tài zōng
◎太宗
tài zōng tǐ yuán yìng yùn shì dé zhāo gōng zhé huì rén shèng wén liè huáng dì, huì chéng, běn huì wú qǐ mǎi, shì zǔ dì sì zǐ, mǔ yuē yì jiǎn huáng hòu ná lǎn shì, tài zǔ mǔ dì yě. liáo tài kāng yuán nián yǐ mǎo suì shēng. chū wèi mù zōng yǎng zǐ. shōu guó yuán nián shí yuè, mìng wèi ān bān bó jí liè. tài zǔ zhēng fá, cháng jū shǒu. tiān fǔ wǔ nián, cì zhào yuē:" rǔ wéi zhèn zhī mǔ dì, yì jūn yī tǐ, shì yòng rǔ èr wǒ guó zhèng. fán jūn shì wéi zhě, yuè shí qí zuì, cóng yí chù zhī. qí yú shì wú dà xiǎo, yī yī běn cháo jiù zhì."
太宗体元应运世德昭功哲惠仁圣文烈皇帝,讳晟,本讳吴乞买,世祖第四子,母曰翼简皇后拏懒氏,太祖母弟也。辽太康元年乙卯岁生。初为穆宗养子。收国元年十月,命为谙班勃极烈。太祖征伐,常居守。天辅五年,赐诏曰:“汝惟朕之母弟,义均一体,是用汝贰我国政。凡军事违者,阅实其罪,从宜处之。其余事无大小,一依本朝旧制。”
tiān fǔ qī nián liù yuè, tài zǔ cì yuān yāng luò, yǒu jí. zhì wò dú shān yì, zhào fù xíng zài. zhào yuē:" jīn liáo zhǔ jǐn sàng qí shī, bēn yú xià guó. liáo guān tè liè yáo shè děng jié qí zi yǎ lǐ ér lì zhī, yǐ liú zōng hàn děng cuò huà. zhèn qīn xún yǐ jiǔ, gōng yì dà jiù, suǒ huò zhōu bù, zhèng xū suí fǔ, shì yòng hái dōu.
天辅七年六月,太祖次鸳鸯泺,有疾。至斡独山驿,召赴行在。诏曰:“今辽主尽丧其师,奔于夏国。辽官特列、遥设等劫其子雅里而立之,已留宗翰等措画。朕亲巡已久,功亦大就,所获州部,政须绥抚,是用还都。
bā yuè zhōng xún, kě zhì chūn zhōu, rǔ lǜ nèi qī yíng wǒ, ruò zhì bào zi yá yóu shàn." bā yuè yǐ wèi, huì yú hún hé běi. wù shēn, tài zǔ bēng.
八月中旬,可至春州,汝率内戚迎我,若至豹子崖尤善。”八月乙未,会于浑河北。戊申,太祖崩。
jiǔ yuè yǐ mǎo, zàng tài zǔ yú gōng chéng xī. guó lùn bó jí liè gǎo yùn wáng áng zōng jùn zōng gàn lǜ zōng qīn bǎi gōng qǐng zhèng dì wèi, bù xǔ, gù qǐng, yì bù xǔ. zōng gàn lǜ zhū dì yǐ zhě páo bèi tǐ, zhì xǐ huái zhōng. bǐng chén, jí huáng dì wèi. jǐ wèi, gào sì tiān dì. bǐng yín, dà shè zhōng wài. gǎi tiān fǔ qī nián wèi tiān huì yuán nián. guǐ yǒu, fā chūn zhōu sù, zhèn jiàng rén zhī xǐ yú shàng jīng zhě. wù yín, zhào zhū měng ān fù mǐ, gěi hù kǒu zài nèi dì kuì fá zhě. nán lù jūn shuài dū mǔ, bài zhāng jué yú lóu fēng kǒu.
九月乙卯,葬太祖于宫城西。国论勃极烈杲、郓王昂、宗峻、宗干率宗亲百宫请正帝位,不许,固请,亦不许。宗干率诸弟以赭袍被体,置玺怀中。丙辰,即皇帝位。己未,告祀天地。丙寅,大赦中外。改天辅七年为天会元年。癸酉,发春州粟,赈降人之徙于上京者。戊寅,诏诸猛安赋米,给户口在内地匮乏者。南路军帅阇母,败张觉于楼峰口。
shí yuè rén chén, zhào yǐ kōng míng xuān tóu bǎi dào gěi xī nán xī běi liǎng lù dū tǒng zōng hàn, yuē:" jīn jì ěr yǐ fāng miàn, rú dāng qiān shòu bì dài zòu qǐng, kǒng zhì jī zhì, qí yǐ pián yí cóng shì." jǐ hài, shàng jīng qìng yuán sì sēng xiàn fó gǔ, què zhī. dū mǔ jí zhāng jué zhàn yú tù ěr shān, dū mǔ bài jī.
十月壬辰,诏以空名宣头百道给西南、西北两路都统宗翰,曰:“今寄尔以方面,如当迁授必待奏请,恐致稽滞,其以便宜从事。”己亥,上京庆元寺僧献佛骨,却之。阇母及张觉战于兔耳山,阇母败绩。
shí yī yuè rén zǐ, mìng zōng wàng wèn dū mǔ zuì, yǐ qí bīng tǎo zhāng jué. rén xū, fù yǐ kōng míng xuān tóu jí yín pái gěi shàng jīng lù jūn shuài shí gǔ nǎi pó lú huǒ děng. guǐ hài, zōng wàng yǐ dū mǔ jūn fā guǎng níng, xià bīn hǎi zhū jùn xiàn. zhào yù nán jīng, gē wǔ shuò èr zhōu rù yú sòng. lóu shì pò shuò zhōu xī shān, qín qí shuài zhào gōng zhí. bó jǐn wò lǔ bié jí bó lá sù pò zǒu yǐ shì bái dá yú guī huà. jǐ sì, xǐ qiān rùn lái xiǎn sì zhōu zhī mín yú shěn zhōu. gēng wǔ, zōng wàng jí zhāng jué zhàn yú nán jīng dōng, dà bài zhī. zhāng jué bēn sòng, chéng zhōng rén zhí qí fù jí èr zi yǐ xiàn, lù zhī jūn zhōng. rén shēn, zhāng zhōng sì zhāng dūn gù yǐ nán jīng jiàng, qiǎn shǐ yǔ zhāng dūn gù rù yù chéng zhōng, fù shā qí shǐ zhě yǐ pàn. jǐ mǎo, zhào nǚ zhí rén, xiān yǒu fù yú liáo, jīn fù lǔ huò zhě, xī cóng qí suǒ yù jū ér fù zhī. qí nú bì bù qǔ, xī suī táo bèi, jīn néng fù guī zhě, bìng tīng wèi mín.
十一月壬子,命宗望问阇母罪,以其兵讨张觉。壬戌,复以空名宣头及银牌给上京路军帅实古乃、婆卢火等。癸亥,宗望以阇母军发广宁,下濒海诸郡县。诏谕南京,割武、朔二州入于宋。娄室破朔州西山,擒其帅赵公直。勃堇斡鲁别及勃剌速破走乙室白答于归化。己巳,徙迁、润、来、显四州之民于渖州。庚午,宗望及张觉战于南京东,大败之。张觉奔宋,城中人执其父及二子以献,戮之军中。壬申,张忠嗣、张敦固以南京降,遣使与张敦固入谕城中,复杀其使者以叛。己卯,诏女直人,先有附于辽,今复虏获者,悉从其所欲居而复之。其奴婢部曲,昔虽逃背,今能复归者,并听为民。
shí èr yuè xīn sì, juān mín jiān dài xī. zhào yǐ xián zhōu yǐ nán, sū fù zhōu yǐ běi, nián gǔ bù dēng, qí yīng shū nán jīng jūn liáng miǎn zhī. jiǎ wǔ, zhào yuē:" cǐ wén mín jiān fá shí, zhì yǒu yù qí zi zhě, qí tīng yǐ dīng lì děng zhě shú zhī." shì rì, yǐ guó lùn bó jí liè gǎo wèi ān bān bó jí liè, zōng gàn wèi guó lùn bó jí liè. qiǎn bó jǐn lǐ jìng rú sòng gào āi.
十二月辛巳,蠲民间贷息。诏以咸州以南,苏、复州以北,年谷不登,其应输南京军粮免之。甲午,诏曰:“此闻民间乏食,至有鬻其子者,其听以丁力等者赎之。”是日,以国论勃极烈杲为谙班勃极烈,宗干为国论勃极烈。遣勃堇李靖如宋告哀。
èr nián chūn zhēng yuè gēng xū shuò, yǐ mán dōu hē wèi ā shě bó jí liè, cān yì guó zhèng. rén zǐ, mìng shǎng zōng wàng jí jiàng shì kè nán jīng zhī gōng, shè dū mǔ zuì. jiǎ yín, yǐ kōng míng xuān tóu wǔ shí yín pái shí gěi zōng wàng. wù wǔ, zhào bèi jǐn wán yán ā shí lài yuē:" xiān dì yǐ tóng xìng zhī rén yǒu zì yù jí diǎn zhì qí shēn zhě, mìng guān wèi shú. jīn wén shàng yǒu wèi fù zhě, qí xī yuè shú zhī." guǐ hài, yǐ dōng jīng bǐ suì bù dēng, zhào jiǎn tián zū shì zū zhī bàn. jiǎ xū, xī nán xī běi liǎng lù dū tǒng zōng hàn zōng wàng qǐng wù gē shān xī jùn xiàn yǔ sòng, shàng yuē:" shì wéi xiān dì zhī mìng yě, qí sù yǔ zhī." xià guó fèng biǎo chēng fān, yǐ xià zhài yǐ běi, yīn shān yǐ nán yǐ shì yé lá bù tǔ lù luò xī zhī dì yǔ zhī. bǐng zǐ, yí sòng shū, suǒ fú lǔ pàn wáng. dīng chǒu, shǐ zì jīng shī zhì nán jīng měi wǔ shí lǐ zhì yì.
二年春正月庚戌朔,以谩都诃为阿舍勃极烈,参议国政。壬子,命赏宗望及将士克南京之功,赦阇母罪。甲寅,以空名宣头五十、银牌十给宗望。戊午,诏孛堇完颜阿实赉曰:“先帝以同姓之人有自育及典质其身者,命官为赎。今闻尚有未复者,其悉阅赎之。”癸亥,以东京比岁不登,诏减田租、市租之半。甲戌,西南、西北两路都统宗翰、宗望请勿割山西郡县与宋,上曰:“是违先帝之命也,其速与之。”夏国奉表称藩,以下寨以北,阴山以南、乙室耶剌部吐禄泺西之地与之。丙子,贻宋书,索俘虏叛亡。丁丑,始自京师至南京每五十里置驿。
èr yuè, zhào yǒu dào fā liáo zhū líng zhě, zuì sǐ. gēng yín, zhào mìng gěi zōng hàn mǎ qī bǎi pǐ tián zhǒng qiān dàn mǐ qī qiān dàn, yǐ zhèn xīn fù zhī mín. dīng yǒu, mìng xǐ yí lǎn lù dōu bó jǐn wán yán zhōng yú sū bīn shuǐ. yǐ sì, zhào yù nán jīng guān liáo, xiǎo dà zhī shì, bì guān bái jūn shuài, wú de zhuān dá cháo tíng. bǐng wǔ, zōng hàn qǐ jì shī, zhào yǒu sī xuǎn jīng bīng wǔ qiān gěi zhī. dīng wèi, mìng zōng wàng, fán nán jīng liú shǒu jí zhū quē yuán, kě xuǎn xūn xián yǒu rén wàng zhě jiù zhù nǐ zhī, jù xìng míng guān jiē yǐ wén.
二月,诏有盗发辽诸陵者,罪死。庚寅,诏命给宗翰马七百匹、田种千石、米七千石,以赈新附之民。丁酉,命徙移懒路都勃堇完颜忠于苏濒水。乙巳,诏谕南京官僚,小大之事,必关白军帅,无得专达朝廷。丙午,宗翰乞济师,诏有司选精兵五千给之。丁未,命宗望,凡南京留守及诸阙员,可选勋贤有人望者就注拟之,具姓名官阶以闻。
sān yuè jǐ yǒu shuò, mìng zōng wàng yǐ sòng suì bì yín juàn fēn cì jiàng shì zhī yǒu gōng zhě. gēng xū, pàn rén huó bèi dài jiàng, zhào shì zhī. zōng wàng qǐng xuǎn liáng lì zhāo fǔ qiān rùn lái xiǎn zhī mín bǎo shān zhài zhě, cóng zhī. jǐ wèi, zōng wàng yǐ nán jīng fǎn fù, fán gōng qǔ zhī xíng, qǐ yǔ zhī shū mì yuàn shì liú yàn zōng cái jué zhī. liú gōng zhòu wáng yǒng fú qì jiā yú chéng lái jiàng, yǐ gōng zhòu wèi guǎng níng yǐn, yǒng fú wèi fèng xiān jūn jié dù shǐ. xīn wèi, xià guó wáng lǐ gān shùn qiǎn shǐ shàng shì biǎo.
三月己酉朔,命宗望以宋岁币银绢分赐将士之有功者。庚戌,叛人活孛带降,诏释之。宗望请选良吏招抚迁、润、来、显之民保山寨者,从之。己未,宗望以南京反覆,凡攻取之行,乞与知枢密院事刘彦宗裁决之。刘公胄、王永福弃家逾城来降,以公胄为广宁尹,永福为奉先军节度使。辛未,夏国王李乾顺遣使上誓表。
rùn yuè wù yín shuò, cì xià guó shì zhào. xīn sì, mìng zhì yì shàng jīng chūn tài zhī jiān. jǐ chǒu, wū hǔ lǐ dí liè dǐ liǎng bù lái jiàng. bǐng wǔ, jì xǔ gē shān xī zhū zhèn yǔ sòng, yǐ zōng hàn yán bà zhī.
闰月戊寅朔,赐夏国誓诏。辛巳,命置驿上京、春、泰之间。己丑,乌虎里、迪烈底两部来降。丙午,既许割山西诸镇与宋,以宗翰言罢之。
shì yuè, xié yě xí yáo niǎn zhāo gǔ yá, zǒu zhī, huò qí qī nú qún cóng jí háo zú. bó jǐn hún chuài děng pò xī qī yá ér fǔ qí mín rén.
是月,斜野袭遥辇昭古牙,走之,获其妻孥群从及豪族。勃堇浑啜等破奚七崖而抚其民人。
sì yuè jǐ yǒu, yǐ zōng hàn jīng lüè xī xià jí pò liáo gōng, cì yǐ shí mǎ, shǐ zì zé qí èr, yú yǐ fēn zhū shuài. zhèn shàng jīng lù xī běi lù jiàng zhě jí xīn xǐ lǐng dōng zhī rén. wù wǔ, yǐ shí gǔ nǎi suǒ zhù shàng jīng xīn chéng míng huì píng zhōu. yǐ hài, zhào shú shàng jīng lù xīn qiān níng jiāng zhōu hù kǒu mài shēn zhě liù bǎi yú rén. sòng qiǎn shǐ lái diào sāng. yǐ gāo shù pū gǔ děng chōng yí liú guó xìn shǐ, gāo xìng fǔ liú xìng sì děng chōng gào jí wèi guó xìn shǐ, rú sòng.
四月己酉,以宗翰经略西夏及破辽功,赐以十马,使自择其二,余以分诸帅。赈上京路、西北路降者及新徙岭东之人。戊午,以实古乃所筑上京新城名会平州。乙亥,诏赎上京路新迁宁江州户口卖身者六百余人。宋遣使来吊丧。以高术仆古等充遗留国信使,高兴辅、刘兴嗣等充告即位国信使,如宋。
wǔ yuè dīng chǒu shuò, shàng jīng jūn shuài shí gǔ nǎi yǐ suǒ huò yìn shòu èr shí èr jí yín pái lái shàng. guǐ wèi, zhào yuē:" xīn jiàng zhī mín, sù sòng zhě zhòng, jīn fāng nóng shí, huò shī tián yè, kě qí nóng xì tīng jué." dīng hài, pó sù lù měng ān pū lú gǔ yǐ zāng bà, yǐ móu kè xí ní liè dài zhī. yǐ sì, hé lǎn lù jūn shuài wán yán hū lá gǔ děng yán:" wǎng zhě suì bǔ hǎi gǒu hǎi dōng qīng yā gǔ yú gāo lí zhī jìng, jìn yǐ èr zhōu wǎng, bǐ nǎi yǐ zhàn jiàn shí sì yào ér jī zhī, jǐn shā èr zhōu zhī rén, fèn qí bīng zhàng." shàng yuē:" yǐ xiǎo gù qǐ zhàn zhēng, shén fēi suǒ yí. jīn hòu fēi fèng mìng, wú zhé wǎng. dū mǔ kè nán jīng, shā dū tǒng zhāng dūn gù.
五月丁丑朔,上京军帅实古乃以所获印绶二十二及银牌来上。癸未,诏曰:“新降之民,诉讼者众,今方农时,或失田业,可俟农隙听决。”丁亥,婆速路猛安仆卢古以赃罢,以谋克习泥烈代之。乙巳,曷懒路军帅完颜忽剌古等言:“往者岁捕海狗、海东青、鸦、鹘于高丽之境,近以二舟往,彼乃以战舰十四要而击之,尽杀二舟之人,奋其兵杖。”上曰:“以小故起战争,甚非所宜。今后非奉命,毋辄往。阇母克南京,杀都统张敦固。
qī yuè rén wǔ, huáng zǐ zōng jùn hōng. bǐng xū, jìn wài fāng shǐ jiè rǒng cóng duō zhě. rén chén, gǔ shí dá yán:" gāo lí yuē wú pàn wáng, zēng qí biān bèi, bì yǒu yì tú." zhào yuē:" nà wǒ pàn wáng ér fú guī, qí qū zài bǐ. fán yǒu tōng wèn, wú wéi cháng shì. huò lái qīn lüè, zhěng ěr háng liè, yǔ zhī cóng shì. gǎn xiān fàn bǐ, suī jié bì fá." yǐ wèi, yǐ wū hǔ bù jí zhū yíng pàn, yǐ hào bó jí liè yù děng tǎo píng zhī.
七月壬午,皇子宗峻薨。丙戌,禁外方使介冗从多者。壬辰,鹘实答言:“高丽约吾叛亡,增其边备,必有异图。”诏曰:“纳我叛亡而弗归,其曲在彼。凡有通问,毋违常式。或来侵略,整尔行列,与之从事。敢先犯彼,虽捷必罚。”乙未,以乌虎部及诸营叛,以昊勃极烈昱等讨平之。
bā yuè yǐ sì shuò, yǐ bèi jǐn wū zhǎo nǎi děng wéi hè sòng shēng chén shǐ. dīng sì, sā lí gǎi bù měng ān chú sī yǐ zāng bà, yǐ xī jīn jiā nú dài zhī. liù bù dū tǒng tà lǎn jī zǒu zhāo gǔ yá, shā qí duì jiāng hé lǔ zào bái sā hé děng. yòu pò jiàng luò tuó shān jīn yuán xìng zhōng zhū jūn, zhào zēng gěi yín pái shí.
八月乙巳朔,以孛堇乌爪乃等为贺宋生辰使。丁巳,撒离改部猛安雏思以赃罢,以奚金家奴代之。六部都统挞懒击走昭古牙,杀其队将曷鲁燥、白撒曷等。又破降骆驼山、金源、兴中诸军,诏增给银牌十。
shí yuè jiǎ chén shuò, xià guó qiǎn shǐ xiè shì zhào. wù wǔ, tiān qīng jié, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ zǐ, zhào fā níng jiāng zhōu sù, zhèn tài zhōu mín bèi qiū lǎo zhě. yáo niǎn zhāo gǔ yá lǜ zhòng lái jiàng. xìng zhōng fǔ jiàng. bǐng yín, zhào yǒu sī yùn mǐ wǔ wàn dàn yú guǎng níng, yǐ gěi nán jīng rùn zhōu shù zú. mìng nán lù jūn shuài dū mǔ, yǐ jiǎ shì qiān rén yì hé sū guǎn lù bèi jǐn wán yán ā shí lài, yǐ bèi gāo lí. wù chén, xī nán xī běi liǎng lù quán dū tǒng wò lǔ yán:" liáo xiáng wěn tà bù yě lái bēn, yán yē lù: dà shí zì chēng wéi wáng, zhì nán běi guān shǔ, yǒu zhàn mǎ wàn pǐ. liáo zhǔ cóng zhě bù guò sì qiān hù, yǒu bù qí wàn yú, yù qū tiān dé, zhù yú dōu gǔ." zhào yuē:" zhuī xí liáo zhǔ, bì zhuó shì yí. qí tǎo dà shí, zé qí bào xià."
十月甲辰朔,夏国遣使谢誓诏。戊午,天清节,宋、夏遣使来贺。甲子,诏发宁江州粟,赈泰州民被秋潦者。遥辇昭古牙率众来降。兴中府降。丙寅,诏有司运米五万石于广宁,以给南京、润州戍卒。命南路军帅阇母,以甲士千人益合苏馆路孛堇完颜阿实赉,以备高丽。戊辰,西南、西北两路权都统斡鲁言:“辽祥稳挞不野来奔,言耶律大石自称为王,置南北官属,有战马万匹。辽主从者不过四千户,有步骑万余,欲趋天德,驻余都谷。”诏曰:“追袭辽主,必酌事宜。其讨大石,则俟报下。”
shí yī yuè guǐ wèi, dū mǔ xià yí zhōu, bá chā yā shān, shā jié dù shǐ hán qìng mín. guǐ mǎo, zhào yǐ mǐ wǔ wàn dàn gěi tà lǎn shí gǔ nǎi.
十一月癸未,阇母下宜州,拔杈丫山,杀节度使韩庆民。癸卯,诏以米五万石给挞懒、实古乃。
shí èr yuè wù shēn, yǐ bèi jǐn gāo jū qìng děng wéi hè sòng zhēng dàn shǐ.
十二月戊申,以孛堇高居庆等为贺宋正旦使。
sān nián zhēng yuè guǐ yǒu shuò, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. wù zǐ, tóng zhī xuān huī yuàn shì hán zī zhèng jiā shàng shū zuǒ pú yè, wèi zhū gōng dōu bù shǔ. yǐ wèi, xià guó qiǎn shǐ diàn bì jí hè jí wèi. sòng qiǎn shǐ hè jí wèi.
三年正月癸酉朔,宋、夏遣使来贺。戊子,同知宣徽院事韩资正加尚书左仆射,为诸宫都部署。乙未,夏国遣使奠币及贺即位。宋遣使贺即位。
èr yuè rén xū, lóu shì huò liáo zhǔ yú yú dǔ gǔ, dīng mǎo, yǐ páng gé chéng dì fēn shòu suǒ xǐ wū hǔ lǐ dí liè dǐ èr bù jí qì dān mín.
二月壬戌,娄室获辽主于余睹谷,丁卯,以厖葛城地分授所徙乌虎里、迪烈底二部及契丹民。
sān yuè yǐ hài, ā shě bó jí liè mán dōu hē hōng. bǐng zǐ, zhèn xī qì dān xīn fù zhī mín. xīn sì, jiàn qián yuán diàn. wò lǔ xiàn chuán guó bǎo, yǐ móu gé shī lái fù, qǐng shòu yìn shòu. shì rì, cì wán yán lóu shì tiě quàn.
三月乙亥,阿舍勃极烈谩都诃薨。丙子,赈奚、契丹新附之民。辛巳,建乾元殿。斡鲁献传国宝,以谋葛失来附,请授印绶。是日,赐完颜娄室铁券。
sì yuè rén yín shuò, zhào yǐ liáo zhǔ fù jīng shī. dīng sì, nán lù jūn shuài chá lá yǐ zuì bà.
四月壬寅朔,诏以辽主赴京师。丁巳,南路军帅察剌以罪罢。
wǔ yuè jǐ chǒu, xiāo bā jīn huò liáo yù bǎo lái xiàn.
五月己丑,萧八斤获辽玉宝来献。
liù yuè gēng shēn, yǐ huò liáo zhǔ, qiǎn lǐ yòng hé děng chōng gào qìng shǐ rú sòng.
六月庚申,以获辽主,遣李用和等充告庆使如宋。
qī yuè rén shēn, jìn nèi wài guān zōng shì wú sī yì bǎi xìng. jǐ mǎo, nán jīng shuài yǐ jǐn zhōu yě cán chéng jiǎn, fèng qí sī mián lái xiàn, mìng shǎng qí zhǎng lì. zhào quán shì zhī jiā wú mǎi pín mín wèi nú. qí xié mǎi zhě yī rén cháng shí wǔ rén, zhà mǎi zhě yī rén cháng èr rén, jiē zhàng yī bǎi. jiǎ shēn, zhào nán jīng kuò guān háo mù mǎ, yǐ děng dì qǔ zhī, fēn gěi zhū jūn. yǐ yē lǜ gù děng wéi sòng bào xiè shǐ.
七月壬申,禁内外官、宗室毋私役百姓。己卯,南京帅以锦州野蚕成茧,奉其丝绵来献,命赏其长吏。诏权势之家毋买贫民为奴。其胁买者一人偿十五人,诈买者一人偿二人,皆杖一百。甲申,诏南京括官豪牧马,以等第取之,分给诸军。以耶律固等为宋报谢使。
bā yuè guǐ mǎo, wò lǔ yǐ liáo zhǔ zhì jīng shī. jiǎ chén, gào yú tài zǔ miào. bǐng wǔ, liáo zhǔ yán xǐ rù jiàn, jiàng fēng hǎi bīn wáng. rén zǐ, zhào yǒu sī jiǎn yuè shàn shè yǒng jiàn zhī shì yǐ bèi sòng.
八月癸卯,斡鲁以辽主至京师。甲辰,告于太祖庙。丙午,辽主延禧入见,降封海滨王。壬子,诏有司拣阅善射勇健之士以备宋。
jiǔ yuè rén wǔ, guǎng níng fǔ xiàn jiā hé. guǐ sì, bǎo zhōu lù dōu bèi jǐn jiā gǔ sā hé yǒu zuì fú zhū, yǐ bèi jǐn tú dān wū liè dài zhī.
九月壬午,广宁府献嘉禾。癸巳,保州路都孛堇加古撒曷有罪伏诛,以孛堇徒单乌烈代之。
shí yuè jiǎ chén, zhào zhū jiàng fá sòng. yǐ ān bān bó jí liè gǎo jiān lǐng dōu yuán shuài, yí lài bó jí liè zōng hàn jiān zuǒ fù yuán shuài xiān fēng, jīng lüè shǐ wán yán xī yǐn wèi yuán shuài yòu jiān jūn, zuǒ jīn wú shàng jiàng jūn yē lǜ yú dǔ wèi yuán shuài yòu dōu lín, zì xī jīng rù tài yuán. liù bù lù jūn shuài tà lǎn wèi liù bù lù dū tǒng, xié yě fù zhī, zōng wàng wèi nán jīng lù dū tǒng, dū mǔ fù zhī, zhī shū mì yuàn shì liú yàn zōng jiān lǐng hàn jūn dū tǒng, zì nán jīng rù yān shān. zhào jiàn tài zǔ miào yú xī jīng. zhào yē lǔ fù jīng shī jiào shòu nǚ zhí zì. wù shēn, yǒu sī yán quán nán lù jūn shuài gǔ shí dā guān lì tān zòng, zhào jū zhī. rén zǐ, tiān qīng jié, sòng xià qiǎn shǐ lái hè. dīng sì, yǐ dū mǔ wèi nán jīng lù dū tǒng, sào hē fù zhī, zōng wàng wèi dū mǔ liú yàn zōng liǎng jūn jiān zhàn. rén xū, zhào yuē:" jīn dà yǒu nián, wú chǔ xù zé hé yǐ bèi jī jǐn, qí lìng niú yī jù fù sù yī shí, měi móu kè wèi yī lǐn zhù zhī." sòng yì zhōu shù jiāng hán mín yì yǐ jūn jiàng, chù zhī wèi zhōu.
十月甲辰,诏诸将伐宋。以谙班勃极烈杲兼领都元帅,移赉勃极烈宗翰兼左副元帅先锋,经略使完颜希尹为元帅右监军,左金吾上将军耶律余睹为元帅右都临,自西京入太原。六部路军帅挞懒为六部路都统,斜也副之,宗望为南京路都统,阇母副之,知枢密院事刘彦宗兼领汉军都统,自南京入燕山。诏建太祖庙于西京。召耶鲁赴京师教授女直字。戊申,有司言权南路军帅鹘实荅官吏贪纵,诏鞫之。壬子,天清节,宋、夏遣使来贺。丁巳,以阇母为南京路都统,埽喝副之,宗望为阇母、刘彦宗两军监战。壬戌,诏曰:“今大有年,无储蓄则何以备饥馑,其令牛一具赋粟一石,每谋克为一廪贮之。”宋易州戍将韩民毅以军降,处之蔚州。
shí yī yuè gēng chén, yǐ jiàng fēng liáo zhǔ wèi hǎi bīn wáng zhào zhōng wài. xīn mǎo, nán lù jūn shuài sī qǐng jìn qì dān xī hàn rén xié bīng qì, zhào wù jìn. yǐ zhāng zhōng sì quán qiān nán jīng zhōng shū shū mì yuàn shì.
十一月庚辰,以降封辽主为海滨王诏中外。辛卯,南路军帅司请禁契丹、奚、汉人挟兵器,诏勿禁。以张忠嗣权签南京中书枢密院事。
shí èr yuè gēng zǐ, zōng hàn xià shuò zhōu. jiǎ chén, zōng wàng zhū jūn jí sòng guō yào shī zhāng qǐ huī liú shùn rén zhàn yú bái hé. dà pò zhī. pú xiàn bài sòng bīng yú gǔ běi kǒu. bǐng wǔ, guō yào shī jiàng, yān shān zhōu xiàn xī píng. wù shēn, zōng hàn kè dài zhōu. yǐ mǎo, zhōng shān jiàng. bǐng chén, zōng wàng pò sòng bīng wǔ qiān yú zhēn dìng. wù wǔ, zōng hàn wéi tài yuán. yē lǜ yú dǔ pò sòng hé dōng shǎn xī yuán bīng yú fén hé běi. jiǎ zǐ, zōng wàng kè xìn dé fǔ.
十二月庚子,宗翰下朔州。甲辰,宗望诸军及宋郭药师、张企徽、刘舜仁战于白河。大破之。蒲苋败宋兵于古北口。丙午,郭药师降,燕山州县悉平。戊申,宗翰克代州。乙卯,中山降。丙辰,宗望破宋兵五千于真定。戊午,宗翰围太原。耶律余睹破宋河东、陕西援兵于汾河北。甲子,宗望克信德府。
sì nián chūn zhēng yuè dīng mǎo shuò, shǐ cháo rì. jiàng chén guō yào shī dǒng cái jiē cì xìng wán yán shì. wù chén, zōng bì qǔ tāng yīn, dà biàn gōng xià jùn zhōu, dí gǔ bǔ qǔ lí yáng. jǐ sì, zhū jūn dù hé. gēng wǔ, qǔ huá zhōu. zōng wàng shǐ wú xiào mín děng rù biàn, wèn sòng qǔ shǒu móu píng shān zhě tóng guàn tán zhěn zhān dù jí zhāng jué děng. sòng tài shàng huáng dì chū bēn. guǐ yǒu, zhū jūn wéi biàn. jiǎ xū, sòng shǐ lǐ zhuō lái xiè zuì, qiě qǐng xiū hǎo. zōng wàng xǔ sòng xiū hǎo, yuē zhì, gē sān zhèn dì, zēng suì bì, zài shū chēng bó zhí. wù yín, sòng yǐ kāng wáng gòu shǎo zǎi zhāng bāng chāng wèi zhì. xīn sì, sòng shàng shì shū dì tú, chēng zhí dà sòng huáng dì bó dà jīn huáng dì. guǐ wèi, zhū jūn jiě wéi.
四年春正月丁卯朔,始朝日。降臣郭药师、董才皆赐姓完颜氏。戊辰,宗弼取汤阴,大抃攻下浚州,迪古补取黎阳。己巳,诸军渡河。庚午,取滑州。宗望使吴孝民等入汴,问宋取首谋平山者童贯、谭稹、詹度及张觉等。宋太上皇帝出奔。癸酉,诸军围汴。甲戌,宋使李棁来谢罪,且请修好。宗望许宋修好,约质,割三镇地,增岁币,载书称伯侄。戊寅,宋以康王构、少宰张邦昌为质。辛巳,宋上誓书、地图,称侄大宋皇帝、伯大金皇帝。癸未,诸军解围。
èr yuè dīng yǒu shuò, yè, sòng jiāng yáo píng zhòng bīng sì shí wàn lái xí zōng wàng yíng, bài zhī. jǐ hài, fù jìn shī wéi biàn. sòng shǐ yǔ wén xū zhōng yǐ shū lái, gǎi yǐ sù wáng shū wèi zhì, qiǎn kāng wáng gòu guī. shī hái. rén zǐ, yǐ huá jùn èr zhōu yǔ sòng. zōng hàn dìng wēi shèng jūn, gōng xià lóng dé fǔ. dīng sì, cì zé zhōu. hǎi bīn wáng jiā nú wū qí zhǔ yù wáng qù, zhào zhū qí shǒu è, yú bìng zhàng zhī.
二月丁酉朔,夜,宋将姚平仲兵四十万来袭宗望营,败之。己亥,复进师围汴。宋使宇文虚中以书来,改以肃王枢为质,遣康王构归。师还。壬子,以滑、浚二州与宋。宗翰定威胜军,攻下隆德府。丁巳,次泽州。海滨王家奴诬其主欲亡去,诏诛其首恶,余并杖之。
sān yuè guǐ wèi, yín shù kě wéi tài yuán, zōng hàn hái xī jīng.
三月癸未,银术可围太原,宗翰还西京。
sì yuè guǐ mǎo, zōng wàng shǐ zōng bì lái zòu jié. yǐ chǒu, gěng shǒu zhōng děng dà bài sòng bīng yú xī dōu gǔ.
四月癸卯,宗望使宗弼来奏捷。乙丑,耿守忠等大败宋兵于西都谷。
wǔ yuè xīn wèi, sòng zhǒng shī zhōng yǐ bīng chū jǐng xíng. guǐ yǒu, wán yán huó nǚ bài zhī yú shā xióng lǐng, zhǎn shī zhōng yú zhèn. shì rì, bá lí sù bài sòng yáo gǔ jūn yú lóng zhōu gǔ.
五月辛未,宋种师中以兵出井陉。癸酉,完颜活女败之于杀熊岭,斩师中于阵。是日,拔离速败宋姚古军于隆州谷。
liù yuè bǐng shēn shuò, gāo lí guó wáng wáng kǎi fèng biǎo chēng fān. gēng xū, zōng wàng xiàn suǒ huò sān xiàng. gēng shēn, yǐ zōng wàng wèi yòu fù yuán shuài.
六月丙申朔,高丽国王王楷奉表称藩。庚戌,宗望献所获三象。庚申,以宗望为右副元帅。
qī yuè bǐng yín, qiǎn gāo bó shū děng xuān yù gāo lí. rén shēn, chū jīn pái, mìng bèi jǐn dà biàn yǐ suǒ lǐng bó hǎi jūn bā měng ān wèi wàn hù. wù zǐ, yǐ tiě lè bù zhǎng duó lí lá bù cóng qí xiōng kuí lǐ běn pàn, cì mǎ shí yī shǐ bǎi qián wǔ bǎi wàn. xiāo zhòng gōng shǐ sòng hái, yǐ suǒ chí sòng dì yǔ yē lǜ yú dǔ là shū zì chén.
七月丙寅,遣高伯淑等宣谕高丽。壬申,出金牌,命孛堇大抃以所领渤海军八猛安为万户。戊子,以铁勒部长夺离剌不从其兄夔里本叛,赐马十一、豕百、钱五百万。萧仲恭使宋还,以所持宋帝与耶律余睹蜡书自陈。
bā yuè gēng zǐ, zhào zuǒ fù yuán shuài zōng hàn yòu fù yuán shuài zōng wàng fá sòng. sòng zhāng hào lǜ bīng chū fén zhōu, bá lí sù jī zǒu zhī. liú zhēn yǐ bīng chū shòu yáng, lóu shì pò zhī. gēng xū, zōng hàn fā xī jīng. xīn hài, lóu shì děng pò sòng zhāng hào jūn yú wén shuǐ. guǐ chǒu, zōng wàng fā bǎo zhōu. shì rì, yē lǜ duó pò sòng bīng yú xióng zhōu, nà yě děng bài sòng bīng yú zhōng shān. jiǎ yín, xīn chéng xiàn jìn bái wū. gēng shēn, tū niān qǔ xīn lè.
八月庚子,诏左副元帅宗翰、右副元帅宗望伐宋。宋张灏率兵出汾州,拔离速击走之。刘臻以兵出寿阳,娄室破之。庚戌,宗翰发西京。辛亥,娄室等破宋张灏军于文水。癸丑,宗望发保州。是日,耶律铎破宋兵于雄州,那野等败宋兵于中山。甲寅,新城县进白乌。庚申,突拈取新乐。
jiǔ yuè bǐng yín, zōng hàn kè tài yuán, zhí jīng lüè shǐ zhāng xiào chún. gǔ shā hǔ qǔ píng yáo líng shí xiào yì jiè xiū zhū xiàn. jǐ sì, fù yǐ nán jīng wèi píng zhōu. xīn wèi, zōng wàng pò sòng zhǒng shī mǐn yú jǐng xíng, qǔ tiān wēi jūn, kè zhēn dìng, shā qí shǒu lǐ miǎo.
九月丙寅,宗翰克太原,执经略使张孝纯。鹘沙虎取平遥、灵石、孝义、介休诸县。己巳,复以南京为平州。辛未,宗望破宋种师闵于井陉,取天威军,克真定,杀其守李邈。
shí yuè, lóu shì kè fén zhōu, shí zhōu jiàng. pú chá kè píng dìng jūn, liáo zhōu jiàng. dīng wèi, tiān qīng jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè, zhōng jīng jìn jiā hé.
十月,娄室克汾州,石州降。蒲察克平定军,辽州降。丁未,天清节,高丽、夏遣使来贺,中京进嘉禾。
shí yī yuè jiǎ zǐ, zōng hàn zì tài yuán qū biàn. bǐng yín, zōng wàng zì zhēn dìng qū biàn. wù chén, zōng hàn xià wēi shèng jūn. guǐ yǒu, sā lá dā pò tiān jǐng guān. yǐ hài, zōng hàn kè lóng dé fǔ. huó nǚ dù méng jīn. xī jīng yǒng ān jūn zhèng zhōu jiē jiàng. gēng chén, zōng hàn kè zé zhōu. zōng wàng zhū jūn dù hé, lín hé dà míng èr xiàn dé qīng jūn kāi dé fǔ jiē xià. bǐng xū, kè huái zhōu. shì rì, zōng wàng zhì biàn.
十一月甲子,宗翰自太原趋汴。丙寅,宗望自真定趋汴。戊辰,宗翰下威胜军。癸酉,撒剌荅破天井关。乙亥,宗翰克隆德府。活女渡盟津。西京、永安军、郑州皆降。庚辰,宗翰克泽州。宗望诸军渡河,临河、大名二县、德清军、开德府皆下。丙戌,克怀州。是日,宗望至汴。
rùn yuè rén chén shuò, sòng chū bīng jù zhàn, zōng wàng děng jī bài zhī. guǐ sì, zōng hàn zhì biàn. bǐng chén, kè biàn chéng. gēng shēn, yǐ gāo suí chōng gāo lí shēng rì shǐ. xīn yǒu, sòng zhǔ huán chū jū qīng chéng.
闰月壬辰朔,宋出兵拒战,宗望等击败之。癸巳,宗翰至汴。丙辰,克汴城。庚申,以高随充高丽生日使。辛酉,宋主桓出居青城。
shí èr yuè guǐ hài, sòng zhǔ huán jiàng, shì rì, guī yú biàn chéng. gēng chén, zhào yuē:" zhèn wéi guó jiā, sì jìng suī yuǎn ér bīng gé wèi xī, tián yě suī guǎng ér quǎn mǔ wèi pì, bǎi gōng lüè bèi ér lù zhì wèi jūn, fāng gòng jǐn xiū ér bīn guǎn wèi shàn. shì jiē chū hū mín lì, gǒu bù wù běn yè ér yì yóu shǒu, yù shàng xià jiē zú, qí kě dé hū? qí lìng suǒ zài zhǎng lì, dūn quàn nóng gōng."
十二月癸亥,宋主桓降,是日,归于汴城。庚辰,诏曰:“朕惟国家,四境虽远而兵革未息,田野虽广而畎亩未辟,百工略备而禄秩未均,方贡仅修而宾馆未赡。是皆出乎民力,苟不务本业而抑游手,欲上下皆足,其可得乎?其令所在长吏,敦劝农功。”
wǔ nián zhēng yuè xīn mǎo shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ sì, zōng hàn zōng wàng shǐ shǐ yǐ sòng jiàng biǎo lái shàng. yǐ wèi, zhī shū mì yuàn shì liú yàn zōng shàng biǎo, qǐng fù lì zhào shì, bù tīng. dīng sì, huí hú hē lǐ kè hán qiǎn shǐ rù gòng.
五年正月辛卯朔,高丽、夏遣使来贺。癸巳,宗翰、宗望使使以宋降表来上。乙未,知枢密院事刘彦宗上表,请复立赵氏,不听。丁巳,回鹘喝里可汗遣使入贡。
èr yuè bǐng yín, zhào jiàng sòng èr dì wèi shù rén. sān yuè dīng yǒu, lì sòng tài zǎi zhāng bāng chāng wèi dà chǔ huáng dì. gē dì cì xià guó. sì yuè yǐ yǒu, kè shǎn fǔ, qǔ guó zhōu. bǐng xū, yǐ liù bù lù dū tǒng tà lǎn wèi yuán shuài zuǒ jiān jūn, nán jīng lù dū tǒng dū mǔ wèi yuán shuài zuǒ dōu jiān. zōng hàn zōng wàng yǐ sòng èr dì guī. jǐ chǒu, zhào yuē:" hé sū guǎn zhū bù yǔ xīn fù rén mín, qí zài jiàng fù zhī hòu tóng xìng wèi hūn zhě, lí zhī." wǔ yuè gēng yín shuò, sòng kāng wáng gòu jí wèi yú guī dé. sòng shā zhāng bāng chāng. lóu shì jiàng jiě jiàng cí xiǎn shí hé zhōng kě lán, níng huà bǎo dé huǒ shān zhū chéng. tà lǎn xùn dì shān dōng, xià mì zhōu. dí hǔ xià dān zhōu, guǎng xìn jūn jiàng.
二月丙寅,诏降宋二帝为庶人。三月丁酉,立宋太宰张邦昌为大楚皇帝。割地赐夏国。四月乙酉,克陕府,取虢州。丙戌,以六部路都统挞懒为元帅左监军,南京路都统阇母为元帅左都监。宗翰、宗望以宋二帝归。己丑,诏曰:“合苏馆诸部与新附人民,其在降附之后同姓为婚者,离之。”五月庚寅朔,宋康王构即位于归德。宋杀张邦昌。娄室降解、绛、慈、显、石、河中、岢岚,宁化、保德、火山诸城。挞懒徇地山东,下密州。迪虎下单州,广信军降。
liù yuè gēng shēn, zhào yuē:" zì hé zhī běi, jīn jì fēn huà, zhòng niàn qí mín huò jiàn chéng yì yǒu bèi cán zhě, bù wú yí jù, suì mìng jiān shǒu. ruò jí tǎo fá, shēng líng kě mǐn. qí shēn yù yǐ lǐ, zhāo jí ān quán zhī. tǎng zhí bù yí, zì dāng zhì tǎo. ruò zhū jūn gǎn lì yú fú lüè zhé sì dàng huǐ zhě, dǐ yú fá." gēng chén, yòu fù yuán shuài zōng wàng hōng. hàn guó wáng zōng jié jì hōng.
六月庚申,诏曰:“自河之北,今既分画,重念其民或见城邑有被残者,不无疑惧,遂命坚守。若即讨伐,生灵可愍。其申谕以理,招辑安全之。傥执不移,自当致讨。若诸军敢利于俘掠辄肆荡毁者,底于罚。”庚辰,右副元帅宗望薨。汉国王宗杰继薨。
qī yuè jiǎ wǔ, cì zōng hàn quàn shū, chú fǎn nì wài, xián shì wù lùn. yǐ shí zhōu shù jiāng wū hǔ qì chéng sàng shī, zhàng zhī, xuē qí gōng. bā yuè wù yín, yǐ sòng jié, qiǎn yē lǜ jū jǐn děng chōng xuān qìng shǐ shǐ gāo lí. bǐng xū, yǐ zōng fǔ wèi yòu fù yuán shuài. zhào yuē:" hé běi hé dōng jùn xiàn zhí yuán duō quē, yí kāi gòng jǔ qǔ shì, yǐ ān xīn mín. qí nán běi jìn shì, gè yǐ suǒ yè shì zhī."
七月甲午,赐宗翰券书,除反逆外,咸贳勿论。以石州戍将乌虎弃城丧师,杖之,削其宫。八月戊寅,以宋捷,遣耶律居谨等充宣庆使使高丽。丙戌,以宗辅为右副元帅。诏曰:“河北、河东郡县职员多阙,宜开贡举取士,以安新民。其南北进士,各以所业试之。”
jiǔ yuè dīng wèi, zhào yuē:" nèi dì zhū lù, měi gēng niú yī jù fù sù wǔ dǒu, yǐ bèi qiàn suì." xīn hài, cì yuán shuài yòu jiān jūn wán yán xī yǐn wàn hù yín shù kě quàn shū, chú shè suǒ bù yuán, yú bìng wù lùn. dū mǔ qǔ hé jiān, dà bài sòng bīng yú mò zhōu, xióng zhōu jiàng. tà lǎn kè qí zhōu, yǒng níng jūn bǎo zhōu shùn ān jūn jiē jiàng.
九月丁未,诏曰:“内地诸路,每耕牛一具赋粟五斗,以备歉岁。”辛亥,赐元帅右监军完颜希尹、万户银术可券书,除赦所不原,余并勿论。阇母取河间,大败宋兵于莫州,雄州降。挞懒克祁州,永宁军、保州、顺安军皆降。
dōng shí yuè dīng mǎo, shā zhōu huí hú huó lá sàn kè hán qiǎn shǐ rù gòng. xīn wèi, tiān qīng jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. sòng èr dì zì yàn xǐ jū yú zhōng jīng.
冬十月丁卯,沙州回鹘活剌散可汗遣使入贡。辛未,天清节,高丽、夏遣使来贺。宋二帝自燕徙居于中京。
shí èr yuè bǐng yín, yòu fù yuán shuài zōng fǔ fá sòng, xùn dì zī qīng. wū lín dā tài yù bài sòng jiāng lǐ chéng yú zī zhōu. zhào zhōu jiàng. a lǐ guā xùn dì jùn zhōu, bài dí bīng, suì qǔ huá zhōu. yǐ hài, xī nán lù dū tǒng wò lǔ hōng. jǐ mǎo, sài lǐ xià rǔ zhōu.
十二月丙寅,右副元帅宗辅伐宋,徇地淄、青。乌林荅泰欲败宋将李成于淄州。赵州降。阿里刮徇地浚州,败敌兵,遂取滑州。乙亥,西南路都统斡鲁薨。己卯,赛里下汝州。
liù nián zhēng yuè bǐng xū shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. zōng bì pò sòng zhèng zōng mèng jūn yú qīng zhōu. yín shù kě qǔ dèng zhōu. sà móu lǔ rù xiāng yáng. bá lí sù rù jūn zhōu. mǎ wǔ qǔ fáng zhōu. guǐ sì, kè qīng zhōu. guǐ mǎo, dū mǔ kè wéi zhōu. dīng wèi, dí gǔ bǔ bài sòng jiāng zhào zi fǎng bīng. sā lí hē bài sòng yú hé shàng. jiǎ yín, sòng jiāng mǎ kuò bīng cì lè ān, zōng fǔ jī bài zhī, wén sòng zhǔ zài wéi yáng, yǐ nóng shí hái shī. zōng bì bài sòng bīng yú hé shàng.
六年正月丙戌朔,高丽、夏遣使来贺。宗弼破宋郑宗孟军于青州。银术可取邓州。萨谋鲁入襄阳。拔离速入均州。马五取房州。癸巳,克青州。癸卯,阇母克濰州。丁未,迪古补败宋将赵子昉兵。撒离喝败宋于河上。甲寅,宋将马括兵次乐安,宗辅击败之,闻宋主在维扬,以农时还师。宗弼败宋兵于河上。
èr yuè yǐ mǎo shuò, bá lí sù qǔ táng zhōu, guǐ hài, qǔ cài zhōu. jǐ sì, yí lá gǔ bài sòng jiāng tái zōng juàn děng bīng yú dà míng. gēng wǔ, zài pò qí jūn, huò tái zōng juàn jí sòng zhōng. jiǎ xū, bá lí sù qǔ chén zhōu. guǐ wèi, kè yǐng chāng fǔ. zhèng zhōu pàn rù yú sòng, fù qǔ zhèng zhōu. qiān luò yáng xiāng yáng yǐng chāng rǔ zhèng jūn fáng táng dèng chén cài zhī mín yú hé běi. zōng hàn fù qiǎn lóu shì gōng xià tóng huá jīng zhào fèng xiáng, qín sòng jīng zhì shǐ fù liàng. ā lín pò hé zhōng. wò lǔ rù féng yì.
二月乙卯朔,拔离速取唐州,癸亥,取蔡州。己巳,移剌古败宋将台宗隽等兵于大名。庚午,再破其军,获台宗隽及宋忠。甲戌,拔离速取陈州。癸未,克颖昌府。郑州叛入于宋,复取郑州。迁洛阳、襄阳、颖昌、汝、郑、均、房、唐、邓、陈、蔡之民于河北。宗翰复遣娄室攻下同、华、京兆、凤翔,擒宋经制使傅亮。阿邻破河中。斡鲁入冯翊。
sān yuè rén chén, mìng nán lù jūn shuài shí gǔ nǎi, jí jié dù shǐ wán yán shèn sī suǒ lǐng zhū bù jí wèi zhì měng ān móu kè hù lái shàng. jǐ yǒu, tà lǎn xià ēn zhōu. wǔ yuè wù xū, yí shā tǔ gǔ sī yǐ běn bù lái fù. liù yuè jǐ wèi, zhào qiú zǔ zōng yí shì. tà lǎn qiǎn bīng xùn xià cí zhōu xìn dé fǔ. zhēn dìng zéi zì chēng yuán shuài, qín wáng sā lí hē tǎo píng zhī. qī yuè yǐ sì, sòng zhǔ qiǎn shǐ fèng biǎo qǐng hé, zhào jìn bīng fá zhī. yǐ sòng èr shù rén fù shàng jīng. bā yuè yǐ mǎo, lóu shì bài sòng bīng yú huá zhōu, é tè lá pò dí yú wèi shuǐ, suì qǔ xià guī. dīng chǒu, yǐ sòng èr shù rén sù fú jiàn tài zǔ miào, suì rù jiàn yú qián yuán diàn. fēng qí fù hūn dé gōng zǐ zhòng hūn hóu. shì rì, gào yú tài zǔ miào. yǐ zhōu jùn zhí yuán míng chēng jí fèng gěi yīn gé zhào zhōng wài.
三月壬辰,命南路军帅实古乃,籍节度使完颜慎思所领诸部及未置猛安谋克户来上。己酉,挞懒下恩州。五月戊戌,移沙土古思以本部来附。六月己未,诏求祖宗遗事。挞懒遣兵徇下磁州、信德府。真定贼自称元帅,秦王撒离喝讨平之。七月乙巳,宋主遣使奉表请和,诏进兵伐之。以宋二庶人赴上京。八月乙卯,娄室败宋兵于华州,讹特剌破敌于渭水,遂取下邽。丁丑,以宋二庶人素服见太祖庙,遂入见于乾元殿。封其父昏德公、子重昏侯。是日,告于太祖庙。以州郡职员名称及俸给因革诏中外。
jiǔ yuè xīn chǒu, shéng guǒ děng bài sòng bīng yú pú chéng, jiǎ shēn, yòu pò dí yú tóng zhōu. yǐ chǒu, qǔ dān zhōu. shí yuè bǐng yín, tiān qīng jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ yǒu, zhī shū mì yuàn shì liú yàn zōng hōng. dīng chǒu, pú chá lóu shì bài sòng bīng yú lín zhēn. wù yín, xǐ hūn dé gōng zhòng hūn hóu yú hán zhōu. gēng chén, zōng hàn zōng fǔ huì yú pú, fá sòng.
九月辛丑,绳果等败宋兵于蒲城,甲申,又破敌于同州。乙丑,取丹州。十月丙寅,天清节,高丽、夏遣使来贺。癸酉,知枢密院事刘彦宗薨。丁丑,蒲察、娄室败宋兵于临真。戊寅,徙昏德公、重昏侯于韩州。庚辰,宗翰、宗辅会于濮,伐宋。
shí yī yuè gēng yín, pú chá lóu shì qǔ yán ān fǔ. rén chén, zhèn yí lǎn lù. yǐ wèi, qǔ pú zhōu, suí dé jūn jiàng. lóu shì zài gōng jìn níng jūn, qí shǒu xú huī yán gù shǒu, bù néng kè. shí èr yuè bǐng chén, zōng bì qǔ kāi dé fǔ. dīng mǎo, zōng fǔ kè dà míng fǔ. gǔ shā hǔ bài sòng bīng yú gǒng.
十一月庚寅,蒲察、娄室取延安府。壬辰,赈移懒路。乙未,取濮州,绥德军降。娄室再攻晋宁军,其守徐徽言固守,不能克。十二月丙辰,宗弼取开德府。丁卯,宗辅克大名府。鹘沙虎败宋兵于巩。
qī nián zhēng yuè gēng chén shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn sì, wú guó wáng dū mǔ hōng. jiǎ wǔ, yǐ xī jīng liú shǒu hán qǐ xiān tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì zhī shū mì yuàn shì.
七年正月庚辰朔,高丽、夏遣使来贺。辛巳,吴国王阇母薨。甲午,以西京留守韩企先同中书门下平章事、知枢密院事。
èr yuè wù chén, sòng lín fǔ lù ān fǔ shǐ zhé kě qiú yǐ lín fǔ fēng sān zhōu jiàng. jǐ sì, lóu shì sāi lǐ gǔ shā hǔ děng pò jìn níng jūn, qí shǒu xú huī yán jù zǐ chéng jù zhàn. gēng wǔ, lǜ zhòng kuì wéi zǒu, qín zhī. shǐ zhī bài, bù bài. lín zhī yǐ bīng, bù dòng. mìng xiáng jiàng zhé kě qiú yù zhī jiàng, zhǐ kě qiú dà mà, chū bù xùn yǔ, suì shā zhī. qí tǒng zhì sūn áng jí shì zú jiē bù qū, jǐn shā zhī. jiǎ xū, zhào jìn yī wū lǘ shān liáo dài líng qiáo cǎi.
二月戊辰,宋麟府路安抚使折可求以麟、府、丰三州降。己巳,娄室、塞里、鹘沙虎等破晋宁军,其守徐徽言据子城拒战。庚午,率众溃围走,擒之。使之拜,不拜。临之以兵,不动。命降将折可求谕之降,指可求大骂,出不逊语,遂杀之。其统制孙昂及士卒皆不屈,尽杀之。甲戌,诏禁医巫闾山辽代陵樵采。
sān yuè jǐ mǎo shuò, rì zhōng yǒu hēi zǐ. rén yín, zhào jūn xìng yǐ lái, liáng rén bèi lüè wéi qū zhě, tīng qí fù mǔ fū qī zǐ shú zhī. shàng shū zuǒ pú yè gāo zhēn bà. sì yuè, pú chá lóu shì qǔ fū fāng èr zhōu. wǔ yuè yǐ mǎo, bá lí sù děng xí sòng zhǔ yú yáng zhōu. jiǔ yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng wǔ, zōng bì bài sòng bīng yú suī yáng. xīn wèi, jiàng qí chéng. shì yuè, cáo zhōu jiàng. shí yuè bǐng zǐ shuò, jīng zhào fǔ jiàng. dīng chǒu, gǒng zhōu jiàng. gēng yín, tiān qīng jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng yǒu, a lǐ dāng hǎi dà biàn pò dí yú shòu chūn. jǐ hài, ān fǔ shǐ mǎ shì yuán yǐ chéng jiàng. jiǎ chén, lú zhōu jiàng. shí yī yuè gēng xū, xǐ hé sū guǎn dū tǒng sī zhì níng zhōu. yǐ mǎo, gāo lí qiǎn shǐ lái gòng. bǐng chén, zōng bì qǔ hé zhōu. rén xū, zōng bì dù jiāng, bài sòng fù yuán shuài dù chōng jūn yú jiāng níng. dīng mǎo, shǒu chén chén bāng guāng yǐ chéng jiàng.
三月己卯朔,日中有黑子。壬寅,诏军兴以来,良人被略为驱者,听其父母夫妻子赎之。尚书左仆射高桢罢。四月,蒲察、娄室取鄜、坊二州。五月乙卯,拔离速等袭宋主于扬州。九月丙午朔,日有食之。庚午,宗弼败宋兵于睢阳。辛未,降其城。是月,曹州降。十月丙子朔,京兆府降。丁丑,巩州降。庚寅,天清节,高丽、夏遣使来贺。丁酉,阿里、当海、大抃破敌于寿春。己亥,安抚使马世元以城降。甲辰,庐州降。十一月庚戌,徙曷苏馆都统司治宁州。乙卯,高丽遣使来贡。丙辰,宗弼取和州。壬戌,宗弼渡江,败宋副元帅杜充军于江宁。丁卯,守臣陈邦光以城降。
shí èr yuè bǐng xū, zōng bì qǔ hú zhōu. dīng hài, kè háng zhōu. a lǐ pú lú hún zhuī sòng zhǔ yú míng zhōu. yuè zhōu jiàng. dà biàn bài sòng shū mì shǐ zhōu wàng yú xiù zhōu, yòu bài sòng bīng yú háng zhōu dōng běi. wù xū, a lǐ pú lú hún bài sòng bīng yú dōng guān, suì jì cáo é jiāng. rén yín, bài sòng bīng yú gāo qiáo. sòng zhǔ rù yú hǎi.
十二月丙戌,宗弼取湖州。丁亥,克杭州。阿里、蒲卢浑追宋主于明州。越州降。大抃败宋枢密使周望于秀州,又败宋兵于杭州东北。戊戌,阿里、蒲卢浑败宋兵于东关,遂济曹娥江。壬寅,败宋兵于高桥。宋主入于海。
bā nián zhēng yuè jiǎ chén shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng sì, yǐ tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì hán qǐ xiān wèi shàng shū zuǒ pú yè jiān shì zhōng. jǐ wèi, a lǐ pú lú hún kè míng zhōu, zhí qí shǒu chén zhào bó è. gēng shēn, zhào yuē" bì yì zhī mín, yǐ wēi zhí yù shēn quán guì zhī jiā zhě, xī chū huán běn guàn." ā lǔ bǔ xié lǐ yě xià tài píng shùn chāng jí háo zhōu.
八年正月甲辰朔,高丽、夏遣使来贺。丁巳,以同中书门下平章事韩企先为尚书左仆射兼侍中。己未,阿里、蒲卢浑克明州,执其守臣赵伯谔。庚申,诏曰“避役之民,以微直鬻身权贵之家者,悉出还本贯。”阿鲁补、斜里也下太平、顺昌及濠州。
shì yuè, sòng fù yuán shuài dù chōng yǐ qí zhòng jiàng. èr yuè yǐ hài, zōng bì hái zì háng zhōu. gēng yín, qǔ xiù zhōu. wù xū, qǔ píng jiāng. biàn jīng luàn, sān yuè dīng mǎo, dà dí lǐ fù qǔ zhī. zōng bì jí sòng hán shì zhōng zhàn yú zhèn jiāng, bù lì. sì yuè bǐng shēn, fù zhàn yú jiāng níng, bài zhī. zhū jūn dù jiāng. shì rì, ā lǔ bǔ zhàn yú tà gāo, jǐ hài, zhōu qǐ zhàn yú shòu chūn, xīn chǒu, lóu shì zhàn yú chún huà, jiē shèng zhī. lǐ zhōu jiàng, suì kè bīn zhōu.
是月,宋副元帅杜充以其众降。二月乙亥,宗弼还自杭州。庚寅,取秀州。戊戌,取平江。汴京乱,三月丁卯,大迪里复取之。宗弼及宋韩世忠战于镇江,不利。四月丙申,复战于江宁,败之。诸军渡江。是日,阿鲁补战于拓皋,己亥,周企战于寿春,辛丑,娄室战于淳化,皆胜之。醴州降,遂克邠州。
wǔ yuè guǐ mǎo, jìn sī dù sēng ní jí jì fù jì mǔ zhī nán nǚ wú xiāng jià qǔ. wù shēn, zhào yuē:" hé běi hé dōng qiān jūn. qí jiā shǔ liú yù hé nán bèi fú lüè wèi nú bì zhě, guān wèi shú zhī, bǐ fù qí yè." liù yuè rén shēn, zhào qiǎn liáo tǒng jūn shǐ yē lǜ hé lǐ zhì jié dù shǐ xiāo bié lí lá děng shí rén. fēn zhì xīn fù zhōu zhèn. guǐ yǒu, zhào yǐ hūn dé gōng liù nǚ wèi zōng fù. qī yuè xīn hài, zhào gěi tài zhōu dū tǒng pó lú huǒ suǒ bù zhū móu kè jiǎ zhòu gè wǔ shí. xiān qiǎn lóu shì jīng lüè shǎn xī, suǒ xià chéng yì pàn fú bù cháng, qí jiān zhàn ā lú bǔ qǐng yì bīng. shuài fǔ huì zhū jiàng yì yuē:" bīng wēi fēi bù zú, suí huái zhī dào yǒu suǒ wèi jǐn. chéng de wèi wàng lóng zhòng ēn wēi jiān jì zhě yǐ wǎng, kě zhǐ rì ér dìng. ruò yǐ huáng zǐ yòu fù yuán shuài zōng fǔ wǎng, wèi yí." yǐ wén. zhào yuē:" lóu shì wǎng zhě suǒ xiàng zhé kè, jīn shǐ zhuān zhēng shǎn xī, yān yán wèi dìng, qǐ juàn yú bīng ér zì ài yé? guān shǎn zhòng dì, qīng děng qí lù lì yān." dīng mǎo, shàng rú dōng jīng wēn tāng. xǐ hūn dé gōng zhòng hūn hóu yú gǔ lǐ gǎi lù.
五月癸卯,禁私度僧尼及继父继母之男女无相嫁娶。戊申,诏曰:“河北、河东签军。其家属流寓河南被俘掠为奴婢者,官为赎之,俾复其业。”六月壬申,诏遣辽统军使耶律曷礼质、节度使萧别离剌等十人。分治新附州镇。癸酉,诏以昏德公六女为宗妇。七月辛亥,诏给泰州都统婆卢火所部诸谋克甲胄各五十。先遣娄室经略陕西,所下城邑叛服不常,其监战阿卢补请益兵。帅府会诸将议曰:“兵威非不足,绥怀之道有所未尽。诚得位望隆重、恩威兼济者以往,可指日而定。若以皇子右副元帅宗辅往,为宜。”以闻。诏曰:“娄室往者所向辄克,今使专征陕西,淹延未定,岂倦于兵而自爱耶?关、陕重地,卿等其戮力焉。”丁卯,上如东京温汤。徙昏德公、重昏侯于鹘里改路。
jiǔ yuè wù shēn, lì liú yù wèi dà qí huáng dì, shì xiū zi lǐ, dōu dà míng fǔ. xīn yǒu, ān bān bó jí liè dōu yuán shuài gǎo hōng. guǐ hài, zōng fǔ děng bài sòng zhāng jùn jūn yú fù píng. yào zhōu jiàng. yǐ chǒu, fèng xiáng fǔ jiàng. shí yuè yǐ hài, shàng zhì zì dōng jīng. qí dì liú yù qiǎn shǐ xiè fēng cè. jiǎ shēn, tiān qīng jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ tiě lí tū lí lá tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. zhào liáo sòng guān shàng běn guó gào mìng, děng dì huàn shòu.
九月戊申,立刘豫为大齐皇帝,世修子礼,都大名府。辛酉,谙班勃极烈、都元帅杲薨。癸亥,宗辅等败宋张浚军于富平。耀州降。乙丑,凤翔府降。十月乙亥,上至自东京。齐帝刘豫遣使谢封册。甲申,天清节,齐、高丽、夏遣使来贺。以铁骊突离剌同中书门下平章事。诏辽、宋官上本国诰命,等第换授。
shí yī yuè jiǎ chén, zōng fǔ xià jīng zhōu. dīng wèi, wèi zhōu jiàng. bài sòng liú ní jūn yú wǎ tíng. wù shēn, yuán zhōu jiàng. sòng jīng yuán lù tǒng zhì zhāng zhōng fú zhī zhèn róng jūn lǐ yàn qí yǐ zhòng jiàng. mǎ wǔ děng jī sòng wú jiè jūn yú lǒng zhōu. gēng xū, yǐ yáo zhèn jié dù shǐ wū kè shòu děng wéi qí liú yù shēng rì shǐ. guǐ hài, zōng fǔ yǐ shǎn xī shì zhuàng wén, zhào jiǎng yù zhī. shí èr yuè dīng chǒu, wán yán lóu shì hōng. yǐ yǒu, zōng fǔ bài sòng liú wéi fǔ jūn. rén chén, xī zhōu jiàng.
十一月甲辰,宗辅下泾州。丁未,渭州降。败宋刘倪军于瓦亭。戊申,原州降。宋泾原路统制张中孚、知镇戎军李彦琦以众降。马五等击宋吴玠军于陇州。庚戌,以遥镇节度使乌克寿等为齐刘豫生日使。癸亥,宗辅以陕西事状闻,诏奖谕之。十二月丁丑,完颜娄室薨。乙酉,宗辅败宋刘维辅军。壬辰,熙州降。
jiǔ nián zhēng yuè jǐ hài shuò, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù shēn, mìng yǐ tú mén shuǐ yǐ xī, hún tuǎn xīng xiǎn chán chǔn sān shuǐ yǐ běi xián tián, gěi hé lǎn lù zhū móu kè. xīn hài, pú chá gǔ bá lǔ wán yán tè lǐ tǎo zhāng wàn dí yú bái mǎ hú, xiàn yú dí. guǐ chǒu, yǐ tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì shí lì ài wèi shì zhōng, zhī shū mì yuàn zhāng zhōng sì wèi xuān zhèng diàn dà xué shì zhī sān sī shǐ shì. zōng bì ā lú bǔ fǔ dìng gǒng táo hé lè xī níng lán kuò jī shí děng zhōu. jīng yuán xī hé liǎng lù jiē píng.
九年正月己亥朔,齐、高丽、夏遣使来贺。戊申,命以徒门水以西,浑疃、星显、僝蠢三水以北闲田,给曷懒路诸谋克。辛亥,蒲察鹘拔鲁、完颜忒里讨张万敌于白马湖,陷于敌。癸丑,以同中书门下平章事时立爱为侍中,知枢密院张忠嗣为宣政殿大学士、知三司使事。宗弼、阿卢补抚定巩、洮、河、乐、西宁、兰、廓、积石等州。泾原、熙河两路皆平。
sì yuè jǐ mǎo, zhào" xīn xǐ shù biān hù, kuì yú yī shí, yǒu diǎn zhì qí qīn shǔ nú bì zhě, guān wèi shú zhī. hù jì qí kǒu ér yǒu èr sān zhě, yǐ guān nú bì yì zhī, shǐ hù wèi sì kǒu. yòu fá gēng niú zhě, gěi yǐ guān niú, bié wěi guān quàn dū tián zuò. shù hù jí biān jūn zī liáng bù jì, sǎn sù yú mín ér yǔ zhèn xù. qí xù qiān shù hù zài zhōng lù zhě, gū zhǐ zhī, jí qí dì zhǒng yì, qí bì huò ér xíng, jí lái chūn nóng shí, yǐ zhì shù suǒ." wǔ yuè bǐng wǔ, fēn qiǎn shǐ zhě zhū lù quàn nóng.
四月己卯,诏“新徙戍边户,匮于衣食,有典质其亲属奴婢者,官为赎之。户计其口而有二三者,以官奴婢益之,使户为四口。又乏耕牛者,给以官牛,别委官劝督田作。戍户及边军资粮不继,伞粟于民而与赈恤。其续迁戍户在中路者,姑止之,即其地种艺,俟毕获而行,及来春农时,以至戍所。”五月丙午,分遣使者诸路劝农。
liù yuè rén chén, cì hūn dé gōng zhòng hūn hóu shí fú gè liǎng xí. bā yuè xīn sì, huí hú wēi yù qiǎn shǐ lái gòng. jiǔ yuè jǐ yǒu, hé zhōu huí hú zhí yē lù: dà shí zhī dǎng sā bā dí lǐ tū dié lái xiàn. shí yuè wù yín, tiān qīng jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. sā lí hē gōng xià qìng yáng. mù wěi yǐ huán zhōu jiàng. zōng bì yǔ sòng wú jiè zhàn yú hé shàng yuán, bài jī. shí yī yuè jǐ wèi, qiān zhào shì shū shǔ yú shàng jīng. yǐ shǎn xī dì cì qí.
六月壬辰,赐昏德公、重昏侯时服各两袭。八月辛巳,回鹘隈欲遣使来贡。九月己酉,和州回鹘执耶律大石之党撒八、迪里、突迭来献。十月戊寅,天清节,齐、高丽、夏遣使来贺。撒离喝攻下庆阳。慕洧以环州降。宗弼与宋吴玠战于和尚原,败绩。十一月己未,迁赵氏疏属于上京。以陕西地赐齐。
shí nián zhēng yuè guǐ sì shuò, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ yǒu, qí biǎo xiè cì dì. rén zǐ, zhào yuē:" xī liáo rén fēn shì shù zhī zú, fù yì jiē yǒu děng chà, qí xī jūn zhī." èr yuè gēng wǔ, zhèn shàng jīng lù shù biān měng ān mín.
十年正月癸巳朔,齐、高丽、夏遣使来贺。己酉,齐表谢赐地。壬子,诏曰:“昔辽人分士庶之族,赋役皆有等差,其悉均之。”二月庚午,赈上京路戍边猛安民。
sì yuè dīng mǎo, zhào:" zhū liáng rén zhī qíng jià nú zhě, tīng rú gù wèi qī, qí bù zhī ér jià zhě, qù zhù xī cóng suǒ yù." yí lài bó jí liè, zuǒ fù yuán shuài zōng hàn cháo jīng shī. gēng wǔ, yǐ tài zǔ sūn dǎn wèi ān bān bó jí liè, huáng zǐ zōng pán wèi guó lùn hū lǔ bó jí liè, guó lùn bó jí liè zōng gàn wèi guó lùn zuǒ bó jí liè, yí lài bó jí liè zuǒ fù yuán shuài zōng hàn wèi guó lùn yòu bó jí liè jiān dōu yuán shuài, yòu fù yuán shuài zōng fǔ wèi zuǒ fù yuán shuài. gēng yín, wén yā lǜ hùn tóng jiāng bào zhǎng, mìng zhèn xǐ shù biān hù zài hùn tóng jiāng zhě.
四月丁卯,诏:“诸良人知情嫁奴者,听如故为妻,其不知而嫁者,去住悉从所欲。”移赉勃极烈,左副元帅宗翰朝京师。庚午,以太祖孙亶为谙班勃极烈,皇子宗磐为国论忽鲁勃极烈,国论勃极烈宗干为国论左勃极烈,移赉勃极烈、左副元帅宗翰为国论右勃极烈兼都元帅,右副元帅宗辅为左副元帅。庚寅,闻鸭绿、混同江暴涨,命赈徙戍边户在混同江者。
rùn yuè xīn mǎo, zhào fēn qiǎn gǔ shā hǔ děng shí sān rén yuè zhū lù dīng zhuàng, diào fù jūn. qī yuè jiǎ wǔ, zhèn tài zhōu lù shù biān hù. shàng rú zhōng jīng. jiǔ yuè, yuán shuài yòu dōu jiān yē lǜ yú dǔ móu fǎn, chū bēn. qí dǎng yān jīng tǒng jūn shǐ xiāo gāo liù fú zhū, wèi zhōu jié dù shǐ xiāo tè móu gé zì shā.
闰月辛卯,诏分遣鹘沙虎等十三人阅诸路丁壮,调赴军。七月甲午,赈泰州路戍边户。上如中京。九月,元帅右都监耶律余睹谋反,出奔。其党燕京统军使萧高六伏诛,蔚州节度使萧特谋葛自杀。
shí yuè rén yín, tiān qīng jié, dà shè. qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. shàng rú xìng zhōng fǔ. qí shǐ shǐ lái gào mǔ sāng. shí yī yuè guǐ hài, yǐ wǔ liáng mó wèi qí diào jì shǐ. guǐ wèi, sā lí hē qǐng qǔ jiàn wài shí sān zhōu, cóng zhī. bù zú jié dù shǐ tǔ gǔ sī bǔ zhǎn yú dǔ jí qí zhū zǐ, hán qí shǒu lái xiàn. shí èr yuè gēng zǐ, sā lí hē kè jīn zhōu. shàng zhì zì xìng zhōng fǔ.
十月壬寅,天清节,大赦。齐、高丽、夏遣使来贺。上如兴中府。齐使使来告母丧。十一月癸亥,以武良谟为齐吊祭使。癸未,撒离喝请取剑外十三州,从之。部族节度使土古厮捕斩余睹及其诸子,函其首来献。十二月庚子,撒离喝克金州。上至自兴中府。
shí yī nián zhēng yuè dīng sì shuò, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. dīng mǎo, sā lí hē bài wú jiè yú ráo fēng guān. wù chén, qǔ yáng zhōu. jiǎ xū, rù xìng yuán fǔ. èr yuè jǐ hài, yuán shuài fǔ yán:" chéng zhào zhèn jūn shì, chén kǒng yǒu sī qián bì jiāng bù jì. qǐng zì yuán shuài yǐ xià yǒu lù zhě chū qián zhù gěi zhī." zhào yuē:" guān yǒu fǔ kù ér qǔ yú chén xià, cǐ hé lǐ yé? qí xī cóng guān gěi." bā yuè jiǎ shēn, huáng lóng fǔ zhì qián bó sī. wù zǐ, zhào mù è wū gào qí fù hūn dé gōng móu fǎn, mù è jí qí xù liú wén yàn fú zhū. wù xū, zhào yuē:" bǐ yǐ jūn lǚ wèi dìng, cháng mìng shuài fǔ zì zé rén shòu guān, jīn bìng cóng cháo tíng xuǎn zhù." shí yuè bǐng shēn, tiān qīng jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. shí yī yuè bǐng yín, zhèn yí lǎn lù. zōng bì kè hé shàng yuán. shí èr yuè guǐ wèi, zhèn hé lǎn lù.
十一年正月丁巳朔,齐、高丽、夏遣使来贺。丁卯,撒离喝败吴玠于饶峰关。戊辰,取洋州。甲戌,入兴元府。二月己亥,元帅府言:“承诏赈军士,臣恐有司钱币将不继。请自元帅以下有禄者出钱助给之。”诏曰:“官有府库而取于臣下,此何理耶?其悉从官给。”八月甲申,黄龙府置钱帛司。戊子,赵〈木咢〉诬告其父昏德公谋反,〈木咢〉及其婿刘文彦伏诛。戊戌,诏曰:“比以军旅未定,尝命帅府自择人授官,今并从朝廷选注。”十月丙申,天清节,齐、高丽、夏遣使来贺。十一月丙寅,赈移懒路。宗弼克和尚原。十二月癸未,赈曷懒路。
shí èr nián zhēng yuè xīn hài shuò, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ zǐ, chū gǎi dìng zhì dù, zhào zhōng wài. bǐng yín, rú dōng jīng. èr yuè dīng yǒu, sā lí hē bài sòng wú jiè jūn yú gù zhèn. sì yuè, zhì zì dōng jīng. liù yuè jiǎ wǔ, yǐ ā lú bǔ wèi yuán shuài yòu dōu jiān. shí yuè gēng yín, tiān qīng jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè.
十二年正月辛亥朔,齐、高丽、夏遣使来贺。甲子,初改定制度,诏中外。丙寅,如东京。二月丁酉,撒离喝败宋吴玠军于固镇。四月,至自东京。六月甲午,以阿卢补为元帅右都监。十月庚寅,天清节,齐、高丽、夏遣使来贺。
shí sān nián zhēng yuè bǐng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ sì, shàng bēng yú míng dé gōng, nián liù shí yī. gēng wǔ, ān bān bó jí liè jí huáng dì wèi yú jiù qián. sān yuè gēng chén, shàng zūn shì yuē wén liè huáng dì, miào hào tài zōng. yǐ yǒu, zàng hé líng. huáng tǒng sì nián, gǎi hào gōng líng. wǔ nián, zēng shàng zūn shì yuē tǐ yuán yìng yùn shì dé zhāo gōng zhé huì rén shèng wén liè huáng dì. zhēn yuán sān nián shí yī yuè wù shēn, gǎi zàng yú dà fáng shān, réng hào gōng líng.
十三年正月丙午朔,日有食之。己巳,上崩于明德宫,年六十一。庚午,谙班勃极烈即皇帝位于柩前。三月庚辰,上尊谥曰文烈皇帝,庙号太宗。乙酉,葬和陵。皇统四年,改号恭陵。五年,增上尊谥曰体元应运世德昭功哲惠仁圣文烈皇帝。贞元三年十一月戊申,改葬于大房山,仍号恭陵。
zàn yuē: tiān fǔ cǎo chuàng, wèi huáng lǐ yuè zhī shì. tài zōng yǐ xié yě zōng gàn zhī guó zhèng, yǐ zōng hàn zōng wàng zǒng róng shì. jì miè liáo jǔ sòng, jí yì lǐ zhì dù, zhì lì míng shí, zuǎn yǐ wǔ gōng, shù yǐ wén shì, jīng guó guī mó, zhì shì shǐ dìng. zài wèi shí sān nián, gōng shì yuàn cōng wú suǒ zēng yì. mò tīng dà chén jì, chuán wèi xī zōng, shǐ tài zǔ shì sì bù shī zhèng xù, kě wèi xíng qí suǒ shén nán yǐ!
赞曰:天辅草创,未遑礼乐之事。太宗以斜也、宗干知国政,以宗翰、宗望总戎事。既灭辽举宋,即议礼制度,治历明时,缵以武功,述以文事,经国规摹,至是始定。在位十三年,宫室苑瑽无所增益。末听大臣计,传位熙宗,使太祖世嗣不失正绪,可谓行其所甚难矣!