xī zōng
◎熙宗
xī zōng hóng jī zuǎn wǔ zhuāng jìng xiào chéng huáng dì, huì dǎn, běn huì hé lá, tài zǔ sūn, jǐng xuān huáng dì zi. mǔ pú chá shì. tiān fǔ sān nián jǐ hài suì shēng. tiān huì bā nián, ān bān bó jí liè gǎo hōng, tài zōng yì jiǔ wèi jué. shí nián, zuǒ fù yuán shuài zōng hàn yòu fù yuán shuài zōng fǔ zuǒ jiān jūn wán yán xī yǐn rù cháo, yǔ zōng gàn yì yuē:" ān bān bó jí liè xū wèi yǐ jiǔ, jīn bù zǎo dìng, kǒng shòu fēi qí rén. hé lá, xiān dì dí sūn, dāng lì." xiāng yǔ qǐng yú tài zōng zhě zài sān, nǎi cóng zhī. sì yuè gēng wǔ, zhào yuē:" ěr wèi tài zǔ zhī dí sūn, gù mìng ěr wèi ān bān bó jí liè, qí wú zì wèi chōng yòu, xiá yú tóng xì, wéi jìng jué dé." ān bān bó jí liè zhě, tài zōng cháng jū shì guān, jí dēng dà wèi, yǐ mìng dì gǎo. gǎo hōng, dì dìng yì wèi chǔ sì, gù yǐ shì mìng yān.
熙宗弘基缵武庄靖孝成皇帝,讳亶,本讳合剌,太祖孙,景宣皇帝子。母蒲察氏。天辅三年己亥岁生。天会八年,谙班勃极烈杲薨,太宗意久未决。十年,左副元帅宗翰、右副元帅宗辅、左监军完颜希尹入朝,与宗干议曰:“谙班勃极烈虚位已久,今不早定,恐授非其人。合剌,先帝嫡孙,当立。”相与请于太宗者再三,乃从之。四月庚午,诏曰:“尔为太祖之嫡孙,故命尔为谙班勃极烈,其无自谓冲幼,狎于童戏,惟敬厥德。”谙班勃极烈者,太宗尝居是官,及登大位,以命弟杲。杲薨,帝定议为储嗣,故以是命焉。
shí sān nián zhēng yuè jǐ sì, tài zōng bēng. gēng wǔ, jí huáng dì wèi. jiǎ xū, zhào zhōng wài. zhào gōng sī jìn jiǔ. guǐ yǒu, qiǎn shǐ gào āi yú qí gāo lí xià jí bào jí wèi, réng zhào qí zì jīn chēng chén wù chēng zi. èr yuè yǐ sì, zhuī shì tài zǔ hòu táng kuò shì yuē shèng mù huáng hòu, péi mǎn shì yuē guāng yì huáng hòu. zhuī cè tài zǔ fēi pū sàn shì yuē dé fēi, wū gǔ lùn shì yuē xián fēi. xīn yǒu, gǎi zàng tài zǔ yú hé líng.
十三年正月己巳,太宗崩。庚午,即皇帝位。甲戌,诏中外。诏公私禁酒。癸酉,遣使告哀于齐、高丽、夏及报即位,仍诏齐自今称臣勿称子。二月乙巳,追谥太祖后唐括氏曰圣穆皇后,裴满氏曰光懿皇后。追册太祖妃仆散氏曰德妃,乌古论氏曰贤妃。辛酉,改葬太祖于和陵。
sān yuè jǐ mǎo, qí gāo lí shǐ lái diào jì. gēng chén, shì dà xíng huáng dì yuē wén liè, miào hào tài zōng. yǐ yǒu, zàng tài zōng yú hé líng. jiǎ wǔ, yǐ guó lùn yòu bó jí liè dōu yuán shuài zōng hàn wèi tài bǎo, lǐng sān xǐng shì, fēng jìn guó wáng. wù xū, zhào zhū guó shǐ cì yàn. bù jǔ lè. sì yuè wù wǔ, qí gāo lí qiǎn shǐ hè jí wèi. bǐng yín, hūn dé gōng zhào jí hōng, qiǎn shǐ zhì jì jí fù zèng. shì yuè, gān lù jiàng yú xióng yuè xiàn.
三月己卯,齐、高丽使来吊祭。庚辰,谥大行皇帝曰文烈,庙号太宗。乙酉,葬太宗于和陵。甲午,以国论右勃极烈、都元帅宗翰为太保,领三省事,封晋国王。戊戌,诏诸国使赐宴。不举乐。四月戊午,齐、高丽遣使贺即位。丙寅,昏德公赵佶薨,遣使致祭及赙赠。是月,甘露降于熊岳县。
wǔ yuè jiǎ shēn, zuǒ fù yuán shuài zōng fǔ hōng. jiǔ yuè rén shēn, zhuī zūn huáng kǎo fēng wáng wèi jǐng xuān huáng dì, miào hào huī zōng, huáng bǐ pú chá shì wèi huì zhāo huáng hòu. wù yín, zūn tài zǔ hòu gē shí liè shì tài zōng hòu táng kuò shì jiē wèi tài huáng tài hòu, zhào zhōng wài. yǐ yǒu, gǎi zàng huī zōng jí huì zhāo hòu yú xìng líng.
五月甲申,左副元帅宗辅薨。九月壬申,追尊皇考丰王为景宣皇帝,庙号徽宗,皇妣蒲察氏为惠昭皇后。戊寅,尊太祖后纥石烈氏、太宗后唐括氏皆为太皇太后,诏中外。乙酉,改葬徽宗及惠昭后于兴陵。
shí yī yuè, yǐ shàng shū lìng sòng guó wáng zōng pán wèi tài shī. yǐ hài, chū bān lì. jǐ mǎo, yǐ yuán shuài zuǒ jiān wán yán xī yǐn wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, tài zǐ shǎo bǎo gāo qìng yì wèi zuǒ chéng, píng yáng yǐn xiāo qìng wèi yòu chéng. jǐ chǒu, jiàn tiān kāi diàn yú yáo lá. shí èr yuè guǐ hài, shǐ dìng qí gāo lí xià cháo hè cì yàn cháo cí yí. yǐ jīng xī lù yòu cì nóng mín.
十一月,以尚书令宋国王宗磐为太师。乙亥,初颁历。己卯,以元帅左监完颜希尹为尚书左丞相兼侍中,太子少保高庆裔为左丞,平阳尹萧庆为右丞。己丑,建天开殿于爻剌。十二月癸亥,始定齐、高丽、夏朝贺、赐宴、朝辞仪。以京西鹿囿赐农民。
shí sì nián zhēng yuè jǐ sì shuò, shàng cháo tài huáng tài hòu yú liǎng gōng. qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ yǒu, bān lì yú gāo lí. dīng chǒu, tài huáng tài hòu gē shí liè shì bēng. yǐ yǒu, wàn shòu jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. shàng běn qī yuè qī rì shēng, yǐ tóng huáng kǎo jì rì, gǎi yòng zhēng yuè shí qī rì. èr yuè guǐ mǎo, shàng zūn shì yuē qīn xiàn huáng hòu, zàng ruì líng. sān yuè rén wǔ, yǐ tài bǎo zōng hàn tài shī zōng pán tài fù zōng gàn bìng lǐng sān xǐng shì. dīng yǒu, gāo lí qiǎn shǐ lái diào. bā yuè bǐng chén, zhuī zūn jiǔ dài zǔ yǐ xià yuē huáng dì huáng hòu, dìng shǐ zǔ jǐng zǔ shì zǔ tài zǔ tài zōng miào jiē bù tiāo. guǐ hài, zhào qí guó yǔ běn cháo jūn mín sù sòng xiāng guān zhě, wén yí shǔ nián, zhǐ yòng tiān huì. shí yuè jiǎ yín, yǐ wú jī wèi gāo lí wáng shēng rì shǐ, xiāo zhòng gōng wèi qí liú yù huí xiè bìng shēng rì zhēng dàn shǐ.
十四年正月己巳朔,上朝太皇太后于两宫。齐、高丽、夏遣使来贺。癸酉,颁历于高丽。丁丑,太皇太后纥石烈氏崩。乙酉,万寿节,齐、高丽、夏遣使来贺。上本七月七日生,以同皇考忌日,改用正月十七日。二月癸卯,上尊谥曰钦宪皇后,葬睿陵。三月壬午,以太保宗翰、太师宗磐、太傅宗干并领三省事。丁酉,高丽遣使来吊。八月丙辰,追尊九代祖以下曰皇帝、皇后,定始祖、景祖、世祖、太祖、太宗庙皆不祧。癸亥,诏齐国与本朝军民诉讼相关者,文移署年,止用天会。十月甲寅,以吴激为高丽王生日使,萧仲恭为齐刘豫回谢并生日正旦使。
shí wǔ nián zhēng yuè guǐ hài shuò, shàng cháo tài huáng tài hòu yú míng dé gōng. qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. chū yòng dà míng lì. jǐ mǎo, wàn shòu jié, qí gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. liù yuè gēng xū, shàng shū zuǒ chéng gāo qìng yì zhuǎn lián shǐ liú sī yǒu zuì fú zhū. qī yuè xīn sì, tài bǎo lǐng sān xǐng shì jìn guó wáng zōng hàn hōng. bǐng xū yè, jīng shī dì zhèn. fēng huáng shū zōng juàn zōng gù, shū zǔ yūn jiē wèi wáng. dīng hài, tài bīng xìng làn jué. shí yuè yǐ mǎo, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn tà lǎn wèi zuǒ fù yuán shuài, fēng lǔ guó wáng. zōng bì yòu fù yuán shuài, fēng shěn wáng. zhī shū mì yuàn shì jiān shì zhōng shí lì ài zhì shì. shí yī yuè bǐng wǔ, fèi qí guó, jiàng fēng liú yù wèi shǔ wáng, zhào zhōng wài. zhì xíng tái shàng shū shěng yú biàn. shí èr yuè wù chén, liú yù shàng biǎo xiè fēng jué. guǐ wèi, zhào gǎi míng nián wèi tiān juàn yuán nián. dà shè. mìng hán fǎng yē lǜ shào wén děng biān xiū guó shǐ. yǐ xù wèi shàng shū zuǒ chéng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. xǐ shǔ wáng liú yù lín huáng fǔ.
十五年正月癸亥朔,上朝太皇太后于明德宫。齐、高丽、夏遣使来贺。初用《大明历》。己卯,万寿节,齐、高丽、夏遣使来贺。六月庚戌,尚书左丞高庆裔、转连使刘思有罪伏诛。七月辛巳,太保、领三省事、晋国王宗翰薨。丙戌夜,京师地震。封皇叔宗隽、宗固,叔祖晕皆为王。丁亥,汰兵兴滥爵。十月乙卯,以元帅左监军挞懒为左副元帅,封鲁国王。宗弼右副元帅,封渖王。知枢密院事兼侍中时立爱致仕。十一月丙午,废齐国,降封刘豫为蜀王,诏中外。置行台尚书省于汴。十二月戊辰,刘豫上表谢封爵。癸未,诏改明年为天眷元年。大赦。命韩昉、耶律绍文等编修国史。以勖为尚书左丞、同中书门下平章事。徙蜀王刘豫临潢府。
tiān juàn yuán nián zhēng yuè wù zǐ shuò, shàng cháo míng dé gōng. gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. bān nǚ zhí xiǎo zì. fēng dà sī kōng yù wèi wáng. jiǎ chén, wàn shòu jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén xū, shàng rú yáo lá chūn shuǐ. yǐ chǒu, xìng tiān kāi diàn. jǐ sì, zhào bà lái liú shuǐ hùn tóng jiāng hù luó dì, yǔ mín gēng mù. sān yuè gēng yín, yǐ jìn yuàn xì dì fēn gěi bǎi xìng. wù shēn, yǐ hán fǎng wèi hàn lín xué shì.
天眷元年正月戊子朔,上朝明德宫。高丽、夏遣使来贺。颁女直小字。封大司空昱为王。甲辰,万寿节,高丽、夏遣使来贺。二月壬戌,上如爻剌春水。乙丑,幸天开殿。己巳,诏罢来流水、混同江护逻地,与民耕牧。三月庚寅,以禁苑隙地分给百姓。戊申,以韩昉为翰林学士。
sì yuè dīng mǎo, mìng shào fǔ jiān lú yàn lún yíng jiàn gōng shì, zhǐ cóng jiǎn sù. rén wǔ, cháo xiǎng yú tiān yuán diàn. lì péi mǎn shì wèi guì fēi. wǔ yuè jǐ hài, zhào yǐ jīng yì cí fù liǎng kē qǔ shì.
四月丁卯,命少府监卢彦伦营建宫室,止从俭素。壬午,朝享于天元殿。立裴满氏为贵妃。五月己亥,诏以经义、词赋两科取士。
liù yuè wù wǔ, shàng zhì zì tiān kāi diàn. qiū qī yuè xīn mǎo, zuǒ fù yuán shuài tà lǎn dōng jīng liú shǒu zōng juàn lái zhāo. dīng yǒu, àn chū hǔ hé yì, huài lú shè, mín duō nì sǐ. rén yín, zuǒ chéng xiàng xī yǐn bà. bā yuè jiǎ yín shuò, bān xíng guān zhì. guǐ hài, huí hú qiǎn shǐ cháo gòng. jǐ mǎo, yǐ hé nán dì yǔ sòng. yǐ yòu sī shì láng zhāng tōng gǔ děng shǐ jiāng nán. yǐ jīng shī wèi shàng jīng, fǔ yuē huì níng, jiù shàng jīng wèi běi jīng. jiǔ yuè jiǎ shēn shuò, yǐ shì wèi huì níng mù, fēng dèng wáng. yǐ wèi, zhào bǎi guān gào mìng, nǚ zhí qì dān hàn rén gè yòng běn zì, bó hǎi tóng hàn rén. dīng yǒu, gǎi yān jīng shū mì yuàn wèi xíng tái shàng shū shěng. wù xū, shàng cháo míng dé gōng. jiǎ chén, yǐ yì wèi píng zhāng zhèng shì. jǐ yǒu, shěng yàn zhōng xī sān jīng píng zhōu dōng xī děng lù zhōu xiàn. xīn hài, quán xíng tái zuǒ chéng xiàng zhāng xiào chún zhì shì.
六月戊午,上至自天开殿。秋七月辛卯,左副元帅挞懒、东京留守宗隽来朝。丁酉,按出浒河溢,坏庐舍,民多溺死。壬寅,左丞相希尹罢。八月甲寅朔,颁行官制。癸亥,回鹘遣使朝贡。己卯,以河南地与宋。以右司侍郎张通古等使江南。以京师为上京,府曰会宁,旧上京为北京。九月甲申朔,以奭为会宁牧,封邓王。乙未,诏百官诰命,女直、契丹、汉人各用本字,渤海同汉人。丁酉,改燕京枢密院为行台尚书省。戊戌,上朝明德宫。甲辰,以奕为平章政事。己酉,省燕中西三京、平州东、西等路州县。辛亥,权行台左丞相张孝纯致仕。
shí yuè jiǎ yín shuò, yǐ yù qián guǎn gōu qì dān wén zì lǐ dé gù wèi cān zhī zhèng shì. bǐng yín, fēng shū zōng qiáng wèi jì wáng, zōng mǐn xíng wáng, tài zōng zi hú lǔ bǔ děng shí sān rén wéi wáng. jǐ sì, shǐ jìn qīn wáng yǐ xià pèi dāo rù gōng. xīn wèi, dìng fēng guó zhì. guǐ yǒu, yǐ dōng jīng liú shǒu zōng juàn wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, fēng chén wáng. shí yī yuè bǐng chén, yǐ kāng zōng yǐ shàng huà xiàng gōng bì, diàn xiàn yú qián yuán diàn. shí èr yuè guǐ hài, xīn gōng chéng. jiǎ xū, gāo lí qiǎn shǐ rù gòng. dīng chǒu, lì guì fēi péi mǎn shì wèi huáng hòu.
十月甲寅朔,以御前管勾契丹文字李德固为参知政事。丙寅,封叔宗强为纪王,宗敏邢王,太宗子斛鲁补等十三人为王。己巳,始禁亲王以下佩刀入宫。辛未,定封国制。癸酉,以东京留守宗隽为尚书左丞相兼侍中,封陈王。十一月丙辰,以康宗以上画像工毕,奠献于乾元殿。十二月癸亥,新宫成。甲戌,高丽遣使入贡。丁丑,立贵妃裴满氏为皇后。
èr nián zhēng yuè rén wǔ shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù xū, wàn shòu jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ zuǒ chéng xiàng zōng juàn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, jìn fēng gǔn guó wáng. xìng zhōng yǐn wán yán xī yǐn fù wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng. èr yuè yǐ wèi, shàng rú tiān kāi diàn. sān yuè bǐng chén, mìng bǎi guān xiáng dìng yí zhì. sì yuè jiǎ xū, bǎi guān cháo cān, chū yòng cháo fú. jǐ mǎo, sòng qiǎn shǐ xiè hé nán dì.
二年正月壬午朔,高丽、夏遣使来贺。戊戌,万寿节,高丽、夏遣使来贺。以左丞相宗隽为太保、领三省事,进封衮国王。兴中尹完颜希尹复为尚书左丞相兼侍中。二月乙未,上如天开殿。三月丙辰,命百官详定仪制。四月甲戌,百官朝参,初用朝服。己卯,宋遣使谢河南地。
wǔ yuè wù zǐ, tài bái zhòu jiàn. yǐ sì, shàng zhì zì tiān kāi diàn. liù yuè jǐ yǒu shuò, chū yù guān fú. xīn hài, wú shí móu fǎn, fú zhū. jǐ wèi, shàng cóng róng wèi shì chén yuē:" zhèn měi yuè zhēn guān zhèng yào, jiàn qí jūn chén yì lùn, dà kě guī fǎ." hàn lín xué shì hán fǎng duì yuē:" jiē yóu tài zōng wēn yán fǎng wèn, fáng dù bèi jié zhōng jǐn chéng. qí shū suī jiǎn, zú yǐ wéi fǎ." shàng yuē:" tài zōng gù yī dài xián jūn, míng huáng hé rú?" fǎng yuē:" táng zì tài zōng yǐ lái, wéi míng huáng xiàn zōng kě shǔ. míng huáng suǒ wèi yǒu shǐ ér wú zhōng zhě. chū yǐ jiān wēi de wèi, yòng yáo chóng sòng jǐng, wéi zhèng shì xíng, gù néng chéng kāi yuán zhī zhì. mò nián dài yú wàn jī, wěi zhèng lǐ lín fǔ, jiān yú shì yòng, yǐ zhì tiān bǎo zhī luàn. gǒu néng shèn zhōng rú shǐ, zé zhēn guān zhī fēng bù nán zhuī yǐ." shàng chēng shàn. yòu yuē:" zhōu chéng wáng hé rú zhǔ?" fǎng duì yuē:" gǔ zhī xián jūn." shàng yuē:" chéng wáng suī xián, yì zhōu gōng fǔ zuǒ zhī lì. hòu shì yí zhōu gōng shā qí xiōng, yǐ zhèn guān zhī, wèi shè jì dà jì, yì bù dàng fēi yě."
五月戊子,太白昼见。乙巳,上至自天开殿。六月己酉朔,初御冠服。辛亥,吴十谋反,伏诛。己未,上从容谓侍臣曰:“朕每阅《贞观政要》,见其君臣议论,大可规法。”翰林学士韩昉对曰:“皆由太宗温颜访问,房、杜辈竭忠尽诚。其书虽简,足以为法。”上曰:“太宗固一代贤君,明皇何如?”昉曰:“唐自太宗以来,惟明皇、宪宗可数。明皇所谓有始而无终者。初以艰危得位,用姚崇、宋璟,惟正是行,故能成开元之治。末年怠于万机,委政李林甫,奸谀是用,以致天宝之乱。苟能慎终如始,则贞观之风不难追矣。”上称善。又曰:“周成王何如主?”昉对曰:“古之贤君。”上曰:“成王虽贤,亦周公辅佐之力。后世疑周公杀其兄,以朕观之,为社稷大计,亦不当非也。”
qī yuè xīn sì, sòng guó wáng zōng pán gǔn guó wáng zōng juàn móu fǎn, fú zhū. bǐng xū, yǐ yòu fù yuán shuài zōng bì wèi dōu yuán shuài, jìn fēng guó wáng. dīng hài, yǐ zhū zōng pán děng zhào zhōng wài. jǐ chǒu, yǐ zuǒ fù yuán shuài tà lǎn wèi tái zuǒ chéng xiàng, dù chōng wèi xíng tái yòu chéng xiàng, xiāo bǎo yē lǜ huī xíng tái píng zhāng zhèng shì. jiǎ wǔ, xián zhōu xiáng wěn yí wáng yūn zuò yǔ zōng pán móu fǎn, fú zhū. xīn chǒu, yǐ tài fù lǐng sān xǐng shì zōng gàn wèi tài shī, lǐng sān xǐng rú gù, jìn fēng liáng sòng guó wáng.
七月辛巳,宋国王宗磐、衮国王宗隽谋反,伏诛。丙戌,以右副元帅宗弼为都元帅,进封国王。丁亥,以诛宗磐等诏中外。己丑,以左副元帅挞懒为台左丞相,杜充为行台右丞相,萧宝、耶律辉行台平章政事。甲午,咸州祥稳沂王晕坐与宗磐谋反,伏诛。辛丑,以太傅、领三省事宗干为太师,领三省如故,进封梁宋国王。
bā yuè xīn hài, xíng tái zuǒ xiāng tà lǎn yì wáng gǔ lǎn jí huó lí hú tǔ tà lǎn zi wò dài wū dá bǔ móu fǎn, fú zhū. dīng chǒu, tài bái zhòu jiàn.
八月辛亥,行台左相挞懒、翼王鹘懒及活离胡土、挞懒子斡带、乌达补谋反,伏诛。丁丑,太白昼见。
jiǔ yuè wù yín shuò, jiàng fēng tài zōng zhū zǐ. dà sī kōng yù bà. bǐng shēn, chū jū xīn gōng. lì tài zǔ yuán miào yú qìng yuán gōng, rén yín, sòng qiǎn wáng lún děng qǐ guī fù sāng jí mǔ wéi shì děng, jū lún bù qiǎn. yǐ wēn dōu sī zhōng zhū lù lián wèn. shí yuè guǐ yǒu, xià guó shǐ lái gào sàng. shí èr yuè, yù guó gōng yù hōng.
九月戊寅朔,降封太宗诸子。大司空昱罢。丙申,初居新宫。立太祖原庙于庆元宫,壬寅,宋遣王伦等乞归父丧及母韦氏等,拘伦不遣。以温都思忠诸路廉问。十月癸酉,夏国使来告丧。十二月,豫国公昱薨。
sān nián zhēng yuè dīng chǒu shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ sì, wàn shòu jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ dōu yuán shuài zōng bì lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. sì yuè yǐ sì shuò, wēn dōu sī zhōng lián wèn zhū lù, dé lián lì dù zūn huì yǐ xià bǎi èr shí sì rén, gè jìn yī jiē, tān lì zhāng zhěn yǐ xià èr shí yī rén jiē bà zhī. guǐ chǒu, shǔ guó gōng wán yán yín shù gē hōng. dīng mǎo, shàng rú yān jīng.
三年正月丁丑朔,高丽、夏遣使来贺。癸巳,万寿节,高丽、夏遣使来贺。以都元帅宗弼领行台尚书省事。四月乙巳朔,温都思忠廉问诸路,得廉吏杜遵晦以下百二十四人,各进一阶,贪吏张轸以下二十一人皆罢之。癸丑,蜀国公完颜银术哥薨。丁卯,上如燕京。
wǔ yuè bǐng zǐ, zhào yuán shuài fǔ fù qǔ hé nán shǎn xī dì. jǐ mǎo, zhào cè lǐ rén xiào wèi xià guó wáng. mìng dōu yuán shuài zōng bì yǐ bīng zì lí yáng qū biàn, yòu jiān jūn sā lí hé chū hé zhōng qū shǎn xī.
五月丙子,诏元帅府复取河南、陕西地。己卯,诏册李仁孝为夏国王。命都元帅宗弼以兵自黎阳趋汴,右监军撒离合出河中趋陕西。
shì yuè, hé nán píng. liù yuè, shǎn xī píng. shàng cì liáng xíng dà hàn. shǐ xiāo yàn ràng tián jué jué xī jīng qiú. qiū qī yuè guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī. yǐ mǎo, zōng bì qiǎn shǐ zòu hé nán shǎn xī jié. dīng mǎo, zhào wén wǔ guān wǔ pǐn yǐ shàng zhì shì, gěi fèng lù zhī bàn, zhí sān pǐn zhě réng gěi qiàn rén.
是月,河南平。六月,陕西平。上次凉陉大旱。使萧彦让、田瑴决西京囚。秋七月癸卯朔,日有食之。乙卯,宗弼遣使奏河南、陕西捷。丁卯,诏文武官五品以上致仕,给俸禄之半,职三品者仍给傔人。
bā yuè xīn sì, zhāo fǔ yù shǎn xī wǔ lù. rén wǔ, chū dìng gōng zhǔ jùn xiàn zhǔ jí fù mǎ guān pǐn. jiǔ yuè rén yín shuò, zōng bì lái zhāo. wù shēn, shàng zhì yān jīng. jǐ yǒu, qīn xiǎng tài zǔ miào. gēng shēn, zōng bì hái jūn zhōng. xià guó qiǎn shǐ xiè fù zèng. guǐ hài, shā zuǒ chéng xiàng wán yán xī yǐn yòu chéng xiāo qìng jí xī yǐn zi zhāo wǔ dà jiàng jūn bǎ dā fú bǎo láng màn dài. wù chén, xià guó qiǎn shǐ xiè fēng cè. shí yī yuè guǐ chǒu, yǐ kǒng zǐ sì shí jiǔ dài sūn fán xí fēng yǎn shèng gōng. guǐ hài, yǐ dōu diǎn jiǎn xiāo zhòng gōng wèi shàng shū yòu chéng, qián xī jīng liú shǒu áng wèi píng zhāng zhèng shì. jiǎ zǐ, xíng tái shàng shū yòu chéng xiàng dù chōng hōng. shí èr yuè yǐ hài, dōu yuán shuài zōng bì shàng yán sòng jiāng yuè fēi zhāng jùn hán shì zhōng lǜ zhòng dù jiāng, zhào mìng jī zhī. dīng chǒu, dì zhèn. jǐ hài, yǐ yuán shuài zuǒ jiān jūn ā lí bǔ wèi zuǒ fù yuán shuài, yòu jiān jūn sā lí hé wéi yòu fù yuán shuài.
八月辛巳,招抚谕陕西五路。壬午,初定公主、郡县主及驸马官品。九月壬寅朔,宗弼来朝。戊申,上至燕京。己酉,亲飨太祖庙。庚申,宗弼还军中。夏国遣使谢赙赠。癸亥,杀左丞相完颜希尹、右丞萧庆及希尹子昭武大将军把搭、符宝郎漫带。戊辰,夏国遣使谢封册。十一月癸丑,以孔子四十九代孙璠袭封衍圣公。癸亥,以都点检萧仲恭为尚书右丞,前西京留守昂为平章政事。甲子,行台尚书右丞相杜充薨。十二月乙亥,都元帅宗弼上言宋将岳飞、张俊、韩世忠率众渡江,诏命击之。丁丑,地震。己亥,以元帅左监军阿离补为左副元帅,右监军撒离合为右副元帅。
huáng tǒng yuán nián zhēng yuè xīn chǒu shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng xū, qún chén shàng zūn hào yuē chóng tiān tǐ dào qīn míng wén wǔ shèng dé huáng dì. chū yù gǔn miǎn. guǐ chǒu, xiè tài miào. dà shè. gǎi yuán. dīng sì, wàn shòu jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ wèi, chū dìng mìng fù fēng hào. xià guó qǐng zhì què chǎng, xǔ zhī. jǐ sì, fēng píng zhāng zhèng shì áng wèi qī shuǐ jùn wáng.
皇统元年正月辛丑朔,高丽、夏遣使来贺。庚戌,群臣上尊号曰崇天体道钦明文武圣德皇帝。初御衮冕。癸丑,谢太庙。大赦。改元。丁巳,万寿节,高丽、夏遣使来贺。己未,初定命妇封号。夏国请置榷场,许之。己巳,封平章政事昂为漆水郡王。
èr yuè wù yín, zhào zhū zhì shì guān zhí jù zhì sān pǐn zhě, fèng lù rén lì gè gěi qí bàn. zōng bì kè lú zhōu. yǐ yǒu, gǎi fēng hǎi bīn wáng yē lǜ yán xǐ wèi yù wáng, hūn dé gōng zhào jí wèi tiān shuǐ jùn wáng, zhòng hūn hóu zhào huán wèi tiān shuǐ jùn gōng. wù zǐ, shàng qīn jì kǒng zǐ miào, běi miàn zài bài. tuì wèi shì chén yuē:" zhèn yòu nián yóu yì, bù zhī zhì xué, suì yuè yú mài, shēn yǐ wéi huǐ. kǒng zǐ suī wú wèi, qí dào kě zūn, shǐ wàn shì jǐng yǎng. dà fán wéi shàn, bù kě bù miǎn." zì shì pō dú shàng shū lún yǔ jí wǔ dài liáo shǐ zhū shū, huò yǐ yè jì yān.
二月戊寅,诏诸致仕官职俱至三品者,俸禄人力各给其半。宗弼克庐州。乙酉,改封海滨王耶律延禧为豫王,昏德公赵佶为天水郡王,重昏侯赵桓为天水郡公。戊子,上亲祭孔子庙,北面再拜。退谓侍臣曰:“朕幼年游佚,不知志学,岁月逾迈,深以为悔。孔子虽无位,其道可尊,使万世景仰。大凡为善,不可不勉。”自是颇读《尚书》、《论语》及《五代》、《辽史》诸书,或以夜继焉。
sān yuè jǐ wèi, shàng yàn qún chén yú yáo chí diàn, shì zōng bì qiǎn shǐ zòu jié, shì chén duō jìn shī chēng hè. dì lǎn zhī yuē:" tài píng zhī shì, dāng shàng wén wù, zì gǔ zhì zhì, jiē yóu shì yě." sì yuè bǐng zǐ, yǐ jǐ nán yǐn hán fǎng cān zhī zhèng shì. xīn sì, zōng bì qǐng fá jiāng nán, cóng zhī. wǔ yuè jǐ yǒu, tài shī lǐng sān xǐng shì liáng sòng guó wáng zōng gàn hōng. gēng xū, shàng qīn lín. rì guān zòu, xū hài bù yí kū qì. shàng yuē:" jūn chén zhī yì, gǔ ròu zhī qīn, qǐ kě bì zhī." suì kū zhī tòng, mìng chuò cháo qī rì.
三月己未,上宴群臣于瑶池殿,适宗弼遣使奏捷,侍臣多进诗称贺。帝览之曰:“太平之世,当尚文物,自古致治,皆由是也。”四月丙子,以济南尹韩昉参知政事。辛巳,宗弼请伐江南,从之。五月己酉,太师、领三省事、梁宋国王宗干薨。庚戌,上亲临。日官奏,戌、亥不宜哭泣。上曰:“君臣之义,骨肉之亲,岂可避之。”遂哭之恸,命辍朝七日。
liù yuè jiǎ xū, zhào dōu yuán shuài zōng bì yǔ zǎi zhí tóng rù zòu shì. gēng yín, xíng tái píng zhāng zhèng shì yē lǜ huī zhì shì. rén chén, yǒu sī qǐng jǔ lè, shàng yǐ zōng gàn xīn sàng bù yǔn. jiǎ wǔ, wèi wáng zōng qiáng hōng, shàng qīn lín chuò cháo rú zōng gàn sàng. qī yuè guǐ mǎo, yǐ jǐng xuān huáng dì jì chén, mìng shàng shí chè ròu. bǐng wǔ, yǐ zōng bì wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng dōu yuán shuài lǐng xíng tái rú gù. jǐ yǒu, zōng bì hái jūn zhōng. xīn hài, cān zhī zhèng shì yē lǜ ràng bà.
六月甲戌,诏都元帅宗弼与宰执同入奏事。庚寅,行台平章政事耶律晖致仕。壬辰,有司请举乐,上以宗干新丧不允。甲午,卫王宗强薨,上亲临、辍朝如宗干丧。七月癸卯,以景宣皇帝忌辰,命尚食彻肉。丙午,以宗弼为尚书左丞相兼侍中、都元帅、领行台如故。己酉,宗弼还军中。辛亥,参知政事耶律让罢。
jiǔ yuè wù shēn, shàng zhì zì yān jīng. cháo tài huáng tài hòu yú míng dé gōng. zhào cì guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, rén juàn èr pǐ xù sān jīn. shì qiū, huáng. dōu yuán shuài zōng bì fá sòng, dù huái. yǐ shū ràng sòng, sòng fù shū qǐ bà bīng, zōng bì yǐ pián yí huà huái wèi jiè.
九月戊申,上至自燕京。朝太皇太后于明德宫。诏赐鳏寡孤独不能自存者,人绢二匹、絮三斤。是秋,蝗。都元帅宗弼伐宋,渡淮。以书让宋,宋复书乞罢兵,宗弼以便宜画淮为界。
shí yī yuè jǐ yǒu, gāo lí guó hè shòu zūn hào. jī gǔ diàn huǒ. shí èr yuè guǐ sì, xià guó hè shòu zūn hào. tiān shuǐ jùn gōng zhào huán qǐ běn pǐn fèng, zhào zhōu jì zhī. zuǒ chéng xù jìn xiān cháo shí lù sān juǎn, shàng fén xiāng lì shòu zhī.
十一月己酉,高丽国贺受尊号。稽古殿火。十二月癸巳,夏国贺受尊号。天水郡公赵桓乞本品俸,诏赒济之。左丞勖进先朝《实录》三卷,上焚香立受之。
èr nián zhēng yuè yǐ wèi shuò, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jǐ hài, shàng liè yú lái liú hé. yǐ sì, mìng fēng gāo lí. dīng wèi, shàng zhì zì lái liú hé. xīn hài, wàn shòu jié, gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. rén zǐ, yǎn shèng gōng kǒng fán hōng, zi zhěng xí. èr yuè dīng mǎo, shàng rú tiān kāi diàn. jiǎ xū, zhèn xī hé lù, wù zǐ, huáng zǐ jì ān shēng. xīn mǎo, sòng shǐ cáo xūn lái xǔ suì bì yín juàn èr shí wǔ wàn liǎng pǐ, huà huái wèi jiè, shì shì zǐ sūn, yǒng shǒu shì yán. gǎi fēng shǔ wáng liú yù wèi cáo wáng. rén chén, yǐ huáng zǐ shēng, shè zhōng wài.
二年正月乙未朔,高丽、夏遣使来贺。己亥,上猎于来流河。乙巳,命封高丽。丁未,上至自来流河。辛亥,万寿节,高丽、夏遣使来贺。壬子,衍圣公孔璠薨,子拯袭。二月丁卯,上如天开殿。甲戌,赈熙河路,戊子,皇子济安生。辛卯,宋使曹勋来许岁币银、绢二十五万两、匹,画淮为界,世世子孙,永守誓言。改封蜀王刘豫为曹王。壬辰,以皇子生,赦中外。
sān yuè xīn chǒu, hái zì tiān kāi diàn. dà xuě. bǐng wǔ, yǐ zōng bì wèi tài fù. bǐng chén, qiǎn zuǒ xuān huī shǐ liú kuò yǐ gǔn miǎn guī cè cè sòng kāng wáng wèi dì. guī sòng dì mǔ wéi shì jí gù qī xíng shì tiān shuǐ jùn wáng bìng qī zhèng shì sàng yú jiāng nán. wù wǔ, lì zi jì ān wèi huáng tài zǐ. sì yuè bǐng yín, yǐ chén sòng gào zhōng wài. gēng wǔ, wǔ yún lóu zhòng míng děng diàn chéng. wǔ yuè guǐ sì shuò, bù shì cháo. shàng zì qù nián huāng yú jiǔ, yǔ jìn chén yǐn, huò jì yǐ yè. zǎi xiàng rù jiàn, zhé yǐn yǐ jiǔ, yuē:" zhī qīng děng yì, jīn jì yǐn yǐ, míng rì dāng jiè." yīn fù yǐn. yǐ mǎo, cì sòng shì zhào. xīn yǒu, yàn qún chén yú wǔ yún lóu, jiē jǐn zuì ér bà.
三月辛丑,还自天开殿。大雪。丙午,以宗弼为太傅。丙辰,遣左宣徽使刘筈以衮冕圭册册宋康王为帝。归宋帝母韦氏及故妻邢氏、天水郡王并妻郑氏丧于江南。戊午,立子济安为皇太子。四月丙寅,以臣宋告中外。庚午,五云楼、重明等殿成。五月癸巳朔,不视朝。上自去年荒于酒,与近臣饮,或继以夜。宰相入谏,辄饮以酒,曰:“知卿等意,今既饮矣,明日当戒。”因复饮。乙卯,赐宋誓诏。辛酉,宴群臣于五云楼,皆尽醉而罢。
qī yuè jiǎ wǔ, huí hú qiǎn shǐ lái gòng. běi jīng guǎng níng fǔ huáng. dīng yǒu, cì zōng bì jīn quàn. bā yuè dīng mǎo, zhào guī zhū biàn zhāng shào hóng hào yú sòng. xīn wèi, fù tài zōng zi hú lú wèi wáng. zhèn shǎn xī.
七月甲午,回鹘遣使来贡。北京、广宁府蝗。丁酉,赐宗弼金券。八月丁卯,诏归朱弁、张邵、洪皓于宋。辛未,复太宗子胡卢为王。赈陕西。
jiǔ yuè rén chén, zhào gěi tiān shuǐ jùn wáng zǐ zhí xù, tiān shuǐ jùn gōng zǐ fèng gěi.
九月壬辰,诏给天水郡王子、侄、婿,天水郡公子俸给。
shí yī yuè jiǎ yín, píng zhāng zhèng shì qī shuǐ jùn wáng áng hōng, zhuī fēng yùn wáng. shí èr yuè yǐ chǒu, gāo lí wáng qiǎn shǐ xiè fēng cè. gēng wǔ, sòng qiǎn shǐ xiè guī sān sàng jí mǔ wéi shì. rén shēn, shàng liè yú hé yé dāi mǐ lù. guǐ wèi, hái gōng. jiǎ shēn, huáng tài zǐ jì ān hōng.
十一月甲寅,平章政事漆水郡王昂薨,追封郓王。十二月乙丑,高丽王遣使谢封册。庚午,宋遣使谢归三丧及母韦氏。壬申,上猎于核耶呆米路。癸未,还宫。甲申,皇太子济安薨。
sān nián zhēng yuè jǐ chǒu shuò, yǐ huáng tài zǐ sàng bù yù zhèng diàn, qún chén yì biàn diàn chēng hè. sòng gāo lí xià shǐ yì huáng jí diàn yáo hè. yǐ sì, wàn shòu jié, rú zhēng dàn yí. sān yuè xīn mǎo, yǐ shàng shū zuǒ chéng xù wèi píng zhāng zhèng shì, diàn qián dōu diǎn jiǎn zōng xiàn shàng shū zuǒ chéng. dīng yǒu, tài huáng tài hòu táng kuò shì bēng. jǐ yǒu, fēng zǐ dào jì wèi wèi wáng.
三年正月己丑朔,以皇太子丧不御正殿,群臣诣便殿称贺。宋、高丽、夏使诣皇极殿遥贺。乙巳,万寿节,如正旦仪。三月辛卯,以尚书左丞勖为平章政事,殿前都点检宗宪尚书左丞。丁酉,太皇太后唐括氏崩。己酉,封子道济为魏王。
wǔ yuè dīng sì shuò, jīng zhào jìn ruì mài. guǐ hài, shàng zhì jì tài huáng tài hòu. jiǎ shēn, chū lì tài miào shè jì. liù yuè jǐ yǒu, chū zhì xiāo yì jūn. qī yuè bǐng yín, shàng zhì jì tài huáng tài hòu. gēng chén, tài yuán lù jìn xiè zhì bìng ruì mài.
五月丁巳朔,京兆进瑞麦。癸亥,上致祭太皇太后。甲申,初立太庙、社稷。六月己酉,初置骁毅军。七月丙寅,上致祭太皇太后。庚辰,太原路进獬豸并瑞麦。
bā yuè xīn mǎo, zhào gěi tiān shuǐ jùn wáng sūn jí tiān shuǐ jùn gōng xù fèng lù. bǐng shēn, lǎo rén xīng jiàn. yǐ sì, shì tài huáng tài hòu yuē qīn rén huáng hòu. wù shēn, zàng gōng líng. shí èr yuè guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī.
八月辛卯,诏给天水郡王孙及天水郡公婿俸禄。丙申,老人星见。乙巳,谥太皇太后曰钦仁皇后。戊申,葬恭陵。十二月癸未朔,日有食之。
sì nián zhēng yuè guǐ chǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. jiǎ yín, zhào yǐ qù nián sòng bì cì shǐ zǔ yǐ xià zōng shì. jǐ wèi, yǐ sòng shǐ wáng lún wèi píng zhōu zhuǎn yùn shǐ, jì shòu mìng, fù cí, zuì qí fǎn fù, zhū zhī. yǐ chǒu, shǎn xī jìn jiā hé shí yǒu èr jīng, jīng jiē qī suì. jǐ sì, wàn shòu jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. yǐ hài, shàng jì qīn rén huáng hòu, kū jǐn āi. èr yuè guǐ wèi, shàng rú dōng jīng. bǐng shēn, cì bǎi pō hé chūn shuǐ. dīng yǒu, huí hú qiǎn shǐ lái hè, yǐ nián hé hán nú bào zhī.
四年正月癸丑朔,宋、高丽、夏遣使来贺。甲寅,诏以去年宋币赐始祖以下宗室。己未,以宋使王伦为平州转运使,既受命,复辞,罪其反覆,诛之。乙丑,陕西进嘉禾十有二茎,茎皆七穗。己巳,万寿节,宋、高丽、夏遣使来贺。乙亥,上祭钦仁皇后,哭尽哀。二月癸未,上如东京。丙申,次百泊河春水。丁酉,回鹘遣使来贺,以粘合韩奴报之。
wǔ yuè xīn hài shuò, cì xūn fēng diàn. liù yuè xīn sì shuò, rì yǒu shí zhī.
五月辛亥朔,次薰风殿。六月辛巳朔,日有食之。
qī yuè gēng wǔ, jiàn yuán miào yú dōng jīng. bā yuè guǐ wèi, shā wèi wáng dào jì. jiǔ yuè yǐ yǒu, shàng rú dōng jīng. rén zǐ, tián yú shā hé, shè hǔ huò zhī. yǐ mǎo, qiǎn shǐ jì liáo zhǔ líng. xīn yǒu, zhào xūn fēng diàn èr shí lǐ nèi jí xún xìng suǒ guò wǔ lǐ nèi, bìng fù yī suì. guǐ yǒu, xíng tái zuǒ chéng xiàng zhāng xiào chún hōng. shí yuè rén chén, lì jiè dài jī mín chóu shǎng gé. jiǎ chén, yǐ hé shuò zhū jùn dì zhèn, zhào fù bǎi xìng yī nián, qí yā sǐ wú rén shōu zàng zhě, guān wèi liǎn cáng zhī. shǎn xī pú jiě rǔ cài děng chù yīn suì jī, liú mín diǎn gù wèi nú bì zhě, guān gěi juàn shú wèi liáng, fàng hái qí xiāng. shí yī yuè jǐ yǒu, shàng liè yú hǎi dǎo. shí èr yuè jiǎ wǔ, zhì dōng jīng.
七月庚午,建原庙于东京。八月癸未,杀魏王道济。九月乙酉,上如东京。壬子,畋于沙河,射虎获之。乙卯,遣使祭辽主陵。辛酉,诏薰风殿二十里内及巡幸所过五里内,并复一岁。癸酉,行台左丞相张孝纯薨。十月壬辰,立借贷饥民酬赏格。甲辰,以河朔诸郡地震,诏复百姓一年,其压死无人收葬者,官为敛藏之。陕西、蒲、解、汝、蔡等处因岁饥,流民典雇为奴婢者,官给绢赎为良,放还其乡。十一月己酉,上猎于海岛。十二月甲午,至东京。
wǔ nián zhēng yuè dīng wèi shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ hài, wàn shòu jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè yǐ wèi, cì jì zhōu chūn shuǐ. sān yuè wù chén, cì tiān kāi diàn. wǔ yuè wù wǔ, chū yòng yù zhì xiǎo zì. rén yín, yǐ píng zhāng zhèng shì xù jiàn, shàng wéi zhǐ jiǔ, réng bù gào tíng chén. liù yuè yǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī.
五年正月丁未朔,宋、高丽、夏遣使来贺。癸亥,万寿节,宋、高丽、夏遣使来贺。二月乙未,次济州春水。三月戊辰,次天开殿。五月戊午,初用御制小字。壬寅,以平章政事勖谏,上为止酒,仍布告廷臣。六月乙亥朔,日有食之。
bā yuè wù xū, fā tiān kāi diàn. jiǔ yuè gēng shēn, zhì zì dōng jīng. shí yuè xīn mǎo, zēng shì tài zǔ. rùn yuè wù yín, dà míng fǔ jìn niú shēng lín. rén chén, huái zhōu jìn jiā hé. shí èr yuè wù shēn, zēng shì shǐ zǔ yǐ xià shí dì jí tài zōng huī zōng. dīng sì, shè.
八月戊戌,发天开殿。九月庚申,至自东京。十月辛卯,增谥太祖。闰月戊寅,大名府进牛生麟。壬辰,怀州进嘉禾。十二月戊申,增谥始祖以下十帝及太宗、徽宗。丁巳,赦。
liù nián zhēng yuè xīn wèi shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. rén shēn, fēng tài zǔ zhū sūn wèi wáng. yǐ hài, tián yú móu lēi. jiǎ shēn, hái jīng shī. dīng hài, wàn shòu jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. gēng yín, yǐ biān dì cì xià guó. rén chén, rú chūn shuǐ. dì cóng qín, dǎo qí wù rù dà zé zhōng, dì mǎ xiàn, yīn bù chū, yì bù zuì dǎo zhě. yǐ wèi, fēng wēi hē wèi wáng. èr yuè bǐng yín, yòu chéng xiàng hán qǐ xiān hōng.
六年正月辛未朔,宋、高丽、夏遣使来贺。壬申,封太祖诸孙为王。乙亥,畋于谋勒。甲申,还京师。丁亥,万寿节,宋、高丽、夏遣使来贺。庚寅,以边地赐夏国。壬辰,如春水。帝从禽,导骑误入大泽中,帝马陷,因步出,亦不罪导者。乙未,封偎喝为王。二月丙寅,右丞相韩企先薨。
sān yuè rén shēn, yǐ ā lí bǔ wèi xíng tái yòu chéng xiàng. sì yuè gēng zǐ shuò, shàng zhì zì chūn shuǐ. yǐ tóng pàn dà zōng zhèng shì zōng gù wèi tài bǎo yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng. wù wǔ, xíng tái yòu chéng xiàng ā lí bǔ hōng. wǔ yuè rén shēn, gāo lí wáng kǎi hōng. xīn mǎo, yǐ zuǒ xuān huī shǐ liú kuò wèi xíng tái yòu chéng xiàng.
三月壬申,以阿离补为行台右丞相。四月庚子朔,上至自春水。以同判大宗正事宗固为太保、右丞相兼中书令。戊午,行台右丞相阿离补薨。五月壬申,高丽王楷薨。辛卯,以左宣徽使刘筈为行台右丞相。
liù yuè yǐ sì, shā yǔ wén xū zhōng jí gāo shì tán. yǐ chǒu, qiǎn shǐ diào jì gāo lí, bìng qǐ fù sì wáng xiàn. jiǔ yuè wù chén shuò, yǐ xǔ wáng pò biàn, ruì zōng píng shǎn xī, zhèng wáng kè liáo jí lóu shì yín shù kě jiē yǒu dà gōng, bìng wèi lì bēi. wù yín, cáo wáng liú yù hōng. shì suì, qiǎn zhān gē hán nú zhāo yē lù: dà shí, bèi hài.
六月乙巳,杀宇文虚中及高士谈。乙丑,遣使吊祭高丽,并起复嗣王晛。九月戊辰朔,以许王破汴,睿宗平陕西,郑王克辽及娄室、银术可皆有大功,并为立碑。戊寅,曹王刘豫薨。是岁,遣粘割韩奴招耶律大石,被害。
qī nián zhēng yuè yǐ chǒu shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. xīn sì, wàn chūn jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. guǐ wèi, yǐ xī jīng lù yòu wèi mín tián. dīng hài, tài bái jīng tiān. sān yuè wù yín, gāo lí qiǎn shǐ xiè diào jì qǐ fù. sì yuè wù wǔ, yàn biàn diàn. shàng zuì jiǔ, shā hù bù shàng shū zōng lǐ. liù yuè dīng yǒu, shā héng hǎi jūn jié dù shǐ tián jué zuǒ sī láng zhōng xī yì hàn lín dài zhì xíng jù zhān jí wáng zhí gāo fèng tíng wáng xiào zhào yì xìng gōng yí jiàn děng.
七年正月乙丑朔,宋、高丽、夏遣使来贺。辛巳,万春节,宋、高丽、夏遣使来贺。癸未,以西京鹿囿为民田。丁亥,太白经天。三月戊寅,高丽遣使谢吊祭、起复。四月戊午,宴便殿。上醉酒,杀户部尚书宗礼。六月丁酉,杀横海军节度使田瑴、左司郎中奚毅、翰林待制邢具瞻及王植、高凤廷、王效、赵益兴、龚夷鉴等。
qī yuè jǐ sì, tài bái jīng tiān, qū shè jī nèi. jiǔ yuè, tài bǎo yòu chéng xiàng zōng gù hōng. yǐ dōu yuán shuài zōng bì wèi tài shī lǐng sān xǐng shì, dōu yuán shuài xíng tái shàng shū shěng shì rú gù, píng zhāng zhèng shì xù wèi zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, dōu diǎn jiǎn zōng xián wèi yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, xíng tái yòu chéng xiàng liú kuò yòu chéng xiāo zhòng gōng wèi píng zhāng zhèng shì, lǐ dé gù wèi shàng shū yòu chéng, mì shū jiān xiāo yì wèi cān zhī zhèng shì. shí yuè rén zǐ, píng zhāng xíng tái shàng shū shěng shì xī bǎo hōng. shí yī yuè guǐ yǒu, yǐ gōng bù shì láng pū sàn tài wān wèi yù shǐ dài fū. yǐ hài, bīng bù shàng shū bǐng dé jìn sān jiǎo yáng. jǐ mǎo, zhào jiǎn cháng shàn yáng shǐ wǔ zhī èr. guǐ wèi, yǐ shàng shū zuǒ chéng zōng xiàn wèi xíng tái píng zhāng zhèng shì, tóng pàn dà zōng zhèng shì liàng wèi shàng shū zuǒ chéng. shí èr yuè wù wǔ, cān zhī zhèng shì hán fǎng bà. bīng bù shàng shū bǐng dé wèi cān zhī zhèng shì.
七月己巳,太白经天,曲赦畿内。九月,太保、右丞相宗固薨。以都元帅宗弼为太师、领三省事,都元帅、行台尚书省事如故,平章政事勖为左丞相兼侍中,都点检宗贤为右丞相兼中书令,行台右丞相刘筈、右丞萧仲恭为平章政事,李德固为尚书右丞,秘书监萧肄为参知政事。十月壬子,平章行台尚书省事奚宝薨。十一月癸酉,以工部侍郎仆散太弯为御史大夫。乙亥,兵部尚书秉德进三角羊。己卯,诏减常膳羊豕五之二。癸未,以尚书左丞宗宪为行台平章政事,同判大宗正事亮为尚书左丞。十二月戊午,参知政事韩昉罢。兵部尚书秉德为参知政事。
bā nián zhēng yuè gēng shēn shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. bǐng zǐ, wàn shòu jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. èr yuè rén zǐ, yǐ gē lǔ gé bō gǔ děng wéi héng cì gāo lí xià guó shǐ. jiǎ yín, yǐ dà lǐ qīng zōng ān děng wéi gāo lí wáng xiàn fēng cè shǐ. yǐ mǎo, shàng rú tiān kāi diàn. sì yuè wù zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, qiǎn cān zhī zhèng shì bǐng dé děng wéi lián chá guān lì. gēng xū, zhì zì tiān kāi diàn. jiǎ yín, liáo shǐ chéng. liù yuè yǐ mǎo, píng zhāng zhèng shì xiāo zhòng gōng wèi xíng tái zuǒ chéng xiàng, zuǒ chéng liàng wèi píng zhāng zhèng shì, dōu diǎn jiǎn táng kuò biàn wèi shàng shū zuǒ chéng. gāo lí qiǎn shǐ xiè fēng cè.
八年正月庚申朔,宋、高丽、夏遣使来贺。丙子,万寿节,宋、高丽、夏遣使来贺。二月壬子,以哥鲁葛波古等为横赐高丽、夏国使。甲寅,以大理卿宗安等为高丽王晛封册使。乙卯,上如天开殿。四月戊子朔,日有食之。辛丑,遣参知政事秉德等为廉察官吏。庚戌,至自天开殿。甲寅,《辽史》成。六月乙卯,平章政事萧仲恭为行台左丞相,左丞亮为平章政事,都点检唐括辩为尚书左丞。高丽遣使谢封册。
qī yuè yǐ hài, yù shǐ dài fū pū sàn wān bà, yǐ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ ā lǔ dài wèi yù shǐ dài fū. wù yín, yǐ shàng shū zuǒ chéng táng kuò biàn fèng zhí bù jǐn, zhàng zhī. bā yuè wù xū, zōng bì jìn tài zǔ shí lù, shàng fén xiāng lì shòu zhī. gēng zǐ, yǐ shàng shū zuǒ chéng xiàng xù lǐng xíng tái shàng shū shěng shì, yòu chéng xiàng zōng xián wèi tài bǎo shàng shū zuǒ chéng xiàng. bǐng wǔ, yǐ xíng tái zuǒ chéng xiàng xiāo zhòng gōng wèi shàng shū yòu chéng xiàng. rùn yuè gēng shēn, zǎi chén yǐ xī lín duō lù, qǐng shàng liè. shàng kǒng hài jià, bù yǔn. bǐng yín, tài miào chéng. jiǔ yuè bǐng shēn, shàng shū zuǒ chéng táng kuò biàn bà. yǐ zuǒ xuān huī shǐ bǐng wèi shàng shū zuǒ chéng. shí yuè xīn yǒu, tài shī lǐng sān xǐng shì dōu yuán shuài yuè guó wáng zōng bì hōng.
七月乙亥,御史大夫仆散弯罢,以侍卫亲军都指挥使阿鲁带为御史大夫。戊寅,以尚书左丞唐括辩奉职不谨,杖之。八月戊戌,宗弼进《太祖实录》,上焚香立受之。庚子,以尚书左丞相勖领行台尚书省事,右丞相宗贤为太保、尚书左丞相。丙午,以行台左丞相萧仲恭为尚书右丞相。闰月庚申,宰臣以西林多鹿,请上猎。上恐害稼,不允。丙寅,太庙成。九月丙申,尚书左丞唐括辩罢。以左宣徽使禀为尚书左丞。十月辛酉,太师、领三省事、都元帅、越国王宗弼薨。
shí yī yuè rén chén, tài bái jīng tiān. yǐ wèi, zuǒ chéng xiàng zōng xián zuǒ chéng bǐng děng yán, zhōu jùn zhǎng lì dāng bìng yòng běn guó rén. shàng yuē:" sì hǎi zhī nèi, jiē zhèn chén zǐ, ruò fēn bié dài zhī, qǐ néng zhì yī. yàn bù yún hū,' yí rén wù shǐ, shǐ rén wù yí'. zì jīn běn guó jí zhū sè rén, liàng cái tōng yòng zhī." xīn chǒu, yǐ shàng shū zuǒ chéng xiàng zōng xián wèi zuǒ fù yuán shuài, píng zhāng zhèng shì liàng wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān shì zhōng, cān zhī zhèng shì bǐng dé wèi píng zhāng zhèng shì. gēng xū, zuǒ fù yuán shuài zōng xián fù wèi tài bǎo, zuǒ chéng xiàng zuǒ fù yuán shuài rú gù. shí èr yuè yǐ mǎo, yǐ yòu chéng xiàng xiāo zhòng gōng wèi tài fù lǐng sān xǐng shì, zuǒ chéng xiàng liàng wèi shàng shū yòu chéng xiàng. yǐ hài, yǐ zuǒ chéng xiàng zōng xián wèi tài shī lǐng sān xǐng shì jiān dōu yuán shuài.
十一月壬辰,太白经天。乙未,左丞相宗贤、左丞禀等言,州郡长吏当并用本国人。上曰:“四海之内,皆朕臣子,若分别待之,岂能致一。谚不云乎,‘疑人勿使,使人勿疑’。自今本国及诸色人,量才通用之。”辛丑,以尚书左丞相宗贤为左副元帅,平章政事亮为尚书左丞相兼侍中,参知政事秉德为平章政事。庚戌,左副元帅宗贤复为太保,左丞相、左副元帅如故。十二月乙卯,以右丞相萧仲恭为太傅、领三省事,左丞相亮为尚书右丞相。乙亥,以左丞相宗贤为太师、领三省事兼都元帅。
jiǔ nián zhēng yuè jiǎ shēn shuò, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. wù xū, tài shī lǐng sān xǐng shì dōu yuán shuài zōng xián bà. lǐng xíng tái shàng shū shěng shì xù wèi tài shī lǐng sān xǐng shì, tóng pàn dà zōng zhèng shì chōng wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng, yòu chéng xiàng liàng jiān dōu yuán shuài. gēng zǐ, wàn shòu jié, sòng gāo lí xià qiǎn shǐ lái hè. rén yín, zuǒ chéng xiàng chōng hōng. bǐng wǔ, yǐ yòu chéng xiàng liàng wèi zuǒ chéng xiàng, pàn dà zōng zhèng shì zōng běn wèi shàng shū yòu chéng xiàng, zuǒ fù yuán shuài zōng mǐn wèi dōu yuán shuài, nán jīng liú shǒu zōng xián wèi zuǒ fù yuán shuài jiān xī jīng liú shǒu. jǐ yǒu, zōng xián fù wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì.
九年正月甲申朔,宋、高丽、夏遣使来贺。戊戌,太师、领三省事、都元帅宗贤罢。领行台尚书省事勖为太师、领三省事,同判大宗正事充为尚书左丞相,右丞相亮兼都元帅。庚子,万寿节,宋、高丽、夏遣使来贺。壬寅,左丞相充薨。丙午,以右丞相亮为左丞相,判大宗正事宗本为尚书右丞相,左副元帅宗敏为都元帅,南京留守宗贤为左副元帅兼西京留守。己酉,宗贤复为太保、领三省事。
èr yuè jiǎ yín, huì níng mù táng kuò biàn fù wèi shàng shū zuǒ chéng, shàng shū zuǒ chéng bǐng wèi xíng tái píng zhāng zhèng shì. sān yuè guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī. xīn chǒu, yǐ sī kōng zōng běn wèi shàng shū yòu chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, zuǒ chéng xiàng liàng wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì.
二月甲寅,会宁牧唐括辩复为尚书左丞,尚书左丞禀为行台平章政事。三月癸未朔,日有食之。辛丑,以司空宗本为尚书右丞相兼中书令,左丞相亮为太保、领三省事。
sì yuè rén shēn yè, dà fēng yǔ, léi diàn zhèn huài qǐn diàn chī wěi, yǒu huǒ rù shàng qǐn, shāo wéi màn, dì qū bié diàn bì zhī. dīng chǒu, yǒu lóng dòu yú lì zhōu yú lín hé shuǐ shàng. dà fēng huài mín jū guān shě, wǎ mù rén chù jiē piāo yáng shí shù lǐ, sǐ shāng zhě shù bǎi rén. wǔ yuè wù zǐ, yǐ sì yuè rén shēn dīng chǒu tiān biàn, sì shè. mìng hàn lín xué shì zhāng jūn cǎo zhào, cān zhī zhèng shì xiāo yì tī qí yǔ yǐ wéi fěi bàng, shàng nù, shā jūn. shì rì, qū shè shàng jīng qiú. gēng yín, chū tài bǎo lǐng sān xǐng shì liàng lǐng xíng tái shàng shū shěng shì. wù shēn, wǔ kù shǔ lìng yē lǜ bā jīn wàng chēng shàng yán sù zhí jiāng jūn xiāo róng yǔ zuò wáng yuán wèi dǎng, zhū zhī.
四月壬申夜,大风雨,雷电震坏寝殿鸱尾,有火入上寝,烧帏幔,帝趋别殿避之。丁丑,有龙斗于利州榆林河水上。大风坏民居、官舍,瓦木人畜皆飘扬十数里,死伤者数百人。五月戊子,以四月壬申、丁丑天变,肆赦。命翰林学士张钧草诏,参知政事萧肄擿其语以为诽谤,上怒,杀钧。是日,曲赦上京囚。庚寅,出太保、领三省事亮领行台尚书省事。戊申,武库署令耶律八斤妄称上言宿直将军萧荣与胙王元为党,诛之。
liù yuè jǐ wèi, yǐ dōu yuán shuài zōng mǐn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì jiān zuǒ fù yuán shuài, zuǒ chéng xiàng zōng xián jiān dōu yuán shuài. bā yuè gēng shēn, yǐ liú kuò wèi sī kōng, xíng tái yòu chéng xiàng rú gù. zǎi chén yì xǐ liáo yáng bó hǎi zhī mín yú yàn nán, cóng zhī. shì cóng gāo shòu xīng děng dāng qiān, sù yú hòu, hòu yǐ bái shàng, shàng nù yì zhě, zhàng píng zhāng zhèng shì bǐng dé, shā zuǒ sī láng zhōng sān hé. jiǔ yuè bǐng shēn, yǐ lǐng xíng tái shàng shū shěng shì liàng fù wèi píng zhāng zhèng shì. wù xū, yǐ yòu chéng xiàng zōng běn wèi tài bǎo lǐng sān xǐng shì, zuǒ fù yuán shuài zōng mǐn lǐng xíng tái shàng shū shěng shì, píng zhāng zhèng shì bǐng dé wèi shàng shū zuǒ chéng xiàng jiān zhōng shū lìng, sī kōng liú kuò wèi píng zhāng zhèng shì. gēng zǐ, yǐ yù shǐ dài fū zōng fǔ wèi cān zhī zhèng shì.
六月己未,以都元帅宗敏为太保、领三省事兼左副元帅,左丞相宗贤兼都元帅。八月庚申,以刘筈为司空,行台右丞相如故。宰臣议徙辽阳、勃海之民于燕南,从之。侍从高寿星等当迁,诉於后,后以白上,上怒议者,杖平章政事秉德,杀左司郎中三合。九月丙申,以领行台尚书省事亮复为平章政事。戊戌,以右丞相宗本为太保、领三省事,左副元帅宗敏领行台尚书省事,平章政事秉德为尚书左丞相兼中书令,司空刘筈为平章政事。庚子,以御史大夫宗甫为参知政事。
shí yuè yǐ chǒu, shā běi jīng liú shǒu zuò wáng yuán jí dì ān wǔ jūn jié dù shǐ chá lá zuǒ wèi jiāng jūn tè sī. dà shè. guǐ yǒu, yǐ hàn lín xué shì jīng wèi yù shǐ dài fū. shí yī yuè guǐ wèi, shā huáng hòu péi mǎn shì. zhào zuò wáng fēi sā mǎo rù gōng. wù zǐ, shā gù dèng wáng zǐ ā lǎn dá lǎn. guǐ sì, shàng liè yú hū lá hún tǔ wēn. qiǎn shǐ shā dé fēi wū gǔ lùn shì jí jiā gǔ shì zhāng shì. shí èr yuè jǐ yǒu shuò, shàng zhì zì liè suǒ. bǐng chén, shā fēi péi mǎn shì yú qǐn diàn. ér píng zhāng zhèng shì liàng yīn qún chén zhèn kǒng, yǔ suǒ qīn fù mǎ táng kuò biàn qǐn diàn xiǎo dǐ dà xīng guó hù wèi shí rén zhǎng hū tǔ a lǐ chū hǔ děng móu wèi luàn. dīng sì, yǐ hū tǔ a lǐ chū hǔ dāng nèi zhí, mìng shěng lìng shǐ lǐ lǎo sēng yǔ xīng guó. yè èr gǔ, xīng guó qiè fú, jiǎo zhào kāi gōng mén, zhào biàn děng. liàng huái dāo yǔ qí mèi fū tè sī suí biàn rù zhì gōng mén, shǒu zhě yǐ biàn fù mǎ, bù yí, nèi zhī. jí diàn mén, wèi shì jué, chōu rèn jié zhī, mò gǎn dòng. hū tǔ ā liàng chū hǔ zhì dì qián, dì qiú tà shàng cháng suǒ zhì pèi dāo, bù zhī yǐ wèi xīng guó yì zhì qí chù, hū tǔ a lǐ chū hǔ suì jìn shì dì, liàng fù qián shǒu rèn zhī, xuè jiàn mǎn qí miàn yǔ yī. dì bēng, shí nián sān shí yī. zuǒ chéng xiàng bǐng dé děng suì fèng liàng zuò, luó bài hū wàn suì, lì yǐ wéi dì. jiàng dì wèi dōng hūn wáng, zàng yú huáng hòu péi mǎn shì mù zhōng. zhēn yuán sān nián, gǎi zàng yú dà fáng shān liǎo xiāng diān, zhū wáng tóng zhào yù. dà dìng chū, zhuī shì wǔ líng huáng dì, miào hào mǐn zōng, líng yuē sī líng. bié lì miào. shí jiǔ nián, shēng fù yú tài miào, zēng shì hóng jī zuǎn wǔ zhuāng jìng xiào chéng huáng dì. èr shí qī nián, gǎi miào hào xī zōng. èr shí bā nián, yǐ sī líng xiá xiǎo, gǎi zàng yú é méi gǔ, réng hào sī líng. zhào zhōng wài.
十月乙丑,杀北京留守胙王元及弟安武军节度使查剌、左卫将军特思。大赦。癸酉,以翰林学士京为御史大夫。十一月癸未,杀皇后裴满氏。召胙王妃撒卯入宫。戊子,杀故邓王子阿懒、达懒。癸巳,上猎于忽剌浑土温。遣使杀德妃乌古论氏及夹谷氏、张氏。十二月己酉朔,上至自猎所。丙辰,杀妃裴满氏于寝殿。而平章政事亮因群臣震恐,与所亲驸马唐括辩、寝殿小底大兴国、护卫十人长忽土、阿里出虎等谋为乱。丁巳,以忽土、阿里出虎当内直,命省令史李老僧语兴国。夜二鼓,兴国窃符,矫诏开宫门,召辩等。亮怀刀与其妹夫特厮随辩入至宫门,守者以辩驸马,不疑,内之。及殿门,卫士觉,抽刃劫之,莫敢动。忽土、阿亮出虎至帝前,帝求榻上常所置佩刀,不知已为兴国易置其处,忽土、阿里出虎遂进弑帝,亮复前手刃之,血溅满其面与衣。帝崩,时年三十一。左丞相秉德等遂奉亮坐,罗拜呼万岁,立以为帝。降帝为东昏王,葬于皇后裴满氏墓中。贞元三年,改葬于大房山蓼香甸,诸王同兆域。大定初,追谥武灵皇帝,庙号闵宗,陵曰思陵。别立庙。十九年,升祔于太庙,增谥弘基缵武庄靖孝成皇帝。二十七年,改庙号熙宗。二十八年,以思陵狭小,改葬于峨眉谷,仍号思陵。诏中外。
zàn yuē: xī zōng zhī shí, sì fāng wú shì, jìng lǐ zōng shì dà chén, wěi yǐ guó zhèng, qí jì tǐ shǒu wén zhī zhì, yǒu zú guān zhě. mò nián xù jiǔ wàng shā, rén huái wēi jù. suǒ wèi qián yǒu chán ér bú jiàn, hòu yǒu zéi ér bù zhī. xún zhì qí huò, fēi yī zhāo yī xī gù yě.
赞曰:熙宗之时,四方无事,敬礼宗室大臣,委以国政,其继体守文之治,有足观者。末年酗酒妄杀,人怀危惧。所谓前有谗而不见,后有贼而不知。驯致其祸,非一朝一夕故也。