐ mǎo, cì lín huáng fǔ. dīng sì, tài bái jīng tiān. liù yuè jiǎ zǐ shuò, zhù mián shān. wù yín, quán chǔ dǐ bù měng ān nà yě fú zhū. qī yuè guǐ mǎo, mìng chóng yì jūn jié dù shǐ wū dài zhī qī táng kuò dìng gē shā qí fū ér nà zhī. bā yuè guǐ hài shuò, liè yú tú nǐ shān. jiǎ xū, yǐ shì yù shǐ bǎo lǔ jū shì bù shí, zhàng zhī. bǐng zǐ, cì yú duó wǎ.
三月丙申朔,以刑部尚書田秀穎等為宋生日使。四月丙寅朔,有司請今歲河南、北選人並赴中京銓注,從之。壬辰,上自泰州如涼陘。五月丁酉,獵於立列只山。甲寅,賜獵士,人一羊。乙卯,次臨潢府。丁巳,太白經天。六月甲子朔,駐綿山。戊寅,權楚底部猛安那野伏誅。七月癸卯,命崇義軍節度使烏帶之妻唐括定哥殺其夫而納之。八月癸亥朔,獵於途你山。甲戌,以侍御史保魯鞫事不實,杖之。丙子,次於鐸瓦。
jiǔ yuè jiǎ wǔ, cì zhōng jīng. bǐng wǔ, shàng shū yòu chéng xiàng dà biàn bà. shā tài fǔ shǎo jiān liú jǐng. yǐ dōu shuǐ shǐ zhě wán yán má pō wèi gāo lì shēng rì shǐ, lì bù láng zhōng xiāo zhōng lì wèi xià guó shēng rì shǐ. shí yuè rén xū shuò, shǐ shǐ fèng qiān tài miào shén zhǔ. yù shǐ dài fū zhào zī fú bà. jiǎ shēn, yǐ tài zǐ zhān shì zhāng yòng zhí děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shā tài zǔ zhǎng gōng zhǔ wù lǔ, zhàng bà qí fū píng zhāng zhèng shì tú dān gōng, fēng qí shì bì hū tà wèi guó fū rén. gōng zhī xiōng dìng gē chū shàng wù lǔ, dìng gē sǐ, gōng qiáng nà yān, ér bù xiāng néng, yòu yǔ shì bì hū tà bù xié. hū tà de xìng yú hòu, suì zèn yú shàng, gù jiàn shā, ér bìng bà gōng.
九月甲午,次中京。丙午,尚書右丞相大抃罷。殺太府少監劉景。以都水使者完顏麻潑為高麗生日使,吏部郎中蕭中立為夏國生日使。十月壬戌朔,使使奉遷太廟神主。御史大夫趙資福罷。甲申,以太子詹事張用直等為賀宋正旦使。殺太祖長公主兀魯,杖罷其夫平章政事徒單恭,封其侍婢忽撻為國夫人。恭之兄定哥初尚兀魯,定哥死,恭強納焉,而不相能,又與侍婢忽撻不協。忽撻得幸於後,遂譖於上,故見殺,而並罷恭。
shí yī yuè wù xū, yǐ xián píng yǐn lǐ dé gù wèi píng zhāng zhèng shì. xīn chǒu, mǎi zhū yú wū gǔ dí liè bù jí pú yǔ lù, jìn bǎi xìng sī xiāng mào yì, réng diào liǎng lù mín fū, cǎi zhū yī nián. wù shēn, yǐ qián píng zhāng zhèng shì tú dān gōng wèi sī tú.
十一月戊戌,以咸平尹李德固為平章政事。辛丑,買珠於烏古迪烈部及蒲與路,禁百姓私相貿易,仍調兩路民夫,採珠一年。戊申,以前平章政事徒單恭為司徒。
shí èr yuè jiǎ zǐ, zhǎn wàng rén qiāo xiān yú zhōng jīng shì. xīn wèi, yǐ biàn jīng lù dōu zhuǎn yùn shǐ zuǒ yíng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. gēng yín, tài wèi lǐng sān xǐng shì shū mì shǐ gǔn hōng.
十二月甲子,斬妄人敲仙於中京市。辛未,以汴京路都轉運使左瀛等為賀宋正旦使。庚寅,太尉、領三省事、樞密使袞薨。
zhēn yuán nián zhēng yuè xīn mǎo shuò, shàng bù shì cháo. zhào yǒu sī shòu sòng gāo lì xià huí hé gòng xiàn. bǐng wǔ, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ zhōng jīng liú shǒu gāo zhēn wèi yù shǐ dài fū.
貞元年正月辛卯朔,上不視朝。詔有司受宋、高麗、夏、回紇貢獻。丙午,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。以中京留守高楨為御史大夫。
èr yuè gēng shēn, shàng zì zhōng jīng rú yān jīng. sān yuè xīn hài, shàng zhì yān jīng, chū bèi fǎ jià, jiǎ yín, qīn xuǎn liáng jiā zǐ bǎi sān shí yú rén chōng hòu gōng. yǐ mǎo, yǐ qiān dōu zhào zhōng wài. gǎi yuán zhēn yuán. gǎi yān jīng wèi zhōng dōu, fǔ yuē dà xìng, biàn jīng wèi nán jīng, zhōng jīng wèi běi jīng. bǐng chén, yǐ sī tú tú dān gōng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, píng zhāng zhèng shì xiāo yù wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, yòu chéng zhāng hào zuǒ chéng zhāng tōng gǔ wèi píng zhāng zhèng shì, cān zhī zhèng shì zhāng zhōng fú wèi zuǒ chéng, xiāo yù wèi yòu chéng, píng zhāng zhèng shì lǐ dé gù wèi sī kōng, zuǒ xuān huī shǐ liú è wèi cān zhī zhèng shì, shū mì fù shǐ áng wèi shū mì shǐ, gōng bù shàng shū pū sàn shī gōng wèi shū mì fù shǐ. sì yuè xīn yǒu, yǐ yòu xuān huī shǐ hé shí liè sā hé niǎn děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xīn wèi, tè fēng táng kuò dìng gē wèi guì fēi. wù yín, huáng tài hòu dà shì bēng.
二月庚申,上自中京如燕京。三月辛亥,上至燕京,初備法駕,甲寅,親選良家子百三十餘人充後宮。乙卯,以遷都詔中外。改元貞元。改燕京為中都,府曰大興,汴京為南京,中京為北京。丙辰,以司徒徒單恭為太保、領三省事,平章政事蕭裕為右丞相兼中書令,右丞張浩、左丞張通古為平章政事,參知政事張中孚為左丞,蕭玉為右丞,平章政事李德固為司空,左宣徽使劉萼為參知政事,樞密副使昂為樞密使,工部尚書仆散師恭為樞密副使。四月辛酉,以右宣徽使紇石烈撒合輦等為賀宋生日使。辛未,特封唐括定哥為貴妃。戊寅,皇太后大氏崩。
wǔ yuè xīn mǎo, shā dì xī jīng liú shǒu pú jiā. xī jīng bīng mǎ wán yán mó lú wǎ biān xiū guān yuán fú nú tōng jìn bèi dié zuò yǔ pú jiā shàn, bìng shā zhī. yǐ mǎo, yǐ jīng chéng xì dì cì cháo guān jí wèi shì. liù yuè yǐ chǒu, yǐ ān guó jūn jié dù shǐ yē lǜ shù wèi cān zhī zhèng shì.
五月辛卯,殺弟西京留守蒲家。西京兵馬完顏謨盧瓦、編修官圓福奴、通進孛迭坐與蒲家善,並殺之。乙卯,以京城隙地賜朝官及衛士。六月乙丑,以安國軍節度使耶律恕為參知政事。
qī yuè wù zǐ shuò, yuán cì cháo guān jīng chéng xì dì, zhēng qián yǒu chà. bā yuè rén xū, sī kōng lǐ dé gù hōng. jìn zhōng dōu lù bǔ shè zhāng tù. wù yín, cì yíng jiàn gōng shì gōng jiàng jí yì fū bó. jiǔ yuè dīng hài shuò, yǐ hàn lín dài zhì móu liáng hǔ wèi xià guó shēng rì shǐ, lì bù láng zhōng wā hé shān wèi gāo lì shēng rì shǐ.
七月戊子朔,元賜朝官京城隙地,征錢有差。八月壬戌,司空李德固薨。禁中都路捕射獐兔。戊寅,賜營建宮室工匠及役夫帛。九月丁亥朔,以翰林待制謀良虎為夏國生日使,吏部郎中窊合山為高麗生日使。
shí yuè dīng sì, liè yú liáng xiāng. fēng liào shí gāng shén wèi líng yīng wáng. chū, hǎi líng cháng guò cǐ cí, chí bēi jiào dǎo yuē: shǐ wú yǒu tiān mìng, dāng dé jí bo. tóu zhī, jí. yòu dǎo yuē: guǒ rú suǒ bo, tā rì dāng yǒu bào, fǒu zé huǐ ěr cí yǔ. tóu zhī, yòu jí, gù fēng zhī. wù wǔ, hái gōng. rén xū, yǒu sī yán: tài hòu yuán líng wèi bì, hé tíng dōng xiǎng jí xiá jì. cóng zhī. bǐng zǐ, mìng nèi wài guān wén dà gōng yǐ shàng sàng, zhǐ gěi dāng rì jiǎ, ruò fù mǔ sàng, tīng gěi jiǎ sān rì, zhe wèi lìng.
十月丁巳,獵於良鄉。封料石岡神為靈應王。初,海陵嘗過此祠,持杯珓禱曰:「使吾有天命,當得吉卜。」投之,吉。又禱曰:「果如所卜,他日當有報,否則毀爾祠宇。」投之,又吉,故封之。戊午,還宮。壬戌,有司言:「太后園陵未畢,合停冬享及祫祭。」從之。丙子,命內外官聞大功以上喪,止給當日假,若父母喪,聽給假三日,著為令。
shí yī yuè bǐng xū shuò, dìng zhōu xiàn jiā hé, zhào zì jīn bù dé fù jìn. jǐ chǒu, yáo chí diàn chéng. bǐng shēn, yǐ hù bù shàng shū cài sōng nián děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. wù xū, zuǒ chéng xiàng nòu wǎn wēn dōu sī zhōng zhì shì. gēng xū, yǐ shū mì shǐ áng wèi zuǒ chéng xiàng, shū mì fù shǐ pū sàn sī gōng wèi shū mì shǐ. shí èr yuè, tài bái jīng tiān. wù wǔ, tè cì guì fēi táng kuò dìng gē jiā nú sūn méi jìn shì jí dì. rén xū, yǐ qiān shū shū mì yuàn shì nán sā wèi shū mì fù shǐ. xīn wèi, duì suǒ nà huáng shū cáo guó wáng zōng mǐn fēi ā lǎn wèi zhāo fēi. bǐng zǐ, guì fēi táng kuò dìng gē zuò yǔ jiù nú jiān, cì sǐ.
十一月丙戌朔,定州獻嘉禾,詔自今不得復進。己丑,瑤池殿成。丙申,以戶部尚書蔡松年等為賀宋正旦使。戊戌,左丞相耨碗溫都思忠致仕。庚戌,以樞密使昂為左丞相,樞密副使仆散思恭為樞密使。十二月,太白經天。戊午,特賜貴妃唐括定哥家奴孫梅進士及第。壬戌,以簽書樞密院事南撒為樞密副使。辛未,對所納皇叔曹國王宗敏妃阿懶為昭妃。丙子,貴妃唐括定哥坐與舊奴奸,賜死。
rùn yuè yǐ yǒu shuò, shā hù wèi tè mó gé. guǐ sì, dìng shè jì zhì dù. tài bái jīng tiān. guǐ mǎo, yǐ tài bǎo lǐng sān xǐng shì tú dān gōng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì rú gù. mìng xī jīng lù tǒng jūn tà lǎn xī běi lù zhāo tǎo xiāo huái zhōng lín huáng fǔ zǒng guǎn mǎ hé shàng wū gǔ dí liè sī zhāo tǎo xié yě děng běi xún.
閏月乙酉朔,殺護衛特謨葛。癸巳,定社稷制度。太白經天。癸卯,以太保、領三省事徒單恭為太保、領三省事如故。命西京路統軍撻懶、西北路招討蕭懷忠、臨潢府總管馬和尚、烏古迪烈司招討斜野等北巡。
èr nián zhēng yuè jiǎ yín shuò, shàng bù yù, bù shì cháo. cì sòng gāo lì xià shǐ jiù guǎn yàn. gēng shēn, tài bái jīng tiān. shàng shū yòu chéng xiàng xiāo yù yǔ qián zhēn dìng yǐn xiāo féng jiā nú qián yù shǐ zhōng chéng xiāo zhāo zhé bó zhōu tóng zhī yáo shè děng móu fǎn, fú zhū, zhào zhōng wài. jǐ sì, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè.
二年正月甲寅朔,上不豫,不視朝。賜宋、高麗、夏使就館燕。庚申,太白經天。尚書右丞相蕭裕與前真定尹蕭馮家奴、前御史中丞蕭招折、博州同知遙設等謀反,伏誅,詔中外。己巳,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。
èr yuè jiǎ shēn shuò, yǐ píng zhāng zhèng shì zhāng hào wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. jiǎ wǔ, yǐ shàng shū yòu chéng xiāo yù wèi píng zhāng zhèng shì, qián hé nán lù tǒng jūn shǐ zhāng huī wèi shàng shū yòu chéng, xī běi lù zhāo tǎo shǐ xiāo hǎo hú wèi shū mì fù shǐ. sān yuè wù chén, xià qiǎn shǐ hè qiān dōu. sì yuè bǐng xū, xìng dà xìng fǔ jí dōu zhuǎn yùn shǐ sī. qiǎn jiàn hán táo yú yǎn qìng gōng.
二月甲申朔,以平章政事張浩為尚書右丞相兼中書令。甲午,以尚書右丞蕭玉為平章政事,前河南路統軍使張輝為尚書右丞,西北路招討使蕭好胡為樞密副使。三月戊辰,夏遣使賀遷都。四月丙戌,幸大興府及都轉運使司。遣薦含桃於衍慶宮。
wǔ yuè guǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī, bì zhèng diàn, chì bǎi guān wù zhì shì. jǐ wèi, zhào zì jīn měi yuè shàng qī rì bù zòu xíng míng, shàng shí jìn zhuàn bù jìn ròu. dīng mǎo, shǐ zhì jiāo chāo kù, shè shǐ fù yuán. dīng chǒu, tài yuán yǐn tú dān a lǐ chū hǔ fú zhū, fù mìng qí zi shù sī lá chéng chuán fén qí gǔ, zhì shuǐ zhōng. qī yuè gēng shēn, chū shè yán chāo xiāng chá wén yǐn yìn zào kù shǐ fù. bǐng zǐ, cān zhī zhèng shì yē lǜ shù bà.
五月癸丑朔,日有食之,避正殿,敕百官勿治事。己未,詔自今每月上七日不奏刑名,尚食進饌不進肉。丁卯,始置交鈔庫,設使副員。丁丑,太原尹徒單阿里出虎伏誅,復命其子術斯剌乘傳焚其骨,擲水中。七月庚申,初設鹽鈔香茶文引印造庫使副。丙子,參知政事耶律恕罷。
bā yuè bǐng wǔ, yǐ zuǒ chéng xiàng áng qù yī zhàng qí dì fù, mìng zhàng zhī. wù shēn, yǐ yù shǐ dài fū gāo zhēn wèi sī kōng, yù shǐ dài fū rú gù. jiǔ yuè jǐ wèi, cháng wǔ diàn jī jū, lìng bǎi xìng zòng guān. xīn yǒu, yǐ lì bù shàng shū xiāo yí wèi cān zhī zhèng shì. guǐ hài, liè yú jìn jiāo. dīng mǎo, cì shùn zhōu. tài shī lǐng sān xǐng shì tú dān gōng hōng. shì yè, hái gōng. yǐ hài, fù liè yú jìn jiāo. shí yuè gēng chén shuò, shā guǎng níng yǐn hán wáng hēng. gēng yín, hái gōng. gēng zǐ, yǐ zuǒ chéng xiàng zhì shì wēn dōu sī zhōng qǐ wèi tài fù lǐng sān xǐng shì. yǐ xíng bù shì láng bái yàn gōng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ.
八月丙午,以左丞相昂去衣杖其弟婦,命杖之。戊申,以御史大夫高楨為司空,御史大夫如故。九月己未,常武殿擊鞠,令百姓縱觀。辛酉,以吏部尚書蕭頤為參知政事。癸亥,獵於近郊。丁卯,次順州。太師、領三省事徒單恭薨。是夜,還宮。乙亥,復獵於近郊。十月庚辰朔,殺廣寧尹韓王亨。庚寅,還宮。庚子,以左丞相致仕溫都思忠起為太傅、領三省事。以刑部侍郎白彥恭等為賀宋正旦使。
shí yī yuè wù chén, shàng mìng zhū cóng zǐ mèi jiē fēn shǔ zhū fēi, chū rù jìn zhōng, yǔ wèi yín luàn, wò nèi biàn shè dì yī, luǒ zhú wèi xì. shì yuè, chū zhì huì mín jú. gāo lì qiǎn shǐ xiè cì shēng rì.
十一月戊辰,上命諸從姊妹皆分屬諸妃,出入禁中,與為淫亂,臥內遍設地衣,裸逐為戲。是月,初置惠民局。高麗遣使謝賜生日。
shí èr yuè yǐ yǒu, yǐ tài fù wēn dōu sī zhōng wèi tài shī, lǐng sān xǐng shì rú gù, píng zhāng zhèng shì zhāng tōng gǔ wèi sī tú, píng zhāng zhèng shì rú gù.
十二月乙酉,以太傅溫都思忠為太師,領三省事如故,平章政事張通古為司徒,平章政事如故。
sān nián zhēng yuè jǐ yǒu shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. xīn yǒu, yǐ pàn dōng jīng liú shǒu dà biàn wèi tài fù lǐng sān xǐng shì. jiǎ zǐ, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén wǔ, yǐ zuǒ chéng xiàng áng wèi tài wèi shū mì shǐ, yòu chéng xiàng zhāng hào wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, shū mì shǐ pū sàn sī gōng wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. shàng shū zuǒ chéng zhāng zhōng fú bà, yòu chéng zhāng huī wèi píng zhāng zhèng shì. cān zhī zhèng shì liú è wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì xiāo yí wèi yòu chéng, lì bù shàng shū cài sōng nián wèi cān zhī zhèng shì.
三年正月己酉朔,宋、高麗、夏遣使來賀。辛酉,以判東京留守大抃為太傅、領三省事。甲子,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。二月壬午,以左丞相昂為太尉、樞密使,右丞相張浩為左丞相兼侍中,樞密使仆散思恭為右丞相兼中書令。尚書左丞張中孚罷,右丞張暉為平章政事。參知政事劉萼為左丞,參知政事蕭頤為右丞,吏部尚書蔡松年為參知政事。
sān yuè rén zǐ, yǐ zuǒ chéng xiàng zhāng hào píng zhāng zhèng shì zhāng huī měi jiàn sēng fǎ bǎo bì zuò qí xià, shī dà chén tǐ, gè zhàng èr shí. sēng fǎ bǎo wàng zì zūn dà, zhàng èr bǎi. yǐ mǎo, mìng yǐ dà fáng shān yún fēng sì wèi shān líng, jiàn háng gōng qí lù. gēng wǔ, yǐ zuǒ sī láng zhōng lǐ tōng wèi hè sòng shēng rì shǐ. xià sì yuè dīng chǒu shuò, hūn wù sì sāi, rì wú guāng, fán shí yǒu qī rì. wǔ yuè dīng wèi shuò, rì yǒu shí zhī. guǐ chǒu, nán jīng dà nèi huǒ. yǐ mǎo, mìng pàn dà zōng zhèng shì jīng děng rú shàng jīng, fèng qiān tài zǔ tài zōng zǐ gōng. bǐng yín, rú dà fáng shān, yíng shān líng.
三月壬子,以左丞相張浩、平章政事張暉每見僧法寶必坐其下,失大臣體,各杖二十。僧法寶妄自尊大,杖二百。乙卯,命以大房山雲峰寺為山陵,建行宮其麓。庚午,以左司郎中李通為賀宋生日使。夏四月丁丑朔,昏霧四塞,日無光,凡十有七日。五月丁未朔,日有食之。癸丑,南京大內火。乙卯,命判大宗正事京等如上京,奉遷太祖、太宗梓宮。丙寅,如大房山,營山陵。
liù yuè bǐng xū, dēng bǎo chāng mén guān jiǎo dǐ, bǎi xìng zòng guān. yǐ wèi, mìng yòu chéng xiàng pū sàn sī gōng dà zōng zhèng chéng hú bá lǔ rú shàng jīng, fèng qiān shān líng jí yíng yǒng shòu gōng huáng tài hòu.
六月丙戌,登寶昌門觀角牴,百姓縱觀。乙未,命右丞相仆散思恭、大宗正丞胡拔魯如上京,奉遷山陵及迎永壽宮皇太后。
qī yuè guǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn. xīn yǒu, rú dà fáng shān, zhàng tí jǔ yíng zào guān lì bù shàng shū yē lǜ ān lǐ děng. yǐ hài, hái gōng. bā yuè rén wǔ, rú dà fáng shān. jiǎ shēn, qǐ tǔ, cì yì fū, rén juàn yī pǐ. shì rì, hái gōng. jiǎ wǔ, qiǎn píng zhāng zhèng shì xiāo yù yíng jì zǔ zōng zǐ gōng yú guǎng níng. yǐ wèi, zēng zhì jiào fāng rén shù. gēng zǐ, zhàng zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī tóng zhī xuān huī shì wū jū rén jí shàng shí guān.
七月癸丑,太白晝見。辛酉,如大房山,杖提舉營造官吏部尚書耶律安禮等。乙亥,還宮。八月壬午,如大房山。甲申,啟土,賜役夫,人絹一匹。是日,還宮。甲午,遣平章政事蕭玉迎祭祖宗梓宮於廣寧。乙未,增置教坊人數。庚子,杖左宣徽使敬嗣暉、同知宣徽事烏居仁及尚食官。
jiǔ yuè wù shēn, píng zhāng zhèng shì zhāng huī yíng jì zǐ gōng yú zōng zhōu. yǐ mǎo, shàng wèi zǎi chén jí zuǒ sī guān yuē: cháo tíng zhī shì, yóu zài shèn mì. zuó shòu zhāng zhōng fú zhào qìng xí guān, chú shū wèi dào, xiān yǐ zhī zhī, jiē rǔ děng xiè zhī yě. gǎn fù ěr zhě, shā wú shè. jǐ wèi, rú dà fáng shān. gēng shēn, hái gōng. bǐng yín, yǐ diàn qián dōu diǎn jiǎn nà hé chūn nián wèi cān zhī zhèng shì. dīng mǎo, shàng qīn yíng zǐ gōng jí huáng tài hòu yú shā liú hé, mìng zuǒ yòu chí zhàng èr shù, jì tài hòu qián, yuē: mǒu bù xiào, jiǔ shī wēn qìng, yuàn tòng chī zhī. tài hòu yē qǐ zhī, yuē: fán mín yǒu zi kè jiā, yóu ài zhī, kuàng wǒ yǒu zi rú cǐ. chì chí zhàng zhě tuì. gēng wǔ, liè, qīn shè zhāng yǐ jiàn zǐ gōng. rén shēn, zhì zì shā liú hé.
九月戊申,平章政事張輝迎祭梓宮於宗州。乙卯,上謂宰臣及左司官曰:「朝廷之事,尤在慎密。昨授張中孚、趙慶襲官,除書未到,先已知之,皆汝等泄之也。敢復爾者,殺無赦。」己未,如大房山。庚申,還宮。丙寅,以殿前都點檢納合椿年為參知政事。丁卯,上親迎梓宮及皇太后於沙流河,命左右持杖二束,跽太后前,曰:「某不孝,久失溫凊,願痛笞之。」太后掖起之,曰:「凡民有子克家,猶愛之,況我有子如此。」叱持杖者退。庚午,獵,親射獐以薦梓宮。壬申,至自沙流河。
shí yuè bǐng zǐ, huáng tài hòu zhì zhōng dōu, jū shòu kāng gōng. wù yín, quán fèng ān tài miào shén zhǔ yú yán shèng sì, zhì diàn zǐ gōng yú dōng jiāo, jǔ āi. jǐ mǎo, zǐ gōng zhì zhōng dōu, yǐ dà ān diàn wèi pī chéng diàn, ān zhì. rén wǔ, mìng shěng bù zhū sī biàn fú zhì shì, bù zòu sǐ xíng yī yuè. xīn mǎo, gào yú pī chéng diàn. yǐ wèi, rú zōu gōng, cè shì yǒng níng huáng tài hòu yuē cí xiàn huáng hòu. dīng yǒu, dà fáng shān xíng gōng chéng, míng yuē pán níng. wù xū, hái gōng. jǐ hài, yǐ hàn lín xué shì chéng zhǐ yē lǜ guī yī děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十月丙子,皇太后至中都,居壽康宮。戊寅,權奉安太廟神主於延聖寺,致奠梓宮於東郊,舉哀。己卯,梓宮至中都,以大安殿為丕承殿,安置。壬午,命省部諸司便服治事,不奏死刑一月。辛卯,告於丕承殿。乙未,如菆宮,冊諡永寧皇太后曰慈憲皇后。丁酉,大房山行宮成,名曰磐寧。戊戌,還宮。己亥,以翰林學士承旨耶律歸一等為賀宋正旦使。
shí yī yuè yǐ sì shuò, zǐ gōng fā pī chéng diàn. wù shēn, shān líng lǐ chéng. jiǎ yín, zhào nèi wài dà xiǎo zhí guān tán qiān yī zhòng, zhēn yuán sì nián zū shuì bìng yǔ fàng miǎn, jūn shì jiǔ yú tún shù bù jīng tì huàn zhě, rén cì juàn sān pǐ yín sān liǎng. qún chén chēng hè. bǐng chén, yàn bǎi guān yú tài hé diàn. dīng mǎo, fèng ān shén zhǔ yú tài miào. wù chén, qún chén chēng hè. xīn wèi, liè yú jìn jiāo. shí èr yuè jǐ chǒu, hái gōng. mù bīng. yǐ wèi, shàng cháo tài hòu yú shòu kāng gōng. jǐ hài, tài fù lǐng sān xǐng shì dà biàn hōng, qīn lín kū zhī, mìng yǒu sī fèi wù jí jìn lè sān rì.
十一月乙巳朔,梓宮發丕承殿。戊申,山陵禮成。甲寅,詔內外大小職官覃遷一重,貞元四年租稅並與放免,軍士久於屯戍不經替換者,人賜絹三匹、銀三兩。群臣稱賀。丙辰,燕百官於泰和殿。丁卯,奉安神主於太廟。戊辰,群臣稱賀。辛未,獵於近郊。十二月己丑,還宮。木冰。乙未,上朝太后於壽康宮。己亥,太傅、領三省事大抃薨,親臨哭之,命有司廢務及禁樂三日。
zhèng lóng yuán nián zhēng yuè guǐ mǎo shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ yǒu, qún chén fèng shàng zūn hào yuē shèng wén shén wǔ huáng dì. shàng zì jiǔ yuè fèi cháo, cháng shù yuè bù chū, yǒu jí zòu, zhào zuǒ yòu sī láng zhōng shěng yú wò nèi. gēng xū, shǐ shì cháo. wù wǔ, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ chǒu, guān jiǎo dǐ xì. bà zhōng shū mén xià shěng. yǐ tài shī lǐng sān xǐng shì wēn dōu sī zhōng wèi shàng shū lìng, tài wèi shū mì shǐ áng wèi tài bǎo, yòu chéng xiàng pū sàn sī gōng wèi tài wèi shū mì shǐ. zuǒ chéng liú è yòu chéng xiāo yí bà, cān zhī zhèng shì cài sōng nián wèi shàng shū yòu chéng. shū mì fù shǐ xiāo huái zhōng bà, lì bù shàng shū yē lǜ ān lǐ wèi shū mì fù shǐ. píng zhāng zhèng shì xiāo yù wèi yòu chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì zhāng huī bà, bù zhì píng zhāng zhèng shì guān.
正隆元年正月癸卯朔,宋、高麗、夏遣使來賀。己酉,群臣奉上尊號曰聖文神武皇帝。上自九月廢朝,常數月不出,有急奏,召左右司郎中省於臥內。庚戌,始視朝。戊午,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。乙丑,觀角牴戲。罷中書門下省。以太師、領三省事溫都思忠為尚書令,太尉、樞密使昂為太保,右丞相仆散思恭為太尉、樞密使。左丞劉萼、右丞蕭頤罷,參知政事蔡松年為尚書右丞。樞密副使蕭懷忠罷,吏部尚書耶律安禮為樞密副使。平章政事蕭玉為右丞相,平章政事張暉罷,不置平章政事官。
èr yuè guǐ yǒu shuò, gǎi yuán zhèng lóng, dà shè. gēng chén, yù xuān huá mén guān yíng fú, cì zhū sì sēng juàn wǔ bǎi pǐ cǎi wǔ shí duàn yín wǔ bǎi liǎng. xīn sì, gǎi dìng nèi wài zhū sī yìn jì. yǐ wèi, sī tú zhāng tōng gǔ zhì shì. gēng zǐ, yè shān líng. xīn chǒu, hái dōu. sān yuè rén yín shuò, shǐ dìng zhí shì guān cháo cān děng gé. réng bà bīng wèi. gēng shēn, yǐ zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī děng wèi hè sòng shēng rì shǐ.
二月癸酉朔,改元正隆,大赦。庚辰,御宣華門觀迎佛,賜諸寺僧絹五百匹、彩五十段、銀五百兩。辛巳,改定內外諸司印記。乙未,司徒張通古致仕。庚子,謁山陵。辛丑,還都。三月壬寅朔,始定職事官朝參等格。仍罷兵衛。庚申,以左宣徽使敬嗣暉等為賀宋生日使。
sì yuè, tài wèi shū mì shǐ pū sàn sī gōng yǐ fù yōu, qǐ fù rú gù. wǔ yuè xīn hài, xiū róng ān shì gé nǚ yù wèi yāo suǒ píng, wǔ zào gōng zhōng, mìng shā zhī. shì yuè, bān xíng zhèng lóng guān zhì. liù yuè gēng chén, tiān shuǐ jùn gōng zhào huán hōng. bǐng xū, yǐ shàng shū yòu chéng cài sōng nián wèi zuǒ chéng, shū mì fù shǐ yē lǜ ān lǐ wèi yòu chéng, fù mǎ dū wèi wū gǔ lùn dāng hǎi wèi shū mì fù shǐ. qī yuè jǐ yǒu, mìng tài bǎo áng rú shàng jīng, fèng qiān shǐ zǔ yǐ xià zǐ gōng.
四月,太尉、樞密使仆散思恭以父憂,起復如故。五月辛亥,修容安氏閣女御為妖所憑,舞噪宮中,命殺之。是月,頒行正隆官制。六月庚辰,天水郡公趙桓薨。丙戌,以尚書右丞蔡松年為左丞,樞密副使耶律安禮為右丞,附馬都尉烏古論當海為樞密副使。七月己酉,命太保昂如上京,奉遷始祖以下梓宮。
bā yuè dīng chǒu, rú dà fáng shān xíng shì shān líng.
八月丁丑,如大房山行視山陵。
shí yuè yǐ yǒu, zàng shǐ zǔ yǐ xià shí dì yú dà fáng shān. dīng yǒu, hái gōng. rùn yuè jǐ hài shuò, shān líng lǐ chéng, qún chén chēng hè. jiǎ chén, huí gú shǐ shǐ yín shù wū lóng gǔ lái gòng. gēng yín, zhàng yòu chéng xiàng xiāo yù zuǒ chéng cài sōng nián yòu chéng yē lǜ ān lǐ yù shǐ zhōng chéng mǎ fěng děng. shí yī yuè jǐ sì shuò, yǐ yòu sī láng zhōng liáng jīn qiú děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ sì, jìn èr yuè bā rì yíng fú.
十月乙酉,葬始祖以下十帝於大房山。丁酉,還宮。閏月己亥朔,山陵禮成,群臣稱賀。甲辰,回鶻使使寅術烏籠骨來貢。庚寅,杖右丞相蕭玉、左丞蔡松年、右丞耶律安禮、御史中丞馬諷等。十一月己巳朔,以右司郎中梁釒求等為賀宋正旦使。癸巳,禁二月八日迎佛。
èr nián zhēng yuè wù chén shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng chén, tài bái zhòu jiàn. guǐ wèi, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. gēng yín, yǐ gōng bù shì láng hán xī tóng zhī xuān huī yuàn shì, xī bù xiè, zhàng bǎi èr shí, duó suǒ shòu guān. èr yuè xīn chǒu, chū dìng tài miào shí xiǎng shēng láo lǐ yí. guǐ mǎo, gǎi dìng qīn wáng yǐ xià fēng jué děng dì, mìng zhì jú zhuī qǔ cún wáng gào shēn, cún zhě èr pǐn yǐ shàng, sǐ zhě yī pǐn, cān zhuó xuē jiàng. gōng sī wén shū, dàn yǒu wáng jué zì zhě, jiē lì xiàn huǐ mǒ, suī fén mù bēi zhì bìng fā ér huǐ zhī.
二年正月戊辰朔,宋、高麗、夏遣使來賀。庚辰,太白晝見。癸未,生辰,宋、高麗夏遣使來賀。庚寅,以工部侍郎韓錫同知宣徽院事,錫不謝,杖百二十,奪所授官。二月辛丑,初定太廟時享牲牢禮儀。癸卯,改定親王以下封爵等第,命置局追取存亡告身,存者二品以上,死者一品,參酌削降。公私文書,但有王爵字者,皆立限毀抹,雖墳墓碑誌並發而毀之。
sān yuè bǐng yín shuò, gāo lì qiǎn shǐ hè shòu zūn hào.
三月丙寅朔,高麗遣使賀受尊號。
sì yuè wù xū, zhuī jiàng jǐng xuān huáng dì wèi fēng wáng. yǐ qiān shū xuān huī yuàn shì zhāng zhé wèi héng cì gāo lì shǐ, sù zhí jiāng jūn wēn dūn wò hē wèi héng cì xià guó shǐ. liù yuè yǐ wèi, cān zhī zhèng shì nà hé chūn nián hōng. yǐ lǐ bù shàng shū yē lǜ shǒu sù děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. bā yuè guǐ mǎo, shǐ zhì dēng wén yuàn. jiǎ yín, bà shàng jīng liú shǒu sī.
四月戊戌,追降景宣皇帝為豐王。以僉書宣徽院事張哲為橫賜高麗使,宿直將軍溫敦斡喝為橫賜夏國使。六月乙未,參知政事納合椿年薨。以禮部尚書耶律守素等為賀宋生日使。八月癸卯,始置登聞院。甲寅,罷上京留守司。
jiǔ yuè yǐ chǒu, yǐ sù zhí jiāng jūn pū sàn wū lǐ hēi wèi xià guó shēng rì shǐ. wù zǐ, bà hù jià jūn, zhì lóng xiáng hǔ bù jūn. bà shàng shū shěng wén zī lìng shǐ chū wèi wài guān. shì qiū, zhōng dōu shān dōng hé dōng huáng. shí yuè rén yín, mìng huì níng fǔ huǐ jiù gōng diàn zhū dà zú dì zhái jí chǔ qìng sì, réng yí qí zhǐ ér gēng zhǒng zhī. dīng wèi, jìn mài gǔ qì rù tā jìng. yǐ mǎo, chū zhù tóng qián. shí yī yuè xīn wèi, yǐ shì wèi qīn jūn fù zhǐ huī shǐ gāo zhù bù gǔ děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shí èr yuè jǐ hài, yǐ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ hé shí liè liáng bì wèi cān zhī zhèng shì.
九月乙丑,以宿直將軍仆散烏里黑為夏國生日使。戊子,罷護駕軍,置龍翔虎步軍。罷尚書省文資令史出為外官。是秋,中都、山東、河東蝗。十月壬寅,命會寧府毀舊宮殿、諸大族第宅及儲慶寺,仍夷其址而耕種之。丁未,禁賣古器入他境。乙卯,初鑄銅錢。十一月辛未,以侍衛親軍副指揮使高助不古等為賀宋正旦使。十二月己亥,以侍衛親軍都指揮使紇石烈良弼為參知政事。
sān nián zhēng yuè rén xū shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng yín, zi shěn sī ā bù sǐ, shā tài yī fù shǐ xiè yǒu zhèng jí qí rǔ mǔ děng. dīng chǒu, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ mǎo, zhàng yòu jiàn yì dài fū yáng bó xióng.
三年正月壬戌朔,宋、高麗、夏遣使來賀。丙寅,子矧思阿不死,殺太醫副使謝友正及其乳母等。丁丑,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。己卯,杖右諫議大夫楊伯雄。
èr yuè rén chén shuò, dū chéng jí jīng zhào chū zhì qián jiān. jiǎ wǔ, qiǎn shǐ jiǎn shì suí lù jīn yín tóng tiě yě.
二月壬辰朔,都城及京兆初置錢監。甲午,遣使檢視隨路金銀銅鐵冶。
sān yuè xīn yǒu shuò, sī tiān zòu rì shí, hóu zhī bù jiàn. mìng zì jīn yù rì shí, miàn zòu, bù xū bān gào. xīn sì, yǐ bīng bù shàng shū xiāo gōng děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. sì yuè bǐng chén, shū mì fù shǐ wū gǔ lùn dāng hǎi bà, yǐ běi jīng liú shǒu zhāng huī wèi shū mì fù shǐ. liù yuè rén chén, huáng rù jīng shī.
三月辛酉朔,司天奏日食,侯之不見。命自今遇日食,面奏,不須頒告。辛巳,以兵部尚書蕭恭等為賀宋生日使。四月丙辰,樞密副使烏古論當海罷,以北京留守張暉為樞密副使。六月壬辰,蝗入京師。
qī yuè gēng shēn, fēng zǐ guǎng yáng wèi téng wáng. jiǎ shēn, yǐ yòu chéng xiàng xiāo yù wèi sī tú, shàng shū zuǒ chéng cài sōng nián wèi yòu chéng xiàng, yòu chéng yē lǜ ān lǐ wèi zuǒ chéng, cān zhī zhèng shì hé shí liè liáng bì wèi yòu chéng, zuǒ xuān huī shǐ jìng sì huī lì bù shàng shū lǐ tōng wèi cān zhī zhèng shì. jiǔ yuè jǐ wèi, tài bái jīng tiān. jiǎ zǐ, téng wáng guǎng yáng hōng. gēng wǔ, yǐ sù zhí jiāng jūn ā lǔ bǎo wèi xià guó shēng rì shǐ. dīng chǒu, yǐ jiào fāng tí diǎn gāo cún fú wèi gāo lì shēng rì shǐ. xīn sì, qiān zhōng dōu tún jūn èr měng ān yú nán jīng, qiǎn lì bù shàng shū lǐ dūn děng fēn dì ān zhì. shí yuè wù xū, zhào shàng shū shěng: fán shì lǐ bù dāng zhě, xǔ yì dēng wén jiǎn yuàn tóu zhuàng, yuàn lèi zòu lǎn qì, fù yù shǐ tái lǐ wèn.
七月庚申,封子廣陽為滕王。甲申,以右丞相蕭玉為司徒,尚書左丞蔡松年為右丞相,右丞耶律安禮為左丞,參知政事紇石烈良弼為右丞,左宣徽使敬嗣暉、吏部尚書李通為參知政事。九月己未,太白經天。甲子,滕王廣陽薨。庚午,以宿直將軍阿魯保為夏國生日使。丁丑,以教坊提點高存福為高麗生日使。辛巳,遷中都屯軍二猛安於南京,遣吏部尚書李惇等分地安置。十月戊戌,詔尚書省:「凡事理不當者,許詣登聞檢院投狀,院類奏覽訖,付御史台理問。」
shí yī yuè xīn yǒu, yǐ gōng bù shàng shū sū bǎo héng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. guǐ hài, zhào yǒu sī qín zhèng ān mín. guǐ wèi, shàng shū zuǒ chéng yē lǜ ān lǐ bà. cān zhī zhèng shì lǐ tōng yǐ yōu zhì, qǐ fù rú gù. zhào zuǒ chéng xiàng zhāng hào cān zhī zhèng shì jìng sì huī yíng jiàn nán jīng gōng shì. shí èr yuè yǐ mǎo, yǐ shū mì fù shǐ zhāng huī wèi shàng shū zuǒ chéng. guī dé yǐn zhì shì gāo zhào hé shì qǐ wèi shū mì fù shǐ.
十一月辛酉,以工部尚書蘇保衡等為賀宋正旦使。癸亥,詔有司勤政安民。癸未,尚書左丞耶律安禮罷。參知政事李通以憂制,起復如故。詔左丞相張浩、參知政事敬嗣暉營建南京宮室。十二月乙卯,以樞密副使張暉為尚書左丞。歸德尹致仕高召和式起為樞密副使。
sì nián zhēng yuè bǐng chén shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. shàng cháo tài hòu yú shòu kāng gōng. dīng sì, yù shǐ dài fū gāo zhēn hōng. gēng shēn, gēng dìng sī xiāng yuè jìng fǎ, bìng lùn sǐ. xīn yǒu, bà fèng xiáng táng dèng yǐng cài gǒng táo jiāo xī zhū què chǎng, zhì chǎng sì zhōu. xīn wèi, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè jǐ chǒu, yǐ zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín wèi yù shǐ dài fū. dīng wèi, xiū zhōng dū chéng. zào zhàn chuán yú tōng zhōu. zhào yù zǎi chén yǐ fá sòng shì. diào zhū lù měng ān móu kè jūn nián èr shí yǐ shàng wǔ shí yǐ xià zhě, jiē jí zhī, suī qīn lǎo dīng duō yì bù xǔ liú shì.
四年正月丙辰朔,宋、高麗、夏遣使來賀。上朝太后於壽康宮。丁巳,御史大夫高楨薨。庚申,更定私相越境法,並論死。辛酉,罷鳳翔、唐、鄧、潁、蔡、鞏、洮、膠西諸榷場,置場泗州。辛未,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。二月己丑,以左宣徽使許霖為御史大夫。丁未,修中都城。造戰船於通州。詔諭宰臣以伐宋事。調諸路猛安謀克軍年二十以上、五十以下者,皆籍之,雖親老丁多亦不許留侍。
sān yuè bǐng chén shuò, qiǎn bīng bù shàng shū xiāo gōng jīng huà xià guó biān jiè. qiǎn shǐ fēn yì zhū dào zǒng guǎn fǔ dū zào bīng qì. sì yuè xīn chǒu, mìng zēng shān dōng quán shuǐ bì kuò liǎng yíng bīng shì lǐn gěi. gēng xū, zhào zhū lù jiù zhù jūn qì bìng zhì yú zhōng dōu. shí fāng jiàn gōng shì yú nán jīng, yòu zhōng dōu yǔ sì fāng suǒ zào jūn qì cái yòng jiē fù yú mín, jiàn líng yī chǐ zhì qiān qián, cūn luò jiān wǎng wǎng chuí niú yǐ gōng jīn gé, zhì yú wū què gǒu zhì wú bù bèi hài zhě. xīn hài, shàng shū zuǒ chéng zhāng huī yù shǐ dài fū xǔ lín bà. yǐ dà xìng yǐn tú dān zhēn wèi shū mì fù shǐ. yǐ mì shū jiān wáng kě dào děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. bā yuè, zhào zhū lù diào mǎ, yǐ hù kǒu wèi chà, jì wǔ shí liù wàn yú pǐ, fù shì yǒu zhì liù shí pǐ zhě, réng lìng hù zì yǎng sì yǐ qí. jǐ mǎo, shàng shū yòu chéng xiàng cài sōng nián hōng.
三月丙辰朔,遣兵部尚書蕭恭經畫夏國邊界。遣使分詣諸道總管府督造兵器。四月辛丑,命增山東泉水、畢括兩營兵士廩給。庚戌,詔諸路舊貯軍器並致於中都。時方建宮室於南京,又中都與四方所造軍器材用皆賦於民,箭翎一尺至千錢,村落間往往椎牛以供筋革,至於烏鵲狗彘無不被害者。辛亥,尚書左丞張暉、御史大夫許霖罷。以大興尹徒單貞為樞密副使。以秘書監王可道等為賀宋生日使。八月,詔諸路調馬,以戶口為差,計五十六萬餘匹,富室有至六十匹者,仍令戶自養飼以俟。己卯,尚書右丞相蔡松年薨。
jiǔ yuè, yǐ hàn lín dài zhì wán yán dá jì wèi gāo lì shēng rì shǐ, sù zhí jiāng jūn jiā gǔ tà lǎn wèi xià guó shēng rì shǐ. shí yuè yǐ hài, liè yú jìn jiāo, guān zào chuán yú tōng zhōu. cì shàng shū yòu chéng hé shí liè liáng bì shū mì fù shǐ tú dān zhēn pèi dāo rù gōng. shí yī yuè jiǎ chén, yǐ hàn lín shì jiǎng xué shì shī yí shēng děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shí èr yuè yǐ mǎo, sòng qiǎn shǐ gào mǔ wéi shì āi. jiǎ zǐ, tài bái zhòu jiàn. yǐ chǒu, yǐ zuǒ fù diǎn jiǎn dà huái zhōng děng wèi sòng diào jì shǐ. yǐ hài, tài yī shǐ qí zǎi shàng shū jiàn fá sòng, shā zhī.
九月,以翰林待制完顏達紀為高麗生日使,宿直將軍加古撻懶為夏國生日使。十月乙亥,獵於近郊,觀造船於通州。賜尚書右丞紇石烈良弼、樞密副使徒單貞佩刀入宮。十一月甲辰,以翰林侍講學士施宜生等為賀宋正旦使。十二月乙卯,宋遣使告母韋氏哀。甲子,太白晝見。乙丑,以左副點檢大懷忠等為宋弔祭使。乙亥,太醫使祁宰上疏諫伐宋,殺之。
wǔ nián zhēng yuè gēng chén shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ wèi, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén zǐ, sòng qiǎn shǐ xiàn mǔ hòu qiǎn liú wù. dīng mǎo, tài bái zhòu jiàn. xīn wèi, hé dōng shǎn xī dì zhèn, zhèn róng dé shùn jūn dà fēng, huài lú shě, rén duō yā sǐ. jiǎ xū, qiǎn yǐn jìn shǐ gāo zhí xíng bù láng zhōng hǎi gǒu fēn dào jiān shì suǒ huò dào zéi, bìng líng chí chù sǐ, huò jù zhuó qù pí jié shǒu zú. réng jiè tún shù qiān hù móu kè děng, hòu yǒu huò zhě, bìng chù sǐ, zǒng guǎn fǔ guān yì jué fá.
五年正月庚辰朔,宋、高麗、夏遣使來賀。乙未,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。二月壬子,宋遣使獻母后遣留物。丁卯,太白晝見。辛未,河東、陝西地震,鎮戎、德順軍大風,壞廬舍,人多壓死。甲戌,遣引進使高植、刑部郎中海狗分道監視所獲盜賊,並凌遲處死,或鋸灼去皮截手足。仍戒屯戍千戶謀克等,後有獲者,並處死,總管府官亦決罰。
sān yuè xīn sì, dōng hǎi xiàn mín zhāng wàng xú yuán děng fǎn, qiǎn dōu shuǐ jiān xú wén bù jūn zhǐ huī shǐ zhāng hóng xìn tóng zhī dà xìng yǐn shì lǐ wéi zhōng sù zhí jiāng jūn xiāo ā wā lǜ zhōu shī jiǔ bǎi, fú hǎi tǎo zhī, mìng zhī yuē: zhèn yì bù zài yī yì, jiāng shì zhōu shī ěr. gēng zǐ, yǐ sī tú pàn dà zōng zhèng shì xiāo yù wèi yù shǐ dài fū, sī tú rú gù, shàng shū yòu chéng hé shí liè liáng bì wèi zuǒ chéng, héng hǎi jūn jié dù shǐ zhì shì liú zhǎng yán qǐ wèi yòu chéng.
三月辛巳,東海縣民張旺、徐元等反,遣都水監徐文、步軍指揮使張弘信、同知大興尹事李惟忠、宿直將軍蕭阿窊率舟師九百,浮海討之,命之曰:「朕意不在一邑,將試舟師耳。」庚子,以司徒判大宗正事蕭玉為御史大夫,司徒如故,尚書右丞紇石烈良弼為左丞,橫海軍節度使致仕劉長言起為右丞。
sì yuè gēng xū, zhāo fēi pú chá a lǐ hū yǒu zuì cì sǐ. jiǎ yín, sù zhōu fáng yù shǐ yē lǜ yì shǐ sòng shī tǐ, zhàng èr bǎi, chú míng. jiǎ xū, tài bái zhòu jiàn. liù yuè, xú wén děng pò zéi zhāng wàng xú yuán, dōng hǎi píng.
四月庚戌,昭妃蒲察阿里忽有罪賜死。甲寅,宿州防禦使耶律翼使宋失體,杖二百,除名。甲戌,太白晝見。六月,徐文等破賊張旺、徐元,東海平。
qī yuè xīn sì, zhào dōng hǎi xiàn xú yuán zhāng wàng guà wù zhě, bìng shì zhī. rén wǔ, yǐ zhāng hóng xìn bèi mìng tǎo zéi, chēng jí dòu liú lái zhōu, yǔ jì lè yǐn yàn, zhàng zhī èr bǎi. guǐ mǎo, qiǎn shǐ qiān zhū lù hàn jūn. bā yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn hài, mìng què huò wù bìng yìn zào chāo yǐn kù qǐ fù nán jīng. jǐ sì, shū mì fù shǐ tú dān zhēn bà, yǐ tài zǐ shǎo bǎo tú dān yǒng nián wèi shū mì fù shǐ. xīn wèi, yè shān líng, jiàn tián jiān huò zhě, wèn qí fēng hào, yǐ yī cì zhī.
七月辛巳,詔東海縣徐元、張旺詿誤者,並釋之。壬午,以張弘信被命討賊,稱疾逗遛萊州,與妓樂飲燕,杖之二百。癸卯,遣使簽諸路漢軍。八月丙午朔,日有食之。辛亥,命榷貨務並印造鈔引庫起赴南京。己巳,樞密副使徒單貞罷,以太子少保徒單永年為樞密副使。辛未,謁山陵,見田間獲者,問其豐耗,以衣賜之。
jiǔ yuè jǐ mǎo, hái gōng. shí yuè gēng wǔ, qiǎn hù wèi wán yán pǔ lián děng èr shí sì rén dū bǔ shān dōng hé dōng hé běi zhōng dōu dào zéi. jí zhū lù shuǐ shǒu dé sān wàn rén. shí yī yuè yǐ yǒu, yǐ jì nán yǐn pū sàn wū zhě děng wèi hè sòng zhēng dàn shǐ. shàng shū yòu chéng liú zhǎng yán bà. mìng qīn jūn sī yǐ suǒ zhǎng fù dà xìng fǔ. zhì zuǒ yòu xiāo qí dōu fù zhǐ huī shǐ, lì diǎn jiǎn sī. bù jūn dōu fù zhǐ huī shǐ, lì xuān huī yuàn.
九月己卯,還宮。十月庚午,遣護衛完顏普連等二十四人督捕山東、河東、河北、中都盜賊。籍諸路水手得三萬人。十一月乙酉,以濟南尹仆散烏者等為賀宋正旦使。尚書右丞劉長言罷。命親軍司以所掌付大興府。置左右驍騎都副指揮使,隸點檢司。步軍都副指揮使,隸宣徽院。
shí èr yuè guǐ chǒu, jìn zhōng dōu hé běi shān dōng hé nán hé dōng jīng zhào jūn mín gāng bǔ qín shòu jí chù yǎng diāo sǔn zhě. wù chén, jìn cháo guān yǐn jiǔ, fàn zhě sǐ, sān guó rén shǐ yàn yǐn zhě zuì.
十二月癸丑,禁中都、河北、山東、河南、河東、京兆軍民綱捕禽獸及畜養雕隼者。戊辰,禁朝官飲酒,犯者死,三國人使燕飲者罪。
liù nián zhēng yuè jiǎ xū shuò, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. dīng chǒu, pàn dà zōng zhèng tú dān zhēn yì dōu yǐn jīng ān wǔ jūn jié dù shǐ shuǎng jīn wú wèi shàng jiāng jūn ā sù yǐn jiǔ, yǐ jìn shǔ gù, zhàng zhēn qī shí, yú jiē zhàng bǎi. rén wǔ, shàng jiāng rú nán jīng, yǐ sī tú yù shǐ dài fū xiāo yù wèi dà xìng yǐn, sī tú rú gù. shū mì fù shǐ tú dān yǒng nián bà, yǐ dōu diǎn jiǎn hé shí liè zhì níng wèi shū mì fù shǐ. jǐ chǒu, shēng chén, sòng gāo lì xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ sì, mìng cān zhī zhèng shì lǐ tōng yù sòng shǐ xú dù děng yuē: zhèn xī cóng liáng wáng jūn, lè nán jīng fēng tǔ, cháng yù xún xìng. jīn yíng shàn jiāng bì gōng, qī yǐ èr yuè mò xiān wǎng hé nán. dì wáng xún shǒu, zì gǔ yǒu zhī. yǐ huái yòu duō xì dì, yù xiào liè qí jiān, cóng bīng bù yú wàn rén. kuàng zhèn zǔ zōng líng miào zài cǐ, ān néng jiǔ yú bǐ hū. rǔ děng guī gào rǔ zhǔ, lìng yǒu sī xuān yù zhèn yì, shǐ huái nán zhī mín wú huái yí jù. gēng zǐ, zhào zì zhōng dōu zhì hé nán fǔ suǒ guò zhōu xiàn diào cóng liè qí shì èr qiān. xīn chǒu, shā pú chá ā hǔ dié nǚ yì chá. yì chá, qìng yí gōng zhǔ chū, yòu jū gōng zhōng, shàng lǚ yù nà zhī, tài hòu bù kě. zhì shì, yǐ zuì shā zhī.
六年正月甲戌朔,宋、高麗、夏遣使來賀。丁丑,判大宗正徒單貞、益都尹京、安武軍節度使爽、金吾衛上將軍阿速飲酒,以近屬故,杖貞七十,余皆杖百。壬午,上將如南京,以司徒、御史大夫蕭玉為大興尹,司徒如故。樞密副使徒單永年罷,以都點檢紇石烈志寧為樞密副使。己丑,生辰,宋、高麗、夏遣使來賀。癸巳,命參知政事李通諭宋使徐度等曰:「朕昔從梁王軍,樂南京風土,常欲巡幸。今營繕將畢功,期以二月末先往河南。帝王巡守,自古有之。以淮右多隙地,欲校獵其間,從兵不逾萬人。況朕祖宗陵廟在此,安能久於彼乎。汝等歸告汝主,令有司宣諭朕意,使淮南之民無懷疑懼。」庚子,詔自中都至河南府所過州縣調從獵騎士二千。辛丑,殺蒲察阿虎迭女義察。義察,慶宜公主出,幼鞠宮中,上屢欲納之,太后不可。至是,以罪殺之。
èr yuè yǐ sì, zhàng wèi wáng xiāng zhī fēi jí zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín. jiǎ yín, yǐ cān zhī zhèng shì lǐ tōng wèi shàng shū yòu chéng. jǐ wèi, jìn hù cóng zòng liè rǎo mín. gēng shēn, zhēng zhū dào shuǐ shǒu yùn zhàn chuán. guǐ hài, fā zhōng dōu. bǐng yín, cì ān sù zhōu. sān yuè jǐ mǎo, gǎi hé nán běi máng shān wèi tài píng shān, chēng jiù míng zhě yǐ wéi zhì lùn. dīng hài, jiāng zhì huò jiā, yǒu nán zǐ shàng shū yán shì, zhǎn zhī, suǒ yán mò de wén. guǐ sì, cì hé nán fǔ, yīn chū liè, xìng rǔ zhōu wēn tāng, shì xíng gōng dì. zì zhōng dōu zhì hé nán, suǒ guò mài jiē wèi kōng. fù jìn hù cóng wú zhé lí cì jí yóu shǎng yǐn jiǔ, fàn zhě zuì jiē sǐ, ér mò yǒu cóng zhě. zhào nèi dì zhū měng ān fù shān hòu mù mǎ, qí qiū bìng fā. dì gǔn zhī qī wū yán shì yǒu zuì, cì sǐ. wū yán shì zhī dì nán jīng bīng mǎ fù dōu zhǐ huī shǐ xí ní liè yì yǐ zuì zhū.
二月乙巳,杖衛王襄之妃及左宣徽使許霖。甲寅,以參知政事李通為尚書右丞。己未,禁扈從縱獵擾民。庚申,征諸道水手運戰船。癸亥,發中都。丙寅,次安肅州。三月己卯,改河南北邙山為太平山,稱舊名者以違制論。丁亥,將至獲嘉,有男子上書言事,斬之,所言莫得聞。癸巳,次河南府,因出獵,幸汝州溫湯,視行宮地。自中都至河南,所過麥皆為空。復禁扈從毋輒離次及游賞飲酒,犯者罪皆死,而莫有從者。詔內地諸猛安赴山後牧馬,俟秋並發。弟袞之妻烏延氏有罪,賜死。烏延氏之弟南京兵馬副都指揮使習泥烈亦以罪誅。
sì yuè dīng wèi, zhào bǎi guān xiān fù nán jīng zhì shì, shàng shū shěng shū mì yuàn dà zōng zhèng fǔ quàn nóng sī tài fǔ shào fǔ jiē cóng xíng, lì hù bīng xíng bù, sì fāng guǎn, dōu shuǐ jiān, dà lǐ sī guān gè liú yī yuán. yǐ qiān shū shū mì yuàn shì gāo jǐng shān děng wèi hè sòng shēng rì shǐ. wù shēn, zhào rǔ zhōu bǎi wǔ shí lǐ nèi zhōu xiàn, liàng qiǎn shāng jiǎ fù wēn tāng zhì shì. zhào yǒu sī yí wèn sòng rén, cài yǐng shòu zhū zhōu duì jìng chuàng zhì bǎo shù zhě. gēng xū, fā hé nán fǔ. qì dān bù bǔ zì shān chí xià, fú dào zuǒ, zì chén pò dōng hǎi zéi yǒu gōng, wèi lǐ wéi zhōng suǒ yì, lì mìng zhǎn zhī. dīng mǎo, cì wēn tāng. jiè hù cóng wú zhé guò rǔ shuǐ. shàng liè, bēn lù tū zhī duò mǎ, ǒu xuè shù rì. qiǎn shǐ zhēng zhū dào bīng.
四月丁未,詔百官先赴南京治事,尚書省、樞密院、大宗正府、勸農司、太府、少府皆從行,吏、戶、兵、刑部,四方館,都水監,大理司官各留一員。以簽書樞密院事高景山等為賀宋生日使。戊申,詔汝州百五十里內州縣,量遣商賈赴溫湯置市。詔有司移問宋人,蔡、穎、壽諸州對境創置堡戍者。庚戌,發河南府。契丹不補自山馳下,伏道左,自陳破東海賊有功,為李惟忠所抑,立命斬之。丁卯,次溫湯。誡扈從毋輒過汝水。上獵,奔鹿突之墮馬,嘔血數日。遣使征諸道兵。
wǔ yuè gēng chén, tài shī shàng shū lìng nòu wǎn wēn dōu sī zhōng hōng. qì dān zhū bù fǎn, qiǎn yòu wèi jiāng jūn xiāo tū lá děng tǎo zhī. liù yuè guǐ mǎo, mìng shū mì shǐ pū sàn sī gōng xī jīng liú shǒu xiāo huái zhōng jiāng bīng yī wàn tǎo qì dān zhū bù. shàng zì rǔ zhōu rú nán jīng. rén xū, cì nán jīng jìn jiāo, zuǒ chéng xiàng zhāng hào lǜ bǎi guān yíng yè. shì yè, dà fēng, huài chéng tiān mén chī wěi. guǐ hài, shàng bèi fǎ jià rù yú nán jīng.
五月庚辰,太師、尚書令耨碗溫都思忠薨。契丹諸部反,遣右衛將軍蕭禿剌等討之。六月癸卯,命樞密使仆散思恭、西京留守蕭懷忠將兵一萬討契丹諸部。上自汝州如南京。壬戌,次南京近郊,左丞相張浩率百官迎謁。是夜,大風,壞承天門鴟尾。癸亥,上備法駕入於南京。
qī yuè dīng hài, yǐ zuǒ chéng xiàng zhāng hào wèi tài fù shàng shū lìng, sī tú dà xìng yǐn xiāo yù wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, lì bù shàng shū bái yàn gōng wèi shū mì fù shǐ, shū mì fù shǐ hé shí liè zhì níng wèi kāi fēng yǐn, ān wǔ jūn jié dù shǐ tú dān zhēn wèi yù shǐ dài fū. jǐ chǒu, cì cóng jià cóng xíng cóng jūn jí qiān hù móu kè qián bó. dà kuò tiān xià léi mǎ. shā wáng liáo yē lǜ shì sòng zhào shì zǐ nán fán bǎi sān shí yú rén.
七月丁亥,以左丞相張浩為太傅、尚書令,司徒、大興尹蕭玉為尚書左丞相,吏部尚書白彥恭為樞密副使,樞密副使紇石烈志寧為開封尹,安武軍節度使徒單貞為御史大夫。己丑,賜從駕、從行、從軍及千戶謀克錢帛。大括天下羸馬。殺亡遼耶律氏、宋趙氏子男凡百三十餘人。
bā yuè rén yín, dān zhōu zéi dù kuí jù chéng pàn, qiǎn dōu diǎn jiǎn yē lǜ zhàn yòu xiāo qí fù dōu zhǐ huī dà pán tǎo zhī. yǐ shū mì fù shǐ bái yàn gōng wèi běi miàn bīng mǎ dōu tǒng, kāi fēng yǐn hé shí liè zhì níng fù zhī, zhōng dōu liú shǒu wán yán gòu yīng wèi xī běi miàn bīng mǎ dōu tǒng, xī běi lù zhāo tǎo shǐ táng kuò bèi gǔ de fù zhī, tǎo qì dān. guǐ chǒu, yǐ jiàn fá sòng shì huáng tài hòu tú dān shì yú níng dé gōng, réng mìng jí gōng zhōng fén zhī, qì qí gǔ shuǐ zhōng, bìng shā qí shì bì děng shí yú rén. guǐ hài, shā yòu wèi jiāng jūn xiāo tū lá hù wèi shí rén zhǎng wò lú bǎo, zú shū mì shǐ pū sàn sī gōng běi jīng liú shǒu xiāo zé xī jīng liú shǒu xiāo huái zhōng, zhàng shàng shū lìng zhāng hào zuǒ chéng xiàng xiāo yù. yǐ tài cháng bó shì zhāng chóng wèi gāo lì shēng rì shǐ, xiāo yì zhōng wèi xià guó shēng rì shǐ. jiǎ zǐ, fēng suǒ xìng tài hòu shì bì gāo fú niáng wèi yún guó fū rén.
八月壬寅,單州賊杜奎據城叛,遣都點檢耶律湛、右驍騎副都指揮大磐討之。以樞密副使白彥恭為北面兵馬都統,開封尹紇石烈志寧副之,中都留守完顏彀英為西北面兵馬都統,西北路招討使唐括孛古的副之,討契丹。癸丑,以諫伐宋弒皇太后徒單氏於寧德宮,仍命即宮中焚之,棄其骨水中,並殺其侍婢等十餘人。癸亥,殺右衛將軍蕭禿剌、護衛十人長斡盧保,族樞密使仆散思恭、北京留守蕭賾、西京留守蕭懷忠,杖尚書令張浩、左丞相蕭玉。以太常博士張崇為高麗生日使,蕭誼忠為夏國生日使。甲子,封所幸太后侍婢高福娘為鄖國夫人。
jiǔ yuè gēng wǔ shuò, yǐ tài bǎo pàn dà zōng zhèng shì áng wèi shū mì shǐ, tài bǎo rú gù. wù zǐ, shā qián shòu zhōu cì shǐ máo liáng hǔ. gēng yín, dà míng fǔ zéi wáng jiǔ jù chéng pàn, zhòng zhì shù wàn, suǒ zhì dào zéi fēng qǐ, dà zhě lián chéng yì, xiǎo zhě bǎo shān zé, huò yǐ shí shù qí zhāng qí zhì ér xíng, guān jūn mò gǎn jìn. shàng yòu è wén dào zéi shì, yán zhě zhé zuì zhī.
九月庚午朔,以太保、判大宗正事昂為樞密使,太保如故。戊子,殺前壽州刺史毛良虎。庚寅,大名府賊王九據城叛,眾至數萬,所至盜賊峰起,大者連城邑,小者保山澤,或以十數騎張旗幟而行,官軍莫敢近。上又惡聞盜賊事,言者輒罪之。
shàng zì jiāng sān shí èr zǒng guǎn bīng fá sòng, jìn zì shòu chūn. yǐ tài bǎo shū mì shǐ áng wèi zuǒ lǐng jūn dà dū dū, shàng shū yòu chéng lǐ tōng fù zhī, shàng shū zuǒ chéng hé shí liè liáng bì wèi yòu lǐng jūn dà dū dū, pàn dà zōng zhèng wū yán pú lú hún fù zhī, yù shǐ dài fū tú dān zhēn wèi zuǒ jiān jūn, tóng pàn dà zōng zhèng shì tú dān yǒng nián wèi yòu jiān jūn, zuǒ xuān huī shǐ xǔ lín wèi zuǒ dōu jiān, hé nán yǐn pú chá wò lùn wèi yòu dōu jiān, jiē cóng. gōng bù shàng shū sū bǎo héng wèi zhè dōng dào shuǐ jūn dōu tǒng zhì, yì dōu yǐn zhèng jiā fù zhī, yóu hǎi dào jìng qū lín ān. tài yuán yǐn liú è wèi hàn nán dào héng yíng bīng mǎ dōu tǒng zhì, jì nán yǐn pū sàn wū zhě fù zhī, jìn zì cài zhōu. hé zhōng yǐn tú dān hé xǐ wèi xī shǔ dào héng yíng bīng mǎ dōu tǒng zhì, píng yáng yǐn zhāng zhōng yàn fù zhī, yóu fèng xiáng qǔ sàn guān, zhù jūn yǐ qí hòu mìng. wǔ shèng wǔ píng wǔ jié sān jūn wèi qián fēng. tú dān zhēn bié jiāng bīng èr wàn rù huái yīn. jiǎ wǔ, shàng fā nán jīng, zhào huáng hòu jí tài zǐ guāng yīng jū shǒu, shàng shū lìng zhāng hào zuǒ chéng xiàng xiāo yù cān zhī zhèng shì jìng sì huī liú zhì shěng shì. bǐng shēn, tài bái zhòu jiàn. jiāng shì zì jūn zhōng wáng guī zhě xiāng shǔ yú dào. hé sū guǎn měng ān fú shòu dōng jīng móu kè jīn zhù děng shǐ shòu jiǎ yú dà míng, jí jǔ bù wáng guī, cóng zhě zhòng zhì wàn yú, jiē gōng yán yú lù yuē: wǒ bèi jīn wǎng dōng jīng, lì xīn tiān zǐ yǐ!
上自將三十二總管兵伐宋,進自壽春。以太保、樞密使昂為左領軍大都督,尚書右丞李通副之,尚書左丞紇石烈良弼為右領軍大都督,判大宗正烏延蒲盧渾副之,御史大夫徒單貞為左監軍,同判大宗正事徒單永年為右監軍,左宣徽使許霖為左都監,河南尹蒲察斡論為右都監,皆從。工部尚書蘇保衡為浙東道水軍都統制,益都尹鄭家副之,由海道徑趨臨安。太原尹劉萼為漢南道行營兵馬都統制,濟南尹仆散烏者副之,進自蔡州。河中尹徒單合喜為西蜀道行營兵馬都統制,平陽尹張中彥副之,由鳳翔取散關,駐軍以俟後命。武勝、武平、武捷三軍為前鋒。徒單貞別將兵二萬入淮陰。甲午,上發南京,詔皇后及太子光英居守,尚書令張浩、左丞相蕭玉、參知政事敬嗣暉留治省事。丙申,太白晝見。將士自軍中亡歸者相屬於道。曷蘇館猛安福壽、東京謀克金住等始授甲於大名,即舉部亡歸,從者眾至萬餘,皆公言於路曰:「我輩今往東京,立新天子矣!」
shí yuè yǐ sì, yīn mí shī dào, èr gǔ shǐ dá yíng suǒ. bǐng wǔ, qìng yún jiàn. dōng jīng liú shǒu cáo guó gōng wū lù jí wèi yú liáo yáng, gǎi yuán dà dìng, dà shè. shù hǎi líng guò è: shì huáng tài hòu tú dān shì, shì tài zōng jí zōng hàn zōng bì zi sūn jí zōng běn zhū wáng, huǐ shàng jīng gōng shì, shā liáo yù wáng sòng tiān shuǐ jùn wáng jùn gōng zǐ sūn děng shù shí shì. dīng wèi, dà jūn dù huái, jiāng zhì lú zhōu, huò bái lù, yǐ wèi wǔ wáng bái yú zhī zhào. hàn nán dào liú è qǔ tōng huà jūn jiǎng zhōu xìn yáng jūn. tú dān zhēn bài sòng jiāng wáng quán yú xū yí, jìn qǔ yáng zhōu. qián fēng jūn zhì duàn zhài, sòng shù bīng jiē dùn qù, bài sòng bīng yú wèi zi qiáo, bài sòng bīng yú cháo xiàn, zhǎn èr bǎi jí, zhì hé zhōu. wáng quán yè yǐ bīng qiān yú lái xí, shè què zhī. yì rì, yǔ. sòng rén yè fén qí jī dùn qù. jié dàn zhuī zhī, sòng rén nì zhàn, měng ān hán táng jūn què, suì shī lì. wēn dōu ào lá bēn běi, wǔ jié jūn fù zǒng guǎn ā sàn lǜ měng ān móu kè lì zhàn, què zhī. wáng quán tuì bǎo nán àn. guǐ hài, shàng cì hé zhōu, ā sàn děng jìn jiē shǎng lài yǒu chà. xī shǔ dào tú dān hé xǐ zhù sàn guān, sòng rén gōng qín zhōu là jiā chéng dé shùn zhōu, kè zhī. zhè dōng dào sū bǎo héng yǔ sòng rén zhàn yú hǎi dào, bài jī, fù tǒng zhì zhèng jiā sǐ zhī.
十月乙巳,陰迷失道,二鼓始達營所。丙午,慶雲見。東京留守曹國公烏祿即位於遼陽,改元大定,大赦。數海陵過惡:弒皇太后徒單氏,弒太宗及宗翰、宗弼子孫及宗本諸王,毀上京宮室,殺遼豫王、宋天水郡王、郡公子孫等數十事。丁未,大軍渡淮,將至廬州,獲白鹿,以為武王白魚之兆。漢南道劉萼取通化軍、蔣州、信陽軍。徒單貞敗宋將王權於盱眙,進取揚州。前鋒軍至段寨,宋戍兵皆遁去,敗宋兵於蔚子橋,敗宋兵於巢縣,斬二百級,至和州。王權夜以兵千餘來襲,射卻之。翼日,雨。宋人夜焚其積遁去。詰旦追之,宋人逆戰,猛安韓棠軍卻,遂失利。溫都奧剌奔北,武捷軍副總管阿散率猛安謀克力戰,卻之。王權退保南岸。癸亥,上次和州,阿散等進階賞賚有差。西蜀道徒單合喜駐散關,宋人攻秦州臘家城、德順州,克之。浙東道蘇保衡與宋人戰於海道,敗績,副統制鄭家死之。
shí yī yuè gēng wǔ, zuǒ sī láng zhōng wù bù hē děng wén shè, rù bái dōng jīng jí wèi gǎi yuán shì, shàng fǔ bì tàn yuē: wǒ běn yù miè sòng hòu gǎi yuán dà dìng, qǐ fēi tiān mìng hū? chū qí shū shì zhī, jí yù zhì gǎi yuán shì yě. yǐ quàn nóng shǐ wán yán yuán yí wèi zhè xī dào bīng mǎ dōu tǒng zhì, xíng bù shàng shū guō ān guó fù zhī. shàng zhù jūn jiāng běi. qiǎn wǔ píng zǒng guǎn ā lín xiān dù jiāng zhì nán àn, shī lì. shàng hái hé zhōu, suì jìn bīng yáng zhōu. jiǎ wǔ, huì zhōu shī yú guā zhōu dù, qī yǐ míng rì dù jiāng. yǐ wèi, zhè xī bīng mǎ dōu tǒng zhì wán yán yuán yí děng jūn fǎn, dì yù shì, bēng, nián sì shí.
十一月庚午,左司郎中兀不喝等聞赦,入白東京即位改元事,上拊髀嘆曰:「我本欲滅宋後改元大定,豈非天命乎?」出其書示之,即預志改元事也。以勸農使完顏元宜為浙西道兵馬都統制,刑部尚書郭安國副之。上駐軍江北。遣武平總管阿鄰先渡江至南岸,失利。上還和州,遂進兵揚州。甲午,會舟師於瓜洲渡,期以明日渡江。乙未,浙西兵馬都統制完顏元宜等軍反,帝遇弒,崩,年四十。
hǎi líng zài wèi shí yú nián, měi shì qíng mào yǐ yù chén xià. què shàng shí jìn é yǐ shì jiǎn, jí yóu liè dùn cì, bù shí xū suǒ, yī é yī chún, mín jiān huò yòng shù wàn shòu zhī, yǒu yǐ yī niú yì yī chún zhě. huò yǐ bì qīn fù yī, yǐ shì jìn chén. huò fú bǔ zhuì, lìng jì zhù guān jiàn zhī. huò qǔ jūn shì chén mǐ fàn yǔ shàng shí tóng jìn, xiān shí jūn shì fàn jǐ jǐn. huò jiàn mín chē xiàn ní zé, lìng wèi shì xià wǎn, qí chē chū rán hòu xíng. yǔ jìn chén yàn yǔ, zhé yǐn gǔ xī xián jūn yǐ zì kuàng. xiǎn zé dà chén, shǐ jìn zhí yán. shǐ zhāng zhòng kē bèi wèi jiàn guān, ér qí zǎi jìng yǐ zhí jiàn sǐ. bǐ nì qún xiǎo, guān shǎng wú dù, zuǒ yòu yǒu kuàng liáo zhě, rén huò yǐ míng hū zhī, jí shòu yǐ xiǎn jiē. cháng zhì huáng jīn yīn rù jiān, yǒu xǐ zhī zhě, lìng zì qǔ zhī. ér yín bì bù zé gǔ ròu, xíng shā bù wèn yǒu zuì. zhì yíng nán jīng gōng diàn, yùn yī mù zhī fèi zhì èr qiān wàn, qiān yī chē zhī lì zhì wǔ bǎi rén. gōng diàn zhī shì, biàn fù huáng jīn ér hòu jiān yǐ wǔ cǎi, jīn xiè fēi kōng rú luò xuě. yī diàn zhī fèi yǐ yì wàn jì, chéng ér fù huǐ, wù jí huá lì. qí nán zhēng zào zhàn jiàn jiāng shàng, huǐ mín lú shě yǐ wèi cái, zhǔ sǐ rén gāo yǐ wèi yóu, dān mín lì rú mǎ niú, fèi cái yòng rú tǔ jū, kōng guó yǐ tú rén guó, suì zhì yú bài. dū du fǔ yǐ qí jiù zhì zhī nán jīng bān jīng guǎn. dà dìng èr nián, jiàng fēng wèi hǎi líng jùn wáng, shì yuē yáng. èr yuè, shì zōng shǐ xiǎo dǐ lóu shì yǔ nán jīng guān qiān qí jiù yú níng dé gōng. sì yuè, zàng yú dà fáng shān lù mén gǔ zhū wáng zhào yù zhōng. èr shí nián, xī zōng jì fù miào, yǒu sī zòu yuē: yáng wáng zhī zuì wèi zhèng. zhǔn jìn zhào wáng lún fèi huì dì zì lì, huì dì fǎn zhèng, zhū lún, fèi wèi shù rén. yáng dì zuì è guò yú lún, bù dāng yǒu wáng duì, yì bù dāng zài zhū wáng yíng yù. nǎi zhào jiàng wèi hǎi líng shù rén, gǎi zàng yú shān líng xī nán sì shí lǐ.
海陵在位十餘年,每飾情貌以御臣下。卻尚食進鵝以示儉,及遊獵頓次,不時需索,一鵝一鶉,民間或用數萬售之,有以一牛易一鶉者。或以弊衾覆衣,以示近臣。或服補綴,令記注官見之。或取軍士陳米飯與尚食同進,先食軍士飯幾盡。或見民車陷泥澤,令衛士下挽,俟車出然後行。與近臣燕語,輒引古昔賢君以自況。顯責大臣,使進直言。使張仲軻輩為諫官,而祁宰竟以直諫死。比昵群小,官賞無度,左右有曠僚者,人或以名呼之,即授以顯階。常置黃金裀褥間,有喜之者,令自取之。而淫嬖不擇骨肉,刑殺不問有罪。至營南京宮殿,運一木之費至二千萬,牽一車之力至五百人。宮殿之飾,遍傅黃金而後間以五采,金屑飛空如落雪。一殿之費以億萬計,成而復毀,務極華麗。其南征造戰艦江上,毀民廬舍以為材,煮死人膏以為油,殫民力如馬牛,費財用如土苴,空國以圖人國,遂至於敗。都督府以其柩置之南京班荊館。大定二年,降封為海陵郡王,諡曰煬。二月,世宗使小底婁室與南京官遷其柩於寧德宮。四月,葬於大房山鹿門谷諸王兆域中。二十年,熙宗既祔廟,有司奏曰:「煬王之罪未正。准晉趙王倫廢惠帝自立,惠帝反正,誅倫,廢為庶人。煬帝罪惡過於倫,不當有王對,亦不當在諸王塋域。」乃詔降為海陵庶人,改葬於山陵西南四十里。
zàn yuē: hǎi líng zhì zú yǐ jù jiàn, yán zú yǐ shì fēi. yù wèi jūn zé shì qí jūn, yù fá guó zé shì qí mǔ, yù duó rén zhī qī zé shǐ zhī shā qí fū. sān gāng jué yǐ, hé xiá tā lùn. zhì yú tú miè zōng zú, jiǎn yì zhōng liáng, fù gū zǐ mèi jǐn rù pín yù. fāng yǐ sān shí èr zǒng guǎn zhī bīng tú yì tiān xià, zú zhī lì qì gǎn zhào, shēn yóu è zhōng, shǐ tiān xià hòu shì chēng wú dào zhǔ yǐ hǎi líng wèi shǒu. kě bù jiè zāi! kě bù jiè zāi!
贊曰:海陵智足以拒諫,言足以飾非。欲為君則弒其君,欲伐國則弒其母,欲奪人之妻則使之殺其夫。三綱絕矣,何暇他論。至於屠滅宗族,剪刈忠良,婦姑姊妹盡入嬪御。方以三十二總管之兵圖一天下,卒之戾氣感召,身由惡終,使天下後世稱無道主以海陵為首。可不戒哉!可不戒哉!