huàn zhě
◎宦者
liáng chōng sòng guī pān shǒu héng fù
○梁珫 宋珪(潘守恆附)
gǔ zhī huàn zhě jiē chū yú xíng rén, xíng yú bù kě liè yú shì shù, gù zhǎng gōng sì zhī shì, wèi zhī fù sì yān. dōng hàn yǐ lái, huàn zhě yǎng zi yǐ jì shì. táng shì, jì zhě jiē wèi yān rén, qí chū jìn yě, xìng duō qiǎo huì biàn pì shàn gù ēn chǒng, jí qí dé zhì, dǎng bǐ jiū jié bù kě zhì. dōng hàn yǐ huàn zhě wáng, táng yòu shén yān. shì rú lùn huàn zhě zhī hài, rú dú yào měng hǔ zhī bù kě zhěng yě. jīn fǎ zhì jìn shì jú, cháng yǔ zhèng shì, ér huàn zhě shǎo yǔ yān. wéi hǎi líng shí yǒu liáng chōng, zhāng zōng shí yǒu liáng dào lǐ xīn xǐ gàn zhèng, èr jūn wèi suǒ wù duō yǐ. shì chuán liáng dào quàn zhāng zōng nà lǐ fēi hòu gōng, jīn shǐ bù zài liáng dào shǐ mò, fú dé ér lùn cì zhī. wéi sòng guī pān shǒu héng pō néng fěng jiàn xuān āi, shí yǒu bì yì, gài yōng zhī jiǎo jiǎo tiě zhī zhēng zhēng zhě yě. zuò huàn zhě chuán.
古之宦者皆出於刑人,刑餘不可列於士庶,故掌宮寺之事,謂之「婦寺」焉。東漢以來,宦者養子以繼世。唐世,繼者皆為閹人,其初進也,性多巧慧便僻、善固恩寵,及其得志,黨比糾結不可制。東漢以宦者亡,唐又甚焉。世儒論宦者之害,如毒藥猛虎之不可拯也。金法置近侍局,嘗與政事,而宦者少與焉。惟海陵時有梁珫,章宗時有梁道、李新喜干政,二君為所誤多矣。世傳梁道勸章宗納李妃後宮,金史不載梁道始末,弗得而論次之。惟宋珪、潘守恆頗能諷諫宣、哀,時有裨益,蓋傭之佼佼、鐵之錚錚者也。作《宦者傳》。
liáng chōng, běn dà biàn jiā nú, suí yuán fēi rù gōng, yǐ yān shù shì hǎi líng. chōng xìng biàn nìng, shàn yíng hé, tè jiàn chǒng xìn, jiù zhì, huàn zhě wéi zhǎng yē tíng gōng wéi zhī shì. tiān dé sān nián, shǐ yǐ wáng guāng dào wèi nèi cáng kù shǐ, wèi yù liáng ān rén jiē yǐ huàn guān lǐng nèi cáng. hǎi líng wèi guāng dào děng yuē: rén yán huàn zhě bù kě yòng, zhèn yǐ wèi bù rán. hòu táng zhuāng zōng wěi zhāng chéng yè yǐ jūn, jìng lì dà gōng, cǐ zhōng qǐ wú rén hū. qīng děng yí xī cǐ yì. tǎng zàng zhī wù jiē chū mín lì, fèi shí zhì yī, dāng jiū chá jiān bì, fàn zhě bì fá wú shè. huàn zhě shǐ yǔ zhèng shì, ér chōng wěi rèn yóu shén, lèi guān jìn shì jú shǐ. jí yíng jiàn nán jīng gōng shì, hǎi líng shù shù shǐ chōng wǎng shì gōng yì. shì shí, yī diàn zhī fèi yǐ bù kě shèng jì, chōng huò yán qí wèi shàn, jí jǐn sā qù. suī chéng xiàng zhāng hào yì qū yì shì zhī, yǔ zhī jūn lǐ.
梁珫,本大抃家奴,隨元妃入宮,以閹豎事海陵。珫性便佞,善迎合,特見寵信,舊制,宦者惟掌掖廷宮闈之事。天德三年,始以王光道為內藏庫使,衛愈、梁安仁皆以宦官領內藏。海陵謂光道等曰:「人言宦者不可用,朕以為不然。後唐莊宗委張承業以軍,竟立大功,此中豈無人乎。卿等宜悉此意。帑藏之物皆出民力,費十致一,當糾察奸弊,犯者必罰無赦。」宦者始與政事,而珫委任尤甚,累官近侍局使。及營建南京宮室,海陵數數使珫往視工役。是時,一殿之費已不可勝計,珫或言其未善,即盡撒去。雖丞相張浩亦曲意事之,與之均禮。
hǎi líng yù fá sòng, chōng yīn jí yán sòng liú guì fēi jué sè qīng guó. hǎi líng dà xǐ, jí nán zhēng jiāng xíng, mìng xiàn jūn gāo shī gū ér zhù qīn rù zhī xīn jié zhě qí dé liú guì fēi yòng zhī. yì zhě yán chōng yǔ sòng tōng móu, quàn dì fá sòng, zhēng tiān xià bīng yǐ pí bì zhōng guó.
海陵欲伐宋,珫因極言宋劉貴妃絕色傾國。海陵大喜,及南征將行,命縣君高師姑兒貯衾褥之新潔者俟得劉貴妃用之。議者言珫與宋通謀,勸帝伐宋,征天下兵以疲弊中國。
hǎi líng zhì hé zhōu, wén chōng yǔ sòng rén jiāo tōng yǒu zhuàng, wèi chōng yuē: wén rǔ yǔ sòng guó jiāo tōng, chuán xiè shì qíng. rǔ běn nú lì, zhèn bá zhuó zhì cǐ, nǎi gǎn ěr yé. ruò zhì jiāng nán xún dé shí jī, shā rǔ yì wèi wǎn yě. yòu wèi xiào shū láng tián yǔ xìn yuē: ěr miàn mù yì kě yí, bì yǔ chōng tóng móu zhě. jiē mìng zhí yú jūn zhōng. hǎi líng yù shì, chōng yǔ xìn jiē wèi luàn jūn suǒ shā.
海陵至和州,聞珫與宋人交通有狀,謂珫曰:「聞汝與宋國交通,傳泄事情。汝本奴隸,朕拔擢至此,乃敢爾耶。若至江南詢得實跡,殺汝亦未晚也。」又謂校書郎田與信曰:「爾面目亦可疑,必與珫同謀者。」皆命執於軍中。海陵遇弒,珫、與信皆為亂軍所殺。
sòng guī, běn míng qǐ nú, yàn rén yě. wèi nèi shì diàn tóu. xuān zōng cháng yǐ yuán xī yù guān dēng xì, mìng qǐ nú jiān zuò, qǐ nú suì yǔ yún: shè jì qì zhī zhōng dōu, nán jīng zuò dēng xì yǒu hé kàn yé. xuān zōng wēi wén zhī, zhàng zhī èr shí, jì ér huǐ zhī, yǒu zhǐ xuān yù.
宋珪,本名乞奴,燕人也。為內侍殿頭。宣宗嘗以元夕欲觀燈戲,命乞奴監作,乞奴誶語云:「社稷棄之中都,南京作燈戲有何看耶。」宣宗微聞之,杖之二十,既而悔之,有旨宣諭。
āi zōng fàng yào hòu yuàn, yào yì qù, chì jìn shì zhuī fǎng zhī, shì zhōng yī nóng mín bì cǐ yào, jìn shì bù gǎn yán gōng zhōng suǒ yì zhě, bǎi fāng suǒ zhī, nóng mín bù yǔ, yǔ zhī wù zhí, jǐn nǎi dé. shì wén, āi zōng yù sòng qí rén yú yǒu sī, qǐ nú cóng páng jiàn yuē: guì chù jiàn rén, qǐ kě xuān shì sì fāng. āi zōng è qí dà jié, yòu zhàng zhī, xún yì huǐ, cì wù wèi qiǎn zhī.
哀宗放鷂後苑,鷂逸去,敕近侍追訪之,市中一農民臂此鷂,近侍不敢言宮中所逸者,百方索之,農民不與,與之物直,僅乃得。事聞,哀宗欲送其人於有司,乞奴從旁諫曰:「貴畜賤人,豈可宣示四方。」哀宗惡其大訐,又仗之,尋亦悔,賜物慰遣之。
jí āi zōng zhì guī dé, mǎ jūn yuán shuài pú chá guān nú wèi biàn, shā zuǒ chéng lǐ qī cān zhèng shí zhǎn nǚ lǔ huān yǐ xià cóng guān sān bǎi yú rén. cāng huáng zhī jì, āi zōng bù dé yǐ, yǐ guān nú quán cān zhī zhèng shì, jì wèi suǒ zhì, hán hèn yù zhū zhī wèi néng yě. jí guān nú wǎng bó zhōu, guī yīn yǔ fèng yù wú gǔ sūn ài shí nà lán qì dá, hù wèi nǚ xī liè wán chū fàn chén sēng wáng shān ér děng móu zhū zhī. guān nú zì bó hái, āi zōng yù lín yī tíng, zhào cān zhèng zhāng tiān gāng jí guān nú yì shì. guān nú rù jiàn, guī děng jí cóng páng shā zhī, jí qí dǎng a lǐ hé bái jìn xí xiǎn. jí cài chéng pò, āi zōng zì yì yú yōu lán xuān, guī yǔ wán yán xié liè jiāo chūn hé děng jiē cóng sǐ.
及哀宗至歸德,馬軍元帥蒲察官奴為變,殺左丞李蹊、參政石盞女魯歡以下從官三百餘人。倉皇之際,哀宗不得已,以官奴權參知政事,既為所制,含恨欲誅之未能也。及官奴往亳州,珪陰與奉御吾古孫愛實、納蘭忔答,護衛女奚烈完出、范陳僧、王山兒等謀誅之。官奴自亳還,哀宗御臨漪亭,召參政張天綱及官奴議事。官奴入見,珪等即從旁殺之,及其黨阿里合、白進、習顯。及蔡城破,哀宗自縊於幽蘭軒,珪與完顏斜烈、焦春和等皆從死。
yǒu pān shǒu héng zhě yì nèi shì yě, sù chēng zhī shū, nán qiān hòu guī yì shén duō. jí āi zōng zì pú chéng zǒu guī dé, dào cì mín jiā, shǒu héng jìn zhì, yuē: yuàn bì xià hái gōng zhī rì wú wàng cǐ cǎo lú zhōng, gèng jiā jiǎn sù, yǐ jì dà yè. shàng wén qí yán, qī wǎn zī jiē jiǔ zhī.
有潘守恆者亦內侍也,素稱知書,南遷後規益甚多。及哀宗自蒲城走歸德,道次民家,守恆進櫛,曰:「願陛下還宮之日無忘此草廬中,更加儉素,以濟大業。」上聞其言,悽惋咨嗟久之。
fāng jì
◎方伎
liú wán sù cóng zhèng qìng sì tiān xī zhāng yuán sù mǎ guì zhōng wǔ zhēn zi kàng lǐ mào hú dé xīn
劉完素 從正 慶嗣 天錫 張元素 馬貴中 武禎子亢李懋 胡德新
tài shǐ gōng xù jiǔ liú, shù rì zhě guī cè biǎn què cāng gōng liè chuán. liú xīn xiào zhōng mì shū, yǐ shù shù fāng jì zài zhī qī lüè. hòu shì shǐ guān zuò fāng jì chuán, gài zǔ qí yì yān. huò yuē sù wèn nèi jīng yán tiān dào xiāo zhǎng qì yùn yíng suō, jiǎ yī shù, tuō qí huáng, yǐ chuán qí mì ào ěr. qín rén zhì yǐ zhōu yì liè zhī bǔ shì, sī qǐ yì yán zāi! dì gǔ zhī wèi shù, yǐ jí xiōng dǎo rén ér wèi shàn, hòu shì shù zhě, huò yǐ xiū jiù dǎo rén wèi bù shàn, gǔ zhī wèi yī, yǐ huó rén wèi gōng, hòu shì yī zhě, huò yīn yǐ wèi lì ér wù shā rén. gù wèi zhèng yú tiān xià, suī fāng jì zhī shì, yì bì shèn qí suǒ zhí zhǎng, ér wù jīng bié qí xián fǒu yān. jīn shì, rú wǔ zhēn wǔ kàng zhī xìn ér bù wū, liú wán sù zhāng yuán sù zhī zhì liáo tōng biàn, xué qí shù zhě jiē shī zūn zhī, bù kě bù jì yún.
太史公敘九流,述《日者》、《龜策》、《扁鵲倉公列傳》。劉歆校中秘書,以術數、方伎載之《七略》。後世史官作《方伎傳》,蓋祖其意焉。或曰《素問》、《內經》言天道消長、氣運贏縮,假醫術,托岐黃,以傳其秘奧耳。秦人至以《周易》列之卜筮,斯豈易言哉!第古之為術,以吉凶導人而為善,後世術者,或以休咎導人為不善,古之為醫,以活人為功,後世醫者,或因以為利而誤殺人。故為政於天下,雖方伎之事,亦必慎其所職掌,而務旌別其賢否焉。金世,如武禎、武亢之信而不誣,劉完素、張元素之治療通變,學其術者皆師尊之,不可不記雲。
liú wán sù, zì shǒu zhēn, hé jiān rén. cháng yù yì rén chén xiān shēng, yǐ jiǔ yǐn shǒu zhēn, dà zuì, jí wù dòng dá yī shù, ruò yǒu shòu zhī zhě. nǎi zhuàn yùn qì yào zhǐ lùn jīng yào xuān míng lùn, lǜ yōng yī huò chū wàng shuō, yòu zhe sù wèn xuán jī yuán bìng shì, tè jǔ èr bǎi bā shí bā zì, zhù èr wàn yú yán. rán hǎo yòng liáng jì, yǐ jiàng xīn huǒ yì shèn shuǐ wèi zhǔ. zì hào tōng yuán chù shì yún.
劉完素,字守真,河間人。嘗遇異人陳先生,以酒飲守真,大醉,及寤洞達醫術,若有授之者。乃撰《運氣要旨論》、《精要宣明論》,慮庸醫或出妄說,又著《素問玄機原病式》,特舉二百八十八字,注二萬餘言。然好用涼劑,以降心火、益腎水為主。自號「通元處士」雲。
zhāng cóng zhèng, zì zi hé, suī zhōu kǎo chéng rén. jīng yú yī, guàn chuān nán sù zhī xué, qí fǎ zōng liú shǒu zhēn, yòng yào duō hán liáng, rán qǐ jí jiù sǐ duō qǔ xiào. gǔ yī shū yǒu hàn xià tǔ fǎ, yì yǒu bù dāng hàn zhě hàn zhī zé sǐ, bù dāng xià zhě xià zhī zé sǐ, bù dāng tǔ zhě tǔ zhī zé sǐ, gè yǒu jīng luò mài lǐ, shì chuán huáng dì qí bó suǒ wèi shū yě. cóng zhèng yòng zhī zuì jīng, hào zhāng zi hé hàn xià tǔ fǎ. wàng yōng qiǎn shù xí qí fāng jì, bù zhī chá mài yuán bìng, wǎng wǎng shā rén, cǐ yōng yī suǒ yǐ shī qí chuán zhī guò yě. qí suǒ zhe yǒu liù mén èr fǎ zhī mù, cún yú shì yún.
張從正,字子和,睢州考城人。精於醫,貫穿《難》、《素》之學,其法宗劉守真,用藥多寒涼,然起疾救死多取效。古醫書有《汗下吐法》,亦有不當汗者汗之則死,不當下者下之則死,不當吐者吐之則死,各有經絡脈理,世傳黃帝、岐伯所為書也。從正用之最精,號「張子和汗下吐法」。妄庸淺術習其方劑,不知察脈原病,往往殺人,此庸醫所以失其傳之過也。其所著有「六門、二法」之目,存於世雲。
lǐ qìng sì, míng rén. shǎo jǔ jìn shì bù dì, qì ér xué yī, dú sù wèn zhū shū, dòng xiǎo qí yì. tiān dé jiān, suì dà yì, guǎng píng yóu shén, pín zhě wǎng wǎng hé mén wò bìng. guǎng sì xié yào yǔ mǐ fēn yí zhī, quán huó zhě zhòng. qìng sì nián bā shí yú, wú jí ér zhōng. suǒ zhe shāng hán zuǎn lèi sì juǎn gǎi zhèng huó rén shū sān juǎn shāng hán lùn sān juǎn zhēn jīng yī juàn, chuán yú shì.
李慶嗣,洺人。少舉進士不第,棄而學醫,讀《素問》諸書,洞曉其義。天德間,歲大疫,廣平尤甚,貧者往往闔門臥病。廣嗣攜藥與米分遺之,全活者眾。慶嗣年八十餘,無疾而終。所著《傷寒纂類》四卷、《改證活人書》三卷、《傷寒論》三卷、《針經》一卷,傳於世。
jì tiān xī, zì qí qīng, tài ān rén. zǎo qì jìn shì yè, xué yī, jīng yú qí jì, suì yǐ yī míng shì. jí zhù nán jīng wǔ juǎn, dà dìng shí wǔ nián shàng qí shū, shòu yī xué bó shì.
紀天錫,字齊卿,泰安人。早棄進士業,學醫,精於其技,遂以醫名世。集注《難經》五卷,大定十五年上其書,授醫學博士。
zhāng yuán sù, zì jié gǔ, yì zhōu rén. bā suì shì tóng zǐ jǔ. èr shí qī shì jīng yì jìn shì, fàn miào huì xià dì. nǎi qù xué yī, wú suǒ zhī míng, yè mèng yǒu rén yòng dà fǔ zhǎng záo záo xīn kāi qiào, nà shū shù juǎn yú qí zhōng, zì shì dòng chè qí shù. hé jiān liú wán sù bìng shāng hán bā rì, tóu tòng mài jǐn, ǒu nì bù shí, bù hé suǒ wèi. yuán sù wǎng hòu, wán sù miàn bì bù gù, yuán sù yuē: hé jiàn dài zhī bēi rú cǐ zāi. jì wèi zhěn mài, wèi zhī yuē mài bìng yún yún, yuē: rán. chū fú mǒu yào, yòng mǒu wèi hū? yuē: rán. yuán sù yuē: zi wù yǐ. mǒu wèi xìng hán, xià jiàng zǒu tài yīn, yáng wáng hàn bù néng chū. jīn mài rú cǐ, dāng fú mǒu yào zé xiào yǐ. wán sù dà fú, rú qí yán suì yù, yuán sù zì cǐ xiǎn míng. píng sù zhì bìng bù yòng gǔ fāng, qí shuō yuē: yùn qì bù qí, gǔ jīn yì guǐ, gǔ fāng xīn bìng bù xiāng néng yě. zì wèi jiā fǎ yún.
張元素,字潔古,易州人。八歲試童子舉。二十七試經義進士,犯廟諱下第。乃去學醫,無所知名,夜夢有人用大斧長鑿鑿心開竅,納書數卷於其中,自是洞徹其術。河間劉完素病傷寒八日,頭痛脈緊,嘔逆不食,不和所為。元素往候,完素麵壁不顧,元素曰:「何見待之卑如此哉。」既為診脈,謂之曰脈病云云,曰:「然。」「初服某藥,用某味乎?」曰:「然。」元素曰:「子誤矣。某味性寒,下降走太陰,陽亡汗不能出。今脈如此,當服某藥則效矣。」完素大服,如其言遂愈,元素自此顯名。平素治病不用古方,其說曰:「運氣不齊,古今異軌,古方新病不相能也。」自為家法雲。
mǎ guì zhōng, tiān dé zhōng, wèi sī tiān tí diǎn. yǔ xiào shū láng gāo shǒu yuán zòu tiān xiàng zāi yì wǔ zhǐ, hǎi líng jiē zhàng zhī, chù guì zhōng wèi dà tóng fǔ pàn guān. jiǔ zhī, qiān sī tiān jiān. zhèng lóng sān nián sān yuè xīn yǒu shuò, rì dāng shí. shì rì, hòu zhī bù shí, hǎi líng wèi guì zhōng yuē: zì jīn fán yù rì shí jiē miàn zòu, bù xū bān shì nèi wài.
馬貴中,天德中,為司天提點。與校書郎高守元奏天象災異忤旨,海陵皆杖之,黜貴中為大同府判官。久之,遷司天監。正隆三年三月辛酉朔,日當食。是日,候之不食,海陵謂貴中曰:「自今凡遇日食皆面奏,不須頒示內外。」
hǎi líng fá sòng, wèn yuē: zhèn yù zì jiāng fá sòng, tiān dào hé rú? guì zhōng duì yuē: qù nián shí yuè jiǎ xū, yíng huò shùn rù tài wēi, zhì píng xīng, liú tuì xī chū. zhàn shū, yíng huò cháng yǐ shí yuè rù tài wēi tíng, shòu zhì chū cì wú dào zhī guó. shí èr yuè, tài bái zhòu jiàn jīng tiān, zhàn wèi bīng sàng wèi bù chén wèi gèng zhǔ, yòu zhǔ yǒu bīng bīng bà wú bīng bīng qǐ. zhèn róng jūn dì zhèn dà fēng, hǎi líng yǐ wèn, guì zhōng duì yuē: fú yīn bī yáng, suǒ yǐ zhèn yě. yòu wèn yuē: dāng zhèn, dà fēng hé yě? duì yuē: tǔ shī qí xìng zé dì zhèn, fēng wèi hào lìng, rén jūn mìng lìng yán jí, zé yǒu liè fēng jí wù zhī zāi. liù nián èr yuè jiǎ chén shuò, rì yǒu yūn ěr dài bèi, hǎi líng wèn: jìn rì tiān dào hé rú? guì zhōng duì yuē: qián nián bā yuè èr shí jiǔ rì, tài bái rù tài wēi yòu yē mén, jiǔ yuè èr rì, zhì duān mén, jiǔ rì, zhì zuǒ yē mén chū, bìng lì zuǒ yòu zhí fǎ. tài wēi wèi tiān zǐ nán gōng, tài bái bīng jiāng zhī xiàng, qí zhàn, bīng rù tiān zǐ zhī tíng. hǎi líng yuē: jīn jiāng zhēng fá ér bīng jiāng chū rù tài wēi, zhèng qí shì yě. guì zhōng yòu yuē dāng duān mén ér chū, qí zhàn wèi shòu zhì, lì zuǒ yòu zhí fǎ wèi shòu shì, cǐ dāng yǒu chū shǐ zhě, huò wèi bīng, huò wèi zéi. hǎi líng yuē: bīng xìng zhī jì, xiǎo dào gù bù néng wú yě. jí bèi hài yú yáng zhōu, guì zhōng zhī yán jiē yàn.
海陵伐宋,問曰:「朕欲自將伐宋,天道何如?」貴中對曰:「去年十月甲戌,熒惑順入太微,至屏星,留、退、西出。《占書》,熒惑常以十月入太微庭,受制出伺無道之國。十二月,太白晝見經天,占為兵喪、為不臣、為更主,又主有兵兵罷、無兵兵起。」鎮戎軍地震大風,海陵以問,貴中對曰:「伏陰逼陽,所以震也。」又問曰:「當震,大風何也?」對曰:「土失其性則地震,風為號令,人君命令嚴急,則有烈風及物之災。」六年二月甲辰朔,日有暈珥戴背,海陵問:「近日天道何如?」貴中對曰:「前年八月二十九日,太白入太微右掖門,九月二日,至端門,九日,至左掖門出,並歷左右執法。太微為天子南宮,太白兵將之象,其占,兵入天子之廷。」海陵曰:「今將征伐而兵將出入太微,正其事也。」貴中又曰;「當端門而出,其占為受制,歷左右執法為受事,此當有出使者,或為兵,或為賊。」海陵曰:「兵興之際,小盜固不能無也。」及被害於揚州,貴中之言皆驗。
dà dìng bā nián, shì zōng jī qiú yú cháng wǔ diàn, guì zhōng shàng shū jiàn yuē: bì xià wèi tiān xià zhǔ, shǒu zōng miào shè jì zhī zhòng, wéi liè jī qiú jiē wēi shì yě. qián rì huáng tài zǐ zhuì mǎ, kě yǐ wèi jiè, chén yuàn yī qiè bà zhī. shàng yuē: zǔ zōng yǐ wǔ dìng tiān xià, qǐ yǐ chéng píng jù wàng zhī xié. huáng tǒng cháng bà cǐ shì, dāng shí zhī rén jiē yǐ wèi fēi, zhèn suǒ qīn jiàn, gù shì tiān xià yǐ xí wǔ ěr.
大定八年,世宗擊球於常武殿,貴中上疏諫曰:「陛下為天下主,守宗廟社稷之重,圍獵擊球皆危事也。前日皇太子墜馬,可以為戒,臣願一切罷之。」上曰:「祖宗以武定天下,豈以承平遽忘之邪。皇統嘗罷此事,當時之人皆以為非,朕所親見,故示天下以習武耳。」
shí nián shí yī yuè, huáng tài zǐ shēng rì, shì zōng yàn bǎi guān yú dōng gōng. shàng yǐn huān shén, guì zhōng bèi jiǔ, qián guì yù yán shì, cuò luàn shī cì, shàng bù zhī zuì, dàn lìng fú chū.
十年十一月,皇太子生日,世宗宴百官於東宮。上飲歡甚,貴中被酒,前跪欲言事,錯亂失次,上不之罪,但令扶出。
wǔ zhēn, sù zhōu lín huàn rén. zǔ guān tài shǐ, jìng kāng hòu yè nóng, hòu huà jiè shǔ jīn. zhēn shēn shù xué. zhēn yòu jiān, xíng shū mì yuàn pū sàn ān zhēn wén qí míng, zhào zhì xú zhōu, yǐ shàng kè lǐ zhī, měi chū shī bì zī yān. qí zhàn rú xiǎng. zhèng dà chū, zhēng zhì biàn jīng, dài zhào dōng huá mén. qí yǒu wáng xuàn wèn zhēn yuē: cháo tíng ruò wèn guó zuò xiū duǎn, zi hé yǐ duì? zhēn yuē: dāng yǐ shí gào zhī, dàn gèng yán zhōu guò qí lì, qín bù jí qī, yì zài xiū dé ěr. shí jiǔ hàn qí dǎo bù yīng, cháo tíng wèi yōu, zhēn hū wèi xuàn yuē: zú xià jīn rì zǎo guī, kǒng wèi yǔ zǔ. xuàn yuē: wàn lǐ wú yún, chì rì rú cǐ, ān dé yǒu yǔ? zhēn xiào yuē: ruò shì, zé tiān bù chéng yě. tiān hé cháng bù chéng. jì ér dōng nán yǒu yún qì, xū yú bì tiān, píng dì yǔ zhù èr chǐ, zhòng jiē jīng tàn. xún chú sī tiān tāi guǎn gōu.
武禎,宿州臨渙人。祖官太史,靖康後業農,後畫界屬金。禎深數學。貞祐間,行樞密院仆散安貞聞其名,召至徐州,以上客禮之,每出師必資焉。其占如響。正大初,征至汴京,待詔東華門。其友王鉉問禎曰:「朝廷若問國祚修短,子何以對?」禎曰:「當以實告之,但更言周過其歷,秦不及期,亦在修德耳。」時久旱祈禱不應,朝廷為憂,禎忽謂鉉曰:「足下今日早歸,恐為雨阻。」鉉曰:「萬里無雲,赤日如此,安得有雨?」禎笑曰:「若是,則天不誠也。天何嘗不誠。」既而東南有雲氣,須臾蔽天,平地雨注二尺,眾皆驚嘆。尋除司天台管勾。
zi kàng, guǎ yán xiào, bù wàng jiāo. cháng yǔ yī xué shēng zhōng rì xiāng duì, wò chóu bù huà, mù jiǒng jiǒng ruò yǒu suǒ yíng, jiàn zhě mò cè yě. āi zōng zhì cài zhōu, yòu chéng wán yán zhòng dé jiàn qí shù. zhào zhì, píng rén yǔ yǔ, dà yuè, chú sī tiān zhǎng xíng, shǎng lài shén hòu. shàng shū yuē: bǐ zhě yǒu xīng biàn yú zhōu chǔ zhī fēn, huì xīng qǐ yú dà jiǎo xī, sǎo zhěn zhī zuǒ zhóu, gài chú jiù bù xīn zhī xiàng. yòu yán: zhèng chǔ zhōu sān fēn yě dāng chì dì qiān lǐ, bīng xiōng dà qǐ, wáng zhě bù kě jū yě. yòu yuē: cài chéng yǒu bīng sàng zhī zhào, chǔ yǒu wáng guó zhī zhēng, sān jūn kǔ zhàn yú xī yuán qián hòu yǒu rì yǐ. chéng bì qīng tuí, nèi wú jiàn liáng, wài wú yīng bīng, jūn chén shù jǐn zhī nián yě. wén zhě sǒng rán duó qì, āi zōng wéi jiē tàn liáng jiǔ, bù yǐ cǐ zuì. xìng pō jù ào, cháo shì yǐ cǐ fēi zhī.
子亢,寡言笑,不妄交。嘗與一學生終日相對,握籌布畫,目炯炯若有所營,見者莫測也。哀宗至蔡州,右丞完顏仲德薦其術。召至,屏人與語,大悅,除司天長行,賞賚甚厚。上書曰:「比者有星變於周、楚之分,彗星起於大角西,掃軫之左軸,蓋除舊布新之象。」又言:「鄭、楚、周三分野當赤地千里,兵凶大起,王者不可居也。」又曰:「蔡城有兵喪之兆,楚有亡國之徵,三軍苦戰於西垣前後有日矣。城壁傾頹,內無見糧,外無應兵,君臣數盡之年也。」聞者悚然奪氣,哀宗惟嗟嘆良久,不以此罪。性頗倨傲,朝士以此非之。
tiān xìng èr nián jiǔ yuè, cài zhōu bèi wéi, kàng zòu yuē: shí èr yuè sān rì bì gōng chéng. jí qī guǒ rán. mò dì wèn yuē: jiě wéi dāng zài hé rì? duì yuē: míng nián zhēng yuè shí sān rì, chéng xià wú yī rén yī qí yǐ. dì bù zhī qí yóu, nǎi xǐ wéi jiě yǒu qī, rì dàn mì jì liáng cǎo, shǐ kě gěi zhì qí rì bù què zhě. míng nián jiǎ wǔ zhēng yuè shí rì, cài zhōu pò, shí sān rì, dà yuán bīng tuì. shì rì, kàng fù shuǐ sǐ yún.
天興二年九月,蔡州被圍,亢奏曰:「十二月三日必攻城。」及期果然。末帝問曰:「解圍當在何日?」對曰:「明年正月十三日,城下無一人一騎矣。」帝不知其由,乃喜圍解有期,日但密計糧草,使可給至其日不闕者。明年甲午正月十日,蔡州破,十三日,大元兵退。是日,亢赴水死雲。
lǐ mào, bù zhī hé xǔ rén. yǒu yì shù. zhèng dà jiān, yóu jīng zhào, xíng shěng wán yán hé dá ài qí shù, yǔ jù zhì biàn jīng, jiàn yú āi zōng. qiǎn jìn shì mì wèn guó yùn fǒu tài, yán wú jì bì. jū zhī fán tái sì, cháo shì rì zǒu wèn zhī, huò néng dào yǐn shì jí jí xiōng zhī biàn, rén yǐ wèi shén. dì è qí yán tài xiè, qiǎn shǐ zhě shā zhī. shǐ zhě nǎi chí jiǔ yáo rù sì, mào chū yíng, xiào yuē: shì yǐ. shǐ zhě yuē: hé wèi yě? mào yuē: wǒ shù dāng jǐn jīn rì, shàng fù hé yán. suì suǒ jiǔ, tòng yǐn jiù sǐ.
李懋,不知何許人。有異術。正大間,游京兆,行省完顏合達愛其術,與俱至汴京,薦於哀宗。遣近侍密問國運否泰,言無忌避。居之繁台寺,朝士日走問之,或能道隱事及吉凶之變,人以為神。帝惡其言太泄,遣使者殺之。使者乃持酒肴入寺,懋出迎,笑曰:「是矣。」使者曰:「何謂也?」懋曰:「我數當盡今日,尚復何言。」遂索酒,痛飲就死。
hú dé xīn, hé běi shì zú yě. yù jū nán yáng, wǎng lái wǎn yè jiān, shì jiǔ luò tuò bù jī, yán huò fú yǒu qí yàn. zhèng dà qī nián xià, yǔ yàn rén wáng xuàn xiè hòu yú yè xiàn cūn luò zhōng. yǔ xuàn chū bù xiāng shí, zuò zhōng miù yǐ bīng guān duì, hú yuē: cǐ gōng zài wú fǎ zhōng dāng dēng kē jiǎ, hé yǐ wèi zhī bīng guān. zhòng è rán, suì yǐ shí gào. èr rén xiāng de shén huān, jí mìng jiā rén jù jī jiǔ yǐ dài, jiǔ hān jǔ dà bái xiàng shǔ yuē: jūn cǐ qù shì yè shén yuǎn, bù bì zhì wèn. mǒu yǒu suǒ jiàn, jiǔ bù gǎn duì rén yán, jīn yù gào zi. suì yāo zhì yě tián, mì wèi yuē: mǒu zì qù nián lái, xíng wǎn yè dào zhōng, jiàn wǎng lái zhě shí qiě bā jiǔ yǒu sǐ qì. jīn chūn zhì chén xǔ jiān, jiàn qí rén yì yǒu dà bàn dāng sǐ zhě. ruò wú mù kě yòng, zé shí shì kě zhī yǐ. xuàn jīng wèn yīng yàn chí sù, yuē: bù guò suì yuè jiān ěr, mǒu yì bù táo cǐ è, qǐng mì zhì zhī. míng nián, dà yuán bīng yóu jīn fáng rù, qǔ qiào shí tān dù hàn, suǒ guò lú shě xiāo rán, hú yì jǔ jiā jí nán, qí jīng yàn rú cǐ.
胡德新,河北士族也。寓居南陽,往來宛、葉間,嗜酒落魄不羈,言禍福有奇驗。正大七年夏,與燕人王鉉邂逅於葉縣村落中。與鉉初不相識,坐中謬以兵官對,胡曰:「此公在吾法中當登科甲,何以謂之兵官。」眾愕然,遂以實告。二人相得甚歡,即命家人具雞酒以待,酒酣、舉大白相屬曰:「君此去事業甚遠,不必置問。某有所見,久不敢對人言,今欲告子。」遂邀至野田,密謂曰:「某自去年來,行宛、葉道中,見往來者十且八九有死氣。今春至陳、許間,見其人亦有大半當死者。若吾目可用,則時事可知矣。」鉉驚問應驗遲速,曰:「不過歲月間耳,某亦不逃此厄,請密志之。」明年,大元兵由金、房入,取峭石灘渡漢,所過廬舍蕭然,胡亦舉家及難,其精驗如此。